Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Antoni Smus

SSO Katarzyna Powalska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. T.

przeciwko Towarzystwu (...) SA z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 13 października 2017 roku, sygnatura akt I C 469/16

I.  z apelacji obu stron zmienia zaskarżony wyrok w punktach 2, 3 i 4 w ten sposób, że:

a)  w punkcie 2 obniża zasądzoną kwotę z 1699,60 złotych do 1674,60 (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt cztery 60/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 3 sierpnia 2016 roku zamiast 3 marca 2016 roku;

b)  punktowi 4 nadaje brzmienie: „oddala wniosek pozwanego o zwrot kosztów zastępstwa prawnego”;

II.  w pozostałym zakresie obie apelacje oddala;

III.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego;

IV.  przyznaje adwokatowi D. D. zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 1476 (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych brutto, którą nakazuje wypłacić z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wieluniu.

Sygn. akt I Ca 553/17

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym do Sądu Rejonowego w Wieluniu powód M. T. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 15.000,00 złotych „z tytułu odszkodowania za doznane przez niego krzywdy i cierpienia oraz koszty leczenia po wypadku z dnia 03 listopada 2014 r.”

Pismem z dnia 26 kwietnia 2016 r. pełnomocnik powoda rozszerzył powództwo w przedmiotowej sprawie, wnosząc o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda również ustawowych odsetek za opóźnienie od żądanej kwoty 15.000 zł za okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Pismem z dnia 04 lipca 2016r. pełnomocnik powoda z urzędu rozszerzył powództwo i wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, o zasądzenie kwoty 2.161,60 zł tytułem odszkodowania, na które składały się: zwrot kosztów rehabilitacji – 225 złotych, kwota 1012,60 złotych jako zwrot kosztów dojazdu na zabiegi i 924 złote z tytułu kosztów opieki, wszystkie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanemu do dnia zapłaty oraz o ustalenie odpowiedzialności na przyszłość pozwanej za skutki wypadku z dnia 03 listopada 2014 r., (pismo pełnomocnika powoda z dnia 04 lipca 2016 r. k. 64-66).

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych .

Wyrokiem z dnia 13 października 2017 roku, w sprawie sygn. akt I C 469/16, Sąd Rejonowy w Wieluniu zasądził od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz M. T. tytułem zadośćuczynienia kwotę 2.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 marca 2016 roku do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania kwotę 1.699,60 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 marca 2016 roku do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Ponadto Sąd w wyroku zasądził od M. T. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 3 792,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego i orzekł o przejęciu na rachunek Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Wieluniu nieuiszczonych kosztów sądowych. Sąd zasądził również od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu na rzecz radcy prawnego D. D. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu kwotę 2.952,00 zł, w tym kwotę 552,00 zł tytułem podatku od towarów i usług, a także zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu na rzecz radcy prawnego D. N. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu kwotę 2.952,00 zł, w tym kwotę 552,00 zł tytułem podatku od towarów i usług.

Postanowieniem z dnia 03 listopada 2017 r. w sprawie o sygn. akt I C 469/16 z powództwa M. T. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zadośćuczynienie Sąd Rejonowy w Wieluniu uzupełnił punkt 6 sentencji wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 13 października 2017 r. poprzez wpisanie zamiast kwoty 2.952 złotych prawidłowej 3.517,85 złotych.

Powyższe rozstrzygnięcie wydano w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

W dniu 3 listopada 2014 roku M. T. podróżował na przednim siedzeniu jako pasażer samochodu marki R. (...) nr rej. (...) prowadzonym przez A. C.. Kierujący pojazdem marki A. (...) o nr rej. (...) wyjeżdżając z bramy posesji nie ustąpił pierwszeństwa nadjeżdżającemu pojazdowi R. Laguna powodując kolizję. W wyniku zdarzenia pojazd, którym podróżował M. T. został uszkodzony. Na miejsce zdarzenia nie została wezwana policja, ani pogotowie ratunkowe.

Po kilku godzinach od zdarzenia powód zaczął odczuwać coraz silniejsze bóle kręgosłupa szyjnego, sztywność karku, napięcie i zmęczenie, a następnie ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa i potyliczne bóle głowy. Kiedy następnego dnia powód udał się do Poradni (...) (...) przy Wojewódzkiej (...) w Ł., lekarz ortopeda rozpoznał skręcenie kręgosłupa szyjnego i zalecił noszenie kołnierza ortopedycznego do trzech tygodni od daty zdarzenia oraz przepisał leki przeciwbólowe. Powód przebywał na zwolnieniu lekarskim do dnia 5 lutego 2015 roku i w tym czasie rozpoczął rehabilitację. W dniach od 14 stycznia do 27 stycznia 2015 roku odbył kilkanaście zabiegów w Ł., których koszt wynosił 225,00 złotych. Odległość na trasie W. – Ł. – W. wynosi 122 km. Przez okres 21 dni przez dwie godziny dziennie powód wymagał opieki osób trzecich w czynnościach dnia codziennego związanych z dźwiganiem, podnoszeniem rąk do góry, schylaniem. Stawka godzinowa za usługi opiekuńcze na terenie kraju świadczone przez firmy zawodowo trudniące się wykonywaniem tego rodzaju pracy mieszczą się w przedziale od 10 złotych do 20 złotych, w zależności od pory doby wykonywania opieki. W 2016 roku powód zgłosił pozwanemu roszczenie o zadośćuczynienie w wysokości 15 000,00 złotych oraz roszczenie odszkodowawcze powstałe wskutek wypadku z dnia 3 listopada 2014 roku. Pozwany odmówił wypłaty jakichkolwiek kwot tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania. Powód w chwili wypadku miał 32 lata.

Sąd ustalił za biegłym sądowym z zakresu neurologii J. M., iż u powoda doszło wskutek zdarzenia do zespołu bólowego kręgosłupa szyjnego o charakterze nawrotowym, pourazowy – bez objawów uszkodzenia układu nerwowego oraz skręcenia kręgosłupa szyjnego bez powikłań neurologicznych. Nie spowodowało to uszczerbku na zdrowiu, w dokumentacji lekarskiej powoda dotyczącej wypadku z dnia 3 listopada 2014 roku nie widnieją zapisy świadczące o występowaniu u powoda objawów uszkodzenia organicznego ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego. Powód nie był leczony z przyczyn neurologicznych i nie posiada dokumentacji leczenia neurologicznego, zaś cały proces leczenia skutków wypadku trwał 3 miesiące i dotyczył powikłań po skręceniu kręgosłupa szyjnego, w postaci zespołu bólowego wynikającego z urazowego szkodzenia aparatu więzadłowego w odcinku szyjnym.

