Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania K. F. (K. F. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Gliwicach

z dnia 24 października 2012 r. sygn. akt VIII U 1797/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA J. Ansion /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA I. Goik

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 96/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 października 2012 roku Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Gliwicach zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 14 lipca 2011 roku i przyznał odwołującemu prawo do górniczej emerytury, poczynając od dnia 1 lipca 2011 roku.

Sąd I instancji uznał za bezsporne, że odwołujący osiągnął wiek emerytalny 50 lat
w dniu (...)roku, nie jest on członkiem OFE, wykonuje pracę na (...) jako kierowca - operator na odkrywce węgla od 13 sierpnia 1985 roku do nadal i posiada okres zaliczany do pracy górniczej w postaci czynnej służby wojskowej od 23 kwietnia 1981 roku do 15 kwietnia 1983 roku w ilości 1 roku, 11 miesięcy 22 dni.

Okolicznościami spornymi pomiędzy stronami było, czy ubezpieczony w okresach od 13 sierpnia 1985 roku do 16 listopada 2006 roku i od 17 listopada 2006 roku do lipca 2011 roku i do nadal wykonywał pracę górniczą w rozumieniu art. 50c ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku.

Ubezpieczony celem wykazania w spornym okresie pracy górniczej przedłożył świadectwo wykonywania pracy górniczej oraz Protokół Zakładowej Komisji Weryfikacyjnej z 15 października 2008 roku, a treść tych dokumentów została zakwestionowana przez organ rentowy ZUS O/Z..

Z treści zeznań świadków wynika, że zakład pracy nie prowadził dokładnej ewidencji dniówek pracy kierowców samochodowego sprzętu technicznego oddziału (...) na odkrywce węgla za lata 1977 - 2006 oraz potwierdzenia, że większość kierowców tych pojazdów samochodowych oddziału (...) wykonywała stałą pracę górniczą na odkrywce węgla brunatnego, jednak świadkowie nie posiadają wiedzy na temat ilości dniówek pracy górniczej skarżącego na odkrywce węgla za lata 1985 - 2006. Z kolei z treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych, nie wynika, czy do grupy stale wykonujących pracę na odkrywce należał odwołujący w latach od 1985 do nadal.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony w okresie pracy na oddziale eksploatacji samochodów KTZ na oddziale (...) w okresie od 13 sierpnia 1985 roku do 30 listopada 2010 roku i na oddziale (...) od 1 grudnia 2010 roku do nadal wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę na odkrywce węgla (...) do 14 stycznia 2007 roku, a od
15 stycznia 2007 roku na odkrywce węgla (...) pracę kierowcy operatora samochodu terenowego typu „Osinobus” marki „Star-226” i „Star A”, przystosowanych do przewozu zarówno pracowników brygad remontowych oraz sprzętu samochodowego i materiałów. Samochód ten był wyposażony we wciągarkę z przodu lub z tyłu i za pomocą tejże wciągarki można było wciągać sprzęt na koparki podstawowe i zwałowarki oraz podciągać taśmy
z taśmociągu przy koparkach podstawowych, a odwołujący obsługiwał wyciągarkę
w tygodniu przez 2 - 4 godzin jednorazowo. Oprócz tego, ubezpieczony po dowiezieniu pracowników brygad remontowych na miejsce prac konserwacyjnych, remontowych, naprawczych, uczestniczył osobiście przy pracach konserwacyjnych i naprawach, wykonywanych przez pracowników stałej grupy remontowej na odkrywce przy utrzymaniu, konserwacji i usuwaniu awarii koparek podstawowych i zwałowarek, czy przenośników taśmowych, montażu i demontażu tych maszyn górniczych jako pomoc spawaczy.

Robocza dniówka ubezpieczonego wynosiła w latach 1985 - 2011 praktycznie
9 godzin, w tym praca kierowcy samochodowego przeciętnie 3 godziny dziennie (dowóz pracowników brygad remontowych na miejsce pracy oraz odwiezienie ich po skończonej pracy), a jego praca przy robotach górniczych związana z utrzymaniem, konserwowaniem
i naprawami maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce wynosiła około 6 godzin dziennie.

Odwołujący jedynie sporadycznie w czasie dniówki dowoził części lub narzędzia potrzebne grupie remontującej.

W ocenie Sądu Okręgowego treść szczegółowej charakterystyki pracy odwołującego oraz fakt, że zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy górniczej z 6 maja 2011 roku oraz Zakładowa Komisja Weryfikacyjna w orzeczeniu z 15 października 2009 roku uznały sporny okres pracy odwołującego za pracę górniczą, a także fakt, że w świetle treści kart drogowych skarżącego, jakie się zachowały jedynie za okres od 1 marca 2009 roku do
23 lutego 2011 roku, treść oświadczenia kierownika oddziału (...) z 11 sierpnia 2012 roku
i przeciętny czas pracy odwołującego jako kierowcy samochodowego sprzętu technicznego na odkrywce w latach 1985 - 2011 (wykonywanie pracy kierowcy przez około 30% swego nominalnego czasu pracy, a przez około 70% swego czasu pracy zajmowanie się demontażem maszyn podstawowych układu KTZ, jak koparki podstawowe, zwałowarki oraz pomocnicze urządzenia transportowe, przenośniki, jako pomoc spawacza lub jako operator wciągarki zamontowanej na samochodzie typu „Osinobus” przy wyciągnikach na koparki podstawowe, podciąganiem taśm i taśmociągów przy maszynach podstawowych i spinania tych taśm), należało uznać odwołującemu jego okres pracy na (...) od 18 sierpnia 1985 roku do 14 stycznia 2007 roku i od 15 stycznia 2007 roku do 29 czerwca 2011 roku za pracę górniczą na stanowisku kierowcy operatora oraz pomocy spawacza w rozumieniu art. 50c
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku, czemu nie przeczy okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego dwóch różnych prac górniczych podczas dniówki roboczej.

Sąd I instancji uznał, że po wyłączeniu okresów zwolnień lekarskich wymienionych
w zaświadczeniu zakładu pracy z 4 maja 2011 roku w ilości 8 miesięcy i 1 dzień, ubezpieczony miał łączny okres pracy górniczej wynoszący do 29 czerwca 2011 roku 26 lat,
2 miesiące i 10 dni, a wobec spełnienia pozostałych, bezspornych przesłanek należało mu przyznać prawo do żądanego świadczenia.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając w całości wyrok Sądu I instancji apelujący zarzucił temu wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzekania przez niesłuszne przyjęcie,
że odwołujący w okresach 13 sierpnia 1985 roku do 16 listopada 2006 roku i od 17 listopada 2006 roku do lipca 2011 roku wykonywał pracę górniczą, co spowodowało naruszenie prawa materialnego, a to art. 50a w zw. z art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o rentach i emeryturach z FUS przez uznanie że ubezpieczony wykonywał w tym okresie pracę górniczą i w ślad za tym przyznanie prawa do emerytury górniczej.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podniósł, że praca górnicza powinna być wykonywana stale i pełnym zakresie czasu pracy, a samo przebywanie na odkrywce nie wystarcza, by praca kierowcy ciągnika została uznana za pracę górniczą.

Apelujący, podkreślił, że z brzmienia art. 36 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej (art. 50c ust. 1 pkt 4 tej ustawy po zmianie) wynika, że w jego rozumieniu pracą górniczą jest wyłącznie zatrudnienie przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi
z wydobywaniem kopalin, polegającymi na pozyskiwaniu złóż siarki i węgla brunatnego na odkrywce, a więc zatrudnienie przy pracach ściśle górniczych, do których zaliczono roboty górnicze przy urabianiu i ładowaniu (w tym strzałowe i odwadniające), roboty transportowe przy przewozie nadkładu i złoża, miernicze oraz bieżące prace konserwacyjne utrzymujące sprawność techniczną agregatów i urządzeń wydobywczych. Potwierdza to również wykaz stanowisk stanowiący załącznik nr 2 do rozporządzenia, wymieniający wśród stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza, kierowcę - operatora samochodowego sprzętu technicznego na odkrywce i operatorów różnorodnych maszyn też na odkrywce.

Odwołując się do uzasadnień orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2010 roku (I UK 337/09) i z dnia 12 maja 2010 roku (I UK 30/10) apelujący podniósł, że praca polegająca na przewozie pracowników na odkrywce w kopalni węgla brunatnego nie jest pracą górniczą, a „ kierowca - operator samochodowego sprzętu technicznego na odkrywce”
z punktu 6, załącznika nr 2 do rozporządzenia wykonuje pracę górniczą tylko wtedy, gdy na odkrywce w kopalni węgla brunatnego pracował przy urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych. Pogląd ten w pełni przystaje również do stanowiska operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce, które według swoich twierdzeń miałby zajmować skarżący, jednak stwierdzić należy, że żadnej z tych prac, a nawet zbliżonych rodzajowo, skarżący nie wykonywał.

W ocenie apelującego praca ubezpieczonego w spornym okresie polegała na przewozie ciągnikiem z magazynu do wkopu urządzeń do wulkanizacji taśm, urządzeń elektrycznych do remontu koparek i zwałowarek oraz transporcie i przemieszczaniu na odkrywce barakowozów, stanowiących zaplecze socjalne pracowników pracujących przy remontach, co nie stanowi pracy górniczej w rozumieniu art. 36 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, nawet gdy praca odbywała się na odkrywce w kopalni węgla brunatnego.

Apelujący podkreślił, że nie każda praca, która funkcjonalnie łączy się z eksploatacją odkrywki w kopalni węgla brunatnego jest pracą górniczą w rozumieniu ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem o rozumieniu pracy górniczej decyduje ustawa, a analizy i kwalifikacji takiej pracy nie można rozpoczynać
i prowadzić przyjmując za nadrzędny przepis wykonawczy do ustawy, czyli zapis z pkt 6 załącznika nr 2 do rozporządzenia z 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

W tym kontekście przewóz pracowników czy sprzętu na odkrywce w kopalni węgla brunatnego nie należy do pracy górniczej w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

Nie są w sprawie sporne ustalenia dotyczące stanu faktycznego.

Sporną kwestią natomiast jest, czy wykonywana przez ubezpieczonego praca
w spornym okresie jest pracą górniczą w rozumieniu art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS i czy wykonywana była zgodnie
z zasadą z art.506 ustawy o FUS.

Sąd Apelacyjny, nie kwestionując samych ustaleń dokonał odmiennej oceny przedstawionych okoliczności faktycznych niż Sąd I instancji, uznając, że zgromadzony
w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na ustalenie, że wykonywał pracę górniczą na odkrywce.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony był kierowcą osinobusa dowożącego pracowników do stanowiska pracy oraz rozwożącego sprzęt na terenie odkrywki, a samochód był wyposażony w urządzenie techniczne mogące służyć do wykonywania prac pomocniczych na odkrywce przy bieżącej konserwacji agregatów
i urządzeń wydobywczych, jednak ubezpieczony nie był zatrudniony jako mechanik przy bieżącej obsłudze agregatów i urządzeń wydobywczych.

Nie był też zatrudniony przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego, zatem przy żadnych z wymienionych w art.50c ust.1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS
w wymiarze co najmniej połowy wymiaru czasu pracy górnika.

Ów czas pracy należy rozumieć zgodnie z obowiązującym przepisem § 12 ust.1 i 2 rozporządzenia R.M. z 30.12.1981r. w sprawie szczególnych przywilejów dla pracowników górnictwa - Karta górnika (Dz.U. 1982/2/13 ze zm.) oraz § 31 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U.
Nr 10 poz.49 ze zm.), tzn. połowę z 25 dniówek roboczych w miesiącu (do 31.12.1980r.)
i 22 dniówek roboczych w miesiącu od 1.01.1981r. przy czym każda dniówka robocza powinna odpowiadać 7,5 g.

Praca o charakterze mieszanym, tzn. częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią odnosi się do pracy w kopalniach węgla kamiennego i również wymagane jest wykazanie,
że co najmniej połowa dniówek roboczych w miesiącu wykonywana była pod ziemią.

W przypadku pracy w kopalni odkrywkowej połowa wymiaru czasu pracy górniczej rozumiana być musi, że praca opisana w art.50c ust.1 pkt 4 wykonywana była w pełnym wymiarze czasu w ciągu dniówki przez co najmniej połowę dniówek roboczych w miesiącu.

Tak rozumianej pracy górniczej, co wynika wprost z materiału dowodowego, ubezpieczony nie wykonywał.

W tej kwestii wypowiadał się Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach aprobowanych przez tut. Sąd Apelacyjny (np. wyrok SN z 28.04.2010r. I UK 337/09-Legalis, z 12.05.2010r., I UK 30/10-Legalis, z 16.03.2011r. I UK 331/10-Legalis, z 5.05.2011r. I UK 382/10-Legalis).

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznając apelację za uzasadnioną orzekł jak w sentencji na mocy art.386 § 1 k.p.c.

/-/ SSA J. Ansion /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA I. Goik

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JM