Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy I. K. i Z. N. wnieśli o ustanowienie, za wynagrodzeniem na nieruchomości będącej we współwłasności uczestników wskazanych we wniosku, opisanej we wniosku i położonej w B. przy ul. (...), służebności drogi koniecznej na ich rzecz, jako współwłaścicieli nieruchomości położonej w B. przy ul. (...). Wskazali, że nieruchomość wnioskodawców nie ma bezpośredniego dostępu do drogi publicznej, przedłożyli nadto wraz z wnioskiem przebieg drogi zaznaczony na mapie zasadniczej.

Uczestniczka postępowania Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B. domagała się oddalenia wniosku, zaprzeczając temu, jakoby wnioskodawcy nie mieli odpowiedniego dostępu do drogi publicznej.

W toku postępowania stanowisko uczestniczki postępowania nie uległo zmianie.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z dnia 21 grudnia 2012r. w punkcie 1 ustanowił żądaną służebność drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) położoną w B. przy ul. (...) /Kw nr (...) obciążającego działkę nr (...) położoną przy ul. (...)/ Kw Nr (...) opisaną w postanowieniu, zgodnie z projektem sporządzonym przez biegłego geodetę S. B. (2) w jego opinii z dnia 19 kwietnia 2010r. stanowiącej integralną część postanowienia, zaś w punkcie 2 zasądził od wnioskodawców na rzecz uczestników stosownie do przysługujących im udziałów tytułem corocznego wynagrodzenia za ustanowioną służebność odpowiednie kwoty, nadto przyznał biegłemu wynagrodzenie za sporządzoną opinię oraz orzekł o kosztach postępowania obciążając nimi wnioskodawców.

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej:

I. K. i Z. N. są właścicielami nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjna nr (...) położoną w B. przy ulicy (...) dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...)).

Współwłaścicielami działki ewidencyjnej nr (...) położonej w B. przy ulicy (...) dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...) są Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B. oraz właściciele wyodrębnionych lokali.

Właściciele działki ewidencyjnej nr (...) nie posiadają bezpośredniego dostępu do drogi publicznej.

Dostęp do drogi publicznej na rzecz właścicieli działki ewidencyjnych nr (...) jest możliwy przez działkę ewidencyjną nr (...). Na działce ewidencyjnej nr (...) co najmniej od 1963 roku posadowiony jest garaż blaszany. Wysokość wynagrodzenia w ujęciu rocznym za ustanowienie wyżej wymienionej służebności drogi koniecznej wynosi 1.172,00 złotych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz o zeznania wnioskodawców. Sąd oparł się m. in. na dokumentach takich jak aktualne odpisy księgi wieczystej nieruchomości.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawców w zakresie momentu od którego znajduje się on na działce nr (...) garaż blaszany, gdyż zostały one poparte dokumentami urzędowymi oraz okoliczność ta nie była kwestionowana przez uczestnika Spółdzielnie Mieszkaniową (...) w B..

Sąd oparł się na opinii biegłego z dziedziny geodezji S. B. (2) w zakresie ustalenia, czy nieruchomość należąca do wnioskodawców posiada odpowiedni dostęp do drogi publicznej, a jeśli nie to sporządzenie projektu przebiegu drogi koniecznej we wszystkich możliwych wariantach.

Wysokość wynagrodzenia za korzystanie ze służebności drogi koniecznej określonej w opinii biegłego S. B. (2) ustalił Sąd opinię pisemną biegłego R. G..

Podniósł Sąd I instancji, że jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (art. 145 kc).

W przedmiotowej sprawie sporną okolicznością było określenie odpowiedniego dostępu nieruchomości należącej do wnioskodawców do drogi publicznej. Rozstrzygnięcie w tym zakresie Sąd oparł na opinii biegłego S. B. (2) z dnia 19 kwietnia 2010 roku, uzupełnionej przesłuchaniem biegłego na rozprawie w dniu 5 lipca 2011 roku. Podczas przesłuchania na rozprawie biegłyS. B. (2)doprecyzował, iż wskazany przez niego w opinii pisemnej przebieg służebności jest ,,jedynym racjonalnym, bez dodatkowych kosztów", co pozwoliło Sądowi na określenie przebiegu drogi koniecznej przy uwzględnieniu przesłanki określonej w art. 145 kc najmniejszego obciążenia gruntów, przez które droga ma prowadzić. Podnoszoną przez uczestnika Spółdzielnie Mieszkaniową (...) informację zawartą w pisemnej opinii biegłego S. B. (2)iż nieruchomość wnioskodawców „posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej tj. ul. (...) na całej szerokości części frontowej działki" nie można traktować w oderwaniu od dalszej części opinii, iż „wzdłuż granicy części frontowej działki z ul. (...) jest pobudowany budynek mieszkalny na całej szerokości frontowej". W konsekwencji, według Sądu brak było podstaw do uznania, iż nieruchomość wnioskodawców posiada dostęp do drogi publicznej.

Wskazał też na potrzeby wnioskodawców w zakresie dostępu do drogi publicznej. Dostęp ten jest konieczny, aby móc dojechać do garażu, wywozić śmieci i przywozić opał. Podkreślić należy, iż określony przez biegłego pas zajmuje jedynie 0,00.74 ha powierzchni nieruchomości obciążonej.

Odnosząc się do podniesionego przez uczestnika Spółdzielnię Mieszkaniową(...) w B. zarzutu opartego na fakcie, iż wybudowanie garażu blaszanego na tyłach nieruchomości wnioskodawców nie może prowadzić do powstania roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej opierając się w tym zakresie na orzecznictwie Sądu Najwyższego, zauważył Sąd iż garaż posadowiony jest tam od roku 1963. W pewnym okresie w tym miejscu znajdowały się 3 garaże, ale 2 zostały zlikwidowane. Powołane przez uczestnika orzeczenia Sądu Najwyższego odnoszą się do sytuacji zmiany charakteru nieruchomości władnącej tj. pobudowania garażu, co w konsekwencji uniemożliwiało dojazd do drogi publicznej. W rozpoznawanej sprawie stan faktyczny był odmienny, gdyż garaż był już posadowiony wcześniej. Nie można również pominąć w tym momencie okoliczności, iż wnioskodawcy bądź ich poprzednicy prawni korzystali grzecznościowo z uprzejmości Spółdzielni w zakresie dostępu do drogi publicznej, który odpowiadał przebiegowi drogi koniecznej określonemu przez biegłego. W zakresie wynagrodzenia Sąd uzna iż wynagrodzenie jednorazowe ustalone przez biegłego w wysokości 29.300,00 zł byłoby dla wnioskodawców zbyt dużymi obciążeniem i w konsekwencji Sąd zaakceptował wynagrodzenie określone przez biegłego w stosunku rocznym, które wynosi 1.172,00 zł.

W części dotyczącej kosztów sądowych Sąd orzekł zgodnie z dyspozycją art. 520 § 3 kpc uznając, iż koszty te powinni ponieść wnioskodawcy I. K. i Z. N. stosownie do wielkości ich udziałów w nieruchomości wspólnej.

Apelację od postanowienia wniosła uczestniczka postępowania, Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w B., zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkujących naruszeniem przepisu art. 233§1 kpc poprzez uznanie, wbrew treści zeznań S. B. (2), że wnioskodawcy jako współwłaściciela działki nr (...) nie posiadają bezpośredniego dostępu do drogi publicznej i że jest to okoliczność bezsporna, że brak bezpośredniego dostępu do drogi publicznej przejawia się w braku możliwości wywożenia śmieci lub przywożenia opału i braku dostępu do blaszanego garażu w sytuacji, gdy nieruchomość ta położona jest bezpośrednio przy drodze publicznej, a garaż blaszany został pobudowany w latach 60 – ych jako samowola budowlana bez pozwolenia na budowę.

Zarzucił nadto naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 145§1 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności poprzez uznanie, że usytuowanie blaszanego garażu na tyłach nieruchomości należącej do wnioskodawców, pomimo bezpośredniego dostępu tej nieruchomości do drogi publicznej uzasadnia stanowisko, że istnieją przesłanki do ustanowienia drogi koniecznej, naruszenie art. 145 § 2 zdanie pierwsze oraz art. 145 § 3 kodeksu cywilnego poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie, że ustanowienie ww. służebności uwzględnia interes społeczno-gospodarczy i następuje z najmniejszym obciążeniem gruntu przez który droga ma prowadzić, naruszenie art. 145 § 2 zdanie drugie kodeksu cywilnego poprzez jego zastosowanie w sytuacji kiedy potrzeba ustanowienia drogi koniecznej nie była następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, ale pozbawienie własności w formie wywłaszczenia i potrzeba ta powstała znacznie później niż samo wywłaszczenie, tj. dopiero w chwili zalegalizowania samowoli budowlanej.

Wskazując na powyższe zarzuty uczestniczka domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia i oddalenia wniosku oraz obciążenia wnioskodawców kosztami postępowania za obie instancje ewentualnie przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni domagała się jej oddalenia i zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako oczywiście bezzasadna podlegała oddaleniu.

Trafnie Sąd Rejonowy przyjął, że żądanie wnioskodawców znajduje podstawę w art.145 k.c., co znalazło wyraz w ustaleniach faktycznych dokonanych przez ten Sąd. Sąd Okręgowy podziela zaś w całości, te ustalenia i przyjmuje je za własne, nie znajdując podstaw do uwzględnienia pierwszego z zarzutów, tj. naruszenia przepisu art. 233§1 kpc.

Wbrew temu zarzutowi, nie sposób wywieść z opinii biegłego S. B. (2) i zeznań słuchanego za uczestniczkę postępowania J. K., że właściciele działki ewidencyjnej nr (...) mają bezpośredni dostęp do drogi publicznej.

W opinii mówi się rzeczywiście że nieruchomość wnioskodawców posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej tj. ul. (...) na całej szerokości części frontowej działki /k.154 akt/.

Nie dostrzega jednak skarżąca, że w dalszej części opinii biegły stwierdza, że budynek mieszkalny jest pobudowany na całej szerokości frontowej, wzdłuż granicy części frontowej działki z ul. (...). Dojazd zaś do zlokalizowanego w części podwórkowej działki wnioskodawców garażu odbywa się przez działkę nr (...) wybetonowanym pasem gruntu.

Istotą było ustalenie natomiast, czy wnioskodawcy mają możliwość dostępu do swojej części podwórza, gdzie jest usytuowany garaż tylko przez działkę uczestników postępowania oznaczoną numerem (...), czy w inny sposób.

Należy bowiem mieć na względzie, że fakt posiadania przez nieruchomość wnioskodawców bezpośredniego dostępu do ul. (...) wzdłuż frontowej części działki nie oznacza wcale, że jest to dostęp odpowiedni do garażu, który jest usytuowany na tyłach nieruchomości.

Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że dla dostępu do garażu należy obciążyć nieruchomość oznaczoną nr (...) służebnością drogi koniecznej.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wyraźnie wskazuje na to, że nie tylko brak dostępu do drogi publicznej ale i dostęp nieodpowiedni uzasadnia ustanowienie drogi koniecznej, zaś o tym, czy istniejący dostęp jest odpowiedni, decydują okoliczności konkretnej sprawy /postanowienie z 7 marca 2007r. II CSK 482/06, z 4 lipca 1974r., III CRN 125/74 (OSNC 1975 Nr 9, poz 135) czy z 18 września 1998r., III CKN 609/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 55/.

Analizując te orzeczenia, wskazać należy, że wnioskodawcy mieli prawo żądać ustanowienia drogi koniecznej w taki sposób, jak we wniosku, dla celów dostępu do garażu.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, wbrew zarzutowi uczestniczki były zeznania J. K. /k.483 akt/, które dotyczyły tylko i wyłącznie planów inwestycyjnych uczestniczki.

Zupełnie chybione są także pozostałe zarzuty dotyczące naruszenia przepisu art. 145 k.c.

Skarżący zdaje nie zauważać, że trudności wnioskodawców w dostępie do części ich nieruchomości, a konkretnie garażu nie wynikają z ich własnych, wcześniejszych nieprzemyślanych decyzji czy działań sprzecznych z prawem, ale z przyczyn od nich zupełnie niezależnych.

Z prawidłowo bowiem poczynionych ustaleń faktycznych wynika, że garaż ten istniał już w latach 60 – ych, a zaraz potem doszło do wywłaszczenia poprzedników prawnych wnioskodawców z części ich nieruchomości przy ul. (...), tj. działki nr (...) o pow. 2647 m ² /pismo Prezydium (...)w B. z 28 września 1964 r./.

O tym, że garaże były już w latach 60 – ych ub. wieku świadczą zeznania wnioskodawców /k.k.480 – 481 akt/ i tego uczestniczka nie kwestionowała.

Ustalenia dotyczące daty pobudowania garażu i faktu wywłaszczenia wnioskodawców w latach 60 – ych ub. wieku miały istotne znaczenie dla oceny zasadności ich wniosku /por. postanowienie Sądu Najwyższego z 30 listopada 2007r. IV CSK 276/07 – niepublikowane/, jest to bowiem konieczne przy ocenie, czy brak w ogóle dostępu do drogi publicznej czy też brak odpowiedniego dostępu nie wynika z błędnej decyzji ubiegających się o ustanowienie służebności drogi koniecznej, czy też z przyczyn niezależnych.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił te okoliczności i trafnie skonstatował, że zachodzą przesłanki z art. 145 k.c. do uwzględnienia wniosku. Odpowiedni bowiem dostęp do drogi publicznej musi stwarzać rzeczywistą możliwość swobodnego przedostawania się z nieruchomości do takiej drogi. Wobec tego zarzuty apelacyjne okazały się zupełnie chybione.

W konsekwencji Sąd Okręgowy apelację jako bezzasadną na mocy art. 385 kpc w zw. z art. 13§2 kpc oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 520§3 kpc w zw. z art. 108§1 kpc i art. 13§2 kpc.

Na oryginale właściwe podpisy

Za zgodność z oryginałem