Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2015 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo wniesione przez Ł. R. przeciwko Skarbowi Państwa – (...) o zapłatę kwoty 80.027,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu i zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie.

Powyższy wyrok został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Powód w dniu 11 kwietnia 2011 r. zawarł ze spółką (...) S.A. z siedzibą w Z. (obecnie (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej) umowę dostawy nr (...), którą strony dwukrotnie aneksowały.

W ramach przedmiotowej umowy powód zobowiązał się dostarczyć krawężniki kamienne mostowe oraz krawężniki kamienne niekotwione, na plac budowy inwestycji realizowanych przez w/w spółkę na podstawie zawartych kontraktów z (...) m.in. „budowy drogi ekspresowej (...) B.-Ż.-Z., odcinek węzeł „(...)” („(...)”) -Ż. zaś (...) S.A. zobowiązał się do zapłaty dostawcy za zamówione wyroby na podstawie faktury wystawionej w oparciu o dokument WZ w rozliczeniu 14-dniowym, płatnej w terminie 21 dni. Ostateczny termin zakończenia dostaw został określony na dzień 31 grudnia 2012r.

W początkowej fazie umowy współpraca pomiędzy powodem, a spółką (...) S.A. przebiegała bez żadnych zastrzeżeń. Spółka (...) S.A. na bieżąco regulowała wszelkie zobowiązania wobec powoda. Natomiast od kwietnia 2012 r. zaczęła zwlekać z płatnościami.

Pismem z dnia 5 czerwca 2012 r. powód wezwał spółkę do uregulowania niezapłaconych należności opiewających na kwotę 101 697,63 zł.

W związku z powyższym, M. zapłacił wszystkie zaległe należności wynikające z faktur VAT nr (...) na rzecz powoda poza kwotą określoną w fakturze VAT nr (...).

W dniach 17 lipca 2012 r. oraz 10 sierpnia 2012 r. powód ponowie wezwał (...) S.A. do zapłaty należności, za dostarczony materiał, wynikających z faktur nr:

a/ (...) wystawionej na kwotę 19 188 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi (...) B.-Ż.;

b/ (...) wystawionej na kwotę 68 805,59 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi (...) B.-Ż.;

c/ (...) wystawionej na kwotę 17 948,16 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi E.;

d/ (...) wystawionej na kwotę 23 523,75 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi ekspresowej (...) Ś.;

e/ (...) wystawionej na kwotę 47 047,50 zł. w zw. z dostarczeniem materiału budowę drogi ekspresowej (...) Ś.;

f/ (...) wystawionej na kwotę 47 047,50 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi Z.;

na łączną kwotę 223 560,50 zł.

W okresie lipiec-sierpień powód wystawił jeszcze trzy faktury nr:

a/ (...) na kwotę 188 190,00 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi (...) B.-Ż.;

b/ (...) na kwotę 23 045,90 zł. w zw. z dostarczeniem materiału na budowę drogi (...) B.-Ż.;

c/ (...) na kwotę 92 250,00 zł. w zw. z dostarczeniem materiału.

Z uwagi na brak zapłaty powód złożył w dniu 20 września 2012 r. przeciwko (...) S.A. pozew w postępowaniu nakazowym o zapłatę kwoty łącznej w wysokości 527.046,40 zł.

W dniu 5 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Legnicy (...) Wydział (...) wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym w całości uwzględniający zgłoszone roszczenie. Przedmiotowe orzeczenie nie uprawomocniło się z uwagi na ogłoszenie postanowieniem z dnia 19 października 2012 r. Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej upadłości (...) S.A. obejmującej likwidację majątku spółki.

Pozwany w dniu 27 sierpnia 2012 r. w trybie art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 891, dalej „specustawa”), zamieścił ogłoszenie na stronie internetowej (...) o otwarciu 21-dniowego terminu na dokonywanie zgłoszeń należności przysługujących usługodawcom i dostawcom od Konsorcjum firm: (...) S.A., (...), Zakład (...) Sp. jawna M. i G. M. w związku z realizacją zamówienia publicznego na „Budowę drogi ekspresowej (...) B. – Ż. – Z., odcinek węzeł (...) („ (...)/B.”) – Ż.”, które należało złożyć w terminie do dnia 17 września 2012 r.

W dniu 17 września 2012 r. powód zgłosił swoje należności opiewające na kwotę 527 046,40 zł (...) w trybie powyższej ustawy. Do wniosku dołączył uwierzytelnioną przez notariusza kopię oświadczenia o uznaniu długu z dnia 10 września 2012 r. podpisanego przez Prezesa Zarządu firmy (...) S.A. na kwotę 527.046,40 zł potwierdzającego fakt dostarczenia i odebrania materiałów na w/w kwotę w ramach realizacji zamówienia publicznego pn. Budowa drogi ekspresowej (...) B. – Ż. – Z., kopię oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym podpisanego przez powoda, złożonego pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o treści, iż należności wskazane w załączonych dokumentach, wynikają ze zrealizowanych i odebranych dostaw związanych z realizacją zamówienia publicznego pn. Budowa drogi ekspresowej (...) B. – Ż. – Z. oraz, że nie są objęte gwarancją udzieloną przez Wykonawcę i nie zostały przez Wykonawcę zaspokojone.

Pismem z dnia 27 września 2012 r. powód został wezwany do uzupełnienia zgłoszenia należności o wymagane w/w ustawą brakujące dokumenty w postaci oświadczenia w trybie art. 8 ust. 1 ustawy zawierającego prawidłową datę zgłoszenia należności, do którego się odnosi, oświadczenia w trybie art. 7 ust. 3 ustawy i zaświadczenia o wpisie w (...), które złożył w dniu 8 października 2012 r. Do przedmiotowego pisma powód dołączył oświadczenie w trybie art. 8 ust. 1 ustawy potwierdzające przysługiwanie wierzytelności w kwocie 527 046,40 zł z tytułu zrealizowanych i odebranych dostaw związanych z realizacją zamówienia publicznego pn. „Budowa drogi ekspresowej (...) B.-Ż.-Z..

W dniu 19 października 2012 r. powód doręczył pozwanemu odpis notarialny nieprawomocnego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym z dnia 5 października 2012 r. przez Sąd Okręgowy w Legnicy w sprawie o sygn. akt VI GNc 373/12 obejmujący wierzytelność zgłoszoną do (...) pismem z dnia 17 września 2012r.

W wyniku ponownej weryfikacji zgłoszenia należności powoda, pozwany ustalił, że powód do zgłoszenia załączył faktury VAT obejmujące wynagrodzenie za usługi wykonywane dla różnych zadań inwestycyjnych, a nie jak poświadczył w oświadczeniu złożonym w trybie art. 8 ust. 1 ustawy, iż zgłoszone roszczenia dotyczą tylko i wyłącznie inwestycji pn. Budowa drogi ekspresowej (...) B. – Ż. – Z., odcinek (...) ( (...)/B.”) – Ż..

Pismem z dnia 9 listopada 2012 r. powód został wezwany do ponownego uzupełnienia zgłoszenia należności poprzez przedłożenie prawidłowego zgłoszenia, tj. dotyczącego należności związanych wyłącznie z inwestycją pn. Budowa drogi ekspresowej (...) B. – Ż. – Z., oświadczenia o uznaniu długu wraz ze spisem faktur, oświadczenia zgodnie z art. 8 ust. 1 specustawy.

Pismem z dnia 22 listopada 2012 r. powód wykonał powyższe wezwanie i ponownie zgłosił roszczenie opiewające na prawidłową kwotę 346 276,99 zł, do którego dołączył uwierzytelnioną przez notariusza kopię oświadczenia o uznaniu długu podpisanego przez Prezesa Zarządu firmy (...) S.A. z tą samą datą, tj. 10 września 2012 r., jednakże na kwotę niższą w wysokości 346.276,99 zł oraz oświadczenie z podpisem notarialnie poświadczonym złożone przez Ł. R. w trybie art. 8 ust. 1 specustawy dotyczące należności opiewających na kwotę 346 276,99 zł. Złożył również umowę oraz pozostałe wymagane dokumenty. Nowe zgłoszenie wpłynęło do Oddziału w K. w dniu 23 listopada 2012r.

W związku z powyższym, powód przedłożył pozwanemu dwa różne oświadczenia (...) S.A. o uznaniu wobec powoda długu, które de facto zostały sporządzone w tej samej dacie lecz zostały wystawione na dwie różne kwoty, tj. na kwotę 527 046,40 zł oraz na kwotę 346 276,99 zł. W oparciu o w/w oświadczenia powód załączył do wniosków dwa różne oświadczenia składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W związku z powyższym pozwany uznał, iż zaszło podejrzenie popełnienia przez powoda przestępstwa polegającego na złożeniu fałszywych oświadczeń oraz usiłowaniu doprowadzenia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej do niekorzystnego rozporządzenia przez pozwanego mieniem.

W dniu 11 grudnia 2012 r. powód zgłosił w postępowaniu upadłościowym przysługujące mu wobec (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej wierzytelności opiewające na kwotę 527 046,40 zł.

W dniu 4 stycznia 2013 r. pełnomocnik powoda zwrócił się do pozwanego o podjęcie bezzwłocznych działań zmierzających do rozpatrzenia złożonego przez Ł. R. wniosku i wydania stosownej decyzji o wypłacie należności.

Pismem z dnia 7 stycznia 2013 r. pozwany poinformował powoda, iż z uwagi na podejrzenie złożenia przez niego nieprawdziwego oświadczenia, o którym mowa w art. 8 ust. 1 cyt. ustawy, składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej, postanowił o nie umieszczeniu powoda na liście przedsiębiorców, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy.

W dniu 15 stycznia 2013 r. pozwany zawiadomił Prokuraturę Rejonową (...) w K. o podejrzeniu popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu przez Ł. R. z uwagi na podejrzenie złożenia przez powoda nieprawdziwego oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej w trybie art. 8 ust. 1 specustawy, tj. o czyn z art. 233 § 6 k.k. oraz art. 13 k.k. w zw. z art. 286 § 2 k.k.

Pismem z dnia 17 stycznia 2013 r. pełnomocnik powoda ponownie wniósł o podjęcie bezzwłocznych działań zmierzających do ponownego rozpatrzenia złożonego wniosku i ujęcie powoda na liście przedsiębiorców spełniających warunki spłaty niezaspokojonych należności wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych, wskazując, iż złożone przez powoda oświadczenie było prawidłowe i potwierdzało okoliczności wskazane w art. 8 ust. 1 specustawy.

Pozwany ponownie pismem z dnia 24 stycznia 2013 r. oraz z 18 lutego 2013 r. poinformował powoda o braku podstaw do zaspokojenia zgłoszonych należności z uwagi na zgłoszenie podejrzenia popełnienia przestępstwa przez powoda, tj. czynu określonego w art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. oraz art. 233 § 3 k.k.. W dniu 4 czerwca 2013 r. Prokuratura Rejonowa (...) w K. wszczęła śledztwo wobec Ł. R..

Pomimo podjętych czynności powód ponownie pismem z dnia 17 czerwca 2013 r. zwrócił się o niezwłoczne rozpoznanie zgłoszenia należności nr (...) z dnia 17 września 2012r. wskazując, że zarówno zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oraz prowadzona sprawa karna dotycząca składanych oświadczeń przez powoda nie uprawniała (...) do nie umieszczenia firmy powoda na liście przedsiębiorców spełniających warunki do uzyskania spłaty niezaspokojonych należności na kwotę 346 279,99 zł, a postępowanie karne pozostaje całkowicie bez związku ze sprawą dochodzonych roszczeń. Powołał się jednocześnie na reprezentowane przez pozwanego stanowisko, w którym sam uznawał kwotę w wysokości 346 279,99 zł za prawidłową.

W dniu 2 października 2013r. w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nr 191 zostało zamieszczone ogłoszenie o sporządzeniu i przekazaniu sędziemu komisarzowi listy wierzytelności przysługujących wobec (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej oraz o możliwości zgłoszenia sprzeciwu.

Postanowieniem z dnia 24 października 2013 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej (...) w K. umorzył śledztwo wobec Ł. R. z uwagi na brak znamion czynu zabronionego.

Od przedmiotowego postanowienia pozwany złożył zażalenie. Ostatecznie w dniu 14 marca 2014r. akt oskarżenia został przesłany do Sądu Rejonowego Katowice – Wschód w Katowicach.

Pismem z dnia 14 sierpnia 2014 r. pozwany poinformował powoda, że do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego zawisłego przed Sądem Rejonowym Katowice-Wschód w Katowicach w sprawie złożenia przez Ł. R. dwóch rozbieżnych oświadczeń o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych, nie znajduje podstaw do ponownej weryfikacji rozpatrzonego już uprzednio wniosku. Ponadto wskazał, iż związku z powyższym nie może być mowy o ewentualnym opóźnieniu, czy też zwłoce po stronie (...).

Wyrokiem z dnia 04 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach sygn. akt V K. 121/14 uniewinnił oskarżonego Ł. R. od popełnienia zarzucanego mu czynu.

W dniu 5 stycznia 2015 r. powód złożył wniosek o zawezwanie do próby ugodowej dotyczący zapłaty należności wynikających z pięciu faktur zgłoszonych pismem z dnia 22 listopada 2012r. wraz z odsetkami liczonymi od daty płatności każdej z faktur.

Pismem z dnia 27 lutego 2015 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanego do zapłaty należności wynikającej ze zgłoszenia nr (...) i wypłaty środków w wysokości 346 276,99 zł. W załączeniu przedstawił prawomocny wyrok uniewinniający Ł. R.. Wskazał, że w takich okolicznościach brak jest podstaw od uzasadnienia odmowy wypłaty środków przez (...).

Pismem z dnia 11 marca 2015 r. powód został zawiadomiony o umieszczeniu na liście przedsiębiorców spełniających warunki, o których mowa w art. 5 ust. 2 i art. 8 ustawy oraz, że na liście została umieszczona kwota 346 276,99 zł. Jednocześnie powód został wezwany do przesłania brakujących dokumentów w postaci odpisu listy wierzytelności i aktualnego oświadczenia w trybie art. 8 ust. 1 ustawy a także oświadczenia w trybie art. 7 ust. 3 ustawy.

Wymagane dokumenty powód złożył w dniu 8 kwietnia 2015r.

Po uzupełnieniu wymaganych dokumentów, pismem z dnia 14 kwietnia 2015 r. pozwany zawiadomił powoda, że zostanie mu wypłacona należność umieszczona na liście przedsiębiorców pod poz. 80 w wysokości 346 276,99 zł.

W dniu 17 kwietnia 2015 r. (...) dokonała wypłaty należności ze środków Krajowego Funduszu Drogowego na rzecz powoda.

Przed przystąpieniem do oceny roszczenia powoda Sąd I instancji zaznaczył, iż jest związany przy wyrokowaniu żądaniem ( ne eat iudex ultra petita partium) strony, przy czym jest to wyraz obowiązywania w postępowaniu cywilnym zasady dyspozytywności, zgodnie z którą to powód decyduje nie tylko o wszczęciu postępowania, ale także o zakresie rozstrzygnięcia sprawy. Mając na uwadze zasadę wyrażoną w art. 321 k.p.c. Sąd wskazał, że przedmiotem rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było roszczenie oparte na zapisach art. 481 k.c. albowiem powód określając okoliczności faktyczne rozpoznania sprawy wskazał, iż domaga się od pozwanego Skarbu Państwa – (...) zapłaty odsetek ustawowych wynikłych z opóźnienia w zapłacie należności dochodzonych na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych (j. t. Dz. U. z 2012 r. poz. 891. ze zm.). Wskazał przy tym, że warunki niezbędne do umieszczenia na liście przedsiębiorców, o której mowa w art. 5 ust. 3 w/w ustawy spełnił już w dniu 22 listopada 2012 r. – data uzupełnienia braków prawidłowego zgłoszenia należności, a zatem już od tej daty roszczenie o zapłatę zaliczki stanowiącej 50% kwoty zgłoszonej w dniu 22 listopada 2012r. stało się wymagalne wobec czego pozwany bezzasadnie odmawiał jej wypłaty aż do dnia 17 kwietnia 2015 r. i w tym okresie pozostawał w opóźnieniu.

Przy tak sformułowanym roszczeniu powód jednocześnie wskazywał na bezpodstawność uzależnienia podjęcia przedmiotowej decyzji od prawomocnego zakończenia postępowania karnego, w którym orzekano odnośnie oświadczenia, przedłożonego przez powoda przy uzupełnieniu wniosku z dnia 17 września 2012r., złożonego zgodnie z art. 8 ust.1 cyt. ustawy. Powyższa kwestia miała zostać oceniona nie mniej jednak w kontekście wymagalności zgłoszonego przez powoda roszczenia albowiem dochodzona kwota jako skapitalizowane odsetki związana była z opóźnieniem w jakie popadł pozwany w spełnieniu żądania, z którym powód wystąpił na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 2012 r. Tym samym istotne dla rozpoznania niniejszej sprawy było to „kiedy de facto pozwany jako inwestor powinien zapłacić powodowi kwotę odpowiadającą dostarczonym materiałom zgodnie z umową z dnia 11 kwietnia 2011 r. w ramach realizacji inwestycji pn. budowa drogi ekspresowej (...) B.-Ż.-Z., odcinek węzeł (...) („ (...)/B.”)-Ż.”.

W ocenie Sądu nie ulegało również wątpliwości, iż roszczenie dotyczące odsetek ustawowych od kwoty zgłoszonej w oparciu o w/w specustawę było roszczeniem cywilnoprawnym podlegającym rozpoznaniu przez sąd powszechny.

Sąd I instancji podniósł, iż nie sposób pominąć ukształtowanego już w doktrynie stanowiska, wskazującego na brak kompetencji sądu administracyjnego do rozpoznania sprawy dotyczącej umieszczenia powoda na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 cyt. ustawy, uznając ją również za sprawę cywilną podlegającą rozpoznaniu na drodze sądowej.

Podniósł również, iż w uchwale 7 sędziów z dnia 24 lutego 2014 r. II GPS 4/13 LEX nr 1427303 , Naczelny Sąd Administracyjny w W. wskazał, że sprawy z zakresu spłaty należności pieniężnych przysługujących przedsiębiorcy od wykonawcy w związku z realizacją zamówienia publicznego na roboty budowlane udzielonego przez (...) należą do sfery stosunków zobowiązaniowych, w których (...), reprezentujący Skarb Państwa, występuje jako podmiot realizujący zobowiązanie cywilne, którego źródłem jest umowa.

Przechodząc do oceny roszczenia Sąd I instancji wskazał, iż jak wynika z regulacji art. 481 k.c. odsetki należą się za samo opóźnienie i stanowią bardzo surową sankcję niezależną zupełnie od winy dłużnika.

Odsetki przysługują za cały czas opóźnienia, począwszy od dnia wymagalności długu. Oznaczanie daty wymagalności odsetek zależy od charakteru należności głównej i daty jej wymagalności. Bezskuteczny upływ terminu spełnienia świadczenia jest zaś decydujący dla oceny, że dłużnik nie wykonał należycie zobowiązania, popadając w opóźnienie bądź zwłokę. Doniosłość prawna terminu wymagalności wiąże się przede wszystkim z jego nadejściem, natomiast terminu spełnienia świadczenia - z jego wygaśnięciem. Stan wymagalności trwa od chwili, gdy wierzyciel uzyskuje możliwość żądania spełnienia świadczenia, do chwili wygaśnięcia lub przedawnienia wierzytelności (A. Janiak, Glosa do wyroku SN z 22.3.2001 r., V CKN 769/00, PiP 2002, Nr 8).

Funkcje tak odróżnionych terminów spełnienia i wymagalności nie są jednakowe. Termin spełnienia świadczenia to ostatni dzień, w którym najpóźniej świadczenie powinno zostać spełnione przez dłużnika.

Sąd i instancji wskazał, że przyjmuje się przy tym, że chwilę, w której dłużnik dopuszcza się opóźnienia, określić należy na podstawie art. 476 k.c. Przepis ten wskazuje na obiektywny stan faktyczny, który jest podstawą postawienia dłużnikowi zarzutu nieterminowego wykonania zobowiązania. Chwila, o której mowa, jest odmiennie ustalana w zależności od tego, czy dłużnik jest zobowiązany do świadczenia terminowego, czy do świadczenia bezterminowego. W przypadku świadczenia terminowego stan wymagalności i termin spełnienia świadczenia pokrywają się. Odmiennie przedmiotowe terminy kształtują się przy zobowiązaniach bezterminowych, albowiem pomimo wymagalności, termin spełnienia będzie wyznaczony dopiero wezwaniem do zapłaty. Zgodnie bowiem z art. 455 k.c. „Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania”.

Mając zatem na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, iż przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu po pierwsze musiała być kwestia wymagalności świadczenia, którego spełnienia domagał się powód składając już poprawione zgłoszenie w dniu 22 listopada 2012 r. a także dla określenia czy a jeżeli tak to od kiedy pozwany pozostawał w opóźnieniu – również kwestia termin spełnienia tegoż świadczenia.

W ocenie Sądu pierwsza kwestia podlegała w całości ustaleniu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych, która określa zasady spłaty przez (...) niezaspokojonych przez wykonawcę należności głównych przedsiębiorcy, który zawarł umowę z wykonawcą w związku z realizacją zamówienia publicznego na roboty budowlane udzielonego przez (...), przy czym spłata dotyczy wyłącznie wynagrodzenia za zrealizowane i odebrane prace.

Druga kwestia związana z terminem spełnienia świadczenia podlegała ustaleniu właśnie zgodnie z art. 455 k.c. jako że, już w tym zakresie do działania organu miały zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. W ocenie Sądu przedmiotowe świadczenie należało uznać za bezterminowe albowiem ustawodawca nie określił w sposób jednoznaczny żadnego terminu zapłaty co skutkowało w takim przypadku uznaniem, iż za termin płatności należy uznać „niezwłocznie po wezwaniu”.

Przechodząc do pierwszej kwestii Sąd I instancji wskazał, że ustawodawca uczynił (...) podmiotem dokonującym spłat należności za Generalnego Wykonawcę, jednocześnie uzależniając dochodzenie tych roszczeń od spełnienia warunków w tym wynikających z art. 5 ustawy. W celu uzyskania roszczenia przedsiębiorca powinien zgłosić (...) należność, która przysługuje mu od wykonawcy, który zalega z zapłatą za zrealizowane i odebrane prace co najmniej 30 dni albo wobec którego ogłoszono upadłość albo sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.). Zgłoszenia dokonuje się w formie pisemnej. Do zgłoszenia przedsiębiorca zobowiązany jest dołączyć: pisemne oświadczenie wykonawcy o uznaniu należności przedsiębiorcy albo kopie: doręczonego wykonawcy wezwania do zapłaty należności, którego termin upłynął bezskutecznie, pozwu wniesionego przeciwko wykonawcy o zapłatę należności albo zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, umowy zawartej między wykonawcą a przedsiębiorcą. Po dokonaniu weryfikacji zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, (...) może ogłosić, a w przypadku gdy zgłoszone należności przekroczą 3% wartości zamówienia publicznego, ogłasza w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym o otwarciu 21-dniowego terminu na dokonywanie zgłoszeń. Po upływie tego terminu (...) sporządza listę przedsiębiorców spełniających warunki, o których mowa w ust. 2 i art. 8 ustawy, i zawiadamia przedsiębiorców o umieszczeniu ich na liście. W przypadku gdy kwota określona w art. 2 nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich należności umieszczonych na liście, o której mowa w ust. 3, kwoty, w jakiej należności te mogą być zaspokojone, są ustalane proporcjonalnie do wysokości każdej z nich. Zgłoszenie należności wszczyna postępowanie administracyjne, a (...) w tym postępowaniu działa jako organ administracji publicznej. Zgłoszenie należności powinno zatem odpowiadać wymaganiom określonym w przepisach w/w ustawy oraz w kodeksie postępowania administracyjnego, a w szczególności w art. 63 k.p.a. Do zgłoszenia należności powinny być załączone dokumenty wskazane w art. 5 ust. 2 oraz art. 8 cyt. ustawy, jak również dokumenty potwierdzające ziszczenie się jednej z przesłanek określonych w art. 5 ust. 1 ustawy. Pierwszy etap weryfikacji zgłoszenia kończy niewątpliwie umieszczenie lub odmowa umieszczenia przedsiębiorcy na liście.

Sąd Okręgowy podkreślił, że przedmiotem regulacji zawartej w przepisach cyt. ustawy jest w szczególności stosunek cywilnoprawny o charakterze obligacyjnym, który może powstać po spełnieniu się wskazanych w jej przepisach przesłanek pomiędzy przedsiębiorcą, jako wierzycielem i Skarbem Państwa – (...), jako dłużnikiem. Świadczenie będące przedmiotem tego zobowiązania polega na zapłacie przez Skarb Państwa – (...) określonej kwoty na rzecz przedsiębiorcy. Wskutek powstania tego zobowiązania Skarb Państwa – (...) staje się dłużnikiem przedsiębiorcy. Bez znaczenia jest przy tym okoliczność, że do dnia powstania zobowiązania na podstawie przepisów ustawy Skarbu Państwa – (...) i przedsiębiorcy nie łączył żaden stosunek cywilnoprawny. Skarb Państwa – (...) odpowiada na podstawie komentowanej ustawy za dług cudzy, będący długiem wykonawcy.

Sąd wskazał, że zobowiązanie, jakie powstaje pomiędzy Skarbem Państwa – (...) i przedsiębiorcą, występuje w dwóch odmianach, tj. jako zapłata zaliczki na poczet należności oraz jako zapłata kwoty należności, która ulega pomniejszeniu o kwotę zaliczki, jeśli została ona wypłacona przedsiębiorcy. Przy czym powstanie zobowiązania do zapłaty kwoty należności nie musi być poprzedzone powstaniem zobowiązania do zapłaty zaliczki.

Źródłem zobowiązania powstającego pomiędzy Skarbem Państwa – (...) i przedsiębiorcą są przepisy ustawy przy czym zobowiązanie powstaje ex lege z chwilą złożenia kompletnych dokumentów określonych w art. 6 i art. 8 albo art. 7 i art. 8 ustawy, niezbędnych do wypłaty zaliczki na poczet należności głównej albo do spłaty należności i są spełnione wszystkie pozostałe przesłanki określone w przepisach ustawy, w tym w szczególności jak to już zaznaczono, przesłanka umieszczenia przedsiębiorcy na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, który jest warunkiem sine qua non powstania zobowiązania.

Sąd podzielił również stanowisko wyrażone w doktrynie, że w okresie pomiędzy wpisem przedsiębiorcy na listę, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, a złożeniem kompletnych dokumentów, określonych w art. 6, 7 i 8 ustawy, istnieje wierzytelność przyszła przedsiębiorcy wobec Skarbu Państwa – (...). Do momentu umieszczenia przedsiębiorcy na liście dysponuje on co jedynie prawem podmiotowym tymczasowym (ekspektatywą) do żądania spłaty należności od Skarbu Państwa – (...). Przekształcenie się tej ekspektatywy w prawo podmiotowe jest uzależnione m.in. od zgłoszenia należności i umieszczenia przez (...) przedsiębiorcy i jego należności na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 komentowanej ustawy. Oznacza to, że do przekształcenia się ekspektatywy w wierzytelność przyszłą może dojść w wyniku postępowania, które wszczyna się wskutek zgłoszenia należności przez przedsiębiorcę. Postępowanie to jest przeprowadzane przez (...) i kończy się umieszczeniem albo odmową umieszczenia przedsiębiorcy na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3.

Reasumując powyższe rozważania Sąd I instancji podkreślił, iż dla uzyskania zaspokojenia należności w trybie w/w ustawy konieczne jest wpisanie danego przedsiębiorcy na listę sporządzoną przez (...), który to wpis zawiera w sobie stwierdzenie, iż spełnione zostały po stronie danego przedsiębiorcy warunki, o których mowa art. 5 ust. 2 i art. 8 wymienionej ustawy. Uzyskanie przedmiotowego wpisu oraz spełnienie warunków określonych w art. 6 ustawy umożliwia dopiero przedsiębiorcy na kierowanie w stosunku do Skarbu Państwa – (...) żądania zrealizowania zapłaty zweryfikowanej należności. Dokonanie bowiem przedmiotowego wpisu oraz złożenie dokumentów wskazanych w art. 6 ustawy prowadzi bowiem do przekształcenia prawa przyszłego w zobowiązanie wymagalne. Od tego dopiero czasu uprawniony przedsiębiorca może domagać się spełnienia świadczenia. Ustawodawca przyjął bowiem, iż dopiero wówczas, tj. po umieszczeniu na liście i złożeniu dokumentów określonych w art. 6 zaliczka wypłacana jest niezwłocznie. Brak jednoznacznie określonego terminu skutkuje tym, iż to jaki termin należy uznać za niezwłoczny zależy od realiów danego przypadku, celu społeczno-gospodarczego zobowiązania, dobrej wiary, zwyczaju uczciwego obrotu i należytej staranności.

Sąd wskazał, że jak wynika z akt sprawy, powodowi odmówiono umieszczenia go na liście z uwagi na fakt, iż złożone oświadczenie i wnikliwa weryfikacja przedłożonych dokumentów zwłaszcza faktur VAT dokumentujących wykonane zobowiązania wobec (...), potwierdziły, że powód domagał się zgodnie z pierwszym zgłoszeniem zapłaty od pozwanego należności za prace, które nie zostały zrealizowane na rzecz pozwanego, a tym bardziej nie były odebrane przez (...). Ponadto powód przy zgłoszeniu należności z dnia 17 września 2012 r. złożył uwierzytelnioną przez notariusza kopię oświadczenia o uznaniu długu z dnia 10 września 2012 r. podpisanego przez Prezesa Zarządu (...) S.A. na kwotę 527 046,40 zł twierdząc, iż wszystkie zgłoszone należności wynikają ze zrealizowanych i odebranych dostaw, związanych z realizacją zamówienia publicznego pn. „Budowa drogi ekspresowej (...) B. – Ż. – Z., odcinek węzeł M. ( (...)/B.) – Ż.” oraz, że nie są objęte gwarancją udzieloną przez wykonawcę i nie zostały zaspokojone przez wykonawcę. Następnie wraz z pismem z dnia 22 listopada 2012 r. złożył pod rygorem odpowiedzialności karnej ponownie oświadczenie, oparte na uznaniu długu z dnia 10 września 2012 r. podpisane także przez Prezesa Zarządu (...) S.A., jednakże opiewającego na kwotę niższą, tj. 346 276,99 zł, z których tylko jedno było prawidłowe. Podnieść również należy, iż załączone faktury VAT dotyczyły innych kontraktów niż budowa drogi ekspresowej (...) m.in.: faktura VAT nr (...) z dnia 25 czerwca 2012 r., faktura VAT nr (...) z dnia 29 maja 2012 r. Wobec powyższego pozwany uznał, iż zaistniały okoliczności uzasadniające podejrzenie o popełnieniu przez powoda przestępstwa polegającego na złożeniu fałszywych oświadczeń, a także usiłowania doprowadzenia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej do niekorzystnego rozporządzenia przez pozwanego mieniem Skarbu Państwa.

W przypadku gdy zgłoszenie nie ma braków oraz są spełnione wszelkie przesłanki wynikające z art. 5 ust. 1 ustawy (...) może rozpocząć procedurę weryfikacyjną zgłoszenia należności, czego skutkiem finalnym jest umieszczenie przedsiębiorcy na liście przedsiębiorców. Jeżeli jednak w załączonej do wniosku dokumentacji podczas czynności sprawdzających dokonywanych przez organ administracji pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości odnośnie zgłoszonej należności, (...) na mocy art. 5 ust. 3 ustawy może odmówić umieszczenia przedsiębiorcy na liście, co miało miejsce w niniejszej sprawie. W ocenie Sadu I instancji, zaistniałe okoliczności stworzyły znane procedurze administracyjnej tzw. nowe zagadnienie wstępne. Pod pojęciem zagadnienia wstępnego w rozumieniu przepisu art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. należy rozumieć sytuację, gdy w ramach stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej występuje, jako jego element, kwestia której uprzednie rozstrzygnięcie warunkuje rozpatrzenie sprawy administracyjnej, gdy jednocześnie do rozstrzygnięcia tej kwestii nie jest właściwy organ administracji rozpoznający sprawę administracyjną, lecz inny organ lub sąd, ocena zaś tego zagadnienia wstępnego, gdyby ono w sobie mogło być przedmiotem odrębnego postępowania, należy ze względu na jego przedmiot do kompetencji innego organu państwowego niż ten, przed którym toczy się postępowanie w głównej sprawie.

Jak uznał pozwany w/w postępowanie karne pozostawało w związku ze sprawą dochodzonych roszczeń cywilnoprawnych powoda od (...), co skutkowało tym, iż wstrzymał się z decyzją o umieszczeniu powoda na liście przedsiębiorców, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego prowadzonego wobec Ł. R. odnośnie złożenia dwóch rozbieżnych oświadczeń, które były składane pod rygorem odpowiedzialności karnej (art. 8 ust. 1 ustawy) oraz posłużenia się dwoma rozbieżnymi oświadczeniami o uznaniu długu.

Sąd podkreślił, iż nie można umniejszać znaczenia w/w oświadczenia wiedzy, których złożenie jest konieczne zarówno dla uzyskania zaliczki jak również w postępowaniu o dokonanie ostatecznej płatności. Przedmiotowe oświadczenie jest niezbędnym elementem dokumentów, które przedsiębiorca musi złożyć (...), aby móc być umieszczonym na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy przy czym brak tych oświadczeń uniemożliwia podjęcie zarówno czynności określonych w art. 5 ust. 3 ustawy jak i określonych art. 6 i 7 ust. 1 ustawy.

Sąd Okręgowy podzielił również pogląd wyrażony w doktrynie, iż „nieprawdziwość oświadczeń określonych w art. 7 ust. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy powoduje, poza ryzykiem powstania odpowiedzialności karnej przewidzianej w art. 233 § 1 k.k., takie skutki, jak gdyby takie oświadczenie nie zostało załączone do dokumentów złożonych do (...). Jeśli zatem okaże się, że oświadczenia te są nieprawdziwe, przed dokonaniem czynności przez (...), do której dokonania są one niezbędne, (...) powinien postąpić w taki sposób, jak gdyby oświadczenia te nie zostały załączone do złożonych przez przedsiębiorcę dokumentów” (komentarz do ustawy o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych – 2013r. Piotr Duma, Bogusław Lackoroński, Joanna Łagowska).

Podzielając zaprezentowane stanowisko wskazał, iż z uwagi na zaistniałą sytuację, posłużenie się dwoma odmiennymi oświadczeniami, pozwany uznając przedmiotową kwestię za podlegającą rozstrzygnięciu w innym postępowaniu, co skutkowało brakiem stosownego oświadczenia składanego w trybie art. 8 ust. 1 ustawy, miał podstawy do wstrzymania się z umieszczeniem powoda na liście przedsiębiorców zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy, w tym w świetle powołanego przepisu również do nie rozpoznawania zgłoszenia do czasu wyjaśnienia sytuacji. (...) jest reprezentantem Skarbu Państwa i zobligowany jest do zachowania szczególnej staranności i ostrożności w dysponowaniu mieniem Skarbu Państwa, jak i rozporządzaniem środkami publicznymi. Przedmiotowy wpis był natomiast istotnym warunkiem dla powstania wymagalności należności zgłoszonej na podstawie cyt. ustawy i został dokonany w dniu 11 marca 2015 r. ustawy, tj. po złożeniu odpisu prawomocnego wyroku karnego, czyli w okolicznościach, w których nie było już wątpliwości co do złożonego oświadczenia w trybie art. 8 ust. 1 ustawy.

Sąd wskazał, że dokonanie w dniu 11 marca 2015 r. przedmiotowego wpisu umożliwiało dopiero podjęcie dalszej weryfikacji zgłoszenia pod kątem spełnienia przesłanek z art. 6 ustawy. Od tego też czasu należało bowiem przyjąć, że po stronie powoda ekspektatywa prawa przekształciła się w roszczenie, które stało się wymagalne. Nie mniej jednak przedmiotowa data z uwagi na bezterminowy charakter tego zobowiązania nie była równoznaczna z terminem jego spełnienia aby od tej już daty liczyć okres opóźnienia. Ustawodawca sam wskazał, iż wypłata zaliczki ma nastąpić niezwłocznie po wpisie i złożeniu dokumentów wymaganych art. 6 ustawy. Okres niezwłocznie należy oceniać adekwatnie do sytuacji, charakteru roszczenia, rodzaju środków, które są przedmiotem wydatkowania.

W tym przypadku oceniając te terminy Sąd miał na uwadze, że wierzytelność powoda to świadczenia podlegające zaspokojeniu w ramach realizacji ogromnego przedsięwzięcia jakim jest budowa drogi ekspresowej a przy tym wiąże się z dokładną, rzetelną analizą dokumentów albowiem jest to zaspokojenie cudzego długu wykonawcy. To natomiast implikuje konieczność rzetelnej oceny z uwagi na ewentualne zarzuty jakie może podnieść Wykonawca w procesie, w którym pozwany domagałby się w ramach regresu zwrotu zaspokojonego roszczenia.

W tym przypadku pozwany wraz z umieszczeniem powoda na liście przedsiębiorców podjął działania zmierzające do dokonania wypłaty całości świadczenia zgodnie art. 7 ustawy i w tym celu wezwał powoda do uzupełnienia dokumentów wskazanych w w/w art. tj. listy wierzytelności z uwzględnioną wierzytelnością powoda i zaświadczeniem o braku złożenia co do niej sprzeciwu oraz aktualnego oświadczenia złożonego w trybie 8 ust. 1 ustawy. Przedmiotowe dokumenty były konieczne do realizacji świadczenia a tym samym, ich złożenie prowadziło dopiero do stanu wymagalności drugiego elementu czyli różnicy pomiędzy uznanym roszczeniem a wypłaconą zaliczką.

Po ich złożeniu w dniu 8 kwietnia 2015 r. pozwany niezwłocznie dokonał wypłaty całej należnej kwoty odpowiadającej równowartości wykonanej dostawy do czego doszło w terminie 9 dni, tj. 17 kwietnia 2015 r.

Oceniając powyższy termin Sąd Okręgowy uznał, iż było to działanie niezwłoczne i nie noszące żadnych znamion opóźnienia.

Sąd I instancji podkreślił, że sam ustawodawca konstruując obowiązek wypłaty określony w art. 7 ust. 1 ustawy nie określił żadnego terminu, w którym ma być dokonana. Uznać zatem należało, że złożenie prawidłowych dokumentów określonych w art. 7 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy skutkuje wymagalnością świadczenia ale nie powstaniem jednocześnie terminu spełnienia.

Pozwany w oparciu o przepisy cyt. ustawy był zobowiązany wyłącznie do zaspokojenia należności głównych przedsiębiorcy wobec generalnego wykonawcy (art. 1 ust. 1 ustawy). Pojęcie to należy odnosić do pierwotnego roszczenia głównego (pieniężnego) przysługującego przedsiębiorcy na podstawie umowy, a zatem roszczenia o wynagrodzenia za wykonaną dostawę (sprzedaż), usługę lub dzieło. Z przedmiotowego zakresu ochrony są wyłączone roszczenia wtórne oraz wszelkie roszczenia uboczne, zwłaszcza odsetki.

Reasumując powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, iż dokonanie przez pozwanego zapłaty zgłoszonej należności w dniu 17 kwietnia 2015r., w sytuacji gdy warunek sine qua non wymagalności świadczenia polegający na umieszczeniu powoda na liście przedsiębiorców zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy został spełniony w dniu 11 marca 2015 r., zaś pozostałe wymagane dokumenty zostały uzupełnione w dniu 8 kwietnia 2015 r., nie nosiło cech opóźnienia o jakim mowa w art. 481 § 1 i 2 k.c. Z tego też względu, mając na uwadze zapisy cyt. ustawy oraz art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 455 k.c. Sąd oddalił powództwo w całości.

Ubocznie Sąd wskazał, iż granice dochodzonego roszczenia jak wskazano na początku nie pozwalały na dokonanie oceny prawidłowości postępowania organu polegającego na wstrzymaniu się z podjęciem decyzji w przedmiocie umieszczenia powoda na liście przedsiębiorców albowiem przedmiotem postępowania nie było dochodzenie naprawnienia wyrządzonej takim działaniem szkody lecz stricte tylko i wyłącznie odsetki, które liczone są od dnia, w którym pozwany popadł w opóźnienie w spełnieniu świadczenia, które było wymagalne.

Niezależnie od powyższego podkreślił, iż w całości nieuprawnione było stanowisko powoda odnośnie nawet możliwości liczenia odsetek od dnia 22 listopada 2013 r., za jak to wskazywał opóźnienie w wypłacie pozostałej części należności pomniejszonej o zaliczkę, albowiem w tym dniu nie przedstawił dokumentów wymaganych art. 7 ust. 1 pkt. 3 ustawy. Ponadto nie przedstawił też dowodów aby taki dokument w tym czasie posiadał lub też, że podjął wówczas działania, które umożliwiały mu jego uzyskanie.

O kosztach Sąd postanowił mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania przyjmując, iż zgodnie art. 98 k.p.c. i art. 11 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. z 2013 poz. 1150 j.t. ze zm.) w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 poz. 490 j.t.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając wydany w sprawie wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

- błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu przez Sąd (s. 7), że „powód przedłożył pozwanemu dwa różne oświadczenia (...) S.A. o uznaniu wobec powoda długu, które de facto zostały sporządzone xv tej samej dacie, lecz zostały wy stawione na dwie różne kwoty, tj. na kwotę 527.046,40 zł oraz na kwotę 346.276,99 zł", gdy w rzeczywistości oświadczenia (...) S.A. powstały w róż­nych datach, co ustalił sąd karny w prawomocnym wyroku Sądu Rejonowego Katowice - Wschód w Katowicach z dnia 4 grudnia 2014 roku, sygn. akt V K 121/14;

-

błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na ustaleniu przez Sąd, że pozwany miał uzasad­nione wątpliwości co do wysokości kwoty należnej powodowi i mógł się wstrzymać z jej wypła­tą do czasu prawomocnego zakończenia postępowania karnego, gdy w rzeczywistości kwota należna powodowi do wypłaty była pozwanemu od początku doskonale znana (346.276,99 zł) i została wielokrotnie przez pozwanego uznana;

-

naruszenie przepisu art. 97 § 1 pkt 4 kpa poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że znajdował on zastosowanie w postępowaniu przed pozwanym (...);

-

naruszenie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 2012 roku o spłacie niektórych niezaspokojo­nych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych (dalej jako „specustawa"), w szczególności art. 5, 6, 7 i 8 specustawy, między innymi poprzez błędną interpretację i uznanie, że dla uzyskania należności w trybie specustawy konieczne jest wpisanie danego przedsiębiorcy na listę sporządzoną przez (...);

-

naruszenie przepisów art. 321 kpc w z w. z art. 481 kc, w zw. z art. 476 kc, w zw. z art. 455 k.c. w zw. z przepisami specustawy, w szczególności art. 5, 6, 7 i 8 specustawy, między innymi po­przez błędną interpretację i uznanie, że świadczenie w datach wskazywanych przez powoda w pozwie było niewymagalne i że granice dochodzonego roszczenia nie pozwalały na dokonanie oceny prawidłowości postępowania organu polegającego na wstrzymaniu się z podjęciem de­cyzji w przedmiocie umieszczenia powoda na liście przedsiębiorców.

W związku z powyższymi zarzutami powód wniósł o:

-

zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, tj. o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty w wysokości 80.027,94 PLN (słownie: osiemdziesiąt tysię­cy dwadzieścia siedem złotych 94/100 groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesie­nia pozwu do dnia zapłaty,

-

zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed Sądem pierwszej instancji i kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w po­stępowaniu przed sądem pierwszej instancji i postępowaniu apelacyjnym wedle norm przepi­sanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o:

I.  odrzucenie apelacji,

II.  oddalenie apelacji jako oczywiście bezzasadnej,

III.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, jednakże w zakresie kosztów zastępstwa procesowego zasądzenie ich według norm przepisanych na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, stosownie do treści art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 08 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. z 2013 r. Nr 1150-j.t.).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje, z tym zastrzeżeniem, że uzasadnione okazało się twierdzenie skarżącego, że oba oświadczenia dłużnika (...) S.A. dołączone przez powoda do wniosku złożonego przez niego w trybie art. 5 ustawy z dnia 28 czerwca 2012 r. o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 891, dalej jako: „specustawa”) nie pochodziły z daty 10 września 2012r. - drugie z nich (k.234) opiewające na kwotę 346 276,99 zł nosiło taką datę, ale pochodziło w rzeczywistości z daty późniejszej, co zostało ustalone w wyroku Sądu Rejonowego Katowice - Wschód w Katowicach z dnia 4 grudnia 2014r. (k. 90-106). Wskazane błędne ustalenie Sądu I instancji nie ma jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Pozwany w chwili zawiadomienia organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa przez Ł. R., co było przyczyną toczącego się postępowania karnego, dysponował bowiem dwoma oświadczeniami zarządu spółki (...) z tej samej daty opiewające na dwie różne kwoty. Ta rozbieżność w zakresie kwot stała się bezpośrednią przyczyną wywołania u pozwanego podejrzenia, że powód dopuścił się poświadczenia nieprawdy we wniosku złożonym w trybie specustawy. Powód nie przedstawił natomiast żadnych dowodów, które by świadczyły zarówno o tym, że oba oświadczenia nie nosiły tej samej daty jak również, że pozwany wiedział, że drugie z nich w rzeczywistości powstało po 10 września 2012r.

Prawidłowa była również ocena prawna Sądu I instancji.

Przede wszystkim Sąd I instancji prawidłowo uznał, że powództwo Ł. R. zostało oparte na podstawie art. 481 k.c. i 482 k.c. t.j. dotyczy zasądzenia odsetek za opóźnienie. Analiza pozwu oraz dalszych stanowisk procesowych powoda nie pozwala na uznanie, że domagał się on odszkodowania na podstawie art. 417 k.c. czy też art. 471 k.c. Sąd prawidłowo również ocenił, że sprawa należy do właściwości sądów powszechnych i w sposób właściwy przedstawił procedurę, jaka winna zostać przeprowadzona w celu uzyskania przez przedsiębiorcę od (...), niezaspokojonych przez wykonawcę należności powstałych w związku z realizacją zamówienia publicznego na roboty budowlane.

W celu uzyskania zwrotu świadczenia przedsiębiorca powinien zgłosić (...) należność, która przysługuje mu od wykonawcy, który zalega z zapłatą za zrealizowane i odebrane prace wobec którego ogłoszono upadłość albo sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości. Zgłoszenia dokonuje się w formie pisemnej. Do zgłoszenia przedsiębiorca zobowiązany jest dołączyć m.in: pisemne oświadczenie wykonawcy o uznaniu należności przedsiębiorcy. (...) sporządza następnie listę przedsiębiorców spełniających warunki, o których mowa w ust. 2 i art. 8 ustawy i zawiadamia przedsiębiorców o umieszczeniu ich na liście. Pierwszy etap weryfikacji zgłoszenia kończy umieszczenie lub odmowa umieszczenia przedsiębiorcy na liście.

Zobowiązanie, jakie powstaje pomiędzy Skarbem Państwa – (...) i przedsiębiorcą, występuje w dwóch odmianach, tj. jako zapłata zaliczki na poczet należności oraz jako zapłata kwoty należności, która ulega pomniejszeniu o kwotę zaliczki, jeśli została ona wypłacona przedsiębiorcy. Przy czym powstanie zobowiązania do zapłaty kwoty należności nie musi być poprzedzone powstaniem zobowiązania do zapłaty zaliczki.

Źródłem zobowiązania powstającego pomiędzy Skarbem Państwa – (...) i przedsiębiorcą są przepisy specustawy, przy czym zobowiązanie powstaje ex lege z chwilą złożenia kompletnych dokumentów określonych w art. 6 i art. 8 albo art. 7 i art. 8 ustawy, niezbędnych do wypłaty zaliczki na poczet należności głównej albo do spłaty należności i są spełnione wszystkie pozostałe przesłanki określone w przepisach ustawy, w tym w szczególności, przesłanka umieszczenia przedsiębiorcy na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy. Podkreślenia wymaga, że umieszczenie na liście jest warunkiem koniecznym powstania zobowiązania.

Sąd I instancji właściwie ocenił wymagalność roszczenia powoda dotyczącego zwrotu należności nieuregulowanej przez jego kontrahenta (t.j wykonawcę), w świetle zapisów wskazanej ustawy. Prawidłowo również uznał, że termin spełnienia świadczenia podlegała ustaleniu zgodnie z art. 455 k.c. a więc, że przedmiotowe świadczenie należało uznać za bezterminowe.

Sąd Apelacyjny, podobnie jak Sąd I instancji, podziela pogląd doktryny że w okresie pomiędzy wpisem przedsiębiorcy na listę, o której mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, a złożeniem kompletnych dokumentów, określonych w art. 6, 7 i 8 ustawy, istnieje wierzytelność przyszła przedsiębiorcy wobec Skarbu Państwa – (...). Do momentu umieszczenia przedsiębiorcy na liście dysponuje on co jedynie ekspektatywą do żądania spłaty należności od Skarbu Państwa.

Uzyskanie zaspokojenia należności należy do kolejnego etapu procedury przewidzianej przez specustawę. Aby go rozpocząć przedsiębiorca musi zostać wpisany na listę sporządzoną przez (...). Wpis ten zawiera w sobie stwierdzenie, iż spełnione zostały po stronie danego przedsiębiorcy warunki, o których mowa art. 5 ust. 2 i art. 8 wymienionej ustawy.

Możliwość kierowania do Skarbu Państwa żądania zrealizowania zapłaty zweryfikowanej należności wymaga również spełnienia warunków określonych w art. 6 specustawy.

Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorcom umieszczonym na liście, o której mowa w art. 5 ust. 3, na poczet należności jest wypłacana zaliczka, niezwłocznie po doręczeniu przez nich:

1) nieprawomocnego orzeczenia sądu zasądzającego należność albo

2) spisu wierzycieli, o którym mowa w art. 23 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe, obejmującego należność.

Dokonanie wpisu na listę oraz złożenie dokumentów wskazanych w art. 6 ustawy prowadzi do przekształcenia prawa przyszłego w zobowiązanie wymagalne. Od tego dopiero czasu uprawniony przedsiębiorca może domagać się spełnienia świadczenia, w tym zaliczki.

Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, jeżeli w załączonej do wniosku dokumentacji podczas czynności sprawdzających dokonywanych przez organ administracji pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości odnośnie zgłoszonej należności, (...) na mocy art. 5 ust. 3 ustawy może odmówić umieszczenia przedsiębiorcy na liście. Taka właśnie okoliczność miała miejsce w niniejszej sprawie. Pismem z dnia 7 stycznia 2013 r. pozwany poinformował powoda, iż z uwagi na podejrzenie złożenia przez niego nieprawdziwego oświadczenia, o którym mowa w art. 8 ust. 1 specustawy, składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej, postanowił o nie umieszczeniu powoda na liście przedsiębiorców, o której mowa w art. 5 ust.3.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony w doktrynie (Piotr Duma, Bogusław Lackoroński, Joanna Łagowska - Komentarz do ustawy o spłacie niektórych niezaspokojonych należności przedsiębiorców, wynikających z realizacji udzielonych zamówień publicznych), że nieprawdziwość oświadczeń określonych w art. 7 ust. 3 oraz art. 8 ust. 1 ustawy powoduje takie skutki, jak gdyby takie oświadczenie nie zostało załączone do dokumentów złożonych do (...). Jeśli zatem okaże się, że oświadczenia te są nieprawdziwe, przed dokonaniem czynności przez (...), do której dokonania są one niezbędne, (...) powinien postąpić w taki sposób, jak gdyby oświadczenia te nie zostały załączone do złożonych przez przedsiębiorcę dokumentów. Zaznaczenia przy tym wymaga, że pozwany w tym wypadku nie miał możliwości i uprawnień do samodzielnego stwierdzenia nieprawdziwości dokumentów, postąpił wiec prawidłowo - zawiadamiając organy ścigania. Brak jest dowodów na okoliczność, że mimo zawiadomienia prokuratury pozwany uznał należność w kwocie 346.276,99 zł. Twierdzenia powoda są w tym zakresie gołosłowne.

Po złożeniu wszystkich wymaganych dokumentów w dniu 8 kwietnia 2015r. pozwany niezwłocznie dokonał wypłaty całej należnej kwoty odpowiadającej równowartości wykonanej dostawy. Wypłata miała miejsce w terminie 9 dni, tj. 17 kwietnia 2015 r. Nie doszło więc do opóźnienia w uregulowaniu należności, stąd odsetki - jak w pozwie, nie są powodowi należne.

Na rozprawie apelacyjnej powód podniósł, że Sąd I instancji winien ocenić roszczenie powoda w świetle przepisów dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej.

Przede wszystkim wskazać należy, że powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, oparł swoje powództwo na podstawie art. 481 k.c. i 482 k.c. Jeżeli natomiast chodzi o podstawę odpowiedzialności wynikającą z art. 471 k.c., to dotyczy ona szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W tym przypadku stron procesu nie łączyła żadna umowa, zaś odpowiedzialność pozwanego wynika ze specustawy. Z tej przyczyny, niezależnie od kwestii wykazania przesłanek odpowiedzialności ex contractu (wystąpienia szkody, zdarzenia powodującego szkodę i związku przyczynowego pomiędzy nimi) Sąd I instancji nie mógł uwzględnić roszczenia powoda. Podobnie materiał dowodowy przedstawiony w sprawie nie pozwala na przypisanie pozwanemu odpowiedzialności z art. 417 k.c. Powód nie wykazał bowiem (a nawet nie usiłował wykazać) niezgodnego z prawem działania lub zaniechania (...) oraz zawinionego charakteru tego działania lub zaniechania.

Z powyższych względów wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy, stąd apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o Prokuratorii Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2016r. poz. 2261) w zw. z art. § 15 ust. 1, 2 i 3 w zw. z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.).