Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Górecki

Sędziowie: SA Bogdan Wysocki /spr./

SA Piotr Górecki

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. K., M. K. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W., Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji i zażalenia powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 20 października 2014r. sygn. akt I C 739/14

u chyla zaskarżony wyrok w punktach 2 i 5 i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Koninie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

/-/P. Górecki /-/M. Górecki /-/B. Wysocki

Sygn. akt I ACa 84/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30.03.2012 r. małoletnia powódka K. K. (1) reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego matkę S. K. wniosła o:

1) zasądzenie od pozwanych (...) S.A w W. oraz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na jej rzecz kwoty 500.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego pozwanego do wysokości spełnionego świadczenia,

2) zasądzenie od pozwanych (...) S.A w W. oraz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki K. K. (1) renty na zwiększone potrzeby w wysokości 8.000 zł miesięcznie, począwszy od marca 2012 r., płatnej do 28-go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego pozwanego do wysokości spełnionego świadczenia,

3) zasądzenie od pozwanych (...) S.A w W. oraz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki K. K. (1) kwoty 132.066 zł tytułem skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 28.02.2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 października 2010 r. z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego pozwanego do wysokości spełnionego świadczenia,

4) ustalenie, że pozwani (...) S.A w W. oraz Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w K. odpowiadają za szkody mogące się ujawnić w przyszłości, a będące następstwem nieprawidłowo odebranego porodu powódki K. K. (1) z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego pozwanego do wysokości spełnionego świadczenia,

5) zasądzenie od pozwanych (...) S.A w W. oraz Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki K. K. (1) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego pozwanego do wysokości spełnionego świadczenia.

Pozwany Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w K. wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu swojego stanowiska zaznaczył, że małoletniej powódce została już wypłacona przez ubezpieczyciela (...) S.A kwota zadośćuczynienia wynosząca 200.000 zł, która zdaniem pozwanego stanowi wystarczające zadośćuczynienie, a żądanie kwoty przewyższającej tą wartość jest rażąco wygórowane. Pozwany podniósł również, że wypłacenie wyższej kwoty oznaczałoby wzbogacenie poszkodowanego kosztem sprawcy szkody, a nie takiemu celowi ma służyć zadośćuczynienie pieniężne.

Pozwany (...) S.A w W. wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany potwierdził istnienie umowy z SP ZOZ w K. o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej świadczeniodawcy udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej, przy czym wskazał, że suma gwarancyjna została określona na kwotę 2.883.510 zł i każda wypłata powoduje pomniejszenie sumy gwarancyjnej o wartość tej wypłaty, a ewentualna odpowiedzialność pozwanego ograniczona jest maksymalnie do wysokości sumy gwarancyjnej. W związku z żądaniem zadośćuczynienia w kwocie 500.000 zł pozwany wskazał, że wartość ta jest znacznie zawyżona i w ramach ugodowego zakończenia sporu zaproponował przyznanie dopłaty w wysokości 250.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Pozwany zaprzeczył aby powódce przysługiwała renta w żądanej wysokości 8.000 zł, gdyż nie udowodniła ona dotychczas tego roszczenia, a od jej wysokości należałoby odjąć otrzymywany przez powódkę zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne. Dodatkowo wskazał, że nie można jednocześnie dochodzić kosztów opieki oraz kosztów równych utraconym zarobkom. Pozwany przyznał, że wypłaca powódce rentę w wysokości 2.258 zł i skłonny jest na mocy ugody przystać na płatność tytułem renty kwoty 2.600 zł miesięcznie. Z kolei jako pozbawione podstaw jest żądanie zasądzenia kwoty 132.066 zł tytułem skapitalizowanej renty i to z odsetkami od 29.10.2010 r. Pozwany wyraził chęć zawarcia ugody przy założeniu, że dopłaciłby na rzecz powódki zadośćuczynienie w kwocie 250.000 zł, zaś nowa wysokość renty wynosiłaby kwotę 2.600 zł miesięcznie. W przypadku gdyby do zawarcia ugody nie doszło pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

W toku procesu pozwany (...) Zakład (...) dokonał wypłat na rzecz małoletniej powódki w zakresie renty ustalając jej wysokość na kwotę po 3.450 zł miesięcznie i dokonując wypłaty od 01.10.2012 r. i spłacając tak wyliczoną rentę za okres od 01.04.2012 r. do 30.09.2012 r., nadto wypłacono małoletniej tytułem zadośćuczynienia dalszą kwotę 200.000 zł, a powódka cofnęła pozew w ww. zakresie.

W toku procesu okazało się, że polisa chroniąca pozwany ZOZ w okresie od 01.04.2005 r. do 31.03.2006 r. w zakresie odpowiedzialności cywilnej miała sumę gwarancyjną określoną kwotą 500.000 zł, a pozwany Zakład (...) dokonał wypłat na rzecz małoletniej powódki na kwotę łączną 551.123,79 zł. W momencie przeniesienia polisy z wersji papierowej do systemu informatycznego błędnie wpisano sumę gwarancyjną na 500.000 Euro. Powyższe skutkowało tym, że pozwany Zakład (...) zaprzestał wypłat na rzecz powódki w tym renty z dniem 31.03.2013 r., a powódka cofnęła powództwo w stosunku do ww. pozwanego.

W dniu 01.12.2013 r. zmarła małoletnia powódka, a po zawieszeniu postępowania w sprawie postanowieniem z dnia 09.01.2014 r. rodzice małoletniej powódki S. i M. K. (2) (przedkładając akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 03.06.2014 r.), wstąpili jako następcy prawni w miejsce małoletniej córki, wnosząc o podjęcie postępowania w sprawie i podtrzymywali żądania pozwu wnosząc o zasądzenie od pozwanego ZOZ, na rzecz każdego z nich: tytułem zadośćuczynienia kwoty po 150.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10.01.2009 r., a od kwoty 100.000 zł od dnia 10.01.2009 r. do dnia 08.10.2012 r., nadto tytułem renty (z uwagi na zwiększone potrzeby małoletniej córki) w kwocie po 4.000 zł miesięcznie od marca 2012 r. do 30 listopada 2013 r., płatnych do dnia 28-ego każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia oraz tytułem skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb małoletniej córki powodów w kwocie po 55.312,70 zł za okres od 01.04.2010 r. do 28.02.2012 r. z ustawowymi odsetkami: od dnia 29.10.2010 r., a od kwoty 10.722,30 zł od dnia 01.04.2010 r. do dnia 12.09.2012 r., ponadto zasądzenie każdemu z powodów od pozwanych koszty procesu w tym zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Ostatecznie pozwany (...) S.A w W. wyraził zgodę na cofniecie powództwa, co do kosztów procesu w ocenie pozwanego okoliczności faktyczne sprawy uzasadniają zniesienie kosztów procesu między stroną powodową a (...) S.A., gdyż cofnięto pozew w znacznej części, a pozwany wypłacił kwoty przewyższające sumę gwarancyjną.

Ostatecznie pozwany SP ZOZ w K. wnosił o oddalenie powództwa uznając roszczenia powodów za rażąco wygórowane, w tym biorąc pod uwagę sytuację społeczno-gospodarczą kraju i kondycję finansową pozwanego ZOZ.

Wyrokiem z dnia 20 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Koninie

1.  zasądził powodom: S. K. i M. K. (1) tytułem renty należnej małoletniej K. K. (1) za okres od 1 kwietnia 2013 r. do 30 listopada 2013 r. od Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. kwoty po 3.450 zł miesięcznie, płatne do dnia 28 – tego każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia,

2.  oddalił żądania: o zadośćuczynienie w kwocie 300.000 zł, rentę skapitalizowaną za okres od 1 kwietnia 2010 r. do 28 lutego 2012 r., w kwocie 110,625,40 zł oraz rentę za okres od 1 marca 2013 r. do 30 listopada 2013 r. powyżej kwoty zasądzonej w pkt 1 wyroku,

3.  umorzył postępowanie w pozostałej części,

4.  odstąpił od obciążania stron pozostałymi nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

5.  zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

11.02.2006 r. na Oddziale Położniczo – Ginekologicznym Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. urodziła się córka powodów (a wcześniej powódka w tym procesie) K. K. (1). Poród przeprowadzony był nieprawidłowo, a lekarz A. G. prowadzący poród został uznany za winnego narażenia na niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu K. K. (1) w ten sposób, że nie podjął decyzji zakończenia porodu cieciem cesarskim pomimo wystąpienie deceleracji późnych (zwolnienia akcji serca płodu) w zapisie KTG (kardiotokografu) i skazany za popełnienie przestępstwa na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Kole z dnia 30.05.2007 r.

Wskutek niewłaściwej decyzji przeprowadzenia porodu drogami natury u K. K. (1) wystąpiły bezpośrednio po porodzie i ujawniły się w czasie późniejszym: encefalopatia niedotlenieniowo – niedokrwienna, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, zamartwica, niewydolność oddechowa, drgawki, padaczka objawowa częściowa z napadami polimorficznymi, mózgowe porażenie dziecięce – postać obustronnego porażenia połowicznego, częściowe uszkodzenia obu nerwów wzrokowych, oczopląs, astygmatyzm nadwzroczny, koślawość bioder oraz podwichnięcie w stawach biodrowych.

U córki powodów występowała nadto wada wrodzona mózgu polegająca na małogłowiu i Zespól D.`ego W., dotyczący tyłomózgowia.

Stan zdrowia małoletniej K. K. (1) po porodzie był bardzo ciężki. Leczona ona była w Wojewódzkim Szpitalu (...) w K., jak również w innych placówkach medycznych w tym w pozwanym Zakładzie Opieki Zdrowotnej.

Od momentu ukończenia 4 lat małoletnia córka powodów zaczęła uczęszczać do Ośrodka (...)-Wychowawczego ( (...) Stowarzyszenia Na Rzecz Osób z (...)) w K. od poniedziałku do piątku w godz. 8-14. Brała udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, logopedycznych, hydroterapii, muzykoterapii, usprawnieniu ruchowym z zabiegami opiekuńczo-pielęgnacyjnymi. Miesięczny koszt opieki w tym wyżywienia to średnio 150 zł, uiszczane przez rodziców dziecka.

Małoletnia nie wodziła oczami za przedmiotami, nie wykazywała adekwatnych do sytuacji lub spontanicznych reakcji emocjonalnych, a występujący u niej niedowład 4-kończynowy wymagał rehabilitacji polegającej na ćwiczeniach biernych, rozciągających, równoważnych i wzmacniających mięśnie grzbietu i brzucha. W 2008 r. pojawił się postęp w efektach rehabilitacji, przy czym w wieku dziecka 2 lata i 8 miesięcy poziom umiejętności ruchowych odpowiadał umiejętnościom dziecka 4-5 miesięcznego, w wieku 3 lat nie mówiła, przejawiała jedynie podstawowe emocje na proste bodźce, nie utrzymywała samodzielnie pozycji siedzącej. Musiała mieć zapewnioną całkowitą opiekę i pomoc w zaspokajaniu potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Orzeczenie na potrzeby pozwanego dotyczące „szkody z ubezpieczenia OC” wskazuje 100% uszczerbek na zdrowiu małoletniej.

W ostatnim okresie życia, małoletnia przez okres całego miesiąca września i tydzień października 2013 r. przebywała na leczeniu w pozwanym ZOZ. Małoletnia zmarła 01.12.2013 r. Spadek po zmarłej K. K. (1) dziedziczą wprost na podstawie ustawy rodzice spadkodawczyni M. i S. małż. K. po ½ części.

W 2006 r. S. K. (z zawodu kucharz) była zatrudniona w E. (...) Sp. z o.o. od dnia 20.05.2004 r. na czas określony do 31.08.2006 r., na stanowisku pracownika obsługi hali działu warzywa - owoce, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem ostatnio w kwocie 900 zł, płacy podstawowej brutto + 300 zł brutto premii uznaniowej miesięcznie. S. K. i jej mąż mieszkali w miejscowości Z. u jej babci zajmując jeden pokój.

M. K. (1) (z zawodu murarz) na miesiąc przed urodzeniem się córki K. wyjechał do pracy do Niemiec, prowadził tam jednoosobową firmę trudniącą się pracami przy wykańczaniu wnętrz mieszkalnych, działalność tą prowadził do wiosny 2011 r. kiedy to wrócił do Polski. Pracując za granicą zarabiał do 7.000 zł miesięcznie netto, pracował trzy tygodnie i na tydzień wracał do Polski. Wrócił aby pomóc żonie w opiece nad córką. Od tego też czasu pracował dorywczo jako robotnik budowlany, zdarzało się że nie miał pracy, gdy pracował zarabiał do 2.000 zł netto miesięcznie. Od listopada 2013 r. pracuje „na czarno” jako robotnik rolny przy oprzęcie bydła, 7 dni w tygodniu po 12 godzin.

Od stycznia 2010 r. mieszkają w domu w miejscowości T. (dom zakupiono na nazwisko siostry powoda, kwotę 130.000 zł wpłaconą przez małż. K. stanowiło zadośćuczynienie otrzymane przez małoletnią powódkę od pozwanego (...), resztę pożyczyła im za ww. zabezpieczeniem siostra powoda.

W dniu (...) urodziło się drugie dziecko małż. K. syn K..

Po urodzeniu córki K., S. K. przebywała do 02.06.2006 r. na urlopie macierzyńskim. Następnie z uwagi na opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem otrzymywała do śmierci dziecka świadczenie pielęgnacyjne w kwocie po 520 zł. miesięcznie, małoletnia otrzymywała zasiłek pielęgnacyjny po 153 zł miesięcznie, zasiłek rodzinny po 91 zł, dodatek do zasiłku rodzinnego po 70 zł. Z tytułu pobytu małoletniej w Ośrodku (...)-Wychowawczym Gmina wypłacała kwoty po 100 zł. Aktualnie powódka S. K. nie pracuje, zajmuje się synem K., planuje powrót do pracy zawodowej od września 2015 r., gdy dziecko pójdzie do przedszkola.

Pozwany Zakład (...) wypłacił małoletniej powódce rentę obejmującą koszt opieki, koszty leczenia i zakupu leków, koszt rehabilitacji, koszty dojazdów, koszt zakupu pieluchomajtek i środków pielęgnacji.

