Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. S. (M. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o świadczenie przedemerytalne

na skutek apelacji ubezpieczonego M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Częstochowie

z dnia 9 stycznia 2013r. sygn. akt IV U 1653/12

oddala apelację.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 555/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w C. odmówił M. S. prawa do świadczenia przedemerytalnego podnosząc, iż z wymaganego okresu uprawniającego do emerytury, wynoszącego co najmniej 40 lat, na podstawie przedłożonych dokumentów, uznano za udowodniony łączny okres wynoszący 39 lat, 7 miesięcy
i 23 dni, w tym okres składkowy wynoszący 39 lat, 5 miesięcy i 4 dni oraz 2 miesiące i 17 dni okresów nieskładkowych.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany
i przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego wskazując, iż przy obliczaniu okresów ubezpieczenia organ rentowy nie uwzględnił okresów zarejestrowania jako bezrobotny z prawem do zasiłku pieniężnego od 4 lutego 1992r. do 9 lutego 1992r., od 5 listopada 1996r. do 31 grudnia 1996r. oraz od 1 stycznia 1997r. do 2 listopada 1997r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, a nadto stwierdzając, iż podane okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych zostały zaliczone do stażu pracy. Wyłączono natomiast wykazany w dokumentach okres urlopu bezpłatnego
i dewizowego.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 9 stycznia 2013r. oddalił odwołanie.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy poprzedził ustaleniem, iż M. S. urodził się (...) W dniu 19 lipca 2012r. złożył wniosek
o przyznanie świadczenia przedemerytalnego. Ostatnio, tj. od 1 czerwca 2008r. do 31 grudnia 2011r. był zatrudniony w FUH ” D.” D. M.
w K.. Umowa o pracę rozwiązała się z przyczyn dotyczących zakładu pracy z powodu likwidacji stanowiska pracy. Od dnia 2 stycznia 2012r. odwołujący jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w C., gdzie od
10 stycznia 2012r. pobiera zasiłek dla bezrobotnych. Wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego złożył w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Organ rentowy (po uwzględnieniu okresu od 10 stycznia 1993r. do 9 marca 1993r.) uznał ubezpieczonemu staż emerytalny w wymiarze 39 lat, 9 miesięcy
i 21 dni, w tym 39 lat, 7 miesięcy i 4 dni okresów składkowych oraz 2 miesiące
i 17 dni okresów nieskładkowych, obejmujący zatrudnienie w PBMH (...)
w C. od 2 listopada 1977r. do 2 stycznia 1992r., poza okresem urlopu dewizowego od 1 stycznia 1988r. do 11 marca 1988r.

Sąd I instancji ustalił także, iż w dniu 17 czerwca 1986r. odwołujący zawarł
z powyższym pracodawcą umowę o pracę na budowie eksportowej w NRD - N. na stanowisku montera na okres do 31 grudnia 1986r. W dniu
15 grudnia 1988r. został poinformowany, że umowa została przedłużona do
31 grudnia 1988r. Wskazano, iż obecnie z uwagi na końcową fazę budowy
i konieczność zmniejszenia stanu zatrudnienia nie ma możliwości przedłużenia umowy. Po zakończeniu eksportu do działu kadr przekazane zostało zawiadomienie, iż M. S. zakończył pracę w NRD z dniem 31 grudnia 1988r., urlop dewizowy przysługuje mu od 2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r. i do pracy zgłosi się w dniu 13 marca 1989r. W dniu 20 lutego 1989r. ubezpieczony zwrócił się do pracodawcy z prośbą o udzielenie urlopu bezpłatnego w okresie od 14 marca 1989r. do 31 marca 1989r. wskazując, iż obecnie przebywa na urlopie dewizowym
i rozpoczął remont mieszkania, który chciałby zakończyć. Na wniosku pracodawca uczynił adnotację, iż odwołujący zakończył pracę w NRD z dniem 31 grudnia 1988r.
i korzysta z urlopu dewizowego do 11 marca 1989r. W dniu 2 marca 1989r. pracodawca poinformował wnioskodawcę, iż wyraża zgodę na udzielenie urlopu bezpłatnego w okresie od 14 marca 1989r. do 31 marca 1989r.

Po powrocie z eksportu ubezpieczony w dniu 3 kwietnia 1992r. zawarł
z pracodawcą umowę o pracę na czas nieokreślony, poczynając od „3 kwietnia 1989r.”

Przechodząc do rozważań Sąd Okręgowy przypomniał, iż zgodnie z art. 2
ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. nr 120, poz. 1252 ze zm.) prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.

Świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1)  nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2)  w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3)  złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych (art. 2 ust.).

W ocenie Sądu I instancji, w niniejszej sprawie spornym jest, czy ubezpieczony wykazał się stażem emerytalnym w wymiarze 40 lat składkowych
i nieskładkowych, przy bezspornym spełnieniu przez niego pozostałych przesłanek warunkujących prawo do świadczenia przedemerytalnego.

Organ rentowy przy obliczaniu stażu pracy ubezpieczonego nie uwzględnił bowiem przypadającego po zakończeniu eksportu okresu urlopu dewizowego od
2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r.

Sąd Okręgowy wskazał, iż na mocy art. 6 ust. 2 pkt 1a ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) za okresy składkowe uważa się przypadające przed dniem 15 listopada 1991r., za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie społeczne - okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki
z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową.

W myśl § 14 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974r.
w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy
za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych
z eksportem (test jednolity: Dz. U. z 1986r., nr 19, poz. 101) - w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie - pracownikowi skierowanemu do pracy
za granicą na okres dłuższy niż 12 miesięcy należy udzielić urlopu po każdym roku pracy. Na wniosek pracownika, o którym mowa w ust. 2, jednostka kierująca powinna wypłacić w zamian za urlop ekwiwalent pieniężny po zakończeniu pracy za granicą (ust. 3). Urlop, o którym mowa w ust. 3, może być w razie uzasadnionych potrzeb organizacyjno-produkcyjnych budowy (usługi) eksportowej przesunięty na rok następny. W razie niewykorzystania tego urlopu w całości lub w części przed zakończeniem pracy za granicą, jednostka kierująca jest obowiązana wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny (ust. 6).

Zdaniem Sądu I instancji, wbrew wnioskowi ubezpieczonego, w okresie od
2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r. nie korzystał on z zaległego urlopu wypoczynkowego, lecz przebywał na urlopie bezpłatnym przysługującym
za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, za który wypłacono ekwiwalent pieniężny. Z dokumentacji znajdującej się w jego aktach osobowych jednoznacznie wynika,
iż odwołujący pracę na eksporcie zakończył 31 grudnia 1988r., a okres następujący potem był okresem urlopu dewizowego, tj. urlopem bezpłatnym przysługującym
za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, za który wypłacono ekwiwalent pieniężny. W aktach osobowych znajduje się bowiem roczna karta ewidencji obecności w pracy za okres 1989r., w której wskazano na nieobecność ubezpieczonego w pracy od
2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r., czyli łącznie 60 dni (z wyłączeniem niedziel). Została ona oznaczona symbolem ”0”, tj. sprawy rodzinne. Jednocześnie w uwagach wskazano, iż odwołujący wykorzystał urlop dewizowy za lata 1986, 1987 i 1988,
co koresponduje z kartą obiegową zmian sporządzoną po zakończeniu eksportu,
w której wskazano, iż wyjazd z budowy nastąpił 31 grudnia 1988r. Wskazano w tym dokumencie na uzyskane na eksporcie wynagrodzenie w latach 1986-1988, jak również ujawniono adnotację, iż odwołującemu zapłacono za 35 dni urlopu z lat 1986 i 1987 oraz za 25 dni urlopu za 1988r., tj. łącznie 60 dni.

W ocenie Sądu I instancji, z powyższego wynika niewątpliwie, iż okres nieobecności w pracy w dniach od 2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r. był urlopem bezpłatnym przysługującym za niewykorzystany urlop wypoczynkowy po zakończeniu umowy o pracę za granicą, za który wypłacono ekwiwalent pieniężny.

Okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego, za który pracownik nabył prawo w czasie pracy na tzw. budowie eksportowej, a za który po zakończeniu zatrudnienia za granicą wypłacono mu ekwiwalent pieniężny nie stanowi natomiast ani okresu składkowego, ani nieskładkowego w rozumieniu art. 6 i 7 ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 marca 2007r., III AUa 2357/05, Biul.SAKa 2008/1/33).

Okres przedłużonego urlopu bezpłatnego, co do zasady jest traktowany jak urlop bezpłatny w rozumieniu art. 174 k.p. - w brzmieniu wówczas obowiązującym,
z wyjątkiem uprawnień określonych w § 15 rozporządzenia z dnia 27 grudnia 1974r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy
za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych
z eksportem. W konsekwencji okres ten nie stanowi okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, a tym samym nie stanowi okresu składkowego podlegającego uwzględnieniu do ustalenia wysokości emerytury (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25 lipca 2012r., III AUa 527/12, LEX nr 1218476).

Sąd Okręgowy wskazał nadto, iż nawet gdyby uznać, iż okres od 2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r. jest okresem składkowym (choć brak do tego podstaw), ubezpieczony i tak nie wykaże wymaganego 40-letniego okresu składkowego
i nieskładkowego. Dodanie bowiem okresu urlopu dewizowego do okresu uznanego przez organ rentowy pozwoliłoby odwołującemu na wykazanie okresu 40 lat i 3 dni.
Z dokumentacji akt osobowych wynika jednak, iż ubezpieczony w okresie od
14 marca 1989r. do 31 marca 1989r. korzystał z urlopu bezpłatnego. O taki urlop wystąpił i pracodawca wyraził zgodę na jego udzielenie. Wykorzystanie tego urlopu wynika z rocznej karty ewidencji obecności w pracy za 1989r., jak również z kartoteki wynagrodzeń, gdzie podano w marcu 1989r. 18 dni urlopu bezpłatnego. Chociaż okres tego urlopu bezpłatnego nie został wykazany przez pracodawcę
w dokumentach przekazanych do organu rentowego, niewątpliwie podlega wyłączeniu z okresów składkowych.

Sąd zwrócił także uwagę, iż organ rentowy właściwie uwzględnił okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, na które ubezpieczony powoływał się
w odwołaniu.

Uznając w konsekwencji zaskarżoną decyzję za prawidłową, Sąd I instancji na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania.

Apelację od przedstawionego orzeczenia wywiódł ubezpieczony, zaskarżając wyrok w całości.

Powołując się na zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, iż nie legitymuje się łącznie 40-letnim okresem zatrudnienia (okresy składkowe i nieskładkowe) -
co upoważniałoby go do starania się o przyznanie świadczenia przedemerytalnego mimo, że ma faktycznie wykazane 40 lat i 3 dni stażu emerytalnego przy uwzględnieniu urlopu wypoczynkowego po powrocie z pracy za granicą, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego.

W uzasadnieniu podniósł, iż w od 2 listopada 1977r. był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) w C. i w ramach stosunku pracy wykonywał pracę w kraju i za granicą. Do 31 grudnia 1988r. przebywał i był zatrudniony
za granicą kraju. Po powrocie do kraju wykorzystał urlop wypoczynkowy od
2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r., za który wypłacono mu wynagrodzenie.

Po powrocie do kraju oczywiście zgłosił się do pracy, ale odesłano go na urlop wypoczynkowy, za który miał zapłacone. Zresztą taka praktyka była już wcześniej stosowana, bowiem zawsze wykorzystywał urlop wypoczynkowy, za który miał zapłacone i nie twierdzono, że jest to urlop bezpłatny.

Stąd też uznanie obecnie, że urlop, który wykorzystał w okresie od 2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r. jest urlopem bezpłatnym, jest błędne. Za okres ten otrzymał przecież wynagrodzenie, co z gruntu rzeczy wyklucza potraktowanie tego urlopu jako bezpłatnego, w związku z czym ten okres 60 dni urlopu wypoczynkowego winien zostać zaliczony do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Ubezpieczony przyznał nadto, iż po wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego
w okresie od 14 marca 1989r. do 31 marca 1989r. korzystał z urlopu bezpłatnego
i tego okresu pracodawca słusznie nie wykazał. Przy założeniu jednak, iż do stażu pracy zostanie zaliczony okres 60 dni urlopu wypoczynkowego, ma wymagane 40 lat i 3 dni, co uprawnia go do ubiegania się skutecznie o świadczenie przedemerytalne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasłużyła na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczył uprawnień M. S. do świadczenia przedemerytalnego.

Po myśli art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz. 170) prawo do przedmiotowego świadczenia przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet
i 40 lat dla mężczyzn.

Nadto, po myśli ust. 3 powyższego przepisu, świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej w ust. 1 po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o których mowa w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2008r.
nr 69, poz. 415 ze zm.), jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1)  nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna;

2)  w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia
w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;

3)  złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Z mocy natomiast ust. 2 tego samego przepis, za okres uprawniający do emerytury, o którym mowa w ust. 1, uważa się okres ustalony zgodnie z przepisami art. 5-9, art. 10 ust. 1 oraz art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r.
nr 153, poz. 1227, ze zm.).

Spośród przewidzianych w cytowanych przepisach warunków wymaganych do uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego, w niniejszej sprawie spornym pozostawało jedynie legitymowanie się przez ubezpieczonego 40-letnim okresem uprawniającym do emerytury.

Organ rentowy uznał bowiem ostatecznie za udowodniony łączny okres ubezpieczenia w wymiarze 39 lat, 9 miesięcy i 21 dni, odmawiając uwzględnienia okresu urlopu dewizowego przysługującego skarżącemu w okresie od 2 stycznia 1989r. do 11 marca 1989r., tj. po zakończeniu zatrudnienia na budowie eksportowej w okresie od 17 czerwca 1986r. do 31 grudnia 1988r.

Niezależnie jednak od uznania powyższego okresu za podlegający zaliczeniu do uprawniającego do emerytury, jakkolwiek w tym zakresie jako trafny ocenić należy pogląd Sądu I instancji, iż przedmiotowy okres w istocie odpowiadający swoim charakterem okresowi urlopu bezpłatnego w rozumieniu art. 174 k.p. - w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, nie stanowi ani okresu składkowego, ani nieskładkowego w rozumieniu art. 6 i art. 7 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wbrew twierdzeniom apelującego - faktycznie nie wykazał on wymaganego co najmniej 40-letniego okresu składkowego
i nieskładkowego, co z oczywistych względów niweczy jego starania o przyznanie świadczenia przedemerytalnego.

Nie budzi bowiem jakichkolwiek wątpliwości, iż na okres od 14 marca 1989r. do 31 marca 1989r., a zatem już po zakończeniu spornego okresu urlopu dewizowego M. S., na jego wniosek z dnia 20 lutego 1989r., ówczesny pracodawca, tj. Przedsiębiorstwo Budowlano- (...) (...) w C., udzielił urlopu bezpłatnego, którego to faktu nie wykazał następnie w świadectwie pracy z dnia 9 stycznia 1992r., choć jego potwierdzenie stanowią znajdujące się w aktach osobowych ubezpieczonego: wspomniany wniosek z dnia 20 lutego 1989r., zgoda pracodawcy z dnia 2 marca 1989r., jak również roczna karta ewidencji obecności w pracy za rok 1989.

Pomniejszenie z kolei uznanego przez organ rentowy okresu ubezpieczenia wynoszącego 39 lat, 9 miesięcy i 21 o okres urlopu bezpłatnego od 14 marca 1989r. do 31 marca 1989r., czyli o 18 dni, tj. do 39 lat, 9 miesięcy i 3 dni - nawet po uwzględnieniu spornego okresu urlopu dewizowego od 2 stycznia 1989r. do
11 marca 1989r., a więc stanowiącego 2 miesiące i 9 dni powoduje, iż będący udziałem apelującego okres uprawniający do emerytury wynosi jedynie 39 lat,
11 miesięcy i 12 dni, nadal pozostając krótszym od wymaganego w tym przypadku takiego okresu w wymiarze 40 lat.

Z przedstawionych względów, uznając apelację ubezpieczonego
za pozbawioną uzasadnionych podstaw, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM