Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. C.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w D.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 23 marca 2017 r., sygn. akt I C 1001/16,

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 540 (pięćset czterdzieści) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 525/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 23 marca 2017r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie z powództwa Z. C. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w D. ustalił, że uchwała numer (...) Rady Nadzorczej pozwanej z 15 grudnia 2008r. w zakresie punktu czwartego jej paragrafu pierwszego (§1 pkt4) jest nieważna; w pozostałej części powództwo oddalił i zasądził od pozwanej na rzecz powódki 200zł z tytułu kosztów sądowych i 377zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, że powódka jest właścicielką lokalu mieszkalnego położonego w D. przy ul. (...) oraz członkiem pozwanej Spółdzielni. W swoim lokalu ma zamontowany wodomierz. Dostawcą ciepła, także dla potrzeb ciepłej wody użytkowej do budynku, w którym mieszka powódka jest Spółka (...), z którą pozwana ma zawartą stosowną umowę. Pozwana rozlicza się z dostawcą, ponosząc między innymi opłaty stałe za zamówioną moc na cele ciepłej wody i za usługi przesyłowe stałe bez względu na ilość zużytej przez mieszkańców wody . Uchwałą nr 448/2007 z 17 grudnia 2007r. Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni zatwierdziła, stanowiący załącznik do uchwały Regulamin dotyczący zasad rozliczania kosztów energii cieplnej dla potrzeb ciepłej wody użytkowej w Spółdzielni. W jego §2 ust.3 stwierdzono, że: „przez jednostkę rozliczeniową rozumie się budynek lub kilka budynków zasilanych z węzła cieplnego, w którym zamontowano układ pomiarowo – rozliczeniowy”. Następnie, uchwałą nr 179/2008 z 15 grudnia 2008r. Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni wprowadziła zmiany w tym Regulaminie, nadając jego §4 nowe brzmienie o treści:

1.  do kosztów energii cieplnej dla potrzeb ciepłej wody użytkowej zalicza się:

a)  koszty stałe wynikające z zamówionej mocy cieplnej (wg faktur dostawców),

b)  koszty zmienne tzw. koszty podgrzania wody wynikające z ilości ciepła dostarczanego na cele podgrzewania wody (wg faktur dostawców).

Koszty te nie uwzględniają kosztu samej wody, który rozliczany jest zgodnie z Regulaminem dotyczącym zasad rozliczania kosztów dostawy zimnej wody i odprowadzania ścieków w pozwanej Spółdzielni.

2.  Koszty stałe rozlicza się proporcjonalnie do ilości lokali (z wyłączeniem pomieszczeń gospodarczych) w danej jednostce rozliczeniowej.

3.  Koszty zmienne tzw. koszty podgrzania wody rozlicza się proporcjonalnie do ilości zużytej wody ciepłej w danej jednostce rozliczeniowej w lokalach opomiarowanych i nieopomiarowanych.

W związku z tą zmianą Regulaminu, powódka ponosi koszty podgrzania wody (koszty zmienne) według wskazań wodomierza oraz koszty stałe, o których mowa w jego §4 ust.1„a” według zasady wynikającej z §4 ust.2. W II półroczu 2015r. została obciążona kosztami stałymi w kwocie 107,23zł, I półroczu 2016r. w kwocie 110,20zł, a w II półroczu 2016r. w kwocie 100,99zł . Sąd Okręgowy w Katowicach nieprawomocnym wyrokiem z 8 grudnia 2016r., IC 530/16 oddalił powództwo Z. C. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w D. o ustalenie nieważności uchwały Rady Nadzorczej pozwanej nr (...) z 17 grudnia 2007r. z tej przyczyny, że:



§ 4 Regulaminu w brzmieniu kwestionowanym przez powódkę wprowadzony został uchwałą Rady Nadzorczej nr (...) z 15 grudnia 2008r., której stwierdzenia nieważności powódka się nie domagała;



uregulowanie §2 ust.3 Regulaminu, który stanowi, że „ przez jednostkę rozliczeniową rozumie się budynek lub kilka budynków zasilanych z węzła cieplnego, w którym zamontowano układ pomiarowo – rozliczeniowy” nie stoi w sprzeczności z art. 45a ust. 7 ustawy Prawo energetyczne, który dopuszcza zainstalowanie układu pomiarowo-rozliczeniowego służącego do rozliczeń z przedsiębiorstwem energetycznym w miejscu wspólnym dla dwóch lub więcej budynków, nakazując jednocześnie (w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2016r.) właścicielowi lub zarządy wyposażyć te budynki w układy pomiarowo – rozliczeniowe, w celu rozliczenia kosztów zakupu ciepła na poszczególne budynki, a jak wskazała pozwana w odpowiedzi na pozew jej zasoby mieszkaniowe niemal w całości są opomiarowane i koszty dostawy energii cieplnej są rozliczane na poszczególne nieruchomości, za wyjątkiem zaledwie 5 przypadków, gdy z przyczyn technicznych jest to niemożliwe, zaś w budynku zamieszkanym przez powódkę wszystkie lokale są opomiarowane dla potrzeb rozliczania energii cieplnej .

Sąd Okręgowy stwierdził, że przepisy ustawy z 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze normują tryb żądania uchylenia uchwały rady nadzorczej w przypadkach określonych w art. 24 § 6 i art. 198 - w odniesieniu do wykluczenia bądź wykreślenia członka ze spółdzielni, a zaskarżenie uchwały rady nadzorczej regulującej inną materię jest dopuszczalne jedynie w drodze powództwa o ustalenie nieważności uchwały albo w drodze żądania ustalenia jej nieistnienia. Wskazał, że podstawą prawną tego rodzaju powództwa jest art. 189 k.p.c. stanowiący, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, gdy ma w tym interes prawny, a zatem gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień powoda bądź też stwarza wątpliwość co do ich istnienia, czy realnej możliwości realizacji. Przyjął, że powódka ma interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności uchwały Rady Nadzorczej nr (...) z 15 grudnia 2008r., ponieważ §4 Regulaminu zmieniony tą uchwałą wpływa na wysokość świadczenia, które powódka jest zobowiązana regulować na rzecz Spółdzielni z tytułu kosztów energii cieplnej dla potrzeb ciepłej wody użytkowej.

Sąd Okręgowy podkreślił, że przepisy art. 45a ust. 7-12 ustawy z 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2017r. poz. 220; dalej pr. en.) regulują w sposób szczegółowy zasady rozliczania kosztów zakupu ciepła dostarczanego do budynków na poszczególne lokale (na mieszkańców i użytkowników lokali), a ich wprowadzenie było uzasadnione potrzebą zwiększenia odpowiedzialności właścicieli i zarządzających budynkami w zakresie rozliczania kosztów dostaw ciepła oraz ustalenia zasad nadzoru w tej dziedzinie. Przytoczył art. 45a ust.8 pkt 2 pr. en., stanowiący, że: koszty zakupu ciepła, o których mowa w ust. 2, rozlicza się w części dotyczącej przygotowania ciepłej wody użytkowej dostarczanej centralnie przez instalację w budynku wielolokalowym, stosując metody wykorzystujące: a) wskazania wodomierzy ciepłej wody w lokalach, b) liczbę osób zamieszkałych stale w lokalu oraz art.45a ust.9 pr. en., zgodnie z którym: właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku, tak aby wybrana metoda zapewniała ustalanie opłat za zakupione ciepło w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Stwierdził, że z przepisów tych wynika, że wybór odpowiedniego sposobu rozliczeń musi nastąpić, spośród metod wymienionych w art. 45a ust. 8 pr. en., a wybrana metoda rozliczeń kosztów ciepła powinna być określona i wprowadzona do stosowania w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń. Podkreślił, że art. 45a ust. 8 pkt 2 pr. en. nie dopuszcza innej metody dokonywania rozliczania ciepła poza dwiema w nim wskazanymi. Uznał, że wprowadzona zaskarżoną uchwałą nr 179/2008 z 15 grudnia 2008r. metoda rozdziału kosztów i rozliczania kosztów stałych proporcjonalnie do ilości lokali nie odpowiada metodom enumeratywnie wymienionym w art. 45a ust.8 pkt 2 pr. en., jak też nie odpowiada celowi regulacji przyjętej w art. 45a, zgodnie z którym wysokość opłat za rozliczanie kosztów dostawy ciepła powinna zapewniać wyłącznie pokrycie ponoszonych przez odbiorcę kosztów zakupu paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła. Konkludując, Sąd Okręgowy uznał, że skoro zaskarżona uchwała w punkcie czwartym jej paragrafu pierwszego (§1 pkt4) jest sprzeczna z art. 45a ust.8 pkt 2 pr. en., to w tej części jest nieważna.

Podkreślił, że konkluzji tej nie wzruszają przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki z 17 września 2010r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło (Dz.U. z 2010, poz.1291), a zwłaszcza §33, ponieważ regulują one zupełnie odmienną materię od tej, której dotyczy przepis art. 45a ust.8 pkt 2 pr. en. Z treści § 31 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, że przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek prowadzić rozliczenia z odbiorcami ciepła na podstawie odczytów wskazań układów pomiarowo-rozliczeniowych zainstalowanych na przyłączach do węzłów cieplnych lub w innych miejscach rozgraniczenia eksploatacji urządzeń i instalacji, określonych w umowie sprzedaży ciepła lub umowie o świadczenie usług przesyłania i dystrybucji albo w umowie kompleksowej. Odczyty układu pomiarowo-rozliczeniowego wskazują ilość ciepła pobranego na potrzeby całego budynku, jak też do podgrzewania wody wodociągowej. Stwierdził, że żaden przepis prawa nie nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązku utrzymywania odrębnych układów pomiarowo-rozliczeniowych i prowadzenia odrębnych odczytów ilości ciepła pobranego ani na wymienione cele, ani na poszczególne pomieszczenia budynku. Zatem w przypadku dostarczania ciepła do budynku wielolokalowego w praktyce stosowana jest zasada, zgodnie z którą przedmiot umowy z przedsiębiorstwem energetycznym obejmuje dostarczanie ciepła do budynku, a nie do poszczególnych jego pomieszczeń, a wyszczególnieniem objęte są jedynie cele, na jakie ciepło to będzie zużywane (z reguły ogrzewanie oraz podgrzewanie wody użytkowej). Z tych też m.in. względów przedsiębiorstwo energetyczne zawiera umowę z właścicielem budynku lub jego zarządcą (jako odbiorcą ciepła w rozumieniu przepisów art. 3 pkt 13 pr. en.), a nie np. z właścicielami poszczególnych lokali czy ich użytkownikami. Natomiast właściciel budynku lub jego zarządca - na mocy art.45a pr. en. - obowiązany jest rozliczyć koszty ciepła dostarczonego do budynku (budynków) oraz rozliczyć całkowite kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku na podstawie określonej metody wybranej wyłącznie spośród metod wymienionych w art. 45a ust. 8 pr. en., na podstawie ustawowo określonych przesłanek, a nie innych, przez analogię i to z aktu niższej rangi (wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2013 r., II CSK 347/12, LEX nr 1311774).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanej, że obowiązujące prawo nie wskazuje literalnie sposobu naliczania opłat stałych (przesyłowych) za zamówioną moc na cele ciepłej wody i za usługi przesyłowe stałe pobierane bez względu na ilość zużytej przez mieszkańców wody od osób zajmujących lokale, które nalicza i pobiera dostawca ciepła od właściciela budynku lub jego zarządcy zgodnie z §33 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 17 września 2010r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń z tytułu zaopatrzenia w ciepło (Dz.U. z 2010, poz.1291). Uznał, że rozliczenie tych opłat z mieszkańcami, czy użytkownikami lokali umożliwia przepis art. 4 ust.1 ustawy z 15 grudnia 2000r. o spółdzielniach mieszkaniowych, ponieważ - choć ustawa ta nie definiuje pojęć "koszty eksploatacji" czy "kosztów utrzymania nieruchomości", ani też ich szczegółowo nie rozróżnia, to jednak oczywistym jest, że chodzi w nich o koszty związane bezpośrednio z nieruchomością i szeroko pojętym jej utrzymaniem, czy konserwacją. Odwołując się do zasady samodzielności finansowej spółdzielni uznał, że w skład w/w rodzajów kosztów wchodzą między innymi wszystkie koszty usług dostarczanych do nieruchomości (tj. dostawy wody, energii, gazu, odbiór ścieków, oczyszczania itp.) . Oznacza to, że pozwana ma możliwość rozliczania opłat stałych (przesyłowych) z osobami zajmującymi poszczególne lokale, ale zgodnie z postanowieniami swego statutu, a nie w sposób sprzeczny z art. 45a ust.8 pkt 2 ustawy pr. en.

Jako, że §2 ust.3 Regulaminu dotyczącego zasad rozliczania kosztów energii cieplnej dla potrzeb ciepłej wody użytkowej w pozwanej Spółdzielni nie został zmieniony, ani wprowadzony zaskarżoną uchwałą Rady Nadzorczej pozwanej z 15 grudnia 2008r. nr (...), a powódka, poza kwestionowaniem dokonanej nią zmiany brzmienia §4 tego Regulaminu, nie kwestionowała innych jej postanowień, to Sąd Okręgowy w pozostałej części oddalił powództwo jako bezprzedmiotowe, a zarazem bezzasadne. O kosztach procesu orzekł w oparciu o art. 100 zd.2 k.p.c. oraz §8 ust.1 pkt1 w zw. z §20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015, poz.1804), przyjmując, że powódka uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania.

Apelację od wyroku wniosła pozwana, domagając się jego uchylenia w części uwzględniającej powództwo i obciążenie powódki kosztami postępowania za obie instancje. Zarzuciła, że Sąd Okręgowy dokonał ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i z naruszeniem prawa przyjął, że pozwana w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami ustaliła zasady podziału kosztów stałych przyjętych dla rozliczenia ciepłej wody użytkowej. Wywodziła, że podstawę prawną dla ustalenia przez pozwaną opłat stałych za zamówiona moc na cele ciepłej wody i usługi przesyłowe stałe bez względu na ilość zużytej przez mieszkańców wody od osób zajmujących te lokale stanowi Statut pozwanej, a w szczególności jego § 47:

- ust. 2 stanowiący, że: „Koszty związane z gospodarką nieruchomościami spółdzielczymi odnoszone są do lokalu, przy zapewnieniu pełnego pokrycia kosztów związanych z dostawą mediów i usług, utrzymaniem prawidłowego stanu technicznego budynku umożliwiającego jego odtworzenie, partycypacją w kosztach administracji i zarządu nieruchomością oraz działalnością społeczną, oświatową i kulturalną. Rozliczenie kosztów następuje zgodnie z ust. 4 niniejszego paragrafu”

- ust. 4 stanowiący, że: „Odniesienie kosztów na jednostkę fizyczną (osoba, powierzchnia, lokal, wskazania urządzenia pomiarowego, podzielnika kosztów, itp.) i wynikające z tego opłaty przy uwzględnieniu zatwierdzonego planu gospodarczego i zawartych umów realizuje Zarząd”.

Pozwana podniosła, że zmiana regulaminu została uchwalona przez Radę Nadzorczą stosownie do jej kompetencji oraz postanowień § 45 Statutu, stanowiącego, że: „Szczegółowe zasady używania lokali, porządku domowego i współżycia mieszkańców oraz zasady rozliczania kosztów gospodarki nieruchomością i ustalania opłat za używanie lokali określają regulaminy uchwalone przez Radę Nadzorczą. Podniosła także, że w zakresie podziału kosztów stałych rozliczonych dla potrzeb dostawy ciepłej wody zastosowane zostały przez Radę Nadzorczą postanowienia przywołanego § 47 ust. 4 Statutu, co w ocenie apelującej oraz uzasadnienia Sądu Okręgowego prowadzi do wniosku, że przyjęta przez Radę Nadzorczą zmiana regulaminu ma swoje umocowanie w Statucie.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji, jako bezzasadnej i o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Podstawę faktyczną rozstrzygnięcia stanowi treść § 4 Regulaminu dotyczącego zasad rozliczania kosztów energii cieplnej dla potrzeb ciepłej wody użytkowej w Spółdzielni, w brzmieniu nadanym przez §1 pkt. 4 uchwały nr 179/2008 z 15 grudnia 2008r., a rozstrzygnięcie sprawy sprowadza się do oceny, czy nowa treść postanowień §4 jest sprzeczna z obowiązującym prawem, w szczególności z art. 45a pr. en. i postanowieniami Statutu pozwanej, co implikowałoby stwierdzenie nieważności tej uchwały w oparciu o art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. Sąd Okręgowy trafnie oceny takiej dokonał i sprzeczność tę, a w konsekwencji i nieważność uchwały stwierdził.

Art. 45a ust.8 pkt 2 pr. en. stanowi, że koszty zakupu ciepła do budynku, w którym znajdują się lokale mieszkalne i użytkowe, rozlicza się w części dotyczącej przygotowania ciepłej wody użytkowej dostarczanej centralnie przez instalację w budynku wielolokalowym, stosując jedną spośród metod wymienionych w tym przepisie, a zatem albo metodę wykorzystującą wskazania wodomierzy ciepłej wody w lokalach albo liczbę osób zamieszkujących stale w lokalu. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie dopuszcza innej metody dokonywania rozliczania ciepła poza wskazanymi dwoma, w tym nie dopuszcza rozliczania kosztów stałych proporcjonalnie do ilości lokali.

Wbrew wywodom apelacji pełnej i wyczerpującej podstawy do wprowadzenia rozliczenia kosztów stałych przygotowania ciepłej wody użytkowej proporcjonalnie do ilości lokali nie stanowi Statut pozwanej, a w szczególności przytoczone w apelacji postanowienia § 47 ust. 2 i 4, które mają charakter blankietowy, dotyczą możliwych metod rozliczania mediów i usług w pozwanej Spółdzielni. Określony nimi katalog metod nie jest enumeratywny: obejmuje m.in. odniesienie się do: ilości osób, powierzchni, lokalu, wskazań urządzeń pomiarowych i podzielników kosztów. Pośród tych metod mieszczą się zatem wskazane w art. 45a ust. 8 pkt.2 pr.en. Oznacza to, że po pierwsze - postanowienia Statutu dają się pogodzić z art. 45a ust. 8 pr. en., a po wtóre - że Rada Nadzorcza pozwanej Spółdzielni, wprowadzając Regulamin dotyczący zasad rozliczania kosztów energii cieplnej dla potrzeb ciepłej wody użytkowej w Spółdzielni, powinna wybrać jedną z określonych w art. 45a ust. 8 pkt 2 metod rozliczania kosztów przygotowania ciepłej wody - w zgodzie zarówno z tym przepisem, jak i postanowieniami Statutu.

Z tych to też przyczyn, Sąd Apelacyjny uznał, że zarzuty apelacji nie są w stanie wzruszyć trafności zaskarżonego wyroku. Konkluzje te legły u podstaw oddalenia apelacji - w oparciu o art. 385 k.p.c., jako bezzasadnej. O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd orzekł na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu, zasądzając - w oparciu o art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. - od pozwanej na rzecz powódki 540 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Zasądzenie dwukrotności stawki minimalnej, określonej w § 8 ust. 1 pkt.1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 i § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.). uzasadniał nakład pracy pełnomocnika, w tym czynności związane z udziałem w rozprawie apelacyjnej.

SSA Ewa Solecka SSA Piotr Wójtowicz SSA Joanna Naczyńska