Za okres od dnia 01.04.2010 r. renta wypłacona stanowiła kwotę po 3.450 zł miesięcznie. Wypłaty dokonywano kwartalnie za okres do dnia 31.03.2013 r., kiedy to pozwany Zakład (...) stwierdził wyczerpanie sumy ubezpieczenia (kwota 500.000 zł), gdy dokonane wypłaty łącznie stanowiły kwotę 551.123,79 zł w tym tytułem zadośćuczynienia 400.000 zł. Składniki renty na zwiększone potrzeby małoletniej powódki wymienione przez matkę małoletniej mieszczą się w ramach ww. kwoty wypłaconej przez ubezpieczyciela. Suma wypłat z tytułu przyznanej na rzecz uprawnionej renty stanowi kwotę 170.046 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych zastań faktycznych żądanie powodów w części zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawa prawna odpowiedzialności pozwanych co do zasady nie była przez pozwanych kwestionowana. Pozwany ZOZ odpowiada za sprawcę którego działanie skutkowało szkodą na osobie małoletniej powódki, stąd powódka była uprawnioną do tego by skutecznie dochodzić od sprawcy, zadośćuczynienia oraz renty zgodnie z art. 444 § 1 i 2 k.c. i art. 445 § 1 k.c.

Sporną w procesie pozostawała kwota należnego powodom zadośćuczynienia, którego rolą jest złagodzenie doznanej niewymiernej krzywdy poprzez wypłacenie nie nadmiernej lecz odpowiedniej sumy, w stosunku do doznanej krzywdy. Ustalenie jej wysokości powinno być jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy dokonane w ramach rozsądnych granic, odpowiadających aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa przy uwzględnieniu, że wysokość zadośćuczynienia musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. W ocenie Sądu uwzględniając sytuację życiową rodziny małoletniej powódki z okresu sprzed zdarzenia jak i obecnie po śmierci uprawnionej powódki, niesporny fakt że małoletnia urodziła się także z wadami wrodzonymi mózgu polegającymi na małogłowiu i Zespole (...)`ego W., kryteria te wypełnia kwota 400.000 zł wypłacona małoletniej powódce.

Przy niespornej co do zasady odpowiedzialności pozwanych w zakresie renty wyrównawczej z tytułu zwiększonych potrzeb uprawnionej, sporną była wysokość kwot z tego tytułu żądanych w pozwie. Powodowie żądali nadal kwoty po 8.000 zł miesięcznie za czas od marca 2012 r. do śmierci uprawnionej, gdy w uzasadnieniu pozwu wskazano odwołując do wezwania z dnia 18.10.2010 r. o wyrównaniu „od kwietnia 2010 r.” i nie uwzględnia faktu, że ubezpieczyciel dokonał wypłaty renty w kwocie po 3.450 zł miesięcznie za okres od dnia 01.04.2010 r. do dnia 31.03.2013 r., dlatego w tym zakresie żądanie pozwu podlega oddaleniu, gdyż stanowi faktycznie żądanie ponownej zapłaty kwot już wypłaconych powódce.

Kwota żądana (8.000 zł) w ramach wyliczenia na zasadzie, że wg strony powodowej podane przez nią składniki dają łącznie kwotę około 12.000 zł miesięcznie jest oderwana od rzeczywistości. Pozostaje także w sprzeczności z tym co zeznała powódka S. K., która mówi o kosztach np. rehabilitacji w kwocie łącznej 800 zł miesięcznie, gdy w żądaniu zapłaty wskazuje się 2.700 zł miesięcznie, podobnie jako składnik renty podaje się hipotetyczne utracone przez matkę dziecka zarobki w kwocie 1.630 zł miesięcznie, nie uwzględniając faktu, że ww. otrzymywała świadczenie pielęgnacyjne w kwocie po 520 zł i jej oświadczenia, że nie podjęłaby pracy „nawet gdyby nie było K., do momentu, gdy syn nie poszedłby do przedszkola.” Wyliczenie renty dokonane przez ubezpieczyciela jest poparte analizą, realistyczne i zbliżone do kwot wskazanych przez S. K. podczas zeznań w dniu 08.10.2014 r., stąd zasługiwało na akceptację. Fakt, że w okresie od 1.04.2013 r. do chwili śmierci małoletniej powódki, renty w ww. kwocie nie wypłacano (ubezpieczyciel wypełnił obowiązek określony sumą gwarancyjną polisy) skutkuje obowiązkiem zapłaty i obciąża drugiego z pozwanych (ZOZ) na zasadzie winy.

Postępowanie umorzono na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zakresie dotyczącym pozwanego ubezpieczyciela, wobec cofnięcia pozwu w dniu 05.08.2013 r. i zgody pozwanego i w zakresie żądania o ustalenie, którego to spadkobiercy nie mogli nabyć w drodze spadkobrania po małoletniej powódce, a także wobec treści żądania powodów określonego przez nich w piśmie z dnia 17 lipca 2014 r.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c.

Z ażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zamieszczone w pkt 5 wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 20 października 2014 r. złożyli powodowie, wnieśli o zmianę zaskarżonego pkt 5 orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów kwoty 9.401,30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz 2.184,30 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych oraz o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów kosztów postępowania zażaleniowego, w tymi kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżyli go w części w jakiej Sąd oddalił powództwo. Powodowie zarzucali rozstrzygnięciu:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 445 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię pojęcia „odpowiednia suma tytułem zadośćuczynienia”, wobec uznania, że kwota 400.000 zł stanowi odpowiednie zadośćuczynienie za doznaną krzywdę małoletniej K. K. (1) powstałą wskutek wadliwie odebranego jej porodu przez lekarza zatrudnionego u pozwanego,

2.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie przez Sąd I instancji wniosków dowodowych strony powodowej o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii instytutu naukowego bądź z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii dziecięcej, psychiatrii dzieci, ortopedii, okulistyki i pediatrii wskazywanych w szczególności w piśmie procesowym powódki z dnia 23.04.2013 r. oraz 3.10.2014 r., zmierzających do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, skutkiem czego było nieustalanie przez Sąd Okręgowy następujących okoliczności:

- zakresu obrażeń ciała jakich doznała K. K. (1) przy porodzie,

- czy obrażenia te skutkowały trwałym uszczerbkiem na zdrowiu i w jakiej wysokości,

–

czy doznane obrażenia spowodowały długotrwały rozstrój jej zdrowia i dolegliwości bólowe,

–

jaki był stopień opóźnień poszkodowanej w jej rozwoju fizycznym i umysłowym,

–

jakie były rokowania, co do stanu jej zdrowia oraz jakie były perspektywy uzyskania normalnej sprawności organizmu poszkodowanej w przyszłości,

–

czy zachodził związek przyczynowy pomiędzy śmiercią małoletniej powódki, a ciężkim uszczerbkiem na jej zdrowiu powstałym w wyniku nieprawidłowego przyjęcia jej porodu, a jeśli zachodził, to jakiego rodzaju i na czym polegał,

–

zakresu i rodzaju zwiększonych potrzeb K. K. (1) wynikających z następstw nieprawidłowo przeprowadzonego porodu, w tym: czy poszkodowana była osobą wymagającą stałej opieki, jeśli tak to czy winna to być opieka całodobowa, a także, czy stan zdrowia powódki wymagał opieki pielęgniarki, czy też mogła ją sprawować osoba nie posiadająca szczególnych kwalifikacji bądź doświadczenia, a jeśli nie była konieczna opieka stała bądź całodobowa, to czy zachodziła konieczność opieki okresowej w ciągu doby, jeśli tak to w jakich porach tej doby i ile godzin na dobę i przez kogo tzn. czy wymagana była opieka pielęgniarki, czy też mogła ją sprawować osoba nieposiadająca szczególnych kwalifikacji, bądź doświadczenia,

–

czy zalecana była rehabilitacja poszkodowanej, jeśli tak to na czym miała polegać i w jakim zakresie czasowym winna być przeprowadzana oraz jaki był koszt jej prowadzenia,

–

czy zalecane było przeprowadzenie operacji medycznych, które mógłby wpłynąć na polepszenie stanu zdrowia powódki, jeśli tak, to jakiego rodzaju były to operacje, jakie ośrodki medyczne mogły je wykonać i jakie koszty wiązały się z ich przeprowadzeniem,

–

czy zalecane były innego rodzaju zabiegi medyczne, jeśli tak, to jakiego rodzaju były to zabiegi, w jakim zakresie czasowym winny być przeprowadzane i jakie wiązały się z nimi koszty,

–

czy stan zdrowia powódki wymagał przyjmowania leków, jeśli tak to jakich i w jakim zakresie oraz jaki był koszt ich zakupu,

–

czy w stanie zdrowia powódki zalecane było korzystanie w warunkach domowych ze sprzętu rehabilitacyjnego, jeśli tak, to jakiego i jaki był koszt jego zakupu,

–

czy w stanie zdrowia powódki zalecane było korzystanie ze specjalistycznych terapii, jeśli tak to jakiego rodzaju, w jakim miejscu i w jakim zakresie czasowym oraz jaki był koszt uczestniczenia w takiej terapii,

–

czy w stanie zdrowia powódki wskazane było korzystanie ze środków pielęgnacyjnych i środków odżywczych, a jeśli tak, to jakich, w jakich ilościach oraz jaki był koszt ich zakupu.

Na podstawie art. 380 k.p.c. powodowie wnieśli o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowień Sądu Okręgowego w Koninie oddalających wnioski dowodowe strony powodowej wskazane w piśmie procesowym z dnia 23.04.2013 r. oraz z dnia 3.10.2014 r. o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii instytutu naukowego, bądź z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii dziecięcej, psychiatrii dzieci, ortopedii, okulistyki i pediatrii na okoliczności w nich wskazane.

Wskazując na powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki S. K. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę małoletniej K. K. (1) kwoty 150.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty oraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 100.000 zł od dnia 10 stycznia 2009 r. do dnia 8 października 2012 r.,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powoda M. K. (1) tytułem zadośćuczynienia za krzywdę małoletniej K. K. (1) kwoty 150.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty oraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 100.000 zł od dnia 10 stycznia 2009 r. do dnia 8 października 2012 r.,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki S. K. renty z tytułu zwiększonych potrzeb K. K. (1) w wysokości 2.275 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 kwietnia 2012 r. do 30 listopada 2013 r., płatnych do 28 - go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki S. K. renty z tytułu zwiększonych potrzeb K. K. (1) w wysokości 2.871 zł za miesiąc marzec 2012 r. z odsetkami ustawowymi od 29 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powoda M. K. (1) renty z tytułu zwiększonych potrzeb K. K. (1) w wysokości 2.275 zł miesięcznie, począwszy od dnia 1 kwietnia 2012 r. do 30 listopada 2013 r., płatnych do 28 - go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w spełnieniu świadczenia,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powoda M. K. (1) renty z tytułu zwiększonych potrzeb K. K. (1) w wysokości 2.871 zł za miesiąc marzec 2012 r. z odsetkami ustawowymi od 29 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powódki S. K. kwoty 55.312 zł tytułem skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby K. K. (1) za okres od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 28 lutego 2012 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 października 2010 r. do dnia zapłaty oraz ustawowych odsetek od kwoty 10.722,30 zł od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 12 września 2012 r.,

–

zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na rzecz powoda M. K. (1) kwoty 55.312,70 zł tytułem skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby K. K. (1) za okres od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 28 lutego 2012 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 października 2010 r. do dnia zapłaty oraz ustawowych odsetek od kwoty 10.722,30 zł od dnia 1 kwietnia 2010 r. do dnia 12 września 2012 r.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

I.Apelacja zasługiwała co do zasady na uwzględnienie.

Z uwagi na uchybienia procesowe sądu I instancji oraz wady pisemnego uzasadnienia wyroku, zaskarżone orzeczenie nie poddaje się merytorycznej kontroli sądu odwoławczego.

W świetle ustaleń i rozważań Sądu Okręgowego, przedstawionych w motywach wyroku, wydane rozstrzygnięcie jawi się jako całkowicie dowolne i oderwane od zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Nadto sąd pominął w zasadzie wszystkie obiektywne dowody zgłoszone przez stronę powodową na okoliczności sporne między stronami, ograniczając postępowanie dowodowe do tych okoliczności, które nie były przez żadną ze stron kwestionowane ( w rzeczywistości, jedynym dowodem dopuszczonym formalnie przez sąd orzekający był dowód z przesłuchania powodów).

Oznacza to, że sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, a nadto konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, na istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, w całości, co skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Należy zwrócić bowiem uwagę, że, z punktu widzenia przepisu art. 386 § 4 kpc, nie jest istotne czy i w jakim zakresie sąd przeprowadził postępowanie dowodowe na okoliczności, które między stronami procesu były niesporne.

I tak, jeżeli chodzi o miarkowanie należnego poszkodowanej zadośćuczynienia, ponad kwotę uznaną przez pozwanych, Sąd Okręgowy w istocie nie odwołał się do żadnego z powszechnie przyjętych kryteriów ustalania wysokości świadczenia, o jakim mowa w art. 445 § 1 kc.

Z niezwykle lakonicznych w tym zakresie wywodów uzasadnienia wyroku można co najwyżej próbować wyprowadzić wniosek, że za takie okoliczności sąd uznał „sytuację życiową rodziny małoletniej powódki z okresu sprzed zdarzenia, jak i obecnie po śmierci uprawnionej powódki” oraz „niesporny fakt, iż małoletnia urodziła się także z wadami wrodzonymi mózgu, polegającymi na małogłowiu i Zespole (...)’ego i W.”.

W związku z tym należy w pierwszej kolejności wyraźnie podkreślić, że sytuacja ekonomiczna poszkodowanego, tj. poziom jego życia, zamożności itp., w żadnym wypadku nie może stanowić kryterium różnicującego wysokość zadośćuczynienia z tytułu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 września 2010r. w spr. II CSK 94/10, LEX nr 672675 oraz z dnia 4 listopada 2010r. w spr. IV CSK 126/10, LEX nr 898263).

Jeżeli natomiast chodzi o wywody Sądu Okręgowego, dotyczące rzekomego istnienia u małoletniej pokrzywdzonej Zespołu (...)’ego i W. oraz jego związku z jej stanem zdrowia, to nacechowane one są całkowitą dowolnością.

Po pierwsze, żadna ze stron do momentu wyrokowania nie twierdziła, że na rozmiar krzywdy po stronie małoletniej wpływ miało jakieś schorzenie samoistne, nie związane z zaniedbaniami okołoporodowymi personelu szpitalnego.

Jeżeli zatem sąd poczynił w tym zakresie ustalenia z urzędu i zamierzał je przyjąć jako istotny element rozstrzygnięcia, to winien na to zwrócić uwagę stron, w celu umożliwienia im zajęcia w tym przedmiocie stanowiska procesowego, czego zaniechano.

Co więcej, Sąd Okręgowy oparł ustalenie o istnieniu u pokrzywdzonej małogłowia i Zespołu (...)’ego i W. wyłącznie na podstawie dokumentów, które zostały powołane w celu wykazania innych okoliczności faktycznych, przy tym nawet bez formalnego włączenia tych dokumentów do materiału dowodowego sprawy (nie zostało w tym przedmiocie wydane postanowienie dowodowe, o jakim mowa w przepisie art. 236 kpc).

Z kolei zupełnie niezrozumiałe jest stanowisko sądu I instancji, zgodnie z którym omawiane schorzenia miałyby stanowić odrębną przyczynę stanu zdrowia pokrzywdzonej i wpływać na rozmiar doznanej przez nią krzywdy.

Przede wszystkim sąd nie wyjaśnił, czym charakteryzują się te schorzenia, jak mogły wpłynąć na funkcjonowanie małoletniej i dlaczego należy wykluczyć ich związek z samym przebiegiem porodu.

Nadto nie próbował nawet sąd orzekający określić proporcji, w jakich na krzywdę powódki wpłynęły błędy pracowników szpitala oraz hipotetyczne schorzenia samoistne („wrodzone”).

Jest to skądinąd o tyle oczywiste, że poczynienie w tym zakresie ustaleń nie mogło nastąpić bez skorzystania z wiedzy specjalnej w rozumieniu przepisu art. 278 § 1 kpc.

Natomiast z punktu widzenia przepisu art. 445 § 1 kc o wysokości świadczenia z tytułu zadośćuczynienia decyduje wyłącznie rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego czynem niedozwolonym, na który składają się przede wszystkim cierpienia fizyczne i psychiczne doznane wskutek doznania uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

W tym zakresie sąd I instancji nie podjął w istocie żadnych rozważań, ograniczając się do stwierdzenia, że małoletnia doznała 100%-ego uszczerbku na zdrowiu, co było jednak daleko niewystarczające.

W judykaturze przyjmuje się bowiem od dawna, że stwierdzony u poszkodowanego procentowy stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu jest kryterium jedynie posiłkowym a nie decydującym (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 1970r w spr. I CR 526/70, LEX nr 6833 oraz z dnia 5 października 2005r w spr. I PK 47/05, Monitor Prawa Pracy, z. 4 z 2006r, str. 208).

Strona powodowa zaoferowała dowód z opinii zespołu biegłych, którzy mieli określić rozmiar krzywdy doznanej przez małoletnią w świetle szeregu kryteriów wskazanych w tezie dowodowej, a obejmujących m.in. rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych, związanych z bólem, utratą możliwości normalnego funkcjonowania w życiu codziennym, perspektywami na przyszłość itp.

Były to okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, co oznacza, że pominięcie tego dowodu było bezzasadne i stanowiło naruszenie przepisów art. 227 kpc oraz art. 217 § 1 i 3 kpc.

Podobnych uchybień dopuścił się sąd I instancji orzekając o należnej małoletniej rencie z tytułu zwiększonych potrzeb.

Z przyczyn, o których już była wyżej mowa, na obecnym etapie postępowania nie ma dostatecznych podstaw do przyjęcia, aby na stan zdrowia pokrzywdzonej, decydujący o wysokości renty, mogło wpływać jakiekolwiek schorzenie „wrodzone”, nie związane z czynnościami okołoporodowymi.

Niezależnie od tego należy stwierdzić, że sąd orzekający zaniechał dokonania jakichkolwiek własnych ustaleń, związanych z zakresem dodatkowych potrzeb pokrzywdzonej, za okres do jej śmierci, i wysokości wynikającej stąd szkody majątkowej.

W pisemnym uzasadnieniu orzeczenia ograniczono się tu do stwierdzenia, że renta w wysokości 3.450 zł miesięcznie, przyznana decyzją (...) S.A. z 3 września 2012r. (k. 232), jest „poparta analizą, realistyczna i zbliżona do kwot wskazanych przez S. K. podczas zeznań w dniu 8 października 2014r.”.

Żaden z elementów tej argumentacji nie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy.

Po pierwsze, wspomniana decyzja zakładu ubezpieczeń nie zawiera rzeczowej analizy zgłaszanych roszczeń i w zasadzie sprowadza się do arbitralnego uznania, iż z tytułu opieki nad pokrzywdzoną należy się dwukrotność minimalnego wynagrodzenia netto.

Co do nieuznanych roszczeń zakład ubezpieczeń powołuje się natomiast na fakt niewykazania ich wysokości odpowiednimi dokumentami.

W związku z tym wymaga podkreślenia, że, dla oceny zasadności roszczeń, o jakich mowa w przepisach art. 444 § 1 i 2 kc, znaczenie ma tylko zakres usprawiedliwionych wydatków pokrzywdzonego z tytułu koniecznych kosztów leczenia i zwiększonych potrzeb.

Bez znaczenia jest natomiast, czy potrzeby te zostały rzeczywiście przez pokrzywdzonego zaspokojone (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1976r w spr. IV CR 50/76, OSNCP, z. 1 z 1977r, poz. 11).

Poza tym, już prima facie można zauważyć, że wskazywane przez S. K. same koszty zakupu leków, leczenia, rehabilitacji oraz dodatkowego wyżywienia., faktycznie ponoszone przez pokrzywdzoną (w rzeczywistości przez jej rodziców), wynosiły co najmniej 2.200 zł miesięcznie, a więc ponad dwukrotnie przekraczały analogiczne należności uznane w decyzji (...) S.A. z 3 września 2012r.

Jednocześnie Sąd Okręgowy całkowicie pominął wszystkie dowody z dokumentów, złożonych przez stronę powodową, a mających uzasadniać roszczenia z tytułu renty na zwiększone potrzeby, nie wydając przy tym nawet formalnego postanowienia dowodowego w tym przedmiocie.

Podobnie, bez jakiegokolwiek uzasadnienia pominięto wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych na okoliczność zakresu usprawiedliwionych potrzeb zmarłej małoletniej za okres do jej zgonu.

Tymczasem dowody te zmierzały do wykazania zasadności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy twierdzeń powództwa a ich pominięcie stanowiło naruszenie przepisów art. 227 kpc oraz art. 217 § 1 i 3 kpc.

W tej sytuacji uznać należy zarazem, że konieczne jest ponowne przeprowadzenie całego, istotnego dla rozstrzygnięcia sporu, postępowania dowodowego przed sądem I instancji.

Niedopuszczalne bowiem byłoby, bez naruszania zasad bezpośredniości i instancyjności, dokonywanie podstawowych ustaleń faktycznych oraz oceny materiału dowodowego dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, szczególnie jeśli obecnie zważyć na treść przepisu art. 398 ³ § 3 kpc (por. np. wyroki Sądu Najwyższego : z dnia 22 stycznia 2002r w spr. V CKN 508/00, LEX nr 54333 oraz z dnia 21 stycznia 2004r w spr. IV CK 394/02, Wokanda, nr 10 z 2004r, str. 12).

II.Zasadne jest także zażalenie powodów na zawarte w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu wynikłych z wytoczenia powództwa w stosunku do (...) S.A.

Należy zwrócić uwagę, że pozwany zakład ubezpieczeń uznał w całości roszczenia pozwu w granicach wynikających z zawartej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, przy czym część tych roszczeń spełnił dopiero po wytoczeniu powództwa.

Co najmniej w tej części pozwany ten winien być uznany za przegrywającego spór (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 1979r w spr. I CZ 92/79, LEX nr 8188 oraz z dnia 6 listopada 1984r w spr. IV CZ 196/84, LEX nr 8642).

.

Konieczne jednak było także zbadanie przez sąd I instancji, czy w sprawie nie znajdowały zastosowania przepisy art. 103 kpc. Powodowie bowiem wskazywali, że wystąpili przeciwko zakładowi ubezpieczeń z roszczeniami przekraczającymi granice odpowiedzialności tego podmiotu z uwagi na wprowadzenie ich przez niego w błąd co do wysokości sumy gwarancyjnej.

Z tych przyczyn na podstawie przepisów art. 386 § 4 kpc oraz art. 108 § 2 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy winien kierować się powyższymi uwagami i wskazaniami co do dalszego postępowania.

Po przeprowadzeniu niezbędnego postępowania dowodowego sąd winien poczynić ustalenia co do rozmiaru krzywdy doznanej przez małoletnią pokrzywdzoną i dokonać ponownej oceny zgłoszonego z tego tytułu roszczenia o zadośćuczynienie z art. 445 § 1 kc.

Należy także dokonać własnych ustaleń co do zakresu usprawiedliwionych potrzeb pokrzywdzonej, które nie zostały zaspokojone do dnia jej śmierci. W tym celu należy poddać ocenie dowody z dokumentów, zgłoszone już przez stronę powodową, oraz ewentualnie skorzystać z zaoferowanego dowodu z opinii biegłych.

Trzeba także pamiętać, że na obecnym etapie postępowania powodowie występują jako spadkobiercy zmarłej K. K. (1), każdy z nich w ½ części.

Roszczenia objęte powództwem nie wchodzą do majątku wspólnego, z uwagi na treść art. 33 pkt. 2) k.r. i op.

Nie było zatem podstaw do zasądzania należności łącznie do niepodzielnego majątku obojga powodów (por. pkt. 1 wyroku).

Konieczne jest także zwrócenie uwagi, że cofnięcie przez powodów powództwa w stosunku do (...) S.A. nie obejmowało, jak się wydaje, odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu uznanych świadczeń.

/-/ B. Wysocki /-/ M. Górecki /-/ P. Górecki