Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2016 roku w S.

sprawy z powództwa F. K.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 18 sierpnia 2015 roku, sygn. akt I C 4/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  punktowi I. nadaje następujące brzmienie: zasądza od pozwanego (...) Towarzystwa (...) w W. na rzecz powoda F. K. kwotę 1.920 (jeden tysiąc dziewięćset dwadzieścia) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 18 sierpnia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku i oddala powództwo w pozostałym zakresie;

b.  w punkcie IV. w miejsce kwoty 781 (siedemset osiemdziesiąt jeden) złotych 8 (osiem) groszy nakazuje pobrać kwotę 624 (sześćset dwadzieścia cztery) złote 86 (osiemdziesiąt sześć) groszy;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

SSO Karina Marczak SSO Mariola Wojtkiewicz SSR del. Agnieszka Matusiak

Sygn. Akt II Ca 214/16

UZASADNIENIE

Powód F. K. w pozwie z dnia 14 lutego 2010 roku wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Towarzystwa (...) w W. ( poprzednia nazwa (...) Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W.) na jego rzecz kwoty 10000 złotych.

Wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2015r. Sąd Rejonowy w Choszcznie zasądził od pozwanego (...) Towarzystwa (...) w W. na rzecz powoda F. K. kwotę 2.400 zł z odsetkami od dnia 18 sierpnia 2015r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie, odstąpił od obciążania powoda F. K. kosztami procesu oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Choszcznie kwotę 781,08 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powód F. K. był objęty grupowym ubezpieczeniem na życie z opcją funduszy (...), na zasadach określonych w Ogólnych Warunkach Grupowego (...) z opcją funduszy (...). Na mocy zawartej umowy pozwany (...) Towarzystwo (...) w W. (poprzednia nazwa (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna w W.) udzielił ochrony ubezpieczeniowej od dnia 01 grudnia 2008 r. do dnia 30 listopada 2013 r. Suma ubezpieczenia została określona na kwotę 12.000 złotych. Zgodnie z Ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia na życie z opcją funduszy (...) za nieszczęśliwy wypadek uznaje się zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną , niezależne od woli ubezpieczonego, współubezpieczonego, w następstwie którego Ubezpieczony/ Współubezpieczony zmarł, doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu lub które stanowi przyczynę pobytu Ubezpieczonego w Szpitalu ( §1 pkt 8 ). Natomiast § 1 pkt 11 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia na życie z opcją funduszy (...) stanowi, że za trwały uszczerbek na zdrowiu rozumie się zaburzenie czynności uszkodzonego układu, narządu organu, powodującego jego trwałą dysfunkcję, będące następstwem nieszczęśliwego wypadku, który nastąpił w okresie trwania odpowiedzialności (...) S A. Powód F. K. w dniu 28 marca 2008 r. w godzinach rannych doznał obrażeń ciała w wypadku przy pracy na terenie zakładu pracy w B. przy ulicy (...), gdzie był zatrudniony jako szlifierz. W tym dniu powód szlifował szlifierką ręczną krawędzie kształtowników i układał je na palecie. Po wykonaniu pracy i ułożeniu kształtowników wziął wózek paleciak i postanowił odwieźć paletę na stanowisko pracy. Na palecie było ułożone 30 elementów o łącznej wadze 420 kg. Po wjechaniu ramionami wózka pod paletę uniósł i zaczął ciągnąć po betonowej posadzce. W pewnym momencie poślizgnął się i uderzył lewym kolanem o podłoże. W wyniku wypadku powód skręcił wcześniej zmieniony chorobowo staw kolanowy lewy oraz doznał stłuczenia podudzia. Powód zgłosił się następnego dnia do Izby Przyjęć Szpitala w B. , natomiast do chirurga zgłosił się w dniu 31 marca 2008 r. W dniu 07 kwietnia 2008 r. wykonano powodowi zdjęcie rtg, które wykazało zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe lewego stawu kolanowego pod postacią licznych osteofitów oraz zwężenie szpary stawowej, szczególnie w przedziale przyśrodkowym. W dniu 02 czerwca 2008 r. przeprowadzono u powoda protezoplastykę całkowitą kolana lewego. Uraz doznany w wyniku wypadku z dnia 28 marca (...). mógł spowodować u powoda gwałtowne zaostrzenie lub nasilenie dolegliwości związanych już wówczas obecnymi , zaawansowanymi zamianami zwyrodnieniowymi w stawie kolanowym lewym i [przyśpieszyć konieczność ich operacyjnego leczenia tk. wykonania allopastyki stawu kolanowego. Przy czym doznane urazy spowodowały nasilenie choroby nie więcej niż o 20% stanu zwyrodnienia. Natomiast wartość 20% wartości udziału urazu odpowiada 4% trwałego uszczerbku na zdrowiu. Po zakończeniu leczenia powód wystąpił do pozwanego z wnioskiem o wypłatę świadczenia. Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego decyzją z dnia 16 grudnia 2009 r. pozwany odmówił przyznania świadczenia argumentując to tym , iż powód nie uległ nieszczęśliwemu wypadkowi w rozumieniu ogólnych warunków ubezpieczenia. Od powyższej decyzji powód pismem z dnia 27 stycznia (...). wniósł od odwołanie. Pismem z dnia 09 lutego 2010 r. pozwany ponownie odmówił wypłaty świadczenia.

Sąd Rejonowy uznał powództwo F. K. za częściowo zasadne. Jako podstawę roszczenia Sąd ten wskazał, art. 805 § 1 i § 2 pkt 2 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę, przy czym świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Zgodnie zaś z art. 829 § 1 k.c. ubezpieczenie osobowe może dotyczyć przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Sąd Rejonowy analizując powyższe przepisy zauważył, iż w orzecznictwie akcentuje się pogląd, że realizacja funkcji ochronnej umowy ubezpieczenia wymaga, aby przed jej zawarciem ubezpieczający miał świadomość, jakie zachowania i w jaki sposób modyfikują czy wręcz wyłączają odpowiedzialność jego kontrahenta. Z tego więc względu postanowienia umowy powinny w sposób nader precyzyjny określać takie zachowania, a w razie niejasności czy wątpliwości poszczególnych postanowień umowy należy je zawsze interpretować na korzyść ubezpieczającego (vide: wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 marca 2003 r. IV CKN 1858/2000 Monitor Prawniczy 2006/3 str. 149; wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 maja 2004 r. V CK 481/2003 LexPolonica nr 1543963). Ponieważ celem umowy, a więc i funkcją zobowiązania powstającego w wyniku jej zawarcia, jest niewątpliwie udzielenie uprawnionemu ochrony na wypadek wystąpienia określonego w umowie ryzyka w zamian za zapłatę składki, przeto dla realizacji tej funkcji ochronnej niezbędne jest wykładanie zarówno postanowień umowy jak i postanowień wzorca umowy, przede wszystkim z uwzględnieniem punktu widzenia tego podmiotu, który jest podmiotem chronionym (vide: wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 maja 1997 r. III CKN 76/97 LexPolonica nr 353520). Odnosząc powyższą regulację do stanu faktycznego ustalonego w niniejszej sprawie Sąd I instancji stwierdził, iż doszło do zaistnienia zdarzenia objętego zakresem ubezpieczenia jakiemu podlegał powód, a spór w przedmiotowej sprawie dotyczył tego, czy zdarzenie z dnia 28 marca 2008 r. jest nieszczęśliwym wypadkiem w rozumieniu par. 1 pkt 8 OWU oraz czy powstały trwały uszczerbek na zdrowiu doznany przez powoda jest wynikiem powyższego zdarzenia, a w konsekwencji wysokości należnego odszkodowania. Sąd I instancji stwierdział, iż według § 1 pkt 8 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia na życie z opcją funduszy (...) za nieszczęśliwy wypadek rozumie się zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, niezależne od woli Ubezpieczonego, Współubezpieczonego, w następstwie którego Ubezpieczony/ Współubezpieczony zmarł, doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu lub które stanowi przyczynę pobytu Ubezpieczonego w Szpitalu. Natomiast § 1 pkt 11 stanowi, że za trwały uszczerbek na zdrowiu rozumie się zaburzenie czynności uszkodzonego układu, narządu organu, powodującego jego trwałą dysfunkcję, będące następstwem nieszczęśliwego wypadku, który nastąpił w okresie trwania odpowiedzialności (...) S.A. W ocenie Sądu Rejonowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, iż zdarzenie któremu uległ powód miało charakter nagły i nie było wywołane przyczyną wewnętrzną, albowiem wykonując swoją pracę poślizgnął się i uderzył lewym kolanem o podłoże. Tym samym ma ono charakter nieszczęśliwego wypadku określonego w § 1 pkt 8 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia na życie z opcją funduszy (...). W tym zakresie Sąd Rejonowy dał w pełni wiarę zeznaniom świadka J. C. i powoda albowiem konsekwentnie i szczegółowo opisali oni i miejsce i okoliczności zaistnienia. Dowody w postaci zeznania w/w świadka i przesłuchania powoda są spójne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą logiczną całość. W ocenie Sądu I instancji niezasadny okazał się zarzut pozwanego, że stwierdzony u powoda trwały uszczerbek nie jest wynikiem zdarzenia z dnia 28 marca 2008 r., a jedynie konsekwencją zamian zwyrodnieniowych w stawie kolanowym lewym powstałych przed w/w zdarzeniem. Sąd I instancji wywodził, iż z opinii G. (...) w G., jak, również z opinii (...) w S. wynika, że powód przed zdarzeniem z dnia 28 marca 2008 r. miał zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe w stawie kolanowym, jednak dolegliwości zgłaszane przez powoda bezpośrednio po zdarzeniu odpowiadają urazowi bezpośredniemu związanemu z kompensatą skręcenia stawu kolanowego. Przy czym biegli wskazali, że doznane urazy spowodowały nasilenie choroby nie więcej niż o 20% stanu zwyrodnienia. Natomiast wartość 20% wartości udziału urazu odpowiada 4% trwałego uszczerbku na zdrowiu. Sąd I instancji podzielił w pełni wnioski płynące z opinii uznając je za jasne, logiczne, oparte na posiadanej przez biegłych specjalistycznej wiedzy w przedmiotowym zakresie. Dalej Sąd meriti przyjął, iż w myśl § 2 ust. 2 pkt ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia na życie z opcją funduszy (...) z tytułu powstania trwałego uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego w wyniku nieszczęśliwego wypadku wypłaca uprawnionemu za każdy 1% uszczerbku na zdrowiu 1%- 5% sumy ubezpieczenia określonej w umowie. W tym stanie rzeczy Sąd ten uznał, że - zgodnie z obowiązującą strony umową ubezpieczenia - należna powodowi kwota świadczenia ubezpieczeniowego wynosi 2400 zł (5 x 4% x 12000 zł), natomiast żądanie powoda w pozostałym zakresie tj. kwoty 7600 złotych uznał, za wygórowane.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, iż podstawę prawną orzeczenia o odsetkach od kwoty określonej w pkt I stanowią przepisy art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. , art.100 k.p.c. i art. 102 k.p.c. uznając, że powód wygrał sprawę w 24 % i w tej części należy się mu zwrot kosztów procesu od pozwanego, zaś strona pozwana wygrała sprawę w 76 %. Sąd orzekający stwierdził, iż powód w przedmiotowej sprawie nie poniósł żadnych kosztów. Z kolei na koszty procesu poniesione przez pozwanego składało się: wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 1200 złotych , opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych, zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego wysokości 700 złotych. Sąd Rejonowy uznał, że zachodzą przesłanki do zastosowania uregulowania zawartego w art. 102 k.p.c., zgodnie z którym wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd I instancji wyjaśnił też , iż wyjątkowy charakter powyższego przepisu przesądza o tym, iż nie powinien on być stosowany szeroko, ale na podstawie okoliczności konkretnej sprawy zasługujących na miano wyjątkowych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.07.2004r. V CK 648/03 LEX nr 137675, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13.10.1976 IV PZ 61/76 LEX nr 7856). Kodeks postępowania cywilnego nie określa bliżej pojęcia "wypadki szczególne", pozostawiając interpretację tego zagadnienia praktyce sądowej (vide:9 postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28.06.1966r. I CR 372/65LEX nr 6011). Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane, jak również niezwiązane z przebiegiem procesu (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 14 stycznia 1974 r., sygn. akt II CZ 223/73, nie publ. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2013 r. I ACa 697/12 LEX nr 1281107 ). Do pierwszych zaliczane są między innymi: podstawa oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególna zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywołała proces i koszty połączone z jego prowadzeniem. Zalicza się do nich także okoliczność, że rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na podstawie faktów ustalonych na podstawie dowodów dopuszczonych przez sąd z urzędu, jak również niewspółmierność wysokości kosztów pomocy prawnej poniesionych przez stronę wygrywającą proces do stopnia zawiłości sprawy i nakładu pracy pełnomocnika. Drugą grupę okoliczności wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony (uzasadnienie postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 października 2007 r., P 29/07, OTK-A 2007). Przy czym okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.01.1974r. II CZ 223/73 LEX nr 7379). Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji doszedł do przekonania, że w sprawie zachodziły szczególne okoliczności uzasadniające nieobciążanie F. K. kosztami postępowania. Powód bowiem znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i majątkowej. Obecnie nie pracuje, uzyskuję rentę chorobową w wysokości 760 złotych, przy czym znaczną część swoich pieniędzy przeznacza na leczenie . Natomiast na swoim utrzymaniu ma żonę. Jednocześnie Sąd Rejonowy zauważył, iż w toku postępowania powstały dodatkowe koszty sądowe albowiem powód został zwolniony z kosztów sądowych w zakresie opłaty sądowej od pozwu, która wynosiła 500 złotych. Ponadto przyznane wynagrodzenia dla biegłych wyniosły łącznie kwotę 3454,51 złotych. Przy czym pozwany uiścił zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego w wysokości 700 złotych. Tym samym nie zostały uiszczone koszty sądowe w łącznej wysokości 3254,51 złotych. Natomiast stosownie do treści do treści art. 113 ust. 1 i 2,3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych powyższa kwota została rozliczona przy uwzględnieniu stopnia wygrania przez każdą ze stron postępowania oraz fakt, że powód nie został obciążony kosztami postępowania.

Powyższe rozstrzygniecie zostało zaskarżone przez pozwanego (...) Towarzystwa (...) w W. w części uwzględniającej powództwo (pkt I) co do kwoty 480 zł oraz w części orzekającej o kosztach postępowania (pkt. III i IV). Pozwany zarzucił Sądowi I instancji naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. mające wpływ na treść orzeczenia, przez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na pominięciu materiału dowodowego w postaci Ogólnych Warunków Grupowego (...) na życie z opcją Funduszy (...) („OWU") w zakresie, w jakim dokument ten określał sposób ustalania wysokości należnego świadczenia ubezpieczeniowego z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu, co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego ustalenia, że należne powodowi świadczenie z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem wynosić powinno 2.400 zł podczas gdy dokonując wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego Sąd I instancji winien dojść do przekonania, że świadczenie należne powodowi wynosić powinno 1920 zł; brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na pominięciu materiału dowodowego w postaci polisy nr (...) w zakresie, w jakim potwierdzała ona wysokość świadczenia w przypadku doznania 1% trwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku ubezpieczonego, co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego ustalenia, że należne powodowi świadczenie z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem wynosić powinno 2.400 zł podczas gdy dokonując wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego Sąd I instancji winien prawidłowo ustalić, że świadczenie wynosić powinno 1.920 zł oraz naruszenie art. 100 k.p.c. poprzez niewłaściwe rozdzielenie kosztów postępowania i w konsekwencji uznanie, że pozwany winien w niniejszej prawie dokonać zwrotu kwoty 781,08 zł na rzecz Skarbu Państwa. W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w części co do kwoty 480,00 zł i orzeczenie o kosztach postępowania w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podał, iż ustalając wysokość należnego powodowi świadczenia Sąd I instancji pominął całkowicie postanowienia zawarte w umowie ubezpieczenia (OWU) dotyczące sposobu ustalania wysokości świadczenia należnego ubezpieczonej osobie (tu: powodowi). Zgodnie z postanowieniami OWU zastrzeżono, że z tytułu zajścia zdarzeń objętych ochrona ubezpieczeniową (tu: doznania trwałego uszczerbku na zdrowiu) pozwany wypłaca osobom uprawnionym świadczenia w wysokości odpowiadającej procentowi sumy ubezpieczenia określonego w umowie ubezpieczenia (§ 2 ust 2 OWU). W sprawie bezspornym było, że suma ubezpieczenia z tytułu trwałego uszczerbku na zdrowiu w ramach umowy ubezpieczenia wynosiła 12.000 zł, zaś pozwany potwierdził zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia zgodnie z art. 809 § 1 k.c. - polisą (...). Z § 2ust. 2 OWU wynika, że w ramach umowy ubezpieczenia pozwany zobowiązany jest do zapłaty w przypadku powstania trwałego uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego wskutek nieszczęśliwego wypadku świadczenia ubezpieczeniowego w wysokości równej za każdy orzeczony 1% uszczerbku na zdrowiu 1-5% sumy ubezpieczenia (tu: 4 % sumy ubezpieczenia zgodnie z polisą (...)) . Tym samym, należało przyjąć, że zgodnie z umową ubezpieczenia należne powodowi świadczenie odpowiadało iloczynowi orzeczonego trwałego uszczerbku na zdrowiu (4%) i kwoty 480 zł (4 % sumy ubezpieczenia zgodnie z polisa). Skoro więc Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że trwały uszczerbek na zdrowiu powoda wynosi 4%,- a nie jak przyjmował powód ponad 20%, uwzględniając kwotę żądanego roszczenia - , to należne świadczenie winno wynosić 1920 zł (4 % uszczerbku na zdrowiu x 4 % sumy ubezpieczenia tj. 480 zł). W konsekwencji powyższego Sąd I instancji winien oddalić roszczenie w pozostałej wysokości tj. co do 480 zł wraz z odsetkami od dnia 18.08. 2015 r. do dnia zapłaty.

Ponadto w ocenie pozwanej Sąd I instancji niezasadnie zastosował art. 102 kpc, gdyż okoliczności wyjątkowe występują jedynie wówczas, gdy strona znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo, była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia (postanowienia SN: z 3 lutego 2011 r., I CZ 171/2010, LexisNexis nr (...), oraz z 11 sierpnia 2010 r., I CZ 51/2010, LexisNexis nr (...)); nie jest taką szczególną okolicznością sam fakt zwolnienia strony od kosztów sądowych ani wiek strony (postanowienia SN: z 11 lutego 2010 r., I CZ 112/2009, LexisNexis nr (...); z 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/2006, LexisNexis nr (...); z 23 sierpnia 2012 r., II CZ 93/2012, LexisNexis nr (...); z 5 lipca 2012 r., IV CZ 42/2012, LexisNexis nr (...); z 23 maja 2012 r., III CZ 25/2012, LexisNexis nr (...)). Dodatkowo pozwany zarzucił, że Sąd I Instancji dokonał błędnego podziału kosztów stosując art. 100 kpc i podał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono zapatrywanie, że niedopuszczalne jest przerzucanie na drugą stronę procesu ryzyka związanego z błędną oceną przez powoda przysługującego mu roszczenia (por. postanowienie z dnia 17 listopada 2011 roku, sygn. akt: III CZ 61/11, LEX nr 1101327). Stąd też włożenie na jedną ze stron obowiązku poniesienia kosztów w myśl art. 100 k.p.c. nie może wynikać jedynie z zasad słuszności. Zasady te leżą u podłoża wszystkich zasad rozdziału kosztów procesu. Kryterium słuszności nie może być zatem wykorzystywane jako pretekst do odstępowania od dokładnego, stosunkowego, rozdzielania kosztów między stronami (tak: G. M. w komentarzu do art. 100 k.p.c., opubl. w LEX). Konieczne jest w takim wypadku uwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy, w tym również ostatecznego wyniku postępowania. Powód określił wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie na kwotę 10 000 zł, podczas gdy jego żądania winne zostać ostatecznie uwzględnione co do kwoty 1920 zł. Tym samym pozwany wygrał sprawę w 80,8%, przegrywając ją tym samym w 19,2 %. Na poniesione przez strony koszty procesu składają się: koszty opinii biegłych w wysokości: 3454,51 zł, koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej w wysokości w wysokości 1200,00 zł (stawka minimalna kosztów zastępstwa w wysokości 1.200,00 zł liczona zgodnie z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu), koszty opłaty od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Łącznie zatem koszty poniesione przez strony w toku procesu wynoszą 4671,51 zł. Pozwany przegrał sprawę w 19,2 %, zatem powinien ponieść koszty procesu w wysokości 896,92 zł, zaś faktycznie poniósł koszty procesu w wysokości 1917 zł (koszty zaliczki na opinię biegłego w wysokości 700 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1200,00 zł oraz koszty opłaty za pełnomocnictwo w wysokości 17 zł), zatem należy się jemu od powoda zwrot kosztów procesu w wysokości 1020,08 zł. Istnienie przesłanek do zastosowania art. 102 kpc i odstąpienie od obciążania kosztami procesu powoda, nie uzasadniało w żaden sposób i nie dawało podstaw obciążania pozwanego kosztami procesu Sad I instancji dokonał tego bezpodstawnie, błędnie wyliczając podział kosztów jakie powinny ponieść strony. Pozwany przegrał sprawę w 19,2 %, zatem powinien ponieść koszty procesu w wysokości 896,92 zł, zaś faktycznie poniósł koszty procesu w wysokości 1917 zł (koszty zaliczki na opinię biegłego w wysokości 700 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1200,00 zł oraz koszty opłaty za pełnomocnictwo w wysokości 17 zł), zatem należy się jemu od powoda zwrot kosztów procesu w wysokości 1020,08 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo uzasadniona i doprowadziła do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Pierwszy z zarzutów podniesionych przez apelującego dotyczył naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. , co miało wpływ na treść orzeczenia. Zgodnie z powołanym przepisem Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W piśmiennictwie podkreśla się, że zasada swobodnej oceny dowodów w postępowaniu cywilnym pozwala sądowi orzekającemu na podstawie całego materiału zgromadzonego w sprawie wysnuć wnioski o prawdziwości faktów, spośród kilku równorzędnych dowodów tylko niektóre uznać za przekonujące, przyznać dowodom pośrednim taką moc dowodową jak dowodom bezpośrednim oraz wysnuć z zebranego materiału procesowego i wyników postępowania dowodowego wnioski, jakich żadna ze stron nie wysnuła. Przyjmuje się również, że ocenie podlega materiał dowodowy wprowadzony do postępowania w sposób zgodny z przepisami, a więc w wyniku wydania postanowienia dowodowego i z którym sąd mógł się zapoznać w sposób bezpośredni. Dzięki temu możliwa jest jego wszechstronna ocena z uwzględnieniem sposobu przeprowadzenia dowodu, jego swoistych cech i okoliczności temu towarzyszących.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez Sąd I instancji według pozwanego polegać miało na zaniechaniu wszechstronnej oceny materiału dowodowego i pominięciu materiału dowodowego w postaci polisy numer (...) w zakresie, w jakim potwierdzała ona wysokość świadczenia należnego ubezpieczonemu w przypadku doznania 1% uszczerbku na zdrowiu. Zarzut ten okazał się w całości uzasadniony, analiza materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania przed Sądem I instancji oraz uzasadnienia wydanego przez ten Sąd orzeczenia prowadzi bowiem do wniosku, iż przy określaniu zakresu ochrony ubezpieczeniowej powód F. K. i pozwany (...) Towarzystwo (...) S.A w W. umówili się, że z tytułu doznania przez ubezpieczonego trwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku przysługiwać mu będzie świadczenie wynoszące 4% sumy ubezpieczenia, zaś Sąd Rejonowy przyjął, iż obowiązują w tym zakresie Ogólne Warunki grupowego ubezpieczenia na życie z opcją funduszy (...), które w § 2 ust. 2 nakazują wypłatę uprawnionemu za każdy 1% uszczerbku na zdrowiu od do 5% sumy ubezpieczenia określonej w umowie. Sąd orzekający w istocie pominął więc w ogóle w zakresie ustalania przysługującej powodowi ochrony ubezpieczeniowej treść polisy potwierdzającej zawarcie przez powoda z pozwanym umowy ubezpieczenia osobowego, tymczasem treść dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy ubezpieczenia jest dowodem zawierającym jej najistotniejsze postanowienia. Polisa potwierdzająca zawarcie umowy pomiędzy powodem a pozwanym Towarzystwem (...) zawierała informację, iż w zakresie ochrony ubezpieczeniowej przysługującej powodowi w związku z doznaniem trwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku przysługuje mu świadczenie wynoszące 4% sumy ubezpieczenia, jej pominięcie doprowadziło do niezasadnego przyjęcia, iż świadczenie należne powodowi w oparciu o Ogólne Warunki ubezpieczenia wynosi 5% sumy ubezpieczenia. Tym samym doszło w postępowaniu przed Sadem rejonowym do zaniechania wszechstronnej oceny dowodów zgromadzonych w toku postępowania, a stan faktyczny ustalony przez Sad I instancji był w tym zakresie błędny.

W tym miejscu należy zauważyć, iż zgodnie z art. 809 § 1 kc ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia. Ten ustawowy obowiązek ubezpieczyciela wynika z faktu, iż umowa ubezpieczenia dochodzi do skutku solo consensu – przez zgodne oświadczenia stron umowy (H. Ciepła (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. II, 2011, s. 760). Dokument ubezpieczenia nie jest więc umową, potwierdza jedynie zawarcie umowy ubezpieczenia, nie stanowi również przesłanki jej ważności, ale jest on dokumentem zawierającym oświadczenie woli ubezpieczyciela w kontekście zawarcia umowy ubezpieczenia. Dokument ubezpieczenia zawiera z reguły najbardziej istotne postanowienia zawartej umowy ubezpieczenia ( essentialia negotii) . O pozostałej jego treści decyduje praktyka. W tym miejscu należy zauważyć, iż zgodnie z art. 809 § 1 kc ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia. Ten ustawowy obowiązek ubezpieczyciela wynika z faktu, iż umowa ubezpieczenia dochodzi do skutku solo consensu – przez zgodne oświadczenia stron umowy Dlatego też przy ustalaniu treści umowy ubezpieczenia i zakresu obowiązków i uprawnień stron tej umowy należy każdorazowo odnosić się do informacji zawartych w dokumencie potwierdzającym zawarcie umowy ubezpieczenia. W okolicznościach niniejszej sprawy oczywistym jest, że strony określiły precyzyjnie zakres ochrony ubezpieczeniowej przysługującej powodowi na wypadek doznania trwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku nieszczęśliwego wypadku. Dodać trzeba, iż dokument polisy został złożony do akt sprawy przez powoda, a pozwany w żadnym zakresie nie kwestionował jego treści, potwierdzając , że doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia na określonych w polisie warunkach, nie było więc jakichkolwiek podstaw do odmówienia temu dokumentowi wiarygodności. Z tych względów należało przyjąć w związku z ustaleniem, że w okresie ubezpieczenia powód F. K. doznał czteroprocentowego trwałego uszczerbku na zdrowiu, a za każdy 1% przysługuje mu kwota wynosząca 4% sumy ubezpieczenia, iż powodowi należy się świadczenie wynoszące 1.920 zł, a nie 2.400 zł (4 x 12.000 zł x4%) i tylko w tym zakresie jego powództwo było uzasadnione, w pozostałej zaś części podlegało oddaleniu.

Należy zaznaczyć , iż zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, co oznacza, iż Sąd ten rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2 czerwca 2016r., sygn.. akt III AUa 911/15. Biorąc powyższe pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I zgodnie z wnioskiem apelującego zasądzając na rzecz powoda jedynie kwotę 1.920 zł, a w pozostałej części powództwo oddalając.

Drugi z zarzutów wywiedzionych w apelacji dotyczył naruszenia przepisu postępowania, tj. art. 100 k.p.c., które miało wpływ na rozstrzygnięcie. Pozwany wywodził, iż Sąd Rejonowy błędnie obliczył wysokość kosztów należnych od powoda pozwanemu oraz niezasadnie skorzystał z możliwości odstąpienia od obciążania powoda tymi kosztami na podstawie art. 102 k.p.c.

Zarzuty pozwanego w tej części okazały się uzasadnione jedynie w zakresie ustalenia wysokości kosztów, które przypadałyby na powoda zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, natomiast co do odstąpienia od obciążania powoda kosztami postępowania były w ocenie Sądu odwoławczego całkowicie bezzasadne.

Zgodnie z treścią art. 100 k.p.c zdanie pierwsze w razie częściowego uwzględnienia żądań stron koszty procesu będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Oznacza to, że przypadku częściowego uwzględnienia żądań stron sąd, kierując się względami słuszności, może dokonać bądź wzajemnego zniesienia kosztów (ale w każdym wypadku obie strony ponoszą te koszty sądowe, które spowodowały swoimi czynnościami), bądź stosunkowego rozdzielenia kosztów, które polega na wyważonym rozłożeniu kosztów pomiędzy stronami, odpowiednio do wysokości, w jakiej zostały poniesione, oraz stosownie do wyniku postępowania (stopnia uwzględnienia i nieuwzględnienia żądań). Powszechnie przyjmuje się, że podstawę obliczeń przy podziale kosztów stanowi suma należności obu stron, ustalona na podstawie zasad wskazanych w art. 98 § 2 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. i dzielona proporcjonalnie do stosunku, w jakim strony utrzymały się ze swoimi roszczeniami lub obroną. Otrzymane w rezultacie kwoty stanowią udziały stron w całości kosztów. Jeżeli natomiast poniesione przez stronę koszty przewyższają obciążający ją udział - zasądzeniu na jej rzecz podlega różnica (tak. postanowienie SN z dnia 31 stycznia 1991 r., II CZ 255/90, OSP 1991, z. 11, poz. 279; wyrok SN z dnia 21 lutego 2002 r., I PKN 932/00, OSNP 2004, nr 4, poz. 63).

Biorąc powyższe pod uwagę należało stwierdzić, iż brak było podstaw do obciążenia pozwanego nieuiszczonymi kosztami postepowania w kwocie 781,08 zł, a kwota należna od pozwanego wynosi 624,86 zł. Powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 10.000 zł, a ostatecznie powództwo zostało uwzględnione do kwoty 1.920 zł. Powód wygrał więc sprawę w 19,2%, zaś przegrał w 80,8%. Pozwany w postępowaniu przed Sądem Rejonowym zgodnie z wyliczeniem przedstawionym przez Sąd I instancji poniósł koszty procesu zamykające się kwotą 1.917 zł (wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 1.200 zł, opłata od pełnomocnictwa 17 zł oraz zaliczka na biegłych w kwocie 700 zł), powód zaś był zwolniony od opłaty od pozwu i żadnych kosztów procesu nie poniósł. Dodatkowo w toku postępowania powstały koszty sądowe pokryte tymczasowo z budżetu Skarbu Państwa i są to wynagrodzenia biegłych wynoszące 3.254,51 zł i należna opłata od pozwu wynosząca 500 zł. Nieuiszczone dotychczas koszty powinny zostać pokryte przez strony stosownie do wyniku postępowania, tak więc pozwany powinien je pokryć w kwocie 624,86 zł, zaś powód w kwocie 2.629,64 zł. W ocenie Sądu Okręgowego słusznym było jednak zastosowanie przez Sąd Rejonowy art. 102 k.p.c w odniesieniu do powoda i w całości Sąd Odwoławczy podziela argumentację zawartą w uzasadnieniu Sądu I instancji uzasadniającą odstąpienie od obciążenia powoda kosztami procesu. Jak wynika z zeznań powoda i przedłożonych przez niego dokumentów powód F. K. ma obecnie 62 lata, jest schorowany i niezdolny do pracy zarobkowej, utrzymuje się z renty wynoszącej 760 zł miesięcznie, a gospodarstwo domowe prowadzi z żoną, która jest osobą bezrobotną. Tak więc sytuacja majątkowa powoda jest wyjątkowo ciężka. Pozwany zarzuca, iż nie jest szczególną okolicznością uzasadniającą odstąpienie od obciążania kosztami sam fakt zwolnienia strony od kosztów sądowych ani wiek strony, jednakże w niniejszej sprawie ujawnił się szereg innych okoliczności świadczących o niezwykle ciężkim położeniu powoda, a dodatkowo należy uwzględnić, że postępowanie sądowe dotyczy świadczenia należnego powodowi w związku z doznanym nieszczęśliwym wypadkiem i powstałym na jego skutek trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, którego celem jest przecież zaspokojenie zwiększonych potrzeb życiowych powoda. Obciążenie go zaś wysokimi kosztami procesu doprowadziłoby do sytuacji, że powód nie tylko nie skorzystałby w ogóle z zasądzonego świadczenia, ale jeszcze musiałby wydatkować dodatkowe środki ze skromnego domowego budżetu na pokrycie kosztów postępowania, co ewidentnie godziłoby w zasady słuszności. Tak argumentując Sąd uznał, iż należało odstąpić od obciążania powoda należnymi od niego kosztami, zaś od pozwanego należało pobrać kwotę wynikającą z przypadającej na niego części nieuiszczonych kosztów postępowania.

Tak argumentując Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżone orzeczenie w punkcie I i IV w tym zakresie orzekł co do istoty sprawy.

O kosztach postępowania przed Sądem Odwoławczym orzeczono na podstawie art. 391 § 1 kpc w związku z art. 98 i 102 kpc. Zgodnie z powołanymi przepisami strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony , o niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Skarżący wyrok Sądu I instancji wygrał sprawę przed Sądem Odwoławczym niemalże w całości i zgłosił żądanie zwrotu kosztów, a był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika , powinien więc otrzymać zwrot wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu i opłaty od apelacji . Zgodnie z § 6 pkt 2 cytowanego rozporządzenia stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu spawy do 500 zł – 60 zł, po myśli zaś § 12 ust.1 pkt 1 rozporządzenia stawki minimalne za powadzenie spaw w postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Okręgowym wynoszą 50% stawki minimalnej, nie mniej jednak niż 60 zł. Biorąc pod uwagę powyższe przepisy w kosztach procesu uwzględnić należałoby wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 60 zł oraz opłatę od apelacji w kwocie 30 zł, w sumie więc należne pozwanemu koszty procesu wyniosły 90 zł. Sąd Okręgowy w okolicznościach sprawy uznał jednak za uzasadnione odstąpienie od obciążania tymi kosztami powoda F. K. z omówionych już powyższej względów, które nadal pozostają w pełni aktualne.