Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 sierpnia 2017 r. na rozprawie

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na dłuższy okres

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 lipca 2016 r. sygn. akt VI U 847/14

p o s t a n a w i a :

uchylić zaskarżony wyrok i umorzyć postępowanie w sprawie.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk

III A Ua 739/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 września 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przyznał M. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy okresowo od 15 marca 2014 r. do 31 maja 2015 r. wskazując na orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 20 sierpnia 2014 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. S. wskazał, że kwestionuje okres na jaki przyznano mu prawo do renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 19 lipca 2016 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu M. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na trwałe począwszy od dnia 1 kwietnia 2014 r.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. S. urodził się w dniu (...) Uprawniony był do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 8 września 2017 r. W dniu 16 marca 2014 r. ubezpieczony złożył wniosek o stwierdzenie pogorszenia stanu zdrowia. Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 21 maja 2014 r. ustalił, że ubezpieczony jest osobą całkowicie niezdolną do pracy okresowo od 15 marca 2014 r. do 31 maja 2015 r. Decyzją Naczelnego Lekarza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W., w trybie nadzoru nad wykonywaniem orzecznictwa lekarskiego, przekazano sprawę do rozpoznania komisji lekarskiej ZUS w Z., która orzeczeniem z dnia 20 sierpnia 2014 r. ustaliła, że M. S. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy okresowo od 15 marca 2014 r. do 31 maja 2015 r. oraz nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

U ubezpieczonego występuje choroba niedokrwienna serca, niewydolność krążenia, choroba nadciśnieniowa, zaburzenia krążenia mózgowego z nasilonymi zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi, stan po przebytych udarach niedokrwiennych mózgu z zaznaczonym niedowładem połowiczym lewostronnym, wieloogniskowe naczyniowe uszkodzenie mózgu - na podstawie dokumentacji diagnostycznej w aktach sprawy, cukrzyca typ 2 leczona insuliną z zaznaczonymi powikłaniami makroangiopatycznymi oraz ogromna przepuklina pachwinowa prawostronna. Z uwagi na powyższe schorzenia ubezpieczony od dnia 1 kwietnia 2014 r. pozostaje całkowicie niezdolny do pracy na stałe.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie art. 102 i 107 oraz art. 57 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2016 r., poz. 887; powoływana dalej jako: ustawa emerytalno-rentowa), Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w sprawie poza sporem pozostawało, że ubezpieczony pozostaje całkowicie niezdolny do pracy od 15 marca 2015 r. Natomiast spór dotyczył ustalenia okresu trwania tej całkowitej niezdolności do pracy. W celu tej okoliczności sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z dziedzin odpowiadających schorzeniom ubezpieczonego –– kardiologa, neurologa oraz diabetologa.

Następnie sąd ten miał na uwadze, że biegły kardiolog rozpoznał u ubezpieczonego chorobę niedokrwienną serca, niewydolność krążenia, chorobę nadciśnieniową, stan po udarze mózgu z niedowładem lewostronnym oraz cukrzycę typu II i uznał, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy od daty przyjęcia na oddział szpitalny tj. od dnia 15 marca 2014 r., a niezdolność ta ma charakter trwały. Według wiedzy medycznej brak jest możliwości uzyskania poprawy stanu zdrowia odwołującego przed upływem 5 lat. W ocenie tego biegłego odwołujący od dnia 15 marca 2014 r. jest również osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji trwale. Nadto w uzasadnieniu opinii biegły wskazał, że u ubezpieczonego w przebiegu choroby nadciśnieniowej wystąpiły udary mózgu z trwałym następstwem w postaci niedowładu lewostronnego. Doszło również do znacznego stopnia przerostu mięśnia lewej komory serca i do wystąpienia zawału serca. Dodatkowo czynnikiem obciążającym i pogarszającym rokowanie jest obecność cukrzycy typu II na insulinoterapii. W ocenie biegłego ubezpieczony nie jest w stanie samodzielnie wykonywać niektórych z podstawowych czynności życiowych. Nie może również samodzielnie robić zakupów, sprzątać mieszkania, wykonywać prania, prasowania oraz istnieją ograniczenia w przygotowywaniu posiłków.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że biegli diabetolog i neurolog rozpoznali u ubezpieczonego zaburzenia krążenia mózgowego z nasilonymi zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi, stan po przebytych udarach niedokrwiennych mózgu z zaznaczonym niedowładem połowiczym lewostronnym, wieloogniskowe naczyniowe uszkodzenie mózgu - na podstawie dokumentacji diagnostycznej w aktach sprawy, cukrzycę typ 2 leczoną insuliną z zaznaczonymi powikłaniami makroangiopatycznymi oraz ogromną przepuklinę pachwinowa prawostronną. W ocenie biegłych ubezpieczony pozostaje całkowicie niezdolny do pracy na stałe od daty złożenia wniosku o pogorszenie zdrowia tj. 16 marca 2014 r. W uzasadnieniu biegli podkreślili, że ubezpieczony porusza się właściwie asekurowany przez osobę towarzyszącą z wyraźnie nasilonym objawem Romberga. Mniej istotnym jest odnotowany niedowład połowiczy lewostronny po przebytych udarach mózgu. Zaburzenia krążenia mózgowego są potwierdzone w dokumentacji i dające obecnie znaczne objawy zaburzeń krążenia mózgowego. Podali, że w dokumentacji przewijają się zaburzenia krążenia tętnic szyjnych i tętnic kończyn dolnych jako wyraz makroangiopatii cukrzycowej. Objawy te i schorzenia nasilają się w czasie i nie rokują poprawy. W ocenie diabetologicznej udokumentowana cukrzyca leczona insuliną powoduje powikłania szczególnie naczyniowe i ogranicza w istotny sposób funkcję ustroju.

Następnie sąd pierwszej instancji podniósł, że w odpowiedzi na zarzuty organu rentowego biegły neurolog podtrzymując swoją opinię wskazał, że rozpoznane schorzenia przez kardiologa świadczą o utrwalonym postępującym charakterze schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Te zaburzenia jednoznacznie rzutują na krążenie mózgowe z powikłaniem udarem mózgu. Podawane zawroty głowy potwierdza stan przedmiotowy, który przedstawia się jako ograniczający funkcję poruszania się samodzielnego (porusza się przy asekuracji osób drugich). Nadto biegły wskazał, że nigdzie nie znajduje potwierdzenia, iż mogą istnieć okresy poprawy stanu ubezpieczonego, a jego stan potwierdzony został podczas badania i nie odpowiada rzeczywistemu stanowi zdrowia stwierdzenie organu rentowego, że stan przedmiotowy neurologiczny poza zawrotami głowy, tak naprawdę nie wymaga szczególnej pomocy.

Ponieważ organ rentowy ponownie złożył zarzuty do opinii biegłego neurologa Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii innego neurologa, który rozpoznał u ubezpieczonego przebyty 2 krotnie w latach 2009/2012 roku udar niedokrwienny z następowym utrwalonym dyskretnym deficytem siły mięśniowej, zawroty głowy wymagające diagnostyki i wdrożenia leczenia, przebyte złamanie kręgu L2 w przeszłości, leczone zachowawczo nie powodujące konfliktu korzeniowego, okresowy zespół bólowy kręgosłupa i stawów na podłożu zmian zwyrodnieniowo- dyskopatycznych bez deficytu ze strony obwodowego układu nerwowego. W uzasadnieniu swojej opinii biegły wskazał, że w konsultacji neurologicznej z dnia 1 października 2012 r. orzeczono: częściową i okresową niezdolność do pracy z powodów neurologicznych do 8 września 2017 r. z uwagi na dyskretny niedowład lewych kończyn, próby zbornościowe zaznaczone w kończynach górnych, okresowo, chód na szerokie podstawie. Biegły zwrócił uwagę, że nie odnalazł w dokumentacji medycznej faktów wdrożenia leczenia neurologicznego od 2009 roku do chwili obecnej, opisu stanów neurologicznych lekarzy neurologów kontrolujących stan zdrowia faktyczny ubezpieczonego. Jedynymi faktami medycznymi są wpisy lekarzy specjalistów orzeczników ZUS, powyżej udokumentowane stanem neurologicznym. Biegły podniósł, że jego opinia wnosi tożsamy stan neurologiczny co pozostałych lekarzy specjalistów, opis stanu faktycznego dyskretne osłabienie siły mięśniowej kończyn lewych, dodatnia próba Romberga (wymagana diagnostyka) bez jakichkolwiek innych deficytów neurologicznych. Ostatecznie podkreślił, że analiza zaoczna dokumentacji medycznej daje podstawę z neurologicznego punktu widzenia do postawienia orzeczenia od 1 października 2012 r. częściowa i okresowa niezdolność do pracy do 8 września 2017 r. (podstawą jest stwierdzenie, że istnieje dyskretny niedowład lewych kończyn, chód na szerokiej podstawie wymagający diagnostyki i leczenia, podobnie jak dodatnia okresowo próba).

Dalej z uwagi na zastrzeżenia ubezpieczonego i sprzeczność opinii Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej kardiologa, który nie zgodził się z ostatnią opinią biegłego neurologa, bowiem - w jego ocenie - biegły pominął materiały źródłowe hospitalizacji odwołującego z powodu zawału serca w 2014 r. oraz ocenę wg skali Bartel z dnia 14 maja 2014 r., gdyż jedynie zasygnalizował ich obecność w opinii kardiologa. Biegły podkreślił, że biegły neurolog skupił się na analizie materiału historycznego i odniósł się do orzeczenia ZUS z 2012 r. Natomiast stan zdrowia ubezpieczonego uległ istotnemu pogorszeniu w dniu 15 kwietnia 2014 r., a ZUS po raz kolejny w dniu 20 sierpnia 2014 r. Ostatecznie biegły kardiolog podtrzymał swoją opinię z dnia 30 marca 2015 r. w całości i wskazał, że podziela opinię biegłych neurologa i diabetologa z dnia 19 czerwca 2015 r.

Po uzyskaniu powyższych opinii sąd pierwszej instancji nie podzielił kolejnych zastrzeżeń organu rentowego i oddalił jego wnioski dowodowe uznając, iż okoliczności sporne zostały w sprawie wyjaśnione. Przy czym sąd ten argumentował, że kwestią uprawnienia żądania dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych zajmowało się orzecznictwo, które stanęło na stanowisku, iż jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, że sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974 r., II CR 638/74, OSP 1975/5/108).

Sąd Okręgowy uznał, że okoliczności sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione, a opinia biegłego kardiologa, wsparta opiniami biegłego neurologa i diabetologa wydanymi w oparciu o badanie przedmiotowe ubezpieczonego pozwalały na rozstrzygnięcie sprawy. W szczególności za taką oceną przemawiał fakt, że zarzuty merytoryczne organu rentowego co do tych opinii sprowadzały się wyłącznie do kwestii niezdolności do samodzielnej egzystencji, a okoliczność ta nie miała znaczenia dla potrzeb niniejszego postępowania, gdyż ubezpieczony kwestionował w odwołaniu wyłącznie okres trwania całkowitej niezdolności do pracy. Zatem sąd meriti nie ustalał zdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego. Ponadto pozostałe zarzuty organu rentowego skierowane przeciwko sformułowaniom zawartym w opiniach biegłych, nie mogły stanowić okoliczności skutecznie podważającej wnioski poparte badaniami i analizą dokumentacji. Jednocześnie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że druga opinia biegłego neurologa wydana zaocznie w żadnej mierze nie przyczyniła się do ustalenia istotnych okoliczności, albowiem wydana została zaocznie i z pominięciem dokumentacji. Sąd zwrócił uwagę, że stan ubezpieczonego nie pozwala mu na stawiennictwo na badania, tym samym kolejne opinie biegłych również nie mogłyby, w tak precyzyjny sposób, ustalić jego stanu zdrowia - jak opinia biegłego neurologa i diabetologa.

Mając na uwadze powyższe sąd pierwszej instancji w pełni dał wiarę opiniom kardiologa oraz pierwszego neurologa i diabetologa uznając, że cechowała je fachowość, rzetelność oraz szczegółowość. Opinie tych biegłych zostały sporządzone przez wyspecjalizowane osoby w zakresie ich uprawnień. Biegli oparli się na dokumentacji medycznej zawartej w aktach organu rentowego, a biegły neurolog i diabetolog także na wywiadzie uzyskanym od ubezpieczonego oraz na bezpośrednim jego badaniu. Opinie sporządzono w sposób konkretny, jasny, spójny i rzetelny. Nie ujawniły się też żadne okoliczności w sprawie, które w sposób wiarygodny podważałyby rzetelność ich sporządzenia. Dlatego też sąd ocenił omawiane dowody jako miarodajne dla wydania rozstrzygnięcia w rozpoznawanej sprawie.

Jednocześnie Sąd Okręgowy odmówił wiarygodności niepełnej, sporządzonej po niedokładnej analizie dokumentacji i bez szczegółowego uzasadnia (z punktu medycznego) opinii drugiego neurologa. Biegły powielił wynik konsultacji neurologicznej z dnia 1 października 2012 r. i nie przedstawił własnej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego. Istotnym pozostawało, że biegły nie uwzględnił pobytu ubezpieczonego w szpitalu w dniu 15 marca 2014 r. oraz pogorszenia jego stanu zdrowia, co stało się przyczyną orzeczenia całkowitej niezdolności. W opinii uzupełniającej biegła w żaden sposób nie ustosunkowała się do tej okoliczności. W konsekwencji, w ocenie tego sądu, opinia ta pozostawała niewiarygodna i nie mogła stanowić dowodu w sprawie, gdyż nie przedstawiała oceny stanu zdrowia ubezpieczonego na dzień wydania decyzji przez organ rentowy.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu M. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na trwałe począwszy od dnia 1 kwietnia 2014 r.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- naruszenie art. 355 § 1 k.p.c. wskutek jego niezastosowania pomimo zaistnienia przesłanki do umorzenia postępowania w związku z wydaniem przez organ rentowy w dniu 9 lipca 2015 r. decyzji M. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na dalszy okres, tj. na stałe.

Wskazując na powyższy zarzut apelujący wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,

ewentualnie o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i umorzenie postępowania.

W uzasadnieniu skarżący podkreślił, że spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia okresu trwania całkowitej niezdolności do pracy, a organ rentowy po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia 16 kwietnia 2015 r. decyzją z dnia 9 lipca 2015 r. przyznał mu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na dalszy okres tj. na stałe.

W tych okolicznościach, w ocenie apelującego, skoro kolejną decyzją organ rozstrzygnął kwestię będącą przedmiotem rozpoznania przed sądem pierwszej instancji, tj. przyznania ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na dalszy okres, tj. na stałe, merytoryczne rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii stało się zbędne. Zatem sąd pierwszej instancji zważywszy na powyższe winien w oparciu o art. 355 § 1 k.p.c. umorzyć postępowanie, a nie wydawać orzeczenia merytoryczne.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona.

W sprawie bezspornym jest, że decyzją z dnia 9 lipca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał M. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 czerwca 2015 r. na stałe. Decyzja ta jest prawomocna, bowiem ubezpieczony nie złożył od niej odwołania.

Zatem w trakcie prowadzenia postępowania przed sądem pierwszej instancji żądanie ubezpieczonego zgłoszone w odwołaniu od decyzji z dnia 10 września 2014 r. w całości zostało uwzględnione i M. S. nadal po dniu 31 maja 2015 r. otrzymuje świadczenie rentowe z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Jest to okoliczność, którą Sąd Okręgowy winien był uwzględnić z urzędu, ponieważ dalsze prowadzenie postępowania i wyrokowanie w tej sprawie stało się zbędne. Roszczenie ubezpieczonego zgłoszone w tej sprawie w całości zostało uwzględnione przez organ rentowy.

Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko zgodnie, z którym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i w tym tylko zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r., II UZ 43/07, LEX nr 442809 oraz wyrok tego Sądu z dnia 18 lutego 2010 r., III UK 75/09, OSNP 2011/15-16/215). Jest tak dlatego, że postępowanie sądowe ma na celu kontrolę prawidłowości zaskarżonej decyzji, w związku z czym może je wszcząć wyłącznie odwołanie od decyzji wydanej bądź w wyniku rozpoznania wniosku, bądź z urzędu. Inaczej mówiąc, w sprawach tych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji, w granicach jej treści i przedmiotu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r., III UZ 1/11, LEX nr 846597 i orzeczenia w nim powołane).

W niniejszej sprawie nie można jednak pominąć treści art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., zgodnie z którym zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części.

Przy czym podkreślenia wymaga, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 kwietnia 2012 r. II UK 9/12 (LEX nr 1647021) wyjaśnił, że art. 477 ¹³ k.p.c. ma jednoznaczne brzmienie, z którego wynika, iż zmiana zaskarżonej decyzji przez organ rentowy może nastąpić przez wydanie - stosownie do okoliczności danej sprawy - każdej decyzji, byleby tylko jej skutkiem było uwzględnienie w całości lub w części żądania strony objętego przedmiotem zaskarżonej decyzji. Przy czym, Sąd Najwyższy zaznaczył, że zarówno w judykaturze tego Sądu, jak i w piśmiennictwie, zgodnie przyjmuje się, iż w art. 477 ¹³ k.p.c. chodzi o to, że nie może być umorzone postępowanie sądowe z pozostawieniem (w obrocie prawnym) negatywnej dla skarżącego decyzji, od której wniósł odwołanie (tak w wyroku z dnia 14 lipca 2011 r., III UK 196/10, niepublikowanym), wydanie przez organ emerytalno-rentowy w toku postępowania odwoławczego nowej decyzji ma znaczenie wówczas, gdy dochodzi do zmiany zaskarżonej decyzji przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części odwołanie strony (tak w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2006 r., III AUa 1113/06, Orzecznictwo Sądów Polskich 2007/12/22; por. także: Józef Iwulski, Komentarz do art. 477 ¹³ Kodeksu postępowania cywilnego, LEX 2010, w którym stwierdza się, że rozpatrywany przepis dotyczy sytuacji, w której w toku postępowania przed sądem, ale przed wydaniem wyroku, organ rentowy wyda decyzję uwzględniającą wniosek w całości lub w części).

M. S. składając odwołanie od decyzji z dnia 10 września 2014 r. wniósł o przyznanie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na stałe, a nie jak uczynił to organ rentowy do dnia 31 maja 2015 r. W toku postępowania organ rentowy wydał decyzję z dnia 9 lipca 2015 r., którą przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na stałe. Zatem żądanie ubezpieczonego zgłoszone w odwołaniu od decyzji z dnia 10 września 2014 r. zostało uwzględnione w całości.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 477 ¹³ w związku z art. 386 § 3 i art. 355 § 1 k.p.c.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk