Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 sierpnia 2014 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym G. W., K. W. (1) oraz M. W. (1) i M. W. (2) o uznanie za bezskuteczną wobec strony powodowej czynności prawnej pozwanych w postaci umowy darowizny prawa własności nieruchomości położonej w M. przy ul. (...) (działka nr (...)), dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...), zawartej w dniu 29 stycznia 2013 roku pomiędzy J. W. (1) i K. W. (2) jako darczyńcami a pozwanymi jako obdarowanymi wraz z ustanowieniem przez pozwaną K. W. (1) nieodpłatnie na rzecz każdego z darczyńców prawa dożywotniego użytkowania przysługującego jej udziału do 1/4 części we współwłasności opisanej wyżej nieruchomości, ewentualnie w razie nieuwzględnienia żądania powódka wniosła o uznanie za bezskuteczną wobec strony powodowej czynności prawnej pozwanych w postaci umowy darowizny prawa własności opisanej wyżej nieruchomości zawartej w dniu 29 stycznia 2013 roku pomiędzy J. W. (1) i K. W. (2) jako darczyńcami a pozwanymi jako obdarowanymi w celu ochrony wierzytelności w łącznej kwocie 49 737,51 zł wraz z kosztami postępowania w kwocie 3 039 zł i odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

- 7 265,61 zł od dnia 13 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 3 655,56 zł od dnia 20 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 7 891,18 zł od dnia 15 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 5 805,19 zł od dnia 15 września 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 511,66 zł od dnia 1 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 5 378,79 zł od dnia 29 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 131,57 zł od dnia 14 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 13 081,05 zł od dnia 5 listopada 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 016,90 zł od dnia 15 listopada 2012 roku do dnia zapłaty, stwierdzonej tytułem wykonawczym – prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 23 lipca 2013 roku, wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku VIII Wydział Gospodarczy, sygn. akt VIII GNc 2580/13, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności na rzecz strony powodowej postanowieniem z dnia 18 lipca 2014 roku.

W toku procesu pismem procesowym z dnia 28 listopada 2016 roku powód zmodyfikował powództwo w ten sposób, że wniósł o uznanie za bezskuteczną wobec strony powodowej czynności prawnej pozwanych w postaci umowy darowizny prawa własności nieruchomości położonej w M. przy ul. (...) (działka nr (...)), dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...), zawartej w dniu 29 stycznia 2013 roku pomiędzy J. W. (2) i K. W. (3) jako darczyńcami, a pozwanymi jako obdarowanymi wraz z ustanowieniem przez pozwaną K. W. (1) nieodpłatnie na rzecz każdego z darczyńców prawa dożywotniego użytkowania przysługującego jej udziału do 1/4 części we współwłasności opisanej wyżej nieruchomości – w zakresie darowanego pozwanym przez J. W. (1) udziału ½ części we współwłasności tej nieruchomości, który przysługiwał mu zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 31 maja 2012 roku, sygn. akt (...); ewentualnie w razie nieuwzględnienia powyższego żądania o uznanie za bezskuteczną wobec strony powodowej tej czynności prawnej w zakresie darowanego pozwanym przez J. W. (1) udziału ½ części we współwłasności tej nieruchomości, który przysługiwał mu zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 31 maja 2012 roku, sygn. akt (...) – w celu ochrony wierzytelności w łącznej kwocie 49 737,51 zł wraz z kosztami postępowania w kwocie 3.039,00 zł i odsetkami ustawowymi za opóźnienie (wyżej wskazanymi).

*

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I. uznał za bezskuteczną wobec powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. sporządzoną przed notariuszem P. B. w Kancelarii Notarialnej w L. umowę darowizny z dnia 29 stycznia 2013 roku, Rep. A nr (...), zawartą pomiędzy J. W. (1) oraz K. W. (2), działającymi w imieniu własnym oraz jako przedstawiciele małoletnich pozwanych M. W. (1) i M. W. (3) a G. W. i K. W. (1), na podstawie której J. W. (1) darował udział ½ części we własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położoną w M. przy ul. (...), objętą księgą wieczystą nr (...), na rzecz pozwanych G. W., M. W. (1), M. W. (2) i K. W. (1) na współwłasność po ¼ części wraz z ustanowieniem przez pozwaną K. W. (1) nieodpłatnie na rzecz każdego z darczyńców prawa dożywotniego użytkowania przysługującego jej udziału ¼ części we współwłasności opisanej wyżej nieruchomości do wysokości wierzytelności powoda wobec dłużnika J. W. (1) w łącznej kwocie 49 737,51 zł wraz z kosztami postępowania w kwocie 3 039 zł i odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

- 7 265,61 zł od dnia 13 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 3 655,56 zł od dnia 20 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 7 891,18 zł od dnia 15 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 5 805,19 zł od dnia 15 września 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 511,66 zł od dnia 1 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 5 378,79 zł od dnia 29 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 131,57 zł od dnia 14 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 13 081,05 zł od dnia 5 listopada 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 016,90 zł od dnia 15 listopada 2012 roku do dnia zapłaty, wynikającej z tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z dnia 23 lipca 2013 roku, wydanego w sprawie sygn. akt (...) przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku VIII Wydział Gospodarczy;

II. nie obciążył pozwanych obowiązkiem zwrotu powodowi kosztów procesu;

III. przyznał ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie na rzecz adwokata T. H., prowadzącego kancelarię adwokacką w L., kwotę 2 952 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanym M. W. (1) i M. W. (2).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. (1) pozostawał od dnia 20 czerwca 1992 roku w związku małżeńskim z K. W. (2). Z małżeństwa urodziło się czworo dzieci: pozwani K. W. (1), urodzona (...), G. W., urodzony (...), M. W. (2), urodzony (...), M. W. (1), urodzona (...).

Małżeństwo nie układało się najlepiej ze względu na problem alkoholowy J. W. (1). Początkowo obydwoje pracowali zawodowo. Po 1999 roku małżonkowie wprowadzili się wraz z dziećmi do wybudowanego domu w M. przy ul. (...) i wówczas K. W. (2) zajęła się wychowywaniem dzieci, a J. W. (1) rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług budowlanych. Małżonkowie kłócili się, J. W. (1) nie wracał na noce do domu, pijanego odwozili z budowy koledzy w bagażniku ze względu na znaczne upojenie alkoholowe i niepanowanie nad czynnościami fizjologicznymi. K. W. (2) miała pretensje do męża, że za mało zarabia, przynosi za mało pieniędzy do domu.

W 2004 roku J. W. (1) podjął terapię przeciwalkoholową, trwającą do 2010 roku. K. W. (2) od 2003 roku podjęła leczenie psychiatryczne. Od 2005 roku, w związku ze znacznym spadkiem dochodu J. W. (1) i podejrzeniami o zdrady, konflikty małżeńskie nasiliły się. Po 2010 roku J. W. (2) zaniechał utrzymywania domu, na prośby żony kazał jej samej zarabiać, dopuszczał się agresji w obecności dzieci, na których utrzymanie nie łożył. W 2011 roku doszło do szarpaniny między małżonkami, w maju 2012 roku J. W. (1) spadkował rzeczy pod nieobecność rodziny i wyprowadził się z domu, zostawił kartkę z napisem „adieu” i kwotę 150 zł z przeznaczeniem „dla K. i G.”. Dzieci szukały J. W. (1), odnalazły samochód na posesji w E., w której zamieszkiwał wraz z obcą kobietą. K. W. (2) wysyłała dzieci do ojca po rachunek za energię elektryczną, którego nie zapłacił i w domu został odcięty prąd.

Dłużnik J. W. (1) prowadził działalność gospodarczą w budownictwie od 1989 roku. W prowadzonej działalności nabył sprzęt budowlany: 2 koparki, 2 samochody transportery i I., rusztowanie, zawierając umowy leasingowe. W 2008 roku osiągnął przychody w kwocie 749 869 zł, dochód w kwocie 47 582 zł, w 2009 roku osiągnął przychody w kwocie 542 309 zł, przy czym działalność przyniosła stratę w kwocie około 62 600 zł. W 2010 roku dłużnik J. W. (1) rozpoczął działalność na większych budowach jako podwykonawca, przyjmując zlecenia od generalnych wykonawców o wyższych wartościach, osiągnął przychody w kwocie 272 824 zł i stratę w kwocie 54 476 zł, w 2011 roku dochód wyniósł 168 500 zł, w 2012 roku – kwotę 516 837 zł, przy czym w dochodach od 2011 roku po stronie przychodów ujęto faktury sprzedaży, które nie zostały faktycznie zapłacone przez generalnego wykonawcę na rzecz J. W. (1). Z zawartego pierwszego kontraktu pieniądze J. W. (1) otrzymywał do połowy 2012 roku, drugi kontrakt miał zostać wykonany do października 2012 roku i brakowało środków finansowych na inwestycje z drugiego kontraktu i dokończenie pierwszego. Do utrzymania płynności przedsiębiorstwa (...) zmuszony był zaciągać od lipca – sierpnia 2012 roku kredyty: na kwotę 40 000 zł w (...) i kolejny w krótkim czasie również na kwotę 40 000 zł.

Ze współpracy J. W. (1) z Przedsiębiorstwem (...) Sp. z o. o. w L. nie doszło do ostatecznego rozliczenia kontraktu. Zakupiony od (...) Sp. z o. o. beton dłużnik J. W. (1) zużył na wykonanie kontraktu na rzecz Przedsiębiorstwa Budowlanego (...), za który nie otrzymał zapłaty.

Nakazem zapłaty z dnia 23 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku VIII Wydział Gospodarczy, sygn. akt (...), orzekł, że J. W. (3) powinien zapłacić na rzecz Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o. w L. kwotę 49 737,51 zł z kosztami postępowania w kwocie 3 039 zł i odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

- 7 265,61 zł od dnia 13 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 3 655,56 zł od dnia 20 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 7 891,18 zł od dnia 15 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

- 5 805,19 zł od dnia 15 września 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 511,66 zł od dnia 1 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 5 378,79 zł od dnia 29 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 131,57 zł od dnia 14 października 2012 roku do dnia zapłaty,

- 13 081,05 zł od dnia 5 listopada 2012 roku do dnia zapłaty,

- 2 016,90 zł od dnia 15 listopada 2012 roku do dnia zapłaty.

J. W. (1) zawarł w dniu 15 grudnia 2012 roku umowę z Przedsiębiorstwem Budowlanym (...), która także nie została rozliczona i kontrahent w czerwcu 2013 roku wypowiedział dłużnikowi umowę o roboty budowlane z uwagi na zaległości w terminie wykonania robót, obciążając go karą umowną w kwocie 1 530 000 zł oraz wezwał go do zwrotu nadpłaty na kwotę 2 350 703,66 zł i naprawienia szkody na kwotę 202 800 zł, tj. łącznie kwoty 4 083 503,66 zł oraz zapłaty kwoty 809 273,42 zł jako regres z tytułu spłaconych należności podwykonawców.

Dłużnik J. W. (1) wniósł pozew do sądu gospodarczego w sprawie o sygn. akt (...)przeciwko Przedsiębiorstwu Budowlanemu (...) Sp. z o. o. w L. o zapłatę, podnosząc pokrzywdzenie na kwotę około 3,5 mln zł i 1 580 000 zł, kierował zawezwania do próby ugodowej wobec (...) (...) z siedzibą w K. co do kwoty 85 076,20zł, wzywał do zapłaty (...) Sp. z o. o. należności z faktury nr (...) na kwotę 9 345 zł i kwoty zabezpieczenia 151 555,07 zł.

J. W. (1) stopniowo popadał w coraz większe długi, w 2013 roku leasingodawca wypowiedział dłużnikowi umowę na samochód, rok 2014 zamknął się stratą w kwocie 2 300 691,80 zł, zobowiązania podatkowe z tytułu podatku dochodowego za 2013 roku wynoszą aktualnie kwotę 394 227,60 zł. Pismem z dnia 30 sierpnia 2013 roku wierzyciel (...) Sp. z o. o. skierował do niego wezwanie do zapłaty kwoty 371 593,28 zł. Dyrektor Izby Skarbowej w L. utrzymał w mocy decyzję Naczelnika II US w L. z dnia 15 lipca 2014 roku, odmawiającą umorzenia zaległości podatkowej na kwotę 299 793 zł.

J. W. (1), żeby nie narażać rodziny na zaciągane zobowiązania, wystąpił do żony o zniesienie wspólności majątkowej, a gdy nie wyraziła zgody, wniósł pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wyrokiem z dnia 31 maja 2012 roku w sprawie (...) ustanowił rozdzielność majątkową J. W. (1) i K. W. (2) z dniem 1 maja 2012 roku.

K. W. (2) wniosła w 2012 roku przeciwko J. W. (1) pozew o alimenty na rzecz dzieci. W toku wszczętego postępowania egzekucyjnego, w 2012 roku dowiedziała się ona od komornika, że J. W. (1) nie ma środków, z których komornik mógłby ściągnąć należności alimentacyjne, nie może odnaleźć sprzętu budowlanego, samochód wzięty w leasingu nadal jest własnością banku. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie Michał Walewski prowadził w stosunku do dłużnika J. W. (1) siedem postępowań egzekucyjnych, w których egzekucja okazała się bezskuteczna.

K. W. (2) w obawie, żeby nie przepadł dom w M. przy ul. (...), jeździła do J. W. (1) i domagała się „przepisania” nieruchomości na rzecz dzieci. Pod naciskiem żony J. W. (1) zdecydował się „przepisać” dom na dzieci, żądając ustanowienia na swoją rzecz dożywotniego użytkowania.

Aktem notarialnym z dnia 29 stycznia 2013 roku, sporządzonym przez notariusza P. B. w L., Rep.(...), J. W. (1) i K. W. (2) dokonali na rzecz G. W., K. W. (1), M. W. (1) i M. W. (2) darowizny prawa własności nieruchomości położonej w M. przy ul. (...) (działka nr (...)), dla której jest prowadzona księga wieczysta nr (...) wraz z ustanowieniem przez K. W. (1) nieodpłatnie na rzecz darczyńców prawa dożywotniego użytkowania przysługującego jej udziału do 1/3 części we współwłasności opisanej wyżej nieruchomości.

Wierzyciele i komornicy poszukiwali J. W. (1). Do domu przy ul. (...) w M. przyjeżdżała też Policja i Straż Graniczna, poszukując miejsca pobytu J. W. (1).

Darczyńca J. W. (3) w chwili wykonywania darowizny miał świadomość istniejących długów, wiedział, że za wystawione faktury nie uzyskał faktycznie pieniędzy, nie miał środków pieniężnych na dokończenie kolejnych kontraktów, przekraczał terminy wykonania robót budowlanych. Nie miał innego majątku. Zbył koparkę, samochody zajęli komornicy, wyzbywał się ruchomości w postaci narzędzi budowlanych.

W dniu 30 maja 2014 roku J. W. (1) zamknął działalność gospodarczą. Po zlikwidowaniu działalności przez J. W. (1), w tym samym zakresie działalność otworzyła partnerka życiowa dłużnika, a pozwani K. W. (1) i G. W. widywali J. W. (1) wożącego po mieście samochodem dostawczym materiały budowlane i rusztowania. W sprawie rozwodowej J. W. (1) przedłożył zaświadczenie, że od kwietnia 2014 roku korzystał z pomocy Ośrodka (...) im. (...) A. w B. w postaci nieodpłatnych noclegów oraz decyzję (...) w P. o zasiłku celowym w lutym 2015 roku na zakup leków, żywności i odzieży. Od lutego 2014 roku J. W. (1) rozpoczął leczenie na Oddziale Psychiatrycznym Szpitala (...) w L. i korzystał z pomocy psychologicznej i psychiatrycznej w Centrum Pomocy (...) w L.. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS J. W. (1) został uznany za częściowo niezdolnego do pracy do 30 czerwca 2016r i otrzymał rentę w kwocie 576 zł.

Umową przelewu wierzytelności z dnia 22 maja 2014 roku powód (...) Sp. z o. o. w W. nabył od Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o. w L. wierzytelność wynikającą z nakazu zapłaty z dnia 23 lipca 2013 roku, wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, sygn. akt (...).

Wszczęte z wniosku powoda przez Komornika przy SR dla Warszawy-M. w W. w sprawie o sygn. akt (...) postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Wyrokiem z dnia 28 października 2015 roku w sprawie o sygn. akt (...)Sąd Okręgowy w Lublinie rozwiązał małżeństwo J. W. (1) i K. W. (2) z winy obu stron, ograniczając J. W. (1) władzę rodzicielską nad małoletnimi M. W. (2) i M. W. (1) do prawa dowiadywania się o istotnych sprawach dzieci.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dowodów ustalił powyższy stan faktyczny.

Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne dokumenty, na których oparł ustalenia faktyczne, a także dowody osobowe, za wyjątkiem części zeznań pozwanych w zakresie stanu majątkowego, płynności finansowej i wypłacalności z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej dłużnika J. W. (1), które uznał za niewiarygodne i wewnętrznie sprzeczne. Pozwani twierdzili, że nie wiedzieli o stanie finansów dłużnika, a jednocześnie nie zdołali wyegzekwować za pośrednictwem komornika alimentów, poszukiwali dłużnika z powodu nieopłaconych rachunków za prąd, obawiali się utracić dom.

Dokonując oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W myśl art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jednocześnie ustawodawca wprowadził domniemanie, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.).

Ciężar udowodnienia, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, spoczywa na korzystającym z omawianej regulacji prawnej wierzycielu. W praktyce ustala się ten fakt za pomocą domniemania faktycznego, opartego na dwóch innych faktach: że dłużnik wiedział o istnieniu wierzycieli oraz, że znał skutek dokonywanej czynności dla jego majątku (usunięcie lub nieuzyskanie określonych składników majątku). Ten ostatni fakt przeważnie też ustala się przez domniemanie faktyczne, którego podstawą jest ogólna dojrzałość, sprawność umysłowa i doświadczenie życiowe dłużnika.

Kwestia działania osoby trzeciej w złej wierze w chwili dokonywania czynności prawnej z dłużnikiem bywa zdecydowanie trudniejsza do wykazania. Gdy jednak wskutek czynności krzywdzącej wierzyciela korzyść otrzymała osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem, wierzyciel zostaje zwolniony z konieczności dowodzenia, iż osoba trzecia wiedziała o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli; okoliczność ta jest objęta domniemaniem prawnym. Wierzyciel musi udowodnić jedynie podstawę domniemania – istnienie bliskiego stosunku między dłużnikiem a osobą trzecią w chwili dokonywania zaskarżonej czynności. Chodzi tu o faktyczną bliskość pozwalającą przyjąć, że osoba trzecia mogła znać sytuację majątkową dłużnika i cel jego działań.

Stan faktyczny niniejszej sprawy był w znacznej części bezsporny, w szczególności dotyczy to istnienia chronionej wierzytelności i świadomości dłużnika ciążących na nim zobowiązań, a także zaistnienia samej czynności, której dotyczyło żądanie pozwu. Nieruchomość będąca jej przedmiotem według oświadczeń stron ma wartość około 400 000 zł. Dłużnik dokonując darowizny miał świadomość pokrzywdzenia wierzycieli. Uświadamiał sobie, że ta czynność spowoduje niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku, który na skutek dokonanej przez niego czynności doznał uszczuplenia, a wręcz wyzbył się go. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika. Wystarczy, że dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności.

To, czy czynność prawna dłużnika krzywdzi wierzycieli, należy oceniać nie według chwili dokonania tej czynności, lecz według chwili jej zaskarżenia. W chwili zaskarżenia czynności należało uznać, iż umowa darowizny zawarta przez pozwanych z dłużnikiem została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, bowiem przyczyną złożenia pozwu była niemożność wyegzekwowania przysługującej powodowi należności.

Z okoliczności sprawy wynika świadomość i wręcz trudność pozwanych w uzyskaniu od J. W. (1) środków finansowych na bieżące utrzymanie i z tytułu przysługujących alimentów oraz poszukiwanie dłużnika przez wierzycieli. Z zeznań K. W. (2) wynika wprost obawa o majątek. W niniejszej sprawie korzyść majątkową na skutek przedmiotowej umowy uzyskały osoby będące w bliskim z dłużnikiem stosunku. W tej sytuacji przepis art. 527 § 3 k.c. ustanawia domniemanie, że wiedziały one, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

W ocenie Sądu Rejonowego całokształt okoliczności sprawy wskazuje, że operacja ta miała na celu uniemożliwienie wierzycielowi zaspokojenia się z majątku dłużnika.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Rejonowy uzasadnił art. 102 k.p.c., wskazując na charakter sprawy i sytuację materialną pozwanych, pozostających na utrzymaniu matki, jako szczególne okoliczności uzasadniające odstępstwo od zasady, iż przegrywający proces ponosi jego koszty.

Na podstawie § 19, § 20, § 2, § 4 i § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, Nr 163, poz.1349, ze zm.) Sąd Rejonowy przyznał wynagrodzenie pełnomocnikowi pozwanych M. W. (2) i M. W. (1), ustanowionemu z urzędu.

*

Apelacje od tego wyroku wnieśli pozwani K. W. (1), M. W. (1) i M. W. (2), wskazując, iż zaskarżają wyrok w części, a mianowicie w punkcie I. (co jest równoznaczne z zaskarżeniem wyroku także w zakresie rozstrzygnięć o kosztach procesu i o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu).

Pozwani zarzucili zaskarżonemu wyrokowi:

I. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

l) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zbyt dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie — a w szczególności zeznań: a) K. W. (2) w zakresie, w jakim wskazywała na brak po swojej stronie wiedzy o długach J. W. (1) przed zawarciem umowy darowizny z dnia 29 stycznia 2013 roku, w kontekście pozostałego materiału dowodowego w sprawie (osobowego i nieosobowego); b) G. W. i K. W. (1) w zakresie, w jakim wskazywali na brak wiedzy na temat jakichkolwiek długów po stronie J. W. (1) przed zawarciem umowy darowizny z dnia 29 stycznia 2013 roku, w kontekście pozostałego materiału dowodowego w sprawie (osobowego i nieosobowego);

2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zbyt dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego oraz brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie — skutkujące uznaniem przez Sąd za niewiarygodne zeznań pozwanych w zakresie stanu majątkowego, płynności finansowej i wypłacalności z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przez dłużnika J. W. (1) oraz uznanie ich przez Sąd za wewnętrznie sprzeczne przy podawanych faktach, że nie wiedzieli o stanie finansów ojca; powyższe twierdzenia Sądu pierwszej instancji są niezrozumiałe, ponieważ – jak wynika z materiału dowodowego, w tym z zeznań pozwanych – o długach J. W. (1) dowiedzieli się oni dopiero po pewnym czasie od dokonania darowizny nieruchomości, której dotyczy niniejsze postępowanie; informacje docierały do nich stopniowo, ale dopiero później, natomiast Sąd Rejonowy nie umiejscowił prawidłowo powyższych okoliczności w czasie i nie uzasadnił w sposób zrozumiały i przekonujący swojego stanowiska co do oceny wiarygodności tych zeznań, ograniczając się jedynie do lakonicznego stwierdzania, że są niewiarygodne;

skutkowało to dalszym uchybieniem Sądu pierwszej instancji, a mianowicie:

II. sprzecznością istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego sprawie materiału dowodowego, polegającą na nieuprawnionym przyjęciu, że:

- K. W. (2) w toku wszczętego egzekucyjnego w 2012 roku dowiedziała się od komornika, że J. W. (1) nie ma środków, z których komornik mógłby ściągnąć należności alimentacyjne, nie może odnaleźć sprzętu budowlanego, samochód wzięty w leasingu nadal jest własnością banku, w sytuacji, gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego nie daje podstawy do takiego stwierdzenia, bowiem zgodnie z konsekwentnymi zeznaniami K. W. (2) o w/w okolicznościach dowiedziała się dopiero po dokonaniu darowizny, której dotyczy niniejsza sprawa,

- K. W. (2) w obawie, żeby nie przepadł dom w M. przy ul. (...) jeździła do J. W. (1) i domagała się „przepisania” nieruchomości na rzecz dzieci – jednakże Sąd zdaje się nadinterpretować powyższy fakt, bowiem działania K. W. (2) brały się z obaw spowodowanych pozostawaniem J. W. (1) w związku z inną kobietą, a nie zaś długiem, o którym na ten czas K. W. (2) nie wiedziała;

co również w konsekwencji doprowadziło Sąd orzekający do:

II. naruszenia prawa materialnego, tj.: art. 527 § 1 k.c. oraz art. 527 § 3 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uwzględnienie powództwa w sytuacji, gdy w okolicznościach niniejszej sprawy brak było ku temu podstaw.

Pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów postepowania według norm prawem przepisanych.

Pozwana K. W. (1) wniosła nadto o dopuszczenie dowodu z dokumentu dołączonego do apelacji (decyzji z dnia 11 sierpnia 2015 roku o wymeldowaniu dłużnika) na okoliczność relacji rodzinnych z J. W. (1), braku jakichkolwiek relacji z nim oraz okoliczności podnoszonych w apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje pozwanych K. W. (1), M. W. (1) i M. W. (2) nie są zasadne.

Okoliczności, których dotyczą obie apelacje, a związane z wiedzą pozwanych o działaniu dłużnika – ich ojca J. W. (1) – ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, nie mają w sprawie istotnego znaczenia i z tego względu zbędna jest szczegółowa ocena przez Sąd Odwoławczy zgromadzonego materiału dowodowego w celu zweryfikowania prawidłowości ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, z których wynika, iż pozwani taką wiedzę mieli.

Z tego też względu podlegał pominięciu dowód zgłoszony w apelacji K. W. (1) jako nieistotny dla rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 227 k.p.c., a dodatkowo spóźniony, gdyż mógł być powołany przed Sądem pierwszej instancji (art. 381 k.p.c.).

Sąd Rejonowy nie zwrócił bowiem uwagi na to, że zgodnie z art. 528 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Czynnością prawną dłużnika, której uznania za bezskuteczną w celu ochrony swojej wierzytelności żądał powód, była darowizna udziału ½ we współwłasności nieruchomości, a zatem czynność prawna nieodpłatna. W tym stanie rzeczy żadnego znaczenia nie ma to, czy którekolwiek z obdarowanych dzieci J. W. (1) i jego ówczesna żona K. W. (2) wiedzieli o tym, że J. W. (1) ma znaczne długi, ma kłopoty z obsługą zadłużenia i wyzbywa się swojego majątku, a sama darowizna czyni go niewypłacalnym co najmniej w wyższym stopniu niż był przed jej dokonaniem.

Poza wspomnianą wyżej okolicznością Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne.

Sąd Rejonowy w pozostałym zakresie prawidłowo też zastosował przepisy k.c. o skardze pauliańskiej (aczkolwiek uwzględniając żądanie ewentualne w ogóle nie odniósł się do żądania zasadniczego).

W wyniku czynności prawnej dłużnika J. W. (1) pozwani uzyskali korzyść majątkową (nabyli od niego nieodpłatnie udział ½ we współwłasności nieruchomości), a J. W. (1) działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, w tym wierzyciela, któremu przysługiwała wierzytelność nabyta przez powoda i chroniona niniejszym procesem, a której istnienie potwierdza prawomocny nakaz zapłaty.

Ustalona przez Sąd pierwszej instancji sytuacja materialna dłużnika jednoznacznie świadczy o tym, że J. W. (1) miał świadomość pokrzywdzenia wierzycieli przedmiotową czynnością. Nie jest przy tym konieczne, aby dłużnik działał w celu pokrzywdzenia wierzycieli. Wystarczające jest, że działając, chociażby w celu zabezpieczenia dzieci, miał on świadomość, że wskutek dokonywanej czynności z jego majątku wyjdą aktywa, w wyniku czego wierzyciele nie będą mogli się zaspokoić, będą mogli zaspokoić się w mniejszym rozmiarze bądź w sposób istotnie utrudniony.

Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, że już w 2012 roku narastało różnego rodzaju zadłużenie J. W. (1), którego nie był w stanie obsługiwać. Nie dysponował już wówczas odpowiednim do tego majątkiem ani dochodami, a kolejne zawierane kontrakty nie przyniosły poprawy jego sytuacji. Niczego nie dowodzi wykazywanie przez niego istotnych dochodów w latach 2011-2012, gdyż zostały one wykazane wyłącznie księgowo, natomiast w rzeczywistości dłużnik nie otrzymał należności ujętych po stronie przychodów, a same wierzytelności były sporne. W niniejszym postępowaniu nie zostało w żaden sposób wykazane, aby dłużnik dysponował majątkiem, w tym wierzytelnościami, z którego mogliby się zaspokoić wierzyciele, nawet po dokonaniu przez niego darowizny udziału we współwłasności nieruchomości. Prowadzone przeciwko dłużnikowi postępowania egzekucyjne były bezskuteczne.

Podkreślić w tym miejscu należy, że mimo, iż K. W. (2) i J. W. (1) nie ujawnili notariuszowi okoliczności istnienia między nimi rozdzielności majątkowej, zgodnie z art. 43 § 1 k.r.io. oraz art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.io. w istocie rozporządzili na rzecz dzieci przysługującymi im po ustaniu wspólności ustawowej udziałami w przedmiotowej nieruchomości. Uznanie czynności prawną za bezskuteczną dotyczy tylko darowizny przez J. W. (1) przysługującego mu udziału ½ (każdemu z dzieci w udziale po 1/8 w całej nieruchomości), natomiast darowizna analogicznego udziału pozwanym przez K. W. (2) nie jest objęta zaskarżonym wyrokiem. Wynika to z treści rozstrzygnięcia z punktu I. zaskarżonego wyroku i odpowiada treści żądania powoda.

Sąd Rejonowy nieprecyzyjnie natomiast wskazał w tym rozstrzygnięciu, że uznanie za bezskuteczną dotyczy również czynności ustanowienia przez K. W. (1) na rzecz każdego z darczyńców prawa dożywotniego użytkowania przysługującego jej udziału ¼ we współwłasności nieruchomości, podczas gdy żądanie pozwu i rozstrzygnięcie dotyczyło tylko ustanowienia tego prawa na udziale, który K. W. (1) otrzymała od J. W. (1), wynoszącym – jak to już wyżej wskazano – 1/8 części we współwłasności całej nieruchomości. W tym zakresie na podstawie art. 350 § 1 i § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy sprostował zaskarżony wyrok.

Prawidłowo też Sąd Rejonowy potraktował na gruncie skargi pauliańskiej darowiznę udziału i obciążenie udziału prawem dożywotniego użytkowania jako jedną czynność prawną, a ustanowienie prawa dożywotniego użytkowania nie zmienia charakteru tej czynności jako nieodpłatnej w rozumieniu art. 528 k.c. (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2012 roku, II CSK 206/12, Monitor Prawa Bankowego 2013/10/46).

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił obie apelacje jako niezasadne, a na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. wobec oddalenia apelacji oddalił wnioski skarżących o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania odwoławczego. Strona powodowa, reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, nie żądała zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i jej roszczenie o te koszty wygasło (art. 109 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).

Na podstawie art. 29 ust. l ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 1982 roku, Nr 16, poz. 124, ze zm.) oraz § 4, § 8 pkt 5 i § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 roku, poz. 1714, ze zm.) Sąd Okręgowy przyznał wynagrodzenie pełnomocnikowi z urzędu ustanowionemu dla pozwanych M. W. (1) i M. W. (2).

Z tych względów, na podstawie wyżej powołanych przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.