Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 70/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w .przeciwko "S." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 28 października 2015 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 kwietnia 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
w orzeczeniu kończącym postępowanie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w […] odrzucił
skargę kasacyjną powódki od wyroku z dnia 21 sierpnia 2014 r. z powodu jej
nieopłacenia (art. 3986
§ 2 k.p.c.). Stwierdził, że w skardze kasacyjnej powódka
zgłosiła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, lecz postanowieniem z dnia
30 grudnia 2014 r. wniosek ten został oddalony, a powódka nie uiściła
w przepisanym terminie należnej opłaty od skargi w kwocie 5.105 zł.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny przytoczył motywy postanowienia z dnia
30 grudnia 2014 r. oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.
Stwierdził, że we wniosku tym powódka powołała się na zajęcie jej kont bankowych
do kwoty 522.261,06 zł na skutek zabezpieczenia udzielonego przez Sąd
Apelacyjny w […] w wyroku z dnia 3 czerwca 2014 r. Do wniosku dołączyła odpisy
postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 6 marca 2014 r. i wyroku Sądu
Apelacyjnego w […] z dnia 3 czerwca 2014 r. oraz wyciągi z rachunków
bankowych prowadzonych w PKO Banku Polskim i Banku Millenium, z których
wynika, że na trzech z nich pod kolumną środki dostępne figuruje saldo ujemne, a
na jednym kwota 8.135,04 zł. Powódka nie wykazała, że zabezpieczenie
wynikające z załączonych orzeczeń zostało wykonane, a niezależnie od tego od
wyroku Sądu Apelacyjnego upłynęło 6 miesięcy, w ciągu których sytuacja mogła
ulec zmianie. Poza tym powódka na podstawie wyroku wydanego w niniejszej
sprawie uzyskała od pozwanej kwotę znacznie przewyższającą wysokość należnej
opłaty, nie wykazała, by pozwana uchylała się od dobrowolnej zapłaty ani nie
składała wniosku o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności. Konkludując Sąd
Apelacyjny stwierdził, że przedstawione dowody nie pozwalały na przyjęcie,
że powódka nie ma dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych
(art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych, jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm. – dalej: „u.k.s.c.”).
W zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej powódka
wniosła o rozpoznanie również postanowienia z dnia 30 grudnia 2014 r.
oddalającego wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Zarzuciła naruszenie
art. 103 i art. 109 u.k.s.c. przez dowolne zakwestionowanie, bez przeprowadzenia
3
stosownego dochodzenia, przedłożonych dowodów o posiadanych środkach,
a przez to odmowę udzielenia zwolnienia od kosztów. W konkluzji wniosła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpoznając zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające
skargę kasacyjną, Sąd Najwyższy, na wniosek strony, rozpoznaje również
postanowienie tego sądu oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych,
które miało wpływ na wydanie postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej
z powodu jej nieopłacenia (art. 380 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.).
W pierwszej kolejności rozważenia wymagają więc zarzuty dotyczące
postanowienia z dnia 30 grudnia 2014 r., którym Sąd Apelacyjny oddalił wniosek
skarżącej o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym.
Zgodnie z art. 103 u.k.s.c., sąd może przyznać zwolnienie od kosztów
sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną,
której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych
środków na ich uiszczenie. Z przytoczonego przepisu nie wynika, w jaki sposób
osoba prawna ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych powinna wykazać,
że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. W orzecznictwie przyjmuje się,
że może tego dokonać przedstawiając jakiekolwiek dokumenty, które pozwalają
określić jej sytuację majątkową, np. bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi
z kont bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe
i pisma banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające
obciążenie hipoteką lub zastawem, dokumenty stwierdzające wysokość
zobowiązań itp. Z reguły nie jest wystarczające samo złożenie przez osobę prawną
oświadczenia obejmującego nawet szczegółowe dane co do jej stanu majątkowego.
Nie można jednak nie brać pod uwagę takiego oświadczenia złożonego przez
osoby upoważnione do reprezentowania osoby prawnej, jeżeli zostały
przedstawione dokumenty dotyczące jej sytuacji majątkowej i w ich świetle można
dokonać oceny złożonego oświadczenia i ustalić, czy rzeczywiście podmiot
ubiegający się o zwolnienie od kosztów sądowych nie ma dostatecznych środków
4
na ich uiszczenie. Wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego osoby
ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych uzasadniają natomiast
zarządzenie dochodzenia w trybie art. 109 ust. 1 u.k.s.c. (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 28 listopada 2007 r., V CZ 106/07, nie publ., z dnia 8 czerwca
2011 r., I PZ 12/11, nie publ., z dnia 18 stycznia 2013 r., IV CZ 144/12, nie publ.
I z dnia 16 kwietnia 2014 r., V CZ 27/14, nie publ.).
Oddalając wniosek skarżącej o zwolnienie od kosztów sądowych Sąd
Apelacyjny wyszedł z założenia, że na podstawie wyroku wydanego w niniejszej
sprawie skarżąca otrzymała od pozwanej kwotę znacznie przewyższającą opłatę od
skargi kasacyjnej. Przyjął, że pozwana uiściła tę kwotę dobrowolnie, ponieważ
skarżąca nie wnosiła o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności. Trzeba zgodzić się
z zarzutem skarżącej, że przekonanie Sądu Apelacyjnego o dobrowolnym
wykonaniu wyroku i uzyskaniu przez skarżącą znacznej kwoty, pozwalającej na
uiszczenie kosztów sądowych było pozbawione uzasadnionych podstaw. W dniu
21 sierpnia 2014 r. pełnomocnik skarżącej złożył bowiem wniosek o wydanie
wyroku Sądu pierwszej instancji z dnia 6 lutego 2014 r. z klauzulą wykonalności
i w tym samym dniu potwierdził odbiór tytułu wykonawczego (t. XXXI k. 6198).
Sąd Apelacyjny nie rozważył również twierdzeń skarżącej, z których wynikało,
że – w związku z zabezpieczeniem udzielonym postanowieniem Sądu Okręgowego
w K. z dnia 6 marca 2014 r., VII GC …/13, zmienionym postanowieniem Sądu
Apelacyjnego zawartym w wyroku tego Sądu z dnia 3 czerwca 2014 r., I A Ca …/14
– jej rachunki bankowe zostały zajęte do kwoty 522.261,06 zł. W tej sytuacji
skarżąca nie mogła dysponować kwotą 8.135,04 zł figurującą na jednym z jej
rachunków bankowych. Nie mogłaby też dysponować kwotą zasądzoną wyrokiem
Sądu pierwszej instancji, gdyby została wpłacona na jej rachunek bankowy.
Ewentualne wątpliwości Sądu Apelacyjnego co do tego, czy po wydaniu przez Sąd
Apelacyjny wyroku z dnia 3 czerwca 2014 r. nie nastąpiły w sytuacji majątkowej
skarżącej istotne zmiany, powinny podlegać wyjaśnieniu w sposób wskazany w art.
109 § 1 u.k.s.c. Wątpliwości te same przez się nie uzasadniały natomiast oddalenia
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
5
Z tych względów Sąd Najwyższy – uznając postanowienie Sądu
Apelacyjnego z dnia 30 grudnia 2014 r. o odmowie zwolnienia od kosztów
sądowych za wadliwe – uchylił zaskarżone postanowienie o odrzuceniu skargi
kasacyjnej (art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.) i pozostawił
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie (art. 108 § 2 w związku z art. 391 § 1, 39821
i 3941
§ 3
k.p.c.).
kc