Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2017 r. w Lublinie

sprawy M. N.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do dodatku pielęgnacyjnego

na skutek apelacji M. N.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 7 grudnia 2016 r. sygn. akt IV U 728/16

oddala apelację.

Elżbieta Gawda Krystyna Smaga Małgorzata Pasek

UZASADNIENIE

Decyzją z 11 lipca 2016 r Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r, poz. 277), odmówił M. N. prawa do dodatku pielęgnacyjnego, ponieważ orzeczeniem z 7 lipca 2016 r komisja lekarska Kasy nie stwierdziła u ubezpieczonej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W odwołaniu od decyzji wnioskodawczyni wskazała, że jest chora i niepełnosprawna, a stan jej zdrowia ulega pogorszeniu. Od 10 miesięcy odczuwa bóle złamanego kręgu Th8 i pobitego płuca. Cierpi na zwyrodnienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego, które powoduje blokadę nóg i uniemożliwia poruszanie się. Potrzebuje stałej opieki męża, gdyż nie może nic samodzielnie zrobić. Pozostaje pod opieką lekarską neurologa i ortopedy. Wyjaśniła, iż niezbędna jej jest stała rehabilitacja i opieka.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 7 grudnia 2016 r oddalił odwołanie na podstawie następujących ustaleń faktycznych i ich oceny prawnej.

Decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 23 sierpnia 2011 r M. N. uzyskała prawo do renty rolniczej na stałe od 10 czerwca 2011 r (k. 52-53 akt rentowych). Ubezpieczona ma 59 lat. W dniu 2 maja 2016 r wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o ustalenie prawa do dodatku pielęgnacyjnego z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji (k. 65 akt rentowych). Lekarz rzeczoznawca Kasy w orzeczeniu z 13 czerwca 2016 r ustalił, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji (k. 78 akt rentowych). Na skutek odwołania ubezpieczonej komisja lekarska Kasy w orzeczeniu z dnia 7 lipca 2016 r nie stwierdziła naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym niezdolność do samodzielnej egzystencji (k. 100 akt rentowych). Na podstawie powyższego orzeczenia Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydał zaskarżoną decyzję (k.103 akt rentowych).

Sąd dalej ustalił, że 7 listopada 2015 r wnioskodawczyni uległa wypadkowi komunikacyjnemu, jako piesza została potrącona przez samochód, w wyniku którego doznała stłuczenia głowy, stłuczenia klatki piersiowej po stronie prawej, złamania trzonu Th8 leczonego zachowawczo unieruchomieniem w gorsecie przez 6 miesięcy. Rozpoznano u niej zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa piersiowego i lędźwiowo-krzyżowego z przewlekłym zespołem bólowym i ograniczeniem ruchomości, stan po urazie wielomiejscowym 7 listopada 2015 r - po złamaniu trzonu kręgu Th8, stłuczeniu klatki piersiowej po stronie prawej, stłuczeniu głowy ze wstrząśnieniem mózgu, nietrzymanie moczu klinicznie z przyczyn mieszanych pęcherzowych i zwieraczowych. Obecny stan zaawansowania schorzenia układu ruchu w ocenie morfotyczno-czynnościowej i stan neurologiczny nie naruszają sprawności organizmu w stopniu kwalifikującym do orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji. W kontrolnym badaniu tomografii komputerowej z 24 marca 2016 r opisano przestrzeń płynową podopłucnową po stronie prawej - zmiana mniejsza w porównaniu z badaniem wstępnym z 7 listopada 2015 r. Obecny stan układu oddechowego jest zadawalający, ubezpieczona nie wymaga leków pulmonologicznych. Wskazana jest kolejna kontrolna tomografia klatki piersiowej w celu dalszej oceny stanu zmiany podopłucnowej po stronie prawej. Obecnie brak jest podstaw do uznania niezdolności do samodzielnej egzystencji z przyczyn pulmonologicznych. Aktualny stan wnioskodawczyni wymaga kontroli urologicznej ambulatoryjnie i ponowienia diagnostyki nietrzymania moczu, zwłaszcza po wypadku komunikacyjnym z urazem kręgosłupa, który mógł zmienić stan czynnościowy układu moczowego, podjęcia próby leczenia zabiegowego lub farmakologicznego, jednak w chwili obecnej nie powoduje niezdolności do samodzielnej egzystencji w gospodarstwie rolnym z przyczyn urologicznych (opinia biegłych neurologa, ortopedy-traumatologa i pulmonologa k. 10-11 akt sprawy; opinia urologa, k. 12 akt sprawy).

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonej podlegało oddaleniu. Sąd zacytował art. 27 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym rolników w zw. z art. 75 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r, poz. 748), zgodnie z którym do renty rolniczej przysługuje dodatek pielęgnacyjny, jeżeli osoba ta uznana została za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Stosownie do art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Sąd wskazał, że rozstrzygnięcie o zasadności odwołania wymagało ustalenia, czy u ubezpieczonej istnieje niezdolność do samodzielnej egzystencji. Opinie biegłych neurologa, ortopedy, pulmonologa i urologa nie dały podstaw do uznania, że ubezpieczona jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Biegli wskazali na schorzenia ubezpieczonej, podnosząc, że stopień ich zaawansowania nie powoduje u ubezpieczonej niezdolności do samodzielnej egzystencji z powodu stanu narządu ruchu, układu oddechowego oraz z przyczyn urologicznych.

Analizując opinie biegłych Sąd doszedł do przekonania, że stanowią one miarodajny i wiarygodny dowód w sprawie, gdyż wydane zostały przez specjalistów z zakresu medycyny, poprzedzone zostały analizą dokumentacji lekarskiej ubezpieczonej i jej badaniem. Kierując wnioskodawczynię na badanie przez biegłych lekarzy neurologa, ortopedy, pulmonologa i urologa Sąd miał na uwadze, że wniosek o przyznanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego ubezpieczona złożyła po tym, jak uległa wypadkowi komunikacyjnemu, w którym doznała stłuczenia głowy, klatki piersiowej po stronie prawej i złamania trzonu Th8, dodatkowo uwzględniono zgłaszane przez nią dolegliwości wywołane nietrzymaniem moczu. Biegli potwierdzili, że rozpoznane u ubezpieczonej schorzenia istnieją i wymagają dalszej kontroli lekarskiej i rehabilitacji. W przypadku nietrzymania moczu, w ocenie biegłego urologa, konieczna jest kontrola ambulatoryjna, ponowna diagnostyka i podjęcie prób ewentualnego leczenia zabiegowego lub farmakologicznego. Podobnie w przypadku urazu płuca biegła pulmonolog wskazała, że zalecana jest kolejna kontrolna tomografia klatki piersiowej w celu dalszej oceny stanu zmiany podopłucnowej po stronie prawej. Biegli ortopeda i neurolog również stwierdzili, że po urazie wielomiejscowym i złamaniu trzonu kręgu Th8 niezbędne jest dalsze leczenie i rehabilitacja. Jednak w ocenie biegłych brak jest obecnie podstaw do orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji. Sąd podkreślił, że orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji musi opierać się na jakiejś dłuższej perspektywie czasowej. Nie budzi wątpliwości, że niemal po każdej przebytej ciężkiej chorobie, zabiegu operacyjnym, czy - jak to miało miejsce u ubezpieczonej - urazie wielomiejscowym, powstałym na skutek wypadku komunikacyjnego, występuje okres intensywnego leczenia często szpitalnego, czy ambulatoryjnego i okres rehabilitacji, kiedy to zalecany jest oszczędny tryb życia i niezbędna jest doraźna pomoc rodziny (osób trzecich) przy wykonywaniu czynności życia codziennego. W takim okresie trudno jest dokonywać oceny stanu zdrowia, bowiem jest to czas, gdy dana osoba poddawana jest intensywnemu leczeniu. Tym samym ocena, czy ubezpieczona wymaga stałej albo długotrwałej opieki i pomocy innych osób przy zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych nie może ograniczać się do kilku miesięcy następujących bezpośrednio po wypadku komunikacyjnym, w którym doznała urazu wielomiejscowego, gdyż bezsprzecznie w tym okresie wnioskodawczyni była poddawana wzmożonemu leczeniu, zabiegom, stosowała gorset ortopedyczny. Trudno jest w takim okresie ustalić, czy i jakie długofalowe skutki przyniesie dane schorzenie w kontekście uzyskania prawa do świadczenia. Żeby biegli lekarze mogli dokonać oceny stanu zdrowia pod kątem podstawowych uprawnień z ubezpieczeń społecznych, musi minąć początkowy okres rekonwalescencji. W ocenie Sądu, nie można zarzucać biegłym, że w swojej opinii nie odnieśli się do tego, w jakim stanie była ubezpieczona bezpośrednio po wypadku, gdy przez 6 miesięcy leżała w łóżku i wymagała pomocy męża, kiedy to przeprowadzane były podstawowe czynności medyczne związane z powstałym urazem. Sporządzone w sprawie opinie są spójne, logiczne i należycie uzasadnione. Sąd nie znalazł zatem podstaw do uwzględnienia wniosku ubezpieczonej o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych. Sąd wskazał, że nawet gdyby biegli lekarze orzekli o niezdolności wnioskodawczyni do samodzielnej egzystencji w okresie następującym bezpośrednio po wypadku komunikacyjnym, to prawo do dodatku pielęgnacyjnego za ten okres nie przysługiwałoby, gdyż zgodnie z przepisami świadczenie wypłaca się nie wcześniej, niż od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Nie ulegało wątpliwości Sądu Okręgowego, że skarżąca wskutek wypadku komunikacyjnego doznała poważnych urazów, dokuczających podczas codziennego funkcjonowania, jednak ich aktualny stopień zaawansowania - w ocenie biegłych lekarzy - nie sprowadza niezdolności do samodzielnej egzystencji. W chwili obecnej zaangażowanie męża wnioskodawczyni w czynności domowe, takie jak sprzątanie, gotowanie, zmywanie, robienie zakupów, stanowi jedynie doraźną pomoc, a nie stałą lub długotrwałą opiekę w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. W tych okolicznościach ubezpieczona nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc odwołanie ubezpieczonej oddalił.

Apelację od powyższego wyroku wniosła ubezpieczona, podnosząc że Sąd Okręgowy wydał bardzo niesprawiedliwy wyrok.

Domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i orzeczenia prawa do dodatku pielęgnacyjnego, który słusznie jej się należy od złożenia wniosku.

W ocenie apelującej, Sąd nie zbadał merytorycznie sprawy, tylko wykonał polecenia pani adwokat, która reprezentowała KRUS. Skarżąca zarzuciła Sądowi, że nie zadał jej pytania, czy popiera swój wniosek z 8 września 2016 r o całkowite oddalenie wniosku KRUS z 1 września 2016 r. Zarzuciła również Sądowi i biegłym, że nie wzięli pod uwagę opisów jej badań rezonansów kręgosłupa Th8 z 24 marca 2016 r i L-S z 25 marca 2016 r oraz badania RTG z 4 sierpnia 2016 r, zataili zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa Th i L-S i zwyrodnieniowe wyrośla kostne na krawędziach trzonów kręgowych. Podniosła, że ma pozrastane i zwapnione kręgi oraz sztywniejący kręgosłup z przewlekłym zespołem bólowym i ograniczeniem ruchomości. Zdaniem skarżącej, powyższy opis jest twardym dowodem na to, że jest niezdolna do samodzielnej egzystencji i należy jej się dodatek pielęgnacyjny i rehabilitacja lecznicza realizowana przez KRUS. Powołała się również na istniejące u niej nietrzymanie moczu. Podkreśliła, że spełniła wszystkie przesłanki do nabycia prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje w całości ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji jak i wskazaną przez ten Sąd podstawę prawną rozstrzygnięcia, zatem nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r, II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zważyć należy, że w sprawach o ustalenie prawa do renty istotne znaczenie mają kwestie wymagające wiedzy medycznej, konieczne jest zatem zasięgnięcie wiadomości specjalnych od biegłych sądowych. W takiej sytuacji odpowiednich ustaleń dokonuje sąd w oparciu o dowód z opinii biegłych lekarzy, stosownie do art. 278 § 1 kpc (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r, II UKN 599/00, OSNP 2003/15/364 i z dnia 19 lutego 2002 r, IV CKN 718/00, niepubl.). Opinia biegłych dostarcza sądowi wiedzy specjalistycznej koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe, w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia związanych z nimi dolegliwości, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia lub jej braku. Sąd nie może - wbrew opinii biegłych - oprzeć ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2007 r, III UK130/06, OSNP 2008/7-8/113). Te same zasady należy stosować przy ustaleniu, czy osoba ubezpieczona jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie przeprowadził dowód z łącznej opinii biegłych lekarzy specjalistów neurologa, ortopedy i pulmonologa, a także z opinii biegłego urologa, a więc dowód z opinii biegłych o specjalnościach odpowiednich do najistotniejszych schorzeń skarżącej. Wnioski wydanych opinii są jednoznaczne, a wynika z nich, iż istniejące schorzenia rozpoznane przez tych specjalistów, nie powodują u skarżącej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Biegli rozpoznali u skarżącej zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa piersiowego i lędźwiowo-krzyżowego z przewlekłym zespołem bólowym i ograniczeniem ruchomości, stan po urazie wielomiejscowym 7 listopada 2015 r - po złamaniu trzonu Th8, stłuczeniu klatki piersiowej po stronie prawej, stłuczeniu głowy ze wstrząśnieniem mózgu. Stwierdzili, że obecny stan zaawansowania schorzenia układu ruchu w ocenie morfotyczno- czynnościowej i stan neurologiczny nie naruszają sprawności organizmu w stopniu powodującym niezdolność do samodzielnej egzystencji. W badaniach TK i MRI kręgosłupa piersiowego i lędźwiowo krzyżowego zobrazowano złamanie trzonu kręgu Th8 - oderwanie blaszki granicznej dolnej oraz wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze i dyskopatyczne, bez uszkodzenia korzeni nerwowych, rdzeń piersiowy i stożek rdzenia w normie. W kontrolnym badaniu tomografii komputerowej z 24 marca 2016 r opisano przestrzeń płynową podopłucnową po stronie prawej - zmiana mniejsza w porównaniu z badaniem wstępnym. Przedmiotowo - nad płucami szmer pęcherzykowy prawidłowy, HR 80/min, bez duszności, bez częstych infekcji układu oddechowego, bez gorączek. Obecny stan układu oddechowego jest zadawalający, badana nie wymaga leków pulmonologicznych. Wskazana jest kolejna kontrolna tomografia komputerowa klatki piersiowej w celu dalszej oceny stanu zmiany podopłucnowej po stronie prawej. Obecnie nie ma podstaw do uznania niezdolności do samodzielnej egzystencji z przyczyn pulmonologicznych. Podobnie obecny stan opiniowanej wymaga kontroli urologicznej i ponownej diagnostyki nietrzymania moczu, zwłaszcza po wypadku komunikacyjnym z urazem kręgosłupa, który mógł zmienić stan czynnościowy układu moczowego, podjęcia próby ewentualnego leczenia zabiegowego lub farmakologicznego. W chwili obecnej nie powoduje niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Jak wynika z treści opinii biegłych lekarzy, wydane zostały one po przeprowadzeniu wszechstronnych badań skarżącej, przeprowadzeniu wywiadów lekarskich oraz po przeanalizowaniu wyników badań specjalistycznych przedstawionych przez skarżącą, na które biegli powołali się w swoich opiniach. Biegli zapoznali się z całością akt sprawy i akt rentowych i zawartą tam dokumentacją medyczną. Całokształt tych materiałów źródłowych był podstawą wydania opinii.

Opierając swoje ustalenia na dowodzie z powyższych opinii biegłych lekarzy Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 kpc. Ocenił opinie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, uznając je za obiektywne i miarodajne dowody w sprawie.

Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc wymaga wskazania, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając - to jest - czy i w jakim zakresie analiza ta jest niezgodna z zasadami prawidłowego rozumowania, wiedzą lub doświadczeniem życiowym, względnie - czy jest ona niepełna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r, IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r, Lex nr 180925).

Skarżąca w żaden sposób nie podważyła profesjonalizmu i wiarygodności biegłych sądowych i dlatego nie było podstaw do zakwestionowania opinii biegłych i przeprowadzenia dowodu z opinii innych biegłych.

Wnioskodawczyni bezspornie posiada szereg schorzeń, w tym poważne schorzenia narządu ruchu. Schorzenia te powodują całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i dlatego wnioskodawczyni ma prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy.

Natomiast niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Mówi o tym art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r, poz. 887 ze zm.), który ma zastosowanie na podstawie art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r, poz. 277 ze zm.).

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma szeroki zakres i obejmuje opiekę i pomoc w załatwieniu elementarnych spraw życia codziennego. Sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego czy też, że potrzebuje pomocy innych osób nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015 r, III AUa 910/14, opubl: www.orzeczenia.ms.gov.pl). Jeżeli stan zdrowia ubezpieczonego nie powoduje konieczności zapewnienia mu stałej ani długotrwałej opieki i pomocy innej osoby, by mogły zostać zaspokojone jego elementarne potrzeby życia codziennego i nie zostało wykazane aby nie radził sobie z obowiązkami domowymi, sama okoliczność, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie może uzasadniać uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r, III AUa 615/12, opubl: www.orzeczenia.ms.gov.pl).

Wnioskodawczyni nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, dlatego nie przysługuje jej prawo do dodatku pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 75 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz u Ubezpieczeń Społecznych.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację, uznając ją za bezzasadną.