Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 marca 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Wojciech Kościołek

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2017 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. C.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T., (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w T. i K. C.

o zapłatę

na skutek zażalenia strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 23 listopada 2016 roku, sygn. akt I Nc 678/16

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie i zwolnić stronę pozwaną (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w T. od opłaty od zarzutów od nakazu zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie oddalić zażalenie.

Sygn. akt I ACz 135/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił wniosek strony pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. o zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji podał, że strona pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. zwróciła się z prośbą o zwolnienie od kosztów sądowych w związku ze swoją bardzo trudną sytuacją finansową. Sąd Okręgowy wskazał, że strona pozwana nie podała żadnych wyjaśnień w przedmiocie sytuacji finansowej spółki ani nie przedłożyła dokumentów ilustrujących jej przychody, dochody, ponoszone wydatki (w szczególności sprawozdań finansowych, zeznań podatkowych, wyciągów z rachunków bakowych, dokumentów zajęć komorniczych, etc.). Z ogólnych informacji wynika, że pozwana spółka w dalszym ciągu funkcjonuje, nie ogłasza upadłości, kontynuuje działalność, co w ocenie Sądu Okręgowego oznacza, że może też ponosić koszty sądowe. Wykazanie okoliczności uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych spoczywa na wnioskodawcy, a Sąd nie ma obowiązku wzywać do przedłożenia dokumentów dotyczących stanu majątkowego, w szczególności w sytuacji, gdy podmiotem wnioskującym jest spółka prawa handlowego, która występuje w profesjonalnym obrocie gospodarczym i winna przedłożyć stosowne dokumenty bez uprzedniego wezwania. Wobec tego Sąd Okręgowy oddalił wniosek na mocy art. 103 u.k.s.c.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła strona pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T., wnosząc o zwolnienie jej od kosztów procesu, ewentualnie o warunkowe zawieszenie opłaty do czasu zakończenia postępowania sądowego i obciążenie nimi strony przegranej. W uzasadnieniu strona skarżąca podniosła, że nie była zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, dlatego nie wiedziała o potrzebie uzasadnienia wniosku o zwolnienie od kosztów. Podała, że od marca 2016 r. spółka w zasadzie nie prowadzi w zasadzie działalności operacyjnej, obecnie nie posiada gotówki, środków na rachunku bankowym, ruchomości ani nieruchomości, są natomiast prowadzone przeciwko niej liczne postępowania egzekucyjne. Do zażalenia spółka dołączyła dokumenty z postępowania egzekucyjnego co do kwoty 205.350 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

Przepis art. 103 u.k.s.c. przewiduje możliwość przyznania przez Sąd zwolnienia od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie.

Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, obowiązek wykazania przesłanek z art. 103 u.k.s.c. spoczywa na stronie wnioskującej o zwolnienie od kosztów sądowych. Może ona tego dokonać, przedstawiając jakiekolwiek dokumenty, które pozwalają określić jej sytuację majątkową, np. bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z kont bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe i pisma banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie hipoteką lub zastawem, dokumenty stwierdzające wysokość zobowiązań, itp. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2015 r., II CZ 70/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2015 r., I CZ 31/15).

Co prawda, że strona pozwana nie wykazała tych przesłanek na etapie wydania zaskarżonego postanowienia, jednak do zażalenia dołączyła dokumenty, z których wynika, że toczy się przeciwko niej postępowanie egzekucyjne na podstawie wydanego w niniejszej sprawie nakazu zapłaty w postepowaniu nakazowym. W postępowaniu tym zostały zajęte wierzytelności spółki oraz jej ruchomości. W ocenie Sądu Apelacyjnego z dokumentów tych wynika, że skarżąca spółka wskutek wydania przeciwko niej nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym uczestniczy jako dłużnik w postępowaniu egzekucyjnym, a dokonane zajęcia uniemożliwiają jej swobodne rozporządzanie swoim majątkiem. Zajęcie ruchomości, w tym rzeczy o stosunkowo niewielkiej wartości, przemawia za tym, że spółka nie posiadała majątku pozwalającego na skuteczna egzekucję choćby w postaci środków na rachunkach bankowych. W tej sytuacji odmowa zwolnienia od opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty oznaczałaby praktycznie zamknięcie stronie pozwanej drogi do kwestionowania nakazu.

Co więcej, należy zauważyć, że w postępowaniu nakazowym ciężar uiszczenia opłaty sądowej z mocy art. 19 ust. 4 u.k.s.c. już na wstępnym etapie postępowania zostaje częściowo przeniesiony na stronę pozwaną, która nie ma wpływu na moment wytoczenia przeciwko niej powództwa, a tym samym na datę zaktualizowania się obowiązku poniesienia kosztów sądowych. Sąd Apelacyjny wziął więc pod uwagę, że strona pozwana nie odebrała wezwania do wykupu weksla skierowanego do niej przez powoda, a o nakazie zapłaty z 13 czerwca 2016 r. dowiedziała się już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego (dowód doręczenia odpisu nakazu zapłaty – k. 30, zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego – k. 192). Nie można zatem uznać, iż powinna ona była liczyć się z możliwością wszczęcia niniejszego postępowania i czynić na ten cel stosowne oszczędności. Potrzeba wniesienia zarzutów wynikła dla niej w sposób nagły, co oznacza to, że strona pozwana nie miała obowiązku przygotowywać się finansowo do uczestnictwa w procesie.

Wobec powyższego zdaniem Sądu Apelacyjnego stronę pozwaną należało zwolnić od opłaty sądowej od zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Brak jest jednak na obecnym etapie sprawy podstaw do zwolnienia jej od kosztów sądowych w całości, gdyż sytuacja spółki jest dynamiczna i może ulec poprawie, w szczególności w razie zakończenia postępowania egzekucyjnego. Co więcej, w obecnej chwili postępowanie nie generuje żadnych innych kosztów dla strony pozwanej.

Jako że zażalenie okazało się częściowo uzasadnione, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone postanowienie, orzekając jak w punkcie I sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., natomiast w pozostałym zakresie oddalił zażalenie jako bezzasadne na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.