Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Teresa Suchcicka (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2017 r. w B.

sprawy z odwołania Z. Ł.

przy udziale zainteresowanej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie odpowiedzialności członka zarządu za nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji wnioskodawcy Z. Ł.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 lutego 2017 r. sygn. akt IV U 1845/16

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Z. Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Bożena Szponar - Jarocka SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 474/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 2.11.2010 r., na podstawie art. 107 § 1, § 2 pkt 2, art. 108 § 1 i § 4, art. 116 § 1, § 2 ustawy z 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) w związku z art. 31 oraz 32 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdził, że Z. Ł. jako prezes zarządu ponosi odpowiedzialność za zaległości z tytułu nieopłaconych składek spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w O. (poprzednia nazwa (...) Sp. z o.o. w Ł.), w tym na:

1. ubezpieczenia społeczne za okres od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. w łącznej kwocie: 3.497,21 zł w tym: należność główna w kwocie: 2.154,21 zł oraz należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 2.11.2010 r. w kwocie: 1.343,00 zł;

2. powszechne ubezpieczenie zdrowotne za okres od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. w łącznej kwocie: 650,08 zł, w tym: należność główna w kwocie: 400,08 zł oraz należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 2.11.2010 r. w kwocie: 250,00 zł;

3. Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. w łącznej kwocie: 244,55 zł, w tym: należność główna w kwocie: 150,55 zł oraz należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 2.11.2010 r. w kwocie: 94,00 zł.

Łączna kwota do zapłaty na dzień wydania decyzji wyniosła 4.391,84 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył Z. Ł. domagając się jej zmiany jako wydanej z naruszeniem prawa. W uzasadnieniu wskazał, że zaskarżona decyzja nie dotyczy jego osoby, bowiem w okresie, którego ona dotyczy nie był członkiem zarządu i nie miał prawa do zgłaszania kogokolwiek do ubezpieczenia społecznego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o jego oddalenie.

Na rozprawie w dniu 28.02.2017 r. pełnomocnik odwołującego podnosił, że wnioskodawca nie może ponosić odpowiedzialności za wszelkie zobowiązania w czasie, kiedy figurował jako członek zarządu wpisany do KRS, bowiem został skazany prawomocnie za jedno z przestępstw z KSH wyłączających go z mocy prawa od bycia członkiem zarządu. Zatem nie może ponosić odpowiedzialności w trybie art. 116 § 1 ordynacji podatkowej. Natomiast wnioskodawca zeznał, że wspólnicy płatnika składek „złapali go na łosia”, a on sam członkiem zarządu nie był i nie pełnił tej funkcji. Jego powołanie było fikcyjne. Nie godził się na umowę na „członka zarządu” i nie był tam zatrudniony.

Wyrokiem z 28 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił odwołanie (pkt I) i zasądził od Z. Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, iż uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) Spółki z o.o. w Ł. z 31.03.2005 r. Z. Ł. został powołany na członka zarządu tej spółki. Stosownego wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego dokonano w dniu 13.12.2005 r. Od dnia 4 maja 2005 r. zatrudniony został w ww. spółce na stanowisku członka zarządu. Odwołujący został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek 9 maja 2015 r. - od 4.05.2005 r. Dokument zgłoszeniowy podpisany został przez skarżącego. Miesięczne raporty imienne zostały przekazane przez spółkę za okres od maja 2005 r. do grudnia 2006 r. Za pracę w miesiącu maju i czerwcu 2005 r. skarżący otrzymał wynagrodzenie.

Sąd wskazał, że według świadectwa pracy wystawionego przez (...) sp. z o.o., wnioskodawca zatrudniony był w niej do 25.09.2007 r. Spółka (...) przekazała do ZUS imienne raporty miesięczne ZUS RCA dotyczące wnioskodawcy. Jako podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe wskazano kwotę 3.690 zł za maj 2005 r. oraz kwotę 4.100 zł za czerwiec 2005 r. Odpowiednio podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowiła kwota 2.999,60 zł (maj 2005 r.) oraz kwota 3.332,89 zł (czerwiec 2005 r.). W ramach swych obowiązków reprezentował spółkę w kontaktach z kontrahentami w postępowaniach sądowych toczących się z udziałem spółki czy przed urzędami.

Dalej Sąd I instancji ustalił, że w okresie od 26 czerwca do 14 grudnia 2006 r. odwołujący odbywał karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w G..

Wpisem dokonanym do KRS w dniu 17.07.2006 r. usankcjonowano zmianę nazwy i siedziby spółki (...) Sp. z o.o. w Ł. na (...) Sp. z o.o. w O..

Z dalszych ustaleń Sądu wynikało, że uchwałą Walnego Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) Spółki z o.o. w O. z 25.09.2007 r. odwołano Z. Ł. z funkcji członka zarządu. Zmiana ta została ujawniona wpisem w KRS z 31.10.2007 r. W oświadczeniu z 30.06.2008 r. kierowanym do ZUS wnioskodawca wskazał, że w spółce (...) zatrudniony był w okresie od 31.03.2005 r. do 25.09.2007 r. Pismem z 22.08.2009 r. Z. Ł. wniósł o potwierdzenie jego zatrudnienia w spółce (...) (A.) w okresie od 31.03.2005 r. do 25.09.2007 r. Nadto pismem z 28.02.2011 r. wnioskodawca wniósł o potwierdzenie jego zatrudnienia w spółce (...) w okresie od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r.

Sąd ustalił również, że w latach 2007-2008 prowadzone były liczne postępowania egzekucyjne (sądowe i administracyjne) przeciwko (...) sp. z o.o. w O.. Wszystkie zakończyły się umorzeniem z uwagi na brak majątku dłużnika. Z oświadczenia ówczesnego prezesa zarządu spółki A. Z., złożonego do KRS w dniu 21.10.2008 r. wynikało, że od trzech lat wstecz spółka nie prowadziła żadnej działalności gospodarczej i nie posiadała żadnego majątku. Nie toczyło się, ani nie toczy postępowanie upadłościowe wobec (...) Spółki z o.o. w O..

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, iż kolejną decyzją z 9.06.2011 r. organ rentowy ustalił, że Z. Ł. w okresie od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba zatrudniona na umowę o pracę u płatnika (...) Spółki z o.o. z siedzibą w O. (poprzednio (...) Sp. z o.o.), a następną - z 24.09.2012 r. - stwierdził, że skarżący ponosi jako członek zarządu (...) Spółki z o.o. w O. odpowiedzialność za jej zaległości powstałe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za grudzień 2006 r. w łącznej kwocie: 2.508,80 zł z odsetkami, ubezpieczenie zdrowotne za grudzień 2006 r. w łącznej kwocie: 485,52 zł z odsetkami, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za grudzień 2006 r. w kwocie: 174 zł z odsetkami. Jako podstawę prawną decyzji wskazał art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Podkreślił, że Z. Ł. był członkiem zarządu spółki w okresie od 31.03.2005 r. do 25.09.2007 r., kiedy to odwołano go z tej spółki. Skoro egzekucja prowadzona przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, ponosi on odpowiedzialność solidarną wraz z tą osobą prawną za zobowiązania z tytułu składek.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie wyrokiem z 22.07.2015 r., sygn. IV U 2172/11, oddalił odwołania skarżącego od wskazanych decyzji.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z 13.04.2016 r., sygn. III AUa 1170/15, potwierdził prawidłowość powyższego orzeczenia oddalając apelację wnioskodawcy od powyższego wyroku, wniesioną w części, tj. decyzji z 24.09.2012 r. dotyczącej odpowiedzialności odwołującego jako członka zarządu za składki na ubezpieczenia.

Jako okoliczności bezsporne Sąd I instancji wskazał, że Sąd Rejonowy w Gdańsku Wydział IV Karny wyrokiem z dnia 28 lutego 2003 r. w sprawie IV K 1958/02 skazał Z. Ł. za czyn z art. 205 §1 k.k. (kodeks karny z 1969 r.), odpowiednio z art. 286 kodeksu karnego z 1997 r. Powyższy wyrok uprawomocnił się 8 marca 2003 r. Zaś wyrokiem z dnia 22 listopada 2002 r. Sąd Rejonowy w Gdańsku Wydział IV Karny w sprawie IV K 473/00 skazał Z. Ł. za czyn z art. 205 § 1 k.k. (kodeks karny z 1969 r.), odpowiednio z art. 286 kodeksu karnego z 1997 r. Powyższy wyrok uprawomocnił się 17 października 2003 r. Sąd Okręgowy dał wiarę dokumentom zgromadzonym w niniejszej sprawie, bowiem w ocenie Sądu ich prawdziwość nie budziła wątpliwości.

Sąd I instancji podniósł, iż przedmiotem sporu była decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. dotycząca kwestii odpowiedzialności Z. Ł. jako członka zarządu spółki (...) sp. z o.o. w O. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od maja do czerwca 2005 r. Przy czym składki te dotyczą wyłącznie osoby Z. Ł. zatrudnionego w spółce w tym okresie na stanowisku członka zarządu. Sąd zaznaczył, że decyzja ta bezpośrednio poprzedzała kolejne dwie decyzje organu rentowego z 9.06.2011 r. i z 24.09.2012 r., obie dotyczące Z. Ł., z tym że pierwszą z nich organ rentowy ustalił, że odwołujący od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę u płatnika (...) Spółki z o.o. z siedzibą w O. (poprzednio (...) Sp. z o.o.), a druga z nich - dotyczyła odpowiedzialności Z. Ł. jako członka zarządu (...) Spółki z o.o. w O. za zaległości spółki powstałe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za grudzień 2006 r.

Dalej Sąd wskazał, iż zaskarżona decyzja czasookresem jest tożsama w treści z decyzją tego organu z dnia 9.06.2011 r., w której organ rentowy ustalił podleganie skarżącego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoby zatrudnionej na umowę o pracę we wskazanej spółce w okresie od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r. Kwestia podlegania Z. Ł. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. (w okresie spornym w niniejszej sprawie) nie była przez niego kwestionowana na etapie postępowania apelacyjnego. Dlatego też wyrok Sądu Okręgowego w tym zakresie stał się prawomocny. W konsekwencji powyższego, Sąd I instancji stwierdził, iż w oparciu o treść art. 365 k.p.c. jest powyższym rozstrzygnięciem związany jak i rozstrzygnięciem w sprawie z odwołania skarżącego od decyzji z dnia 24.09.2012 r.

Mając powyższe na względzie, a także treść przepisu art. 366 k.p.c. Sąd uznał, iż twierdzenia skarżącego negującego zarówno zawarcie umowy o pracę ze spółką (...) Sp. z o.o., jak i fakt powołania na członka zarządu tej spółki są spóźnione. Po czym podkreślił, iż przesłanką odpowiedzialności skarżącego z tytułu nieopłaconych za spółkę (...) Sp. z o.o. (wcześniejsza nazwa (...) Sp. z o.o.) składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych było przede wszystkim założenie pełnienia przez skarżącego funkcji członka zarządu w ww. spółce.

Dalej Sąd wskazał, że podstawą odpowiedzialności w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest art. 31 i 32 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442), zgodnie z którym do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych świadczeń pracowniczych i składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się odpowiednio art. 116 ustawy z 29.08.1997 roku - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613), po czym przytoczył treść §1 i §2 niniejszego przepisu.

Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie skarżącego od spornej decyzji opierało się na twierdzeniu, iż z uwagi na prawomocne skazanie Z. Ł. za przestępstwo z art. 286 k.k. nie mógł on pełnić funkcji członka zarządu w zainteresowanej spółce w okresie 5 lat od uprawomocnienia się wyroków skazujących (a zatem w spornym okresie). Na poparcie swojego stanowiska pełnomocnik skarżącego przywołała treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 r. w sprawie III CSK 107/15, w którym Sąd Najwyższy zaakceptował pogląd, iż utratę zdolności do pełnienia funkcji określonych w art. 18 § 1 k.s.h., w tym do pełnienia funkcji członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, uznawał za następujący ex lege skutek uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo, nie wymagający orzekania o zakazie w wyroku skazującym i powodujący automatyczne wygaśniecie udzielonego mandatu. Sąd I instancji zaznaczył, że taka koncepcja oznacza, iż skarżący w istocie nie kwestionował, iż – w oparciu o zgromadzone dokumenty- został on formalnie powołany do pełnienia ww. funkcji, jednakże z przyczyn natury prawnej nie mógł jej wykonywać. Skarżący utrzymywał, iż faktycznie nie sprawował powierzonej mu funkcji, albowiem był w spółce jedynie figurantem.

Sąd zauważył, iż tożsame zarzuty stanowiły podstawę apelacji skarżącego wywiedzionej od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanym w sprawie IV U 2172/11 i nie zostały zaaprobowane przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku, rozpoznający rzeczony środek odwoławczy w sprawie III AUa 1170/15. Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska skarżącego, iż skazanie prawomocnym wyrokiem za czyn z art. 286 §1 k.k. powodowało wygaśnięcie automatyczne mandatu do pełnienia funkcji członka zarządu. Po czym przytoczył treść art. 18 § 2 i 3 ustawy z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych.

Wskazując, iż wprawdzie Z. Ł. został prawomocnie skazany za przestępstwo z art. 271 §1 k.k. (wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z 3.12.2003 r., sygn. IX K 768/03) oraz z art. 286 §1 k.k. i art. 297 §1 k.k. (wyrok Sądu Rejonowego w Olsztynie z 13.08.2004 r., sygn. II K 413/04 ) - bezsporne , a nadto wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 3 grudnia 2003 r. w sprawie IX K 768/03 za przestępstwo z art. 286 §1 k.k. oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 13 sierpnia 2004 r. w sprawie II K 413/04 za przestępstwo z art. 286 §1 k.k. i art. 297 §1 k.k., jednakże – zdaniem Sądu I instancji - okoliczności te nie powodowały skutku w postaci automatycznego wygaśnięcia piastowanego przez niego mandatu na stanowisku prezesa zarządu. Pomimo tego, iż Z. Ł. nie był uprawniony do pełnienia funkcji członka zarządu, to uchwały powołującej go na prezesa zarządu Spółki A. z 31.03.2005 r. nie można uznać za nieważną.

Następnie Sąd Okręgowy odniósł się do uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2013 r. III CZP 13/13 z której wynika, iż wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej z ustawą uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej ma charakter konstytutywny. Uchwały zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz uchwały zarządu i rady nadzorczej spółki akcyjnej podlegają zaskarżeniu w drodze powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) w związku z art. 58 k.c. W kwestii oceny nieważności podejmowanych uchwał, w zdecydowanej większości orzeczeń Sąd Najwyższy opowiedział się za taką postacią sankcji nieważności, która różni się od tradycyjnie pojmowanej nieważności bezwzględnej i bliższa jest konstrukcji nieważności względnej. Taki też pogląd podzielił Sąd Najwyższy w prezentowanej uchwale, opowiadając się za wynikającą z przepisów kodeksu spółek handlowych sankcją wzruszalności, „unieważnialności”, a więc za sankcją nieodpowiadającą cechom bezwzględnej nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą. Analogiczny pogląd wypowiedział wcześniej Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 1 marca 2007 r. (III CZP 94/06, OSNC 2007, nr 7-8, poz. 95), której nadano moc zasady prawnej. Wyrażono w niej stanowisko, że uchwały wspólników spółki kapitałowej sprzeczne z ustawą są unieważnialne (wzruszalne) i powinny być respektowane aż do ewentualnego stwierdzenia ich nieważności prawomocnym, konstytutywnym wyrokiem sądu, a do tego momentu nie ma podstaw do negowania wynikających z uchwały skutków prawnych (por. wyrok WSA w Kielcach z dnia 23.10. 2015 r., sygn. akt I SA/Ke 419/15)

Sąd Okręgowy w pełni zaakceptował powyższy pogląd oraz uznał, iż do usunięcia z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc nieważnej uchwały o powołaniu Z. Ł. na członka zarządu niezbędny jest wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej z prawem uchwały zgromadzenia wspólników. Dlatego też wobec braku wyroku unieważniającego uchwałę o powołaniu skarżącego na członka zarządu, zdaniem Sądu, Z. Ł. posiadał status prezesa zarządu spółki w okresie od 31.03.2005 r. do 25.09.2007 r. Zatem także w okresie objętym treścią zaskarżonej decyzji . Takie też stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 13.04.2016 r. w sprawie III AUa 1170/15.

W ocenie Sądu, odwołujący nie wykazał, że w spornym okresie, tj. w maju i czerwcu 2005 r., nie pełnił w rzeczywistości obowiązków prezesa zarządu przedmiotowej spółki. Prezentowanemu stanowisku przeczyły zeznania skarżącego w niniejszej sprawie, z których wynikało, iż reprezentował spółkę, min. w postępowaniach sądowych. Podobnej treści zeznania skarżący składał w sprawie IV U 2172/11. Odwołujący w spornym okresie przedkładał dokumenty zgłoszeniowe do ZUS. Zdaniem Sądu Okręgowego znaczenie miało także pismo skarżącego kierowane do ZUS z 10.08.2009 r. wskazujące, że w spółce (...) pobierał wynagrodzenie za miesiąc maj i czerwiec 2005 r. Skarżący znał także sytuację majątkową spółki przyznając, iż spółka w spornym okresie nie posiadała żadnego majątku. Sąd nie podzielił stanowiska skarżącego, że w spółce (...) sp. z o.o. był jedynie „słupem”. W ocenie Sądu I instancji, nawet zakładając hipotetycznie taką sytuację, nie zwalnia ona od odpowiedzialności skarżącego jako członka zarządu za zaległości składkowe spółki.

Powoływanie się przez członka zarządu na okoliczności, iż nie miał wpływu na działanie spółki, a przez to nie miał nic wspólnego z powstaniem zaległości spółki nie może być brane pod uwagę. Organizacja i działalność spółki z o.o. oraz uprawnienia członków zarządu w sprawie dotyczącej odpowiedzialności tychże nie są okolicznością, która w świetle art. 116 Ordynacji podatkowej uwalnia członka zarządu od odpowiedzialności (wyrok WSA w Krakowie z 10.01.2012 r., I SA/Kr (...)). Strona pełniąc obowiązki członka zarządu spółki nie może również zwolnić się z odpowiedzialności poprzez powołanie się na okoliczność, że sprawami spółki w rzeczywistości zajmowały się inne osoby i że była informowana, iż spółka nie prowadzi działalności (wyrok WSA w Gliwicach z 16.11.2009 roku, (...) SA/Gl 564/09). Sąd stwierdził, że materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, aby do takiego podziału faktycznie doszło. Podział obowiązków w zarządzie i ich charakter nie mogą zwolnić danej osoby z odpowiedzialności wynikającej z art. 116 Ordynacji podatkowej. Przepisy te nie przewidują bowiem takiej sytuacji, stanowiąc jednoznacznie, iż przedmiotowa odpowiedzialność rozciąga się na każdego członka organu zarządzającego (wyrok NSA w W. z 26.08.2008 roku, (...) 842/07). Nadto, bierna postawa czynnego członka zarządu nie tylko nie pozwala na uwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe, ale wręcz przeciwnie - uniemożliwia mu wykazanie jednej z przesłanek uwalniających od odpowiedzialności, o których mowa w art. 116 § 1 ordynacji podatkowej (wyrok WSA w Warszawie z 19.02.2007 r., (...) SA/Wa (...)).

Zdaniem Sądu skarżący nie wykazywał pozostałych przewidzianych przepisami prawa przesłanek egzoneracyjnych. Dyspozycja art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacji podatkowej obejmuje zarówno przesłanki pozytywne orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu, które muszą być spełnione, aby wydanie decyzji w tym przedmiocie było możliwe, oraz przesłanki negatywne, które nie mogą zaistnieć, aby organ podatkowy mógł orzec o tej odpowiedzialności. Do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest nie tylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli bezskuteczności egzekucji zaległości składkowych oraz powstania zobowiązania w okresie pełnienia przez niego tej funkcji, ale także wykazanie, że nie zachodzą przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność (zgłoszenie wniosku o upadłość lub wszczęcie postępowania układowego we właściwym czasie, niezgłoszenie wniosków o wszczęcie tych postępowań bez winy członka zarządu oraz wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części). Przesłanki materialnoprawne do obciążenia członka zarządu odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki muszą być spełnione już na dzień wydania decyzji organu rentowego, przy czym ciężar wykazania przesłanek pozytywnych ciąży na organie rentowym, natomiast ciężar wykazania okoliczności zwalniających członka zarządu od tej odpowiedzialności spoczywa na tym członku zarządu.

W ocenie Sądu, egzekucja należności składkowych spółki okazała się bezskuteczna w rozumieniu art. 116 Ordynacji podatkowej, przy czym Sąd zaznaczył, że tożsame ustalenia poczynił Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. IV U 2172/11). Sąd I instancji stwierdził, że organ rentowy nie został zaspokojony w toku prowadzonego postępowania z jego wniosku mającego na celu wyegzekwowanie powyższych należności. Przeciwko spółce prowadzono wiele postępowań egzekucyjnych, które okazały się bezskuteczne. Nadto sam wnioskodawca przyznał, że miał wiedzę o tym, iż spółka nie ma żadnego majątku, posiada natomiast zadłużenia. Nadto, termin płatności zaległości składkowych za okres objęty zaskarżoną decyzją upłynął w czasie pełnienia przez Z. Ł. obowiązków prezesa zarządu, skoro dopiero w dniu 25.09.2007 r. odwołano go z zarządu i z funkcji jego prezesa.

W świetle powyższego Sąd przyjął, że organ rentowy wykazał istnienie na dzień wydania zaskarżonej decyzji obu przesłanek pozytywnych warunkujących odpowiedzialność skarżącego jako członka zarządu na gruncie art. 116 Ordynacji podatkowej. Natomiast odwołujący nie uwolnił się skutecznie od odpowiedzialności wynikającej z tego przepisu poprzez wykazanie przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność. Nie przedstawił dowodów potwierdzających, że w sprawie zgłoszono i to we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszenie upadłości (postępowanie układowe) albo też, że niepodjęcie tych czynności nastąpiło bez winy odwołującego. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, by odwołujący jako członek zarządu spółki (...) występował z wnioskiem o ogłoszenie jej upadłości, choć był osobą legitymowaną do złożenia takiego wniosku. W celu uwolnienia się od odpowiedzialności z art. 116 ustawy Ordynacji podatkowa odwołujący nie wskazał także mienia spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie dochodzonych zaległości składkowych. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało jednoznacznie, że spółka nie posiadała żadnego majątku. W ocenie Sądu Okręgowego, wskazane ustalenia nie zostały w żaden sposób podważone w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem Sądu, organ rentowy prawidłowo zaskarżoną decyzją ustalił odpowiedzialność wnioskodawcy jako członka zarządu spółki za zobowiązania wynikające z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne także za okres od maja 2005 r. do czerwca 2005 r.

W motywach wniesionego odwołania skarżący kwestionował nadto samą wysokość zaległych składek na ubezpieczenie społeczne poprzez kwestionowanie wysokości podstawy ich wymiaru. Tymczasem w toku postępowania nie zaproponował żadnych dowodów wskazujących na inną niż ujawniona w deklaracjach ZUS – raportach miesięcznych - wysokość umówionego wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z zebranym materiałem dowodowym płatnik składek (...) sp. z o.o. zgłosił skarżącego do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r. i przekazał do ZUS imienne raporty miesięczne za odwołującego z wykazaną w nich informacją o podstawach wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne skarżącego w wysokości: w maju 2005 r. – 3.690 zł i w czerwcu 2005 r. – 4.100 zł. Przy czym wskazane w zaskarżonej decyzji z 2.11.2011 r. kwoty obejmują jedynie składki za ubezpieczonego Z. Ł. na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i FP i (...). Sąd uznał, że skoro odwołujący twierdził, że w maju i czerwcu 2005 r. otrzymywał wynagrodzenie w niższej wysokości, gdyż na niższą wysokość wynagrodzenia umówił się ze spółką, winien był okoliczność tę udowodnić. Tymczasem w motywach wniesionego odwołania, ani w toku toczącego się postępowania dowodowego wnioskodawca nie udowodnił powoływanych przez siebie w tym zakresie okoliczności. W tej sytuacji Sąd Okręgowy nie widział potrzeby dalszego prowadzenia postępowania dowodowego, skoro istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności zostały dostatecznie wyjaśnione, w tym w zakresie przesłuchania właściciela spółki: B. R.. W ocenie Sądu, postawiona teza dowodowa nie miała wpływu na przedmiot rozstrzygnięcia. Dopuszczenie dowodu z zeznań tego świadka prowadziłoby do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Z zaświadczenia lekarskiego z 15 grudnia 2016 r. wystawionego na potrzeby sprawy prowadzonej w Prokuraturze Rejonowej w Pile wynikało, iż ww. świadek z uwagi na stan zdrowia (opinia biegłych psychiatrów) nie będzie mogła stawić się na wezwanie do października 2017 r. Ponadto, z analizy akt sprawy IV U 2172/11 wynikało, iż wielokrotne próby dopuszczenia dowodu z przesłuchania B. R. w tamtej sprawie nie doprowadziły do pozytywnego rezultatu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt I wyroku. O kosztach postępowania Sąd orzekł w myśl zasady odpowiedzialności za wynik procesu wyrażonej w art. 98 k.p.c. i mając na uwadze pogląd Sądu Najwyższego, w myśl którego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczącej przeniesienia na członków zarządu spółki zobowiązań spółki za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym powinno być ustalone na podstawie § 6 rozporządzenia z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej […], a nie w oparciu o § 11 ust. 2 oraz § 12 ust. 2 pkt 2 tego rozporządzenia (postanowienie Sądu Najwyższego z 12.01.2012 roku, I UZ 47/11). W tej sytuacji stawka minimalna pełnomocnika profesjonalnego w przedmiotowej sprawie wynosiła: 600 zł, którą Sąd zasądził – pkt. II wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Z. Ł.. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

1. naruszenie przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 18 § 2 i 3 k.s.h. i w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne spółek kapitałowych solidarnie odpowiada całym swoim majątkiem osoba, która z mocy ustawy nie może pełnić funkcji członka zarządu, i pod względem prawnym, zgodnie z wolą ustawodawcy określoną treścią art. 18 § 2 i 3 k.s.h. nie pełni tej funkcji ex lege z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego za jedno z enumeratywnie wymiennych przestępstw - określonych w przepisach rozdziałów XXXIII- XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy,

2. naruszenie przepisu art. 18 § 2 i 3 k.s.h. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, wbrew literalnemu brzmieniu przepisu, stanowiącemu, iż nie może być członkiem zarządu osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy, oraz iż zakaz ten ustaje z mocy prawa z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, zatem do utraty możliwości pełnienia funkcji członka zarządu dochodzi z mocy prawa z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego, o którym mowa w dyspozycji art. 18 § 2 k.s.h., Sąd I instancji błędnie przyjmuje contra legem, jakoby osoba skazana takim wyrokiem skazującym mogła pełnić funkcję członka zarządu do czasu stwierdzenia nieważności sprzecznej z ustawą uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w przedmiocie powołania na członka zarządu osoby, która takiej funkcji z mocy prawa pełnić nie może, a gdyby racjonalny ustawodawca, wbrew literalnemu brzmieniu przepisu chciał wprowadzić inny skutek aniżeli ustanie mandatu członka zarządu z mocy prawa z chwilą ziszczenia się przesłanek o których stanowi art. 18 § 2 i 3 k.s.h., wówczas inaczej uregulowałby dyspozycję wskazanego przepisu, wskazując na konieczność unieważnienia uchwały wydanej z naruszeniem tych przesłanek i nie stawiłby o skutku następującym ex lege,

3. naruszenie przepisu art. 18 § 2 i 3 k.s.h. w zw. z art. 250 i 252 § 1 k.s.h. przez błędną wykładnię a w szczególności sprzeczną z literalnym brzmieniem ww. przepisów oraz sprzeczną z przepisami art. 87 i art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 42 § 1 i art. 39 i art. 58 k.c. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (tekst jednolity: Dz.U. 2014 r., poz. 121 z późn. zm.), polegającą na przyjęciu, że w przypadku, gdy na członka zarządu powołana zostaje osoba skazana wyrokiem karnym skazującym za jedno z enumeratywnie wymienionych przestępstw, to mandat członka zarządu i tak nie wygasa z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego i zakaz ten z mocy prawa nie obowiązuje przez okres pięciu lat, jeżeli osoby uprawnione do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zaniedbały wystąpienia z przedmiotowym powództwem, pomimo, że taka wykładnia nie ma oparcia w źródłach powszechnie obowiązującego prawa, a w szczególności Konstytucji i ustaw, którym sędziowie podlegają, a ewentualne zaniedbanie powołania przez zgromadzenie wspólników nowego zarządu skutkuje jedynie brakiem organu zarządzającego w sp. z o.o. i możliwością powołania dla niej kuratora przez właściwy sąd, zaś skutki prawne dokonania czynności prawnej w imieniu spółki przez osobę działającą jako jej organ, ale nie będącą jej organem (tj. przez tzw. „fałszywy organ") uregulowane są w art. 39 k.c. i art. 58 k.c.,

4. naruszenie przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 20 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze, poprzez ich błędną wykładnię i zarazem niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż odwołujący nie uwolnił się skutecznie od odpowiedzialności wynikającej z tego przepisu poprzez wykazanie przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność, podczas gdy nie pełniąc z mocy prawa funkcji członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, odwołujący nie miałby uprawnienia do złożenia ewentualnego wniosku o ogłoszenie upadłości lub w zakresie postępowania układowego, gdyż nie należy do kręgu osób uprawnionych do reprezentacji spółki z mocy prawa z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego,

5. naruszenie art. 252 § 1 k.s.h. w z w. z art. 250 pkt 1 k.s.h., poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż osobom, którym z mocy ustawy wygasa mandant do pełnienia funkcji członka zarządu przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą, tj. z art. 18 § 1-3 k.s.h., podczas gdy z treści art. 18 § 1-3 k.s.h. ustawodawca w sposób szczególny określił konsekwencję ziszczenia się przesłanek w zakresie utraty możliwości piastowania funkcji członka zarządu, które następują ex lege, a ich ziszczenie pozbawiło odwołującego prawa pełnienia funkcji członka organu spółki z mocy prawa, co stanowi o braku legitymacji czynnej do wystąpienia z roszczeniem wskazanym w treści art. 252 § 1 k.s.h w związku z podjęciem przez (...) Sp. z o.o. w Ł. uchwały w dniu 31.03.2005 r. w przedmiocie powołania odwołującego na członka zarządu, sprzecznej z dyspozycją art. 18 k.s.h.,

6. naruszenie art. 58 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. i art. 252 § 4 k.s.h., poprzez ich niezastosowanie, podczas gdy odwołujący wykazał okoliczności stanowiące o nieważności uchwały (...) Sp. z o.o. w Ł. z dnia 31.03.2005 r. w przedmiocie powołania odwołującego na członka zarządu wskazanej spółki, a Sąd meriti winien rozważyć, czy czynność prawna, na której oparł orzeczenie jest nieważna zgodnie z dyspozycją art. 18 § 1-3 k.s.h. i zgodnie z twierdzeniami odwołującego,

7. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 3 k.p.c., poprzez nieuzasadnione pominięcie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadka B. R., który to wniosek odwołujący konsekwentnie podtrzymywał w toku postępowania przed Sądem I instancji na okoliczność, że wpis odwołującego jako członka zarządu do KRS nastąpił bez jego zgody i wiedzy i nastąpiło to z inicjatywy B. R., która była w tamtym czasie jedynym wspólnikiem spółki oraz na okoliczność, na jaki czas wnioskodawca miał być powołany i z jakich pobudek, oraz iż w rzeczywistości odwołujący nie pełnił funkcji członka zarządu spółki (...) Sp. z o.o. w Ł. (następnie (...) Sp. z o.o. w O.), a wszystkie czynności podejmowane były przez B. R., odwołujący był natomiast jedynie szeregowym pracownikiem rzeczonej Spółki, co oznacza, iż dowód ten miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym dla ustalenia, iż odwołujący tak pod względem prawnym jak i faktycznym nie pełnił funkcji członka zarządu w zainteresowanej Spółce,

Z ostrożności procesowej, mając na uwadze, iż Sąd I instancji nie rozważył zarzutu odwołującego w zakresie nieważności uchwały (...) Sp. z o.o. w Ł. z dnia 31.03.2005 r. w przedmiocie powołania odwołującego na członka zarządu wskazanej spółki, mimo wskazania na przesłanki stanowiące o przedmiotowej nieważności, mając na uwadze dyspozycję art. 252 § 4 k.s.h. oraz okoliczność, iż dyspozycja tego przepisu nie zawęża kręgu podmiotów uprawnionych jedynie do osób enumeratywnie wymienionych w art. 250 k.s.h. (jak ma to miejsce w przypadku wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały, do czego odwołującemu nie przysługiwała legitymacja czynna), odwołujący podniósł zarzut nieważności przedmiotowej uchwały (...) Sp. z o.o. w Ł. z dnia 31.03.2005 r. w przedmiocie powołania odwołującego Z. Ł. na członka zarządu, jako sprzecznej z dyspozycją art. 18 § 1-3 k.s.h. - odwołujący Z. Ł. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdańsku za czyn z art. 205 § 1 k.k. (zgodnie z treścią dawnego Kodeksu karnego z 1969 r.), tj. za przestępstwo oszustwa (odpowiednio art. 286 Kodeksu karnego z 1997 r.), sygn. akt IV K1958/02 - wyrok uprawomocnił się w dniu 08.03.2003 r., a w konsekwencji, iż przez okres 5 lat od uprawomocnienia się wyroku skazującego odwołujący nie mógł pełnić w Spółce żadnej funkcji w jej organach, jak również prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdańsku za czyn z art. 205 § 1 k.k. (zgodnie z treścią dawnego Kodeksu karnego z 1969 r.), tj. za przestępstwo oszustwa (odpowiednio art. 286 Kodeksu karnego z 1997 r.), sygn. akt IV K 473/00 - wyrok uprawomocnił się w dniu 17.10.2003 r.

Mając na uwadze powyższe Z. Ł. wniósł o zmianę wyroku poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji organu rentowego i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, o ile nie zostanie złożony spis kosztów. Ponadto domagał się dopuszczenia dowodu z zeznań świadka B. R. na okoliczność, że wpis odwołującego jako członka zarządu do KRS nastąpił bez jego zgody i wiedzy i nastąpiło to z inicjatywy B. R., która była w tamtym czasie jedynym wspólnikiem spółki oraz na okoliczność, na jaki czas wnioskodawca miał być powołany i z jakich pobudek, oraz iż w rzeczywistości odwołujący nie pełnił funkcji członka zarządu spółki (...) Sp. z o.o. w Ł. (następnie (...) Sp. z o.o. w O.), a wszystkie czynności podejmowane były przez B. R., odwołujący się był natomiast jedynie szeregowym pracownikiem rzeczonej Spółki, przy czym wskazał, iż rzeczony dowód został pominięty przez Sąd na rozprawie w dniu 28.02.2017 r., mimo jego znaczenia dla ustalenia istotnych okoliczności sprawy, a pełnomocnik odwołującego złożył zastrzeżenie w trybie przepisu art. 162 k.p.c.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od odwołującego się na rzecz organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, o ile nie zostanie złożony spis kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

W niniejszej sprawie przedmiotem weryfikacji Sądu Okręgowego była decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia z 2.11.2010 r., wydana na podstawie art. 107 § 1, § 2 pkt 2, art. 108 § 1 i § 4, art. 116 § 1, § 2 ustawy z 29.08.1997 r. - Ordynacji podatkowej (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) w związku z art. 31 oraz 32 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdzająca, że Z. Ł. jako prezes zarządu ponosi odpowiedzialność za zaległości z tytułu nieopłaconych składek spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w O. (poprzednia nazwa (...) Sp. z o.o. w Ł.) za okres od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. na ubezpieczenia społeczne, powszechne ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz należne odsetki za zwłokę naliczone na dzień 2.11.2010 r. w łącznej kwocie 4.391,84 zł.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Apelacyjny podziela w całości ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu pierwszej instancji, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

W niniejszej sprawie należało rozważyć zasadność obciążenia Z. Ł. jako prezesa zarządu (...) Spółki z o.o. z siedzibą w O. (poprzednio (...) Sp. z o.o.) odpowiedzialnością za spłatę składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. Wysokość zaległych składek określona została według świadectwa pracy wystawionego przez (...) sp. z o.o. i dotyczyła wyłącznie wnioskodawcy zatrudnionego w Spółce do 25.09.2007 r. Z imiennych raportów miesięcznych przekazanych przez Spółkę (...) do ZUS (ZUS RCA) podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe stanowiła kwota 3.690 zł za maj 2005 r. oraz kwota 4.100 zł za czerwiec 2005 r. Odpowiednio podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stanowiła kwota 2.999,60 zł (maj 2005 r.) oraz kwota 3.332,89 zł (czerwiec 2005 r.).

Jak słusznie podniósł Sąd I instancji odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. jest odpowiedzialnością osoby trzeciej, uregulowana w Ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacji podatkowej, do którego odsyła regulacja art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Z kolei § 2 analizowanego przepisu precyzuje, iż odpowiedzialność członków zarządu, wymieniona powyżej, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. Treść powołanego przepisu ma kardynalne znaczenie w sprawie, gdyż w tej normie skarżący upatruje źródeł wadliwej wykładni prawa materialnego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu apelującego, iż w rzeczywistości nie pełnił funkcji członka zarządu spółki (...) Sp. z o.o. w Ł. (następnie (...) Sp. z o.o. w O.), wszystkie czynności podejmowane były przez B. R., pod względem prawnym jak i faktycznym nie pełnił funkcji członka zarządu w zainteresowanej Spółce. Sąd Apelacyjny nie podziela tych twierdzeń. Powyższe zostało potwierdzone w zgromadzonych w sprawie dokumentach, których wiarygodności w toku procesu nie podważono. Jak wynika z uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) Spółki z o.o. w Ł. z 31 marca 2005 r. Z. Ł. został powołany na prezesa zarządu tejże spółki (k. 55 akt Dos-43/10). Stosownego wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (nr KRS (...)) dokonano dnia 13 grudnia 2005 r. (pełny odpis KRS – k. 12-16 akt Dos-43/10). Powyższe stanowisko piastował do dnia 25 września 2007 r., kiedy to uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (...) Spółki z o.o. z siedzibą w O. z dnia 25 września 2007 r. został odwołany z tej funkcji (k. 48 akt Dos-43/10). Powyższa zmiana została ujawniona wpisem w KRS z dnia 31 października 2007 r. Objęte decyzją składki dotyczą wyłącznie osoby Z. Ł. zatrudnionego w spółce w tym okresie na stanowisku członka zarządu. Zaskarżona obecnie decyzja bezpośrednio poprzedzała inne dwie decyzje organu rentowego z 9.06.2011 r. i z 24.09.2012 r., obie dotyczące Z. Ł., z tym że pierwszą z nich organ rentowy ustalił, że odwołujący od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę u płatnika (...) Spółki z o.o. z siedzibą w O. (poprzednio (...) Sp. z o.o.), a druga z nich - dotyczyła odpowiedzialności Z. Ł. jako członka zarządu (...) Spółki z o.o. w O. za zaległości spółki powstałe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za grudzień 2006 r. Zaskarżona decyzja czasookresem jest tożsama w treści z decyzją tego organu z dnia 9.06.2011 r., w której organ rentowy ustalił podleganie skarżącego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoby zatrudnionej na umowę o pracę we wskazanej spółce w okresie od 4.05.2005 r. do 31.12.2006 r. Kwestia podlegania Z. Ł. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę od maja 2005 r. do czerwca 2005 r. (w okresie spornym w niniejszej sprawie) nie była przez niego kwestionowana.

W ocenie Sądu drugiej instancji nie zasługiwał też na uwzględnienie argument apelującego, iż z uwagi na treść art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.) nie posiadał on mandatu do pełnienia funkcji prezesa zarządu i nie posiadał prawa reprezentowania przedmiotowej spółki. Stosownie do treści tego przepisu nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary - art. 18 ust. 3.

Co do zasady jak wynika z informacji z K., Z. Ł. został prawomocnie skazany za przestępstwo z art. 271 § 1 k.k. (wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z 3.12.2003 r., sygn. akt IX K 768/03) oraz z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 §1 k.k. (wyrok Sądu Rejonowego w Olsztynie z 13.08.2004 r., sygn. akt II K 413/04) Ponadto w okresie od 26 czerwca do 14 grudnia 2006 r. odwołujący odbywał karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w G. (k. 92 akt Dos-43/10). Powyższe okoliczności nie powodowały jednak skutku w postaci automatycznego wygaśnięcia mandatu piastowanego przez odwołującego stanowiska prezesa zarządu spółki. Podzielić należy pogląd wyrażony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w K. z 23.10.2015 r., sygn. akt I SA/Ke 419/15, LEX nr 1917109, iż mimo, że uchwała podjęta została wbrew zakazowi z art. 18 § 2 k.s.h., to znaczy powołano do pełnienia funkcji członka zarządu osobę prawomocnie skazaną za przestępstwo oszustwa, nie można uchwały uznać za nieważną, jeżeli nie wytoczono przeciwko niej powództwa, o którym mowa w art. 252 § 1 k.s.h. Bez wyroku unieważniającego uchwałę nie można twierdzić, że dana osoba nie pełniła funkcji członka zarządu. W uzasadnieniu tego wyroku wyrażono pogląd, że wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej z ustawą uchwały wspólników zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter konstytutywny i jest niezbędny do wykluczenia uchwały z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc.

Aprobata tego stanowiska prowadzi do wniosku, iż pomimo tego, że Z. Ł. nie był uprawniony do pełnienia wskazanej w art. 18 § 1 k.s.h. funkcji członka zarządu to uchwały powołującej go na prezesa zarządu Spółki A. z dnia z 31 marca 2005 r. nie można uznać za nieważną. Z okoliczności sprawy nie wynika bowiem, aby przeciwko spółce zostało wytoczono powództwo o stwierdzenie nieważności tejże uchwały wspólników jako sprzecznej z prawem - art. 252 § 1 k.s.h. Skoro zatem nie podjęto żadnych działań prawnych w celu wyeliminowania z obrotu prawnego nieważnej uchwały to uznać należy, że uchwała nadal wywoływała skutki prawne. Brak wyroku unieważniającego uchwałę o powołaniu skutkuje przyjęciem, iż Z. Ł. posiadał status prezesa zarządu spółki w okresie od maja do czerwca 2005 r. Zgodnie bowiem z treścią art. 18 § 1 k.s.h., członkiem zarządu może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Artykuł 18 § 2 tej ustawy stanowi, że nie może być członkiem zarządu osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585(6), art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary – art. 18 § 3 k.s.h. W sprawie nie jest sporne, że Z. Ł. był powołany do pełnienia funkcji członka zarządu Spółki, mimo że został on uprzednio skazany prawomocnymi wyrokami za przestępstwa z art. 271 §1 k.k., art. 286 §1 k.k. i art. 297 §1 k.k. tj. przestępstwa, o których mowa w art. 18 § 2 k.s.h.

Zgodnie z poglądem, jaki powołał skarżący utrata zdolności do pełnienia funkcji określonych w art. 18 § 1 k.s.h., w tym do pełnienia funkcji członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku za popełnione przestępstwo i skutek ten następuje ex lege, czyli bez orzekania o tym zakazie w wyroku skazującym sprawcę. Osoba spełniająca negatywną przesłankę, o której mowa w art. 18 § 2 k.s.h., nie ma uprawnień do pełnienia wskazanych w art. 18 § 1 k.s.h. funkcji. Stąd też jakakolwiek uchwała w zakresie powołania takiej osoby nie będzie wywoływać skutku. Pomimo istotnych argumentów prawnych uzasadniających bezwzględną nieważność uchwał zgromadzeń sprzecznych z ustawą (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 25 kwietnia 2013 r. V ACa 600/12, LEX nr 1369338), Sąd w niniejszej sprawie stoi na stanowisku, że wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej z ustawą uchwały wspólników zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter konstytutywny i jest niezbędny do wykluczenia uchwały z obrotu prawnego ze skutkiem ex tunc. Podziela tym samym pogląd wyrażony również w uchwale Sądu Najwyższego z 18 września 2013 r. III CZP 13/13, publik. OSNC 2014/3/23. Sąd Najwyższy na wstępie uchwały wyjaśnił, że uwzględniając kryterium możliwych do wystąpienia skutków podjęcia uchwał, uchwały zgromadzeń wspólników dzielą się na prawidłowo podjęte, wadliwe, które mogą ulec uchyleniu (art. 249 i 422 k.s.h), oraz nieważne, wobec których można żądać stwierdzenia ich nieważności (art. 252 i 425 k.s.h.). Przedmiotem analizy uchwały Sądu Najwyższego była trzecia kategoria uchwał, w szczególności ocena co do tego, jaki charakter ma sankcja dotykająca uchwałę zaliczoną do uchwał nieważnych, tj. czy jest to bezwzględna nieważność, czy też inna postać nieważności. W ocenie Sądu Najwyższego, przeciwko kwalifikowaniu uchwały zgromadzenia wspólników sprzecznej z ustawą za bezwzględnie nieważną ex lege przemawia obowiązek uzyskania orzeczenia sądowego stwierdzającego tę nieważność. Ponadto, bez uprzedniej ograniczonej czasowo inicjatywy podmiotu objętego katalogiem osób czynnie legitymowanych do zaskarżenia uchwały, sąd nie może w innym postępowaniu z urzędu wziąć pod uwagę nieważności uchwały bez - stwierdzającego ją - prawomocnego wyroku. Wyłączenie expressis verbis w przepisach kodeksu spółek handlowych możliwości występowania z powództwem o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., które służy właśnie co do zasady stwierdzeniu wystąpienia bezwzględnej nieważności, dowodzi, że wolą ustawodawcy było konsekwentne zastrzeżenie w art. 252 i 425 k.s.h. odmiennej sankcji, polegającej na wzruszeniu uchwały sprzecznej z ustawą prawomocnym wyrokiem, eliminującym tę uchwałę z obrotu prawnego. Wyrokowi takiemu należy więc przypisać konstytutywny charakter. Przyjęcie, że wyrok stwierdzający nieważność uchwały wspólników w wyniku uwzględnienia wskazanego powództwa wywiera skutek ex tunc nie oznacza jednak, że zaskarżona uchwała była od początku nieważna. Wyrok taki niweczy byt prawny zaskarżonej uchwały od chwili jej powzięcia, prowadząc do stworzenia sytuacji, jakby uchwała w ogóle nie została podjęta. Możliwość powołania się na ten skutek aktualizuje się jednak dopiero z chwilą wydania prawomocnego wyroku stwierdzającego sprzeczność uchwały z ustawą; jego brak oznacza, że uchwała musi być respektowana zarówno w stosunkach między wspólnikami, jak i przez osoby trzecie, a także wykonywana przez zarząd. Sąd Najwyższy podkreślił również znaczenie bezpieczeństwa obrotu, możliwego do osiągnięcia tylko w razie aprobaty tezy, że do czasu wydania wyroku uwzględniającego powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników uchwała taka wywiera skutki prawne jako element porządku prawnego. Aprobata odmiennego stanowiska pozwalałaby sądowi na uwzględnienie z urzędu bez jakichkolwiek czasowych ograniczeń nieważności bezwzględnej uchwały wspólników spółki kapitałowej, co niewątpliwie zagrażałoby stabilności, pewności i bezpieczeństwu obrotu.

Nie jest objęte sporem, że wobec kwestionowanej przez skarżącego uchwały o powołaniu go do pełnienia funkcji członka zarządu Spółki, nie zostało wytoczone powództwo, o którym mowa w art. 252 § 1 k.s.h. Niewątpliwie fakt prawomocnego skazania za przestępstwo z art. 271 §1 k.k., art. 286 §1 k.k. i art. 297 §1 k.k. powoduje dla osoby skazanej zakaz pełnienia funkcji członka zarządu, o czym mowa w art. 18 § 2 k.s.h. Niemniej jednak, uwzględniwszy przedstawione wyżej poglądy, należy uznać, że uchwała powołująca skarżącego do pełnienia funkcji członka zarządu, wywołuje skutki prawne. Mimo, że podjęta została wbrew zakazowi z art. 18 § 2 k.s.h., to znaczy powołano do pełnienia funkcji członka zarządu osobę prawomocnie skazaną za przestępstwo oszustwa, nie można uchwały uznać za nieważną, ponieważ nie wytoczono przeciwko niej powództwa, o którym mowa w art. 252 § 1 k.s.h. Bez wyroku unieważniającego uchwałę nie można twierdzić, jak czyni to skarżący, że nie pełnił funkcji członka zarządu. To oznacza, że prawidłowo organ wywiódł, że skarżący pełnił obowiązki członka zarządu w spornym okresie.

Nie jest też kwestionowane, że skarżący faktycznie zarządzał sprawami Spółki, co wynikało z zeznań skarżącego, iż reprezentował spółkę, min. w postępowaniach sądowych. Podobnej treści zeznania skarżący składał w sprawie IV U 2172/11. Odwołujący w spornym okresie przedkładał dokumenty zgłoszeniowe do ZUS. Z pisma skarżącego kierowanego do ZUS z 10.08.2009 r. wynikało, że w spółce (...) pobierał wynagrodzenie za miesiąc maj i czerwiec 2005 r. Skarżący znał także sytuację majątkową spółki przyznając, iż spółka w tym czasie nie posiadała żadnego majątku.

Nietrafny jest również zarzut apelacji dotyczący pominięcia przez Sąd Okręgowy dowodu z przesłuchania świadka B. R.. Jak słusznie zauważył Sąd I instancji, okoliczności objęte tezą dowodową zostały wyjaśnione w toku postępowania, a mając na względzie udokumentowane trudności z przesłuchaniem świadka, dopuszczenie tego dowodu prowadziłoby wyłącznie do zbędnego przedłużania procesu. Istota odpowiedzialności solidarnej członków zarządu za zaległości podatkowe nie opiera się wyłącznie na formalnym piastowaniu danego stanowiska, lecz również na ponoszeniu konsekwencji działań lub zaniechań (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 marca 2015 r. I (...) 241/14, z 28 stycznia 2015 r. (...) – dostępne na (...) Wyjaśnić należy bowiem, że dyspozycja art. 116 Ordynacji podatkowej obejmuje zarówno przesłanki pozytywne orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu, które muszą być spełnione, aby wydanie decyzji w tym przedmiocie było możliwe, oraz przesłanki negatywne, które nie mogą zaistnieć, aby organ podatkowy mógł orzec o tej odpowiedzialności. Do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu koniczne jest nie tylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli bezskuteczności egzekucji zaległości składkowych oraz powstania zobowiązania w okresie pełnienia przez niego tej funkcji, ale także wykazanie, że nie zachodzą przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność (zgłoszenie wniosku o upadłość lub wszczęcie postępowania układowego we właściwym czasie, niezgłoszenie wniosków o wszczęcie tych postępowań bez winy członka zarządu oraz wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części). Przesłanki materialnoprawne do obciążenia członka zarządu odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki muszą być spełnione już na dzień wydania decyzji organu rentowego, przy czym jak słusznie wskazał Sąd I instancji ciężar wykazania przesłanek pozytywnych ciąży na organie rentowym, natomiast ciężar wykazania okoliczności zwalniających członka zarządu od tej odpowiedzialności spoczywa na tym członku zarządu.

Po pierwsze prawidłowe jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w okolicznościach stanu faktycznego niniejszej sprawy egzekucja należności składkowych spółki okazała się w bezskuteczna w rozumieniu przepisu art. 116 Ordynacji podatkowej. Jak wskazał Sąd I instancji bezsporne w sprawie było, że organ rentowy nie został zaspokojony w toku prowadzonego postępowania z jego wniosku mającego na celu wyegzekwowanie powyższych należności. Przeciwko spółce prowadzono wiele postępowań egzekucyjnych, które okazały się bezskuteczne. Nadto sam wnioskodawca przyznał że miał wiedzę o tym, iż spółka nie ma żadnego majątku, posiada natomiast zadłużenia - Spółka nie ma żadnego majątku i dochodów od 2005 r.

W świetle stanu faktycznego niniejszej sprawy nie ulega również wątpliwości, że termin płatności zaległości składkowych za okres maj - czerwiec 2005 r. upłynął w czasie pełnienia przez Z. Ł. obowiązków prezesa zarządu, skoro dopiero w dnia 25 września 2007 r. odwołano go z zarządu i z funkcji prezesa zarządu. Z powyższych względów, Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji, że organ rentowy wykazał istnienie na dzień wydania zaskarżonej decyzji obu przesłanek pozytywnych warunkujących odpowiedzialność członka zarządu na gruncie art. 116 Ordynacji podatkowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że odwołujący jako prezes zarządu spółki (...) nie uwolnił się skutecznie od odpowiedzialności wynikającej z art. 116 Ordynacji podatkowej poprzez wykazanie przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność, określonych w art. 116 § 1 tej ustawy. W tym zakresie ciężar ich wykazania obciążał odwołującego, który nie przedstawił dowodów potwierdzających, że w sprawie zgłoszono i to we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszenie upadłości (postępowanie układowe) albo też, że niepodjęcie tych czynności nastąpiło bez winy odwołującego. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że odwołujący jako członek zarządu spółki (...) nie występował z wnioskiem o ogłoszenie jej upadłości. Bezsporny jest przy tym fakt, że Z. Ł. był osobą legitymowaną do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego czy postępowania układowego. W celu uwolnienia się od odpowiedzialności z art. 116 Ordynacji podatkowej odwołujący nie wskazał także mienia spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie dochodzonych zaległości składkowych. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało bowiem jednoznacznie, że spółka nie posiadała żadnego majątku.

W tych okolicznościach w ocenie Sądu Apelacyjnego w pełni uprawnione było zastosowanie wobec Z. Ł. jako członka zarządu instytucji przeniesienia odpowiedzialności za zaległości składkowe (...) Spółki z o.o. z siedzibą w O..

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację – pkt I sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Zasadą w procesie cywilnym jest, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Tylko w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami (art. 102 k.p.c.). Rozstrzygając o kosztach postępowania w drugiej instancji Sąd Apelacyjny uznał, iż w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c. Powyższy przepis może mieć zastosowanie, gdy strona przegrywająca znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona wygrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu (wyrok SN z dnia 17 listopada 1972 r., o sygn. akt I PR 423/72, OSNCP rok 1973, nr 7-8, poz. 138), albo gdy dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów (wyrok SN z dnia 6 grudnia 1973 r., o sygn. akt I PR 456/73, OSNCP rok 1974, nr 9, poz. 154), gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter (postanowienie SN z dnia z 27 kwietnia 1971 r., o sygn. akt I PZ 17/71, OSNCP rok 1971, nr 12, poz. 222). Odnosząc to do sprawy niniejszej trzeba też zauważyć, iż kwota wynagrodzenia z tytułu zastępstwa prawnego obliczana od wartości przedmiotu sporu byłaby niewątpliwie dodatkowym, dużym obciążeniem dla wnioskodawcy.