Potwierdził ten stan także biegły ortopeda, stwierdzając u powoda stan po skręceniu kręgosłupa szyjnego i brak długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Z tym zaś wiązała się konieczność noszenia przez powoda kołnierza ortopedycznego przez trzy tygodnie i przeprowadzenia rehabilitacji, co poprawiło stan zdrowia powoda po wypadku, powodując, iż nie pozostały u niego żadne ograniczenia w zakresie ruchomości kręgosłupa szyjnego, ani lędźwiowego, a wypadek nie wpłynął także na osłabienie obu kończyn górnych. Takie postepowanie medyczne warunkowało przez pierwsze 3 tygodnie po wypadku znacznie ograniczoną sprawność ze względu na silne bóle i konieczność stosowania kołnierza ortopedycznego, w związku z powyższym wskazana była pomoc osób trzecich przy ubieraniu się, myciu i przygotowywaniu posiłków. Obecnie funkcjonowanie powoda na co dzień nie jest w żądnym stopniu ograniczone. Kręgosłup powoda obecnie nie wykazuje odchyleń od stanu prawidłowego. Rokowania dla pełnego odzyskania sprawności organizmu powoda są korzystne i zdarzenie nie pozostawiło żadnych skutków. Potwierdziły to w pełni także wnioski biegłej z zakresu rehabilitacji medycznej, która wskazała także, iż powód w okresie od dnia 3 listopada 2014 roku do dnia 31stycznia 2015 roku był czasowo niezdolny do pracy, natomiast obecnie nie ma żadnych przeciwskazań do wykonywania pracy przez powoda nas poziomie posiadanych przez niego kwalifikacji zawodowych.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy ocenił zasadność i wysokość dochodzonego przez powoda roszczenia o zadośćuczynienie, wskazując, iż materialnoprawną podstawę tegoż żądania stanowi art. 445 § 1 k.c. Nie budzi wątpliwości, iż powód doznał w wyniku wypadku komunikacyjnego krzywdy. Na drugi dzień po zdarzeniu powodowi udzielono pomocy lekarskiej polegającej na zaleceniu noszenia kołnierza ortopedycznego i zażywaniu leków przeciwbólowych. Powód nosił kołnierz ortopedyczny przez okres 3 tygodni co niewątpliwie stanowiło dla niego znaczne utrudnienie w poruszaniu się. Następnie powód musiał korzystać z zabiegów rehabilitacyjnych. Powód w pierwszym okresie po wypadku, tj. około 3 tygodni miał ograniczoną znacznie sprawność ruchową ze względu na silne bóle kręgosłupa szyjnego i konieczność stosowania kołnierza ortopedycznego. Trudno jest dokładnie ocenić rozmiar cierpień M. T. z uwagi na subiektywność odczuwania bólu fizycznego i psychicznego. Biorąc jednak pod uwagę, iż powód odczuwał dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego, które musiały być łagodzone doraźnie zażywaniem środków przeciwbólowych, uznać należy, iż rozmiar tych cierpień był znaczny. Nadto sam fakt, iż powód zmuszony był na co dzień korzystać z pomocy innych osób, stanowić musiał dla niego dyskomfort. Z drugiej jednak strony należy podkreślić, iż biegli, którzy badali powoda na potrzeby wydania opinii w niniejszej sprawie, nie stwierdzili u powoda występowania jakiegokolwiek występowania trwałego uszczerbku na zdrowiu. Zgodnie natomiast podali w swoich opiniach, iż powód po przeprowadzonej rehabilitacji powrócił w pełni do wykonywania normalnych funkcji społecznych i rodzinnych.

Dlatego Sąd mając na uwadze rozmiar i zakres cierpień powoda, czas ich trwania, czas spędzony na rehabilitacji, zerowy uszczerbek na zdrowiu, wiek powoda, który jest osoba młodą, ograniczenia życiowe powoda w zakresie czynności codziennych w domu bezpośrednio po wypadku i konieczność opieki osób trzecich uznał, że zadośćuczynienie to powinno stanowić kwotę 2 000,00 złotych. Kwota ta uwzględnia stopień cierpień fizycznych i psychicznych, a więc rozmiar doznanej krzywdy i związany z tym czas trwania cierpień. Sąd przyznając kwotę o 13 000,00 złotych niższą kierował się przede wszystkim tym, że wysokość zadośćuczynienia nie może być nadmierna w porównaniu z istniejącymi stosunkami majątkowymi społeczeństwa.

Analizując materiał dowodowy Sąd uznał również, iż powodowi przysługuje żądanie od pozwanej odszkodowanie, poprzez zwrot wynikłych z choroby kosztów i wydatków, które ustawodawca przewiduje przepisem art. 444 § 1 k.c. W przedmiotowej sprawie powód wykazał, iż poniósł koszty rehabilitacji w wysokości 250,00 zł i koszty dojazdów na rehabilitację w wysokości 1 012,60 złotych, a koszty te nie zostały pokryte przez pozwaną. Z dokumentów przedstawionych przez powoda tj. z adnotacji na skierowaniu na rehabilitację do (...) w Ł. wynika, iż powód odbył 10 wizyt rehabilitacji w Ł., gdzie dojazd z W. do Ł. i z powrotem wynosi 122 km. Zwrot kosztów przejazdu został wyliczony w oparciu o rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 23 października 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy i została wyliczona poprzez iloczyn 122 km x 0,8358 złotych x 10 wizyt. Bacząc na rodzaj urazów, których doznał powód, Sąd nie miał wątpliwości, co do zasadności jego roszczenia w zakresie odszkodowania z tytułu konieczności korzystania z pomocy osób trzecich w zakresie potwierdzonym przez biegłych lekarzy. Powołał się na utrwalony w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym fakt ponoszenia całego ciężaru opieki nad poszkodowanym w czasie leczenia i rehabilitacji, przez członków najbliższej rodziny nie zwalnia osoby odpowiedzialnej od zwrotu obejmującego wartości świadczenia. W przedmiotowej sprawie wykazano, iż opiekę nad powodem sprawowali najbliżsi członkowie rodziny . Z faktu notoryjnie znanego Sądowi z sprawach o zadośćuczynienie rozpoznawanych w tut. Sądzie wynika, iż obecnie koszt sprawowania opieki nad osoba chora za 1 godzinę opieki wynosi od 10 do 20 złotych. Sad przyjął za właściwą koszt godziny opieki wskazana przez powoda na 11 złotych. Sposób matematycznego wyliczenia wysokości roszczenia z tytułu kosztów opieki osób trzecich przedstawia się następującą: 21 dni tygodnie x 2 godziny dziennie x 11 złotych co czyni kwotę 462,00 złotych. Ponieważ pozwana w postępowaniu likwidacyjnym nie wypłaciła powodowi żadnych kwot z tytułu odszkodowania tj. za koszt dojazdów i koszt sprawowania opieki przez osoby trzecie, Sąd zasądził na rzez powoda pozostałą różnicę tj. kwotę 1 699,60 złotych. O odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia Sąd orzekł na podstawie art. 455 k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu ustawy obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz art. 481 § 1 i 21 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 09 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1830). Sąd przyjął jako datę naliczania odsetek dzień 3 marca 2016 roku, który jest dniem wytoczenia powództwa. Sąd oddalił roszczenie powoda o ustalenie odpowiedzialności pozwanej za szkody mogące powstać w przyszłości, gdyż rodzaj doznanych obrażeń jakkolwiek wyrażający się w znacznym natężeniem cierpień fizycznych i psychicznych powoda, nie stanowi dla niego zagrożenia życia i zdrowia i nie łączy się przyczynowo z ewentualnymi komplikacjami zdrowotnymi i kosztami z tymi związanymi, do których pokrycia należałoby zobowiązać stronę pozwaną..

Mając na uwadze sytuacją majątkową powoda, który był zwolniony z kosztów sądowych, Sąd nieuiszczone koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wieluniu, o czym orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Trudna sytuacja finansowa powoda nie uzasadniała jednak obowiązku zwrotu stronie przeciwnej kosztów zastępstwa prawnego. W tym zakresie Sąd zastosował art. 100 k.p.c.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżyły obie strony.

Pełnomocnik pozwanego objął go apelacją w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.699,60 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 03 marca 2016 r. do dnia zapłaty (pkt. 2 wyroku) oraz co do pkt. 4 wyroku, zarzucając rozstrzygnięciu:

1.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 321 § 1 KPC poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 250 zł tytułem zwrotu kosztów rehabilitacji - co stanowi orzeczenie ponad żądanie wyrażone w piśmie strony powodowej z dnia 29 czerwca 2016 r. z rozszerzeniem powództwa (doręczonego pozwanemu na rozprawie w dniu 02 sierpnia 2016 r.), w którym to piśmie strona powodowa domagała się zasądzenia z tytułu poniesionych kosztów rehabilitacji kwoty 225 zł,

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 444 § 1 KC poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że pozwany winien zwrócić powodowi koszty rehabilitacji, koszty dojazdów oraz koszty opieki osób trzecich w sytuacji, kiedy powód nie wykazał, ażeby poniósł z w/w tytułów jakiekolwiek koszty, a tym samym, ażeby poniósł jakąkolwiek szkodę,

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 361 KC w zw. z art. 822 KC w zw. z § 2 pkt. 1 b rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy wraz z późn. zmianami - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, kiedy w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było przesłanek do zastosowania w/w przepisu,

4.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 232 KPC w zw. z art. 233 KPC poprzez przekroczenie przez Sąd Rejonowy granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że powód wykazał wysokość szkody, tj.:

a.  poniesionych kosztów rehabilitacji - co doprowadziło do zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 250 (lub 225 zł) z tego tytułu, opierając się w tym zakresie wyłącznie na twierdzeniu strony powodowej, podczas gdy ze zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego nie wynika jakie koszty poniósł powód w związku z rehabilitacją,

b.  poniesionych kosztów dojazdów na rehabilitację - co doprowadziło do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.012,60 zł z tego tytułu, podczas gdy ze zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego nie wynika jakie koszty rzeczywiste (koszty paliwa) poniósł powód w związku z dojazdami na rehabilitację,

c.  poniesionych kosztów opieki osób trzecich, co doprowadziło do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 462 zł z tego tytułu, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powód nie poniósł żadnych kosztów z tytułu opieki osób trzecich, zaś opiekę nad nim świadczyły nieodpłatnie osoby najbliższe, które również nie poniosły z tego tytułu żadnych kosztów,

5.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 321 § 1 KPC poprzez zasądzenie na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 1.699,60 zł począwszy od dnia 03 marca 2016 r. do dnia zapłaty - co stanowi orzeczenie ponad żądanie wyrażone w piśmie strony powodowej z dnia 29 czerwca 2016 r. z rozszerzeniem powództwa (doręczonego pozwanemu na rozprawie w dniu 02 sierpnia 2016 r.), w którym to piśmie strona powodowa domagała się zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie począwszy od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma z rozszerzeniem powództwa do dnia zapłaty.

W oparciu o powyższe zarzuty pełnomocnik pozwanej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1. oddalenie powództwa w zakresie zasądzonego na rzecz powoda odszkodowania, tj. co do kwoty 1.699,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 03 marca 2016 r. do dnia zapłaty (pkt. 2 wyroku),

2. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych oraz stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu w postępowaniu przed Sadem I instancji (art. 100 zd. 1 KPC).

Pełnomocnik powoda M. T. zaskarżył wyrok w zakresie oddającym powództwo co do kwoty 13 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 marca 2016 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 445 § 1 k.c. oraz zasądzającej od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 792,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego. Wyrokowi temu zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego:

a)  art. 445 § 1 k.c. poprzez zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości nieuwzględniającej zakres doznanej krzywdy, w sytuacji gdy zakres obrażeń uzasadnia przyznanie wyższej kwoty zadośćuczynienia,

b)  § 8 pkt 5 w zw. z § 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 22 października 2015 roku poprzez przyznanie na rzecz pełnomocnika powoda z urzędu r. pr. D. D. 1/2 stawki wygrodzenia pełnomocnika ze względu na działanie na początkowym etapie w niniejszej sprawie również innego pełnomocnika z urzędu.

- naruszenie przepisów postępowania:

a) art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieodstąpienie od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej od oddalonej części powództwa, podczas gdy okoliczności związane z przebiegiem zdarzenia, procesu, a także sytuacja materialna powoda uzasadniały na zasadzie słuszności o nieobciążaniu powoda tymi kosztami.

Wskazując na powyższe uchybienia pełnomocnik powoda M. T., wniósł o:

a) zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie na rzecz powoda dalszej kwoty 13.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 marca 2016 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia zgodnie z art. 445 § 1 k.c, ewentualne odstąpienie od obciążenia powoda kosztami postępowania pierwszoinstancyjnego oraz apelacyjnego,

b) przyznanie pełnomocnikowi powoda kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, iż koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spośród apelacji wywiedzionych zarówno przez stronę powodową jak i pozwaną, to ta wywiedziona przez pełnomocnika Towarzystwa (...) S.A. w W. zasługiwała na częściowe uwzględnienie, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku w postulowanym kierunku, zaś co do zarzutów apelacji powoda zasadne były jedynie w aspekcie kosztów procesu.

Ma niewątpliwie rację pełnomocnik pozwanej wskazując, że Sąd I instancji naruszył treść art. 321 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 250 zł tytułem zwrotu kosztów rehabilitacji oraz poprzez zasądzenie na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 1.699,60 zł począwszy od dnia 03 marca 2016 r. do dnia zapłaty, co stanowi orzeczenie ponad żądanie wyrażone w piśmie strony powodowej z dnia 29 czerwca 2016 r. dotyczącym rozszerzenia powództwa, w którym to piśmie strona powodowa domagała się zasądzenia z tytułu poniesionych kosztów rehabilitacji kwoty jedynie 225 zł oraz zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie począwszy od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma z rozszerzeniem powództwa do dnia zapłaty. Przypomnieć w tym miejscu należy, że zgodnie z treścią art. 321 § 1 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Wyrażony w art. 321 § 1 k.p.c. zakaz orzekania ponad żądanie jest przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności. Oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzić świadczenia innego, niż to, którego zażądał powód, nie może też zasądzić więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. W niniejszym postępowaniu w piśmie z dnia 29 czerwca 2016 r. pełnomocnik powoda zajmując stanowisko procesowe w sprawie wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 225 zł z tytułu poniesionych przez powoda kosztów rehabilitacji oraz o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie począwszy od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma z rozszerzeniem powództwa do dnia zapłaty, tymczasem Sąd I instancji uznał za uzasadnione roszczenie powoda w zakresie kosztów rehabilitacji i zasądził z tego tytułu kwotę 250 zł oraz zasądził na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 1.699,60 zł począwszy od dnia 03 marca 2016 r. do dnia zapłaty, co niewątpliwie stanowiło wyjście poza granice roszczenia i skutkować musiało zmianą zaskarżonego orzeczenia w tym zakresie.

Nieskuteczna okazała się pozostała część apelacji pełnomocnika pozwanego (...) S.A. w W., w tym zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 444 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwany winien zwrócić powodowi koszty rehabilitacji, koszty dojazdów oraz koszty opieki osób trzecich, w sytuacji, kiedy powód nie wykazał, aby poniósł z w/w jakiekolwiek koszty, a tym samym, ażeby poniósł jakąkolwiek szkodę. Celem regulacji zawartej w dyspozycji art. 444 § 1 k.c. jest naprawienie szkody majątkowej doznanej przez pokrzywdzonego wskutek okoliczności związanych ze wskazanymi w tej normie prawnej okolicznościami dotykającymi pokrzywdzonego, tj. uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, iż poszkodowany może domagać się także zwrotu kosztów opieki nad nim i kosztów rehabilitacji poniesionych przez członków jego najbliższej rodziny (por. np. wyrok SN z 15 lutego 2007 r., II CSK 474/06, LEX nr 274155). Obowiązek kompensaty kosztów obejmuje wszelkie koszty wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, a więc wszystkie niezbędne i celowe wydatki: w szczególności będą to oczywiście koszty leczenia, konsultacji i rehabilitacji , ale też i koszty transportu, odwiedzin osób bliskich (por. wyrok SN z 7 października 1971 r., II CR 427/71, OSP 1972, z. 6, poz. 108), szczególnego odżywiania i pielęgnacji w okresie rekonwalescencji (por. uchwała SN (7) z 19 czerwca 1975 r., PRN 2/75, OSNC 1976, nr 4, poz. 70; wyrok SN z 21 maja 1973 r., II CR 194/73, OSP 1974, z. 4, poz. 83); takie szerokie ujęcie obowiązku odszkodowawczego spotkało się z aprobatą zarówno judykatury, jak i przedstawicieli nauki prawa. Nadto, jeżeli w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia poszkodowanemu potrzebna jest opieka (stała, tymczasowa) odszkodowanie obejmuje także koszty tej opieki. Nie jest konieczne, aby poszkodowany rzeczywiście opłacił koszty takiej opieki, bowiem stanowią one element należnego mu odszkodowania nawet wtedy jeśli opieka była sprawowana przez członków rodziny poszkodowanego nieodpłatnie (tak Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 4.03.1969 r., I PR 28/69,OSNCPiUS 1969, Nr 12, poz.229, w wyroku z 4.10.1973 r., II CR 365/73, OSNCPiUS 1974, Nr 9, poz.147). Szkodą jest już bowiem konieczność zapewnienia opieki, natomiast zapewnienie sobie przez poszkodowanego taniej lub nawet nieodpłatnej opieki nie zmniejsza szkody. Zaprezentowane stanowisko jest zgodne z ogólnymi zasadami szacowania odszkodowania i naprawienia szkody – samodzielne usunięcie skutków zdarzenia szkodzącego przez poszkodowanego nie zmniejsza należnego poszkodowanemu odszkodowania. Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej strona powodowa w sposób należyty wykazała, iż poniosła koszty rehabilitacji, oraz koszty dojazdów na rehabilitację. Z dokumentów przedstawionych przez powoda tj. z adnotacji na skierowaniu na rehabilitację do (...) w Ł. wynika, iż powód odbył 10 wizyt rehabilitacji w Ł.. Ponieważ strona powodowa nie wskazała kosztów dojazdu na rehabilitację, Sąd I instancji ustalając wysokość należnego zwrotu kosztów dojazdu na rehabilitację zgodnie ze stanowiskiem judykatury miał prawo posiłkować się rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 października 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Zabieg ten jest uprawniony w świetle art. 322 k.p.c. Tym samym niezasadny okazał się zarzut strony pozwanej naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego tj. art. 361 k.c. w zw. z art. 822 k.c. w zw. z zw. z § 2 pkt. 1 b rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy. Odnośnie zaś kosztów opieki osób trzecich podnieść należy, iż z przywołanego orzecznictwa wynika, że nie jest konieczne, aby poszkodowany rzeczywiście opłacił koszty takiej opieki. Ogół wskazanych okoliczności dowodzi, że nie jest trafny podniesiony przez stronę pozwaną zarzut naruszenia art. 232 oraz 233 k.p.c. Sąd pierwszej instancji bowiem w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a na jego podstawie poczynił adekwatne do treści materiału dowodowego ustalenia faktyczne. Ustalenia te Sąd Odwoławczy przyjmuje za własne, nie znajdując potrzeby ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Apelacja pełnomocnika powoda zasługiwała na uwzględnienie jedynie w części dotyczącej kosztów procesu. Wskazać należy, że Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku zasądził od M. T. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 3.792,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego. Z takim rozstrzygnięciem nie zgodził się pełnomocnik powoda, który podał iż okoliczności zdarzenia, procesu, a także sytuacja materialna powoda uzasadnia na zasadzie słuszności nieobciążanie powoda tymi kosztami.

Wobec tego, że roszczenie strony powodowej zostało w niniejszej sprawie uwzględnione w niewielkiej części, ale powództwo było jednak zasadne, przy rozliczaniu kosztów procesu należało sięgnąć do normy art. 102 k.p.c., przyjmując wypadek szczególnie uzasadniony, głównie z racji przebiegu samego procesu. Pamiętać bowiem należy, że sprawa niniejsza była sprawą o zadośćuczynienie, w której powód domagał się naprawienia wyrządzonej jej czynem niedozwolonym krzywdy. Niewątpliwie jego roszczenie należało do takich, których zasadność co do wysokości zależy od uznania Sądu. Miał więc prawo do subiektywnego odczucia, że powództwo jest zasadne, podczas gdy pozwany odmówił wypłaty jakiejkolwiek kwoty. Przy dochodzonym roszczeniu w wysