Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 stycznia 2018 r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział X Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2017r.

na rozprawie

w sprawie z powództwa (...) -Finanse spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko M. G. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo

II.  zasądza od powódki (...) -Finanse spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz pozwanego M. G. (1) kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt X GC 1324/17

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 28 grudnia 2016 roku powódka (...) – Finanse spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego M. G. (1) kwoty 4477,22 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 3845,72 zł od dnia 22 listopada 2016 roku i od kwoty 631,50 zł od dnia wniesienia pozwu, a także złożyła wniosek o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu żądania powódka wskazała, że w związku z uregulowaniem należności po terminie pierwotny wierzyciel, na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, wystawił pozwanemu notę księgową z tytułu zryczałtowanych rekompensat za koszty odzyskiwania wierzytelności dotyczącej wystawionych faktur VAT, na łączna kwotę 4681,04 zł, stanowiących równowartość kwoty 40 euro, o której mowa w przywołanej regulacji. Niniejszym pozwem, z tej kwoty, powódka dochodziła kwoty 3845,72 zł. Jednocześnie strona powodowa domagała się też kwoty 631,50 zł tytułem odsetek od kwot spłaconych po terminie. Powódka stwierdziła, że na podstawie zawartej z pierwotnym wierzycielem umowy przelewu nabyła wierzytelność z tego tytułu i wezwała pozwanego do zapłaty wskazanej należności, jednak wezwanie okazało się bezskuteczne.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że terminy zapłaty wskazane na fakturach nie uwzględniały rzeczywistej woli stron w tym zakresie. Pozwany wyjaśnił, że strony pozostawały w stałych stosunkach gospodarczych i między nimi utarła się praktyka, zgodnie z którą pozwany dokonywał zakupu konkretnych materiałów, natomiast faktury nie był mu wystawiane i przekazywane. Niejednokrotnie zdarzało się, że faktury były doręczane pozwanemu „hurtem”, często po terminach zapłaty. Dalej, wskazał, że nigdy nie był wzywany do zapłaty odsetek za zwłokę i stanowią one bardzo niewielkie kwoty (od 0,50 zł do 102 zł). Pozwany zgłosił także zarzut przedawnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 grudnia 2013 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 861,27 zł. W dniu 20 grudnia 2013 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 2143,16 zł. W dniu 23 grudnia 2013 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 211,73 zł. W dniu 16 stycznia 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 544,28 zł. W dniu 16 stycznia 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 788,79 zł. W dniu 29 stycznia 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 410,99 zł. W dniu 31 stycznia 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 276,75 zł. W dniu 12 lutego 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 16 593,73 zł. W dniu 17 lutego 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 1660,50 zł. W dniu 28 lutego 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 11689,98 zł. W dniu 4 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 1234,53 zł. W dnu 10 stycznia 2014 roku wystawiono korektę faktury VAT nr (...) do dokumentu z dnia 11 grudnia 2013 roku o nr. FS (...) –do zwrotu 420,66 zł. W dnu 15 stycznia 2014 roku wystawiono korektę faktury VAT nr (...) do dokumentu z dnia 11 grudnia 2013 roku o nr. FS (...) –do zwrotu 132,84 zł. W dnu 27 lutego 2014 roku wystawiono korektę faktury VAT nr (...) do dokumentu z dnia 12 lutego 2014 roku o nr. FS (...) –do zwrotu 575,64 zł. W dniu 6 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 16 093,12 zł. W dnu 27 lutego 2014 roku wystawiono korektę faktury VAT nr (...) do dokumentu z dnia 12 lutego 2014 roku o nr. FS (...) –do zwrotu 575,64 zł. W dniu 15 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 6219,30 zł. W dniu 19 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 2779,41 zł. W dniu 20 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 643,09 zł. W dniu 24 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 652,34 zł. W dniu 31 marca 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 1281,76 zł. W dniu 28 kwietnia 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 138,40 zł. W dniu 13 maja 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 1819,19 zł. W dniu 23 maja 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 159,90 zł. W dniu 30 maja 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 108,86 zł. W dniu 5 września 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 1435,47 zł. W dniu 24 września 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 381,30 zł. W dniu 30 września 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 1214,38 zł. W dniu 30 czerwca 2015 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) fakturę VAT nr (...) tytułem sprzedaży materiałów budowlanych na łączną kwotę 284,03 zł.

Dowód:

-Faktury VAT, k. 36,41, 47,51, 55, 57, 59, 63,66, 73, 77, 89, 101, 109, 119, 121, 127, 129, 130, 132, 135, 136, 140, 142, 145, 148;

- Korekty faktur VAT, k. 93-99, 104, 146.

Współpraca pomiędzy spółką (...) a M. G. (1) układała się bardzo dobrze. Prezes zarządu spółki V., M. P. często podkreślał, że pozwany jest jednym z lepszych klientów spółki. M. G. (1) terminowo regulował wszystkie faktury. Często zdarzało się, że terminy płatności wskazane na fakturach nie odzwierciedlały dokonanych ustaleń, bowiem Prezes zarządu spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – M. P. wyrażał zgodę na późniejszą zapłatę. Zdarzało się też, że terminy zapłaty były uzgadniane indywidualnie w rozmowie pomiędzy Prezesem spółki a pozwanym, niejednokrotnie odmiennie od terminów zapłaty wpisanych na fakturach. Faktury VAT były wystawiane zbiorczo, a także wysyłane po miesiącu od ich wystawienia. M. P. nie miał zamiaru naliczać M. G. (1) odsetek za opóźnienie.

Dowód:

-Zeznania M. P., k. 235-236;

-Zeznania M. S. , k. 236;

-Zeznania M. G. (2), k. 237-238.

W dniu 23 września 2016 roku M. P. oraz D. O. zawarli umowę na mocy której M. P. sprzedał na rzecz D. O. 100 udziałów (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S..

Uchwałami Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. z dnia 7 października 2016 roku odwołany został dotychczasowy prezes zarządu spółki – M. P. i powołany został na to stanowisko D. O..

Dowód:

-Umowa sprzedaży udziałów k. 27-29;

-Protokół k. 30-31.

W dniu 13 października 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) notę zbiorczą na łączną kwotę 1110,09 zł obejmującą odsetki za nieterminową zapłatę należności wynikające z faktury o numerach: (...).

Dowód:

-Nota zbiorcza k. 180-181

W dniu 3 listopada 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawiła M. G. (1) notę księgową nr (...) tytułem ryczałtowanej rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych odnośnie faktur o numerach: (...), przy przyjęciu średniego kursu euro w wysokości 4,1998 w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktur o numerach: (...) w stosunku do faktury o numerze (...) w stosunku do faktury o numerze (...) w stosunku do faktury o numerze (...), na łączną kwotę 4681,04 zł.

Dowód:

-Nota księgowa k. 178-179

W dniu 4 listopada 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (działająca jako cedent) zawarła z (...) – Finanse spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (działającą jako cesjonariusz) umowę o przeniesieniu wierzytelności.

Na mocy umowy cedent przenosi na rzecz cesjonariusza prawo własności wierzytelności z tytułu zryczałtowanej rekompensaty za koszty odzyskiwania należności oraz odsetek za opóźnienie w zapłacie (§ 2 ust. 1 w zw. z § 1 ust. 1 umowy). Szczegółowy wykaz wierzytelności będących przedmiotem umowy ze wskazaniem dłużników, tytułów przelewanych wierzytelności oraz ich kwot zawierać miał załącznik nr 1 do umowy (§ 1 ust. 3 umowy).

W załączniku do umowy wskazane zostały wierzytelności przysługujące wobec M. G. (1) ujęte w nocie księgowej nr (...) z dnia 3 listopada 2016 roku w kwocie 4681,04 zł oraz w zbiorczej nocie odsetkowej z dnia 13 października 2016 roku w kwocie 1110,09 zł.

Dowód:

- Umowa o przeniesieniu wierzytelności wraz z załącznikami k. 169-176.

Pismem z dnia 7 listopada 2016 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. poinformowała M. G. (1) o dokonanym przelewie wierzytelności.

Dowód:

-Z awiadomienie o przelewie k. 182.

Pismem z dnia 19 listopada 2016 roku (...) - Finanse spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. poinformowała M. G. (1) o dokonanym przelewie wierzytelności jednocześnie wzywając go do zapłaty łącznej kwoty 5791,13 zł.

Dowód:

- Wezwanie do zapłaty k. 177.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

W rozpoznawanej sprawie powódka dochodziła kwoty 3845,72 zł stanowiącej równowartość 40 euro – rekompensaty za koszty odzyskiwania należności ujętych w punktach 3-20, 22-28 noty księgowej nr (...) z dnia 3 listopada 2016 roku oraz kwoty 631,50 zł tytułem odsetek w związku z opóźnieniem w zapłacie należności wynikającej z faktur ujętych w nocie zbiorczej z dnia 13 października 2016 roku (z wyłączeniem faktur VAT o numerach (...)).

Podstawę prawną powództwa stanowi więc art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zgodnie z przywołanym przepisem wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, bez wezwania, przysługuje od dłużnika równowartość kwoty 40 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzające miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Zgodnie natomiast z art. 7 ust. 1 tejże ustawy - z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny - wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki w wysokości odsetek za zwłokę określanej na podstawie art. 56 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie oraz nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie albo wezwaniu. Zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (obowiązującej od dnia 1 stycznia 2016 roku) do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Wątpliwości Sądu nie budziło bowiem, iż żądanie powódki oparte było na transakcjach handlowych (czy też transakcji handlowej) mających miejsce w 2013 roku.

Wstępnie wskazać należy, że legitymacji czynnej do występowania w sprawie powódka upatrywała w zawartej ze spółką (...) umowie o przeniesieniu wierzytelności.

Zgodnie z art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (§ 1). Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2). W wyniku przelewu przechodzi na nabywcę ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który w ten sposób zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego jaki go wiązał z dłużnikiem.

Celem wykazania powyższej okoliczności powódka przedłożyła umowę o przeniesieniu wierzytelności z dnia 4 listopada 2016 roku wraz załącznikiem stanowiącym ich wykaz. Z treści wskazanej umowy wynika, iż przedmiotem przelewu pomiędzy (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. a (...) – Finanse spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. były wierzytelności dochodzone w rozpoznawanej sprawie – ujęte w nocie księgowej obejmujące rekompensatę za koszty odzyskiwania należności oraz ujęte w nocie zbiorczej odsetki za opóźnienie w zapłacie należności.

Dokonując oceny tej wierzytelności należy zauważyć, że powołana ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8 marca 2013 roku w istocie stanowi wdrożenie do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych. Celem dyrektywy była ochrona przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich, przed opóźnieniami w płatnościach w transakcjach handlowych zapewniając regulowanie należności w odpowiednim terminie. Podstawowym jej celem było więc zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, tak aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego (art. 1 ust. 1 dyrektywy). Rozwiązania przewidziane dyrektywą miały zniechęcić kontrahentów do opóźnień w płatnościach, poprzez wprowadzenie możliwości żądania przez wierzyciela w danych sytuacjach odsetek za opóźnienie w określonej wysokości czy też wprowadzenie stałej kwoty rekompensaty na pokrycie ponoszonych przez wierzycieli kosztów odzyskiwania należności. Powołana dyrektywa wskazywała, że państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wierzyciel był uprawniony do uzyskania od dłużnika co najmniej stałej kwoty 40 euro w przypadku gdy odsetki za opóźnienia w płatnościach stają się wymagalne w ramach transakcji handlowych (art. 6 ust. 1). Ponadto, państwa członkowskie mają zapewnić, aby kwota ta była płacona bez konieczności przypomnienia jako rekompensata za koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela (art. 6 ust. 6 ust. 2). Wskazania te znalazły odzwierciedlenie w przywołanym wyżej art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Celem ustawy było zwalczanie pogłębiającego się problemu zatorów płatniczych przez wprowadzenie instrumentów wspomagających zmniejszenie opóźnień w zapłacie należności oraz dyscyplinujących do stosowania krótkich terminów zapłaty. Wprowadzenie natomiast instrumentu uprawnienia do żądania rekompensaty miało prowadzić do zwrotu wierzycielowi kosztów, które poniósł przy dochodzeniu należnej mu od dłużnika kwoty.

Kwota ta nie powinna być jednak dochodzona całkowicie w oderwaniu od należności głównej, gdyż w założeniu miała ona stanowić zryczałtowany koszt jej odzyskania. Wykorzystywanie powyższego uprawnienia nie powinno prowadzić do sytuacji w której określony podmiot dokonuje „zakupu” szeregu wierzytelności tego rodzaju, czyniąc z ich dochodzenia źródło swojego dochodu. W konsekwencji powyższego, w ocenie Sądu przelew takiej wierzytelności, tj. wyłącznie rekompensaty za koszty dochodzenia wierzytelności bez przelewu wierzytelności wynikającej z transakcji handlowej, może sprzeciwiać się właściwości zobowiązania.

W odniesieniu do twierdzeń pozwanego zwrócić należy uwagę, iż z zeznań świadka M. P. i M. S., złożonych na rozprawie w dniu 21 grudnia 2017 roku, wynika, że pozwany terminowo regulował wszystkie faktury, a nadto często zdarzało się, że terminy płatności wskazane na fakturach nie odzwierciedlały dokonanych ustaleń, bowiem (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wyrażała zgodę na późniejszą zapłatę. Świadkowie potwierdzili też, że faktury były wystawiane zbiorczo, co zdaniem Sądu dostarcza kolejnego argumentu za tym, by przyjąć, że w niniejszej sprawie terminy wskazane na fakturach były wskazywane niejako automatycznie, w oderwaniu od poczynionych ustaleń. Trudno bowiem uznać, że przy „hurtowym” wystawieniu faktur VAT, które mają różne daty wystawienia, a w konsekwencji płatności, pozwany miał możliwość regulowania ich we wskazanym na nich terminie. Co więcej, świadek M. S. zeznał, że zdarzały się sytuacje, w których faktury były wysyłane po miesiącu, co było jednoznaczne z tym, że pozwany nie miał możliwości zapłaty we wskazanym na nich terminie. Co ważne, z zeznań świadka M. P. wynika, że nie miał on zamiaru naliczać pozwanemu odsetek za opóźnienie. Powyższe zeznania są dla Sądu wiarygodne, bowiem M. P. prowadził hurtownię (...), a M. S. był w niej handlowcem, wobec czego świadkowie doskonale orientowali się w wewnętrznym procesie spółki związanym ze sprzedażą towarów i dokonywanymi z tego tytułu płatnościami.

Z powyższymi ustaleniami korespondują także zeznania pozwanego M. G. (1), który potwierdził, że faktury były doręczane po terminach płatności na nich wskazanych, a hurtownia akceptowała późniejszą zapłatę.

W świetle powyższego, brak jest podstaw do przyjęcia, że dokonana przez pozwanego zapłata za wystawione faktury VAT była nieterminowa, w konsekwencji brak jest również podstaw do przyjęcia, iż pierwotny wierzyciel nabył uprawnienie do żądania odsetek podstawie art. 7 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, a tym samym nabył uprawnienie do żądania rekompensaty zgodnie z art. 10 tejże ustawy.

Niezależnie jednak od powyższego, roszczenie zgłoszone przez powódkę w niniejszej sprawie, zdaniem Sądu, stanowiło również nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. W świetle powyższego przepisu nie można czynić ze swojego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Należy mieć na uwadze, że równowartość 40 euro ma charakter ryczałtowy, a możliwość jej dochodzenia nie jest uwarunkowana spełnieniem jakichkolwiek dodatkowych przesłanek. Zaznaczyć jednak należy, że co prawda rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione, jednak powyższe nie może prowadzić do wniosku, że rekompensata ta przysługuje zawsze, niezależnie od okoliczności konkretnej sprawy.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 11 grudnia 2015 roku (sygn. akt III CZP 94/15) wskazał, że mając na uwadze dolegliwość dla dłużnika takiej sankcji, to do sądu orzekającego w sprawach o przyznanie równowartości 40 euro, należy zbadanie czy w okolicznościach konkretnej sprawy wierzyciel nie nadużył przyznanego mu prawa, biorąc pod uwagę art. 5 k.c. Kwota ta ma bowiem odpowiadać kosztom jakie zwykle wiążą się z odzyskaniem należności. W określonym układzie sytuacyjnym żądanie zasądzenia zryczałtowanej kwoty rekompensaty odzyskiwania należności może zostać uznane za sprzeczne ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego (zob. ustawa o terminach zapłaty. Komentarz, red. Osajda 2017, wyd. 1).

Zwrócić należy także uwagę, że mimo braku wymagania przez ustawę aby wierzyciel podejmował jakiekolwiek dodatkowe działania w celu odzyskania zaległej płatności, to autorzy projektu dyrektywy przy ustalaniu tej stałej kwoty brali pod uwagę minimalne koszty jakie zwykle wiążą się z jej odzyskaniem. Potwierdza to, że jest ona ściśle związana z działaniem wierzyciela polegającym na dochodzeniu przysługującej mu należności (zob. S. Gołebiowski, Nowe instrumenty zwalczania opóźnień płatności w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, Przegląd Prawa handlowego 2015, nr 1, s. 41-42).

Zauważyć należy, że art.5 k.c. stosowany może być jedynie wyjątkowo, skorzystanie z tejże klauzuli generalnej ma bowiem na celu zapobieganie sytuacji w której wykorzystanie uprawnień wynikających z przepisów prawa prowadziłoby do skutków nieaprobowanych ze względu na zasady współżycia społecznego czy też skutków dalekich w sposób zasadniczy od celu danej regulacji prawnej, co ma miejsce w przedmiotowej sprawie. Zaznaczenia także wymaga, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że roszczenie o odsetki w wysokości określonej ustawą, co do zasady, nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jednakże w konkretnym przypadku, mogą zachodzić szczególnie uzasadnione, wyjątkowe okoliczności, których zaistnienie uzasadnia potraktowanie roszczenia odsetkowego jako nadużycia prawa podmiotowego.

Biorąc pod uwagę cel wprowadzenia powyższej regulacji, a więc motywacje do terminowej zapłaty należności przez kontrahentów z jednej strony, z drugiej zaś strony danie wierzycielom możliwości prostszego (bo bez konieczności wykazywania poniesionych kosztów) instrumentu dochodzenia ich zwrotu od dłużnika, należy jednoznacznie podkreślić, że nie miała ona prowadzić do wzbogacenia się wierzycieli.

Celem wprowadzenia powyższej instytucji było bowiem stworzenie mechanizmów ochronnych dla podmiotów gospodarczych dokonujących dostaw towaru oraz świadczących usługi, ochrona rynku wewnętrznego i zapewnienie wzrostu konkurencyjności. Samo nazewnictwo powyższej regulacji jako rekompensaty za koszty odzyskiwania należności daje podstawę do przyjęcia, że miała ona prowadzić do wynagrodzenia wierzycielom strat poniesionych w związku z nieterminową spłatą, w tym polegających na konieczności przeprowadzenia działań windykacyjnych. Nie miała ona jednak stanowić dodatkowego zarobku w związku z zawieranymi transakcjami handlowymi. Podkreślenia także wymaga, że w przywołanym stanie faktycznym do czynienia mamy z sytuacją polegającą na tym, że powódka jako podmiot gospodarczy dokonała „zakupu” całego „pakietu” wierzytelności obejmującego wyłącznie kwoty rekompensaty oraz odsetki.

Należy mieć bowiem na uwadze, iż wyjątkowo dochodzenie tego rodzaju roszczenia może być uznane za sprzeczne z moralnością ujmowaną w obrocie profesjonalnym jako przykładowo dobre obyczaje kupieckie, zasady uczciwego obrotu. O sprzeczności dochodzenia tego roszczenia z tak rozumianą moralnością może wskazywać występowanie takich elementów jak niewielka suma transakcji, nieznaczny okres opóźnienia, wyjątkowość zdarzenia, brak choćby hipotetycznej szkody, brak wpływu na płynność finansową wierzyciela czy też brak podejmowania przez wierzyciela działań w celu odzyskania wierzytelności (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 maja 2017 roku, sygn. akt VIII Ga 138/17).

W okolicznościach sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, aby pierwotny wierzyciel wzywał pozwanych do zapłaty należności wynikających z faktur czy też podejmował inne działania celem odzyskania wskazanych kwot. Przeciwnie, jak już zostało wcześniej wskazane, z zeznań M. P. wynika, że nie chciał on obciążać pozwanego jakimikolwiek opłatami. Pozwany regulował należności za nabyte towary terminowo – zgodnie z ustaleniami z Prezesem spółki V. . O terminowej zapłacie za faktury Prezes spółki był przekonany i nie brał pod uwagę możliwości naliczenia pozwanemu jakichkolwiek odsetek za opóźnienie czy też innych opłat.

Nie bez znaczenia w kontekście nadużycia prawa podmiotowego jest również fakt, że przedmiotowe faktury zostały wystawione w latach 2013-2015, natomiast nota zbiorcza obejmującą wyliczenie odsetek oraz nota księgowa obejmującą zryczałtowaną kwotę rekompensaty dopiero w okresie października – listopada 2016 roku, a więc, w stosunku do niektórych faktur, po nawet czterech latach od sfinalizowania transakcji i dokonania płatności przez pozwanego. Podkreślenia również wymaga, iż nota zbiorcza sporządzona została w dniu 13 października 2016 roku, zaś nota księgowa w dniu 3 listopada 2016 roku, natomiast niezwłocznie po ich wystawieniu, bo już w dniu 4 listopada 2016 roku pierwotny wierzyciel zdecydował się wierzytelności te sprzedać. Zwrócić należy także uwagę, iż w okolicznościach sprawy kwota należnych odsetek za opóźnienie jest niska. W tej sytuacji ekwiwalent w wysokości 40 euro, kilkakrotnie przekracza kwotę odsetek, co świadczy o zaburzeniu równowagi pomiędzy celem wprowadzenia rekompensaty, a wagą ewentualnego naruszenia obowiązku zachowania terminów regulowania należności oraz uszczerbkiem spowodowanym przez to naruszenie.

Z tych też przyczyn powództwo podlegało oddaleniu w całości o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o treść przedłożonych do akt dowodów z dokumentów, a także zeznań świadków M. P. i M. S. oraz pozwanego. Sąd nie miał podstaw, by odmówić wiarygodności dokumentom, a ich autentyczność nie była kwestionowana. Natomiast zeznania wyżej wymienionych osób były logiczne i korespondowały ze sobą.

O kosztach postępowania w punkcie II wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając stronę powodową (jako przegrywającą sprawę) obowiązkiem zwrócenia pozwanemu poniesionych przez niego kosztów procesu. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego złożyły się zastępstwa przez radcę prawnego w kwocie 900 zł (§8 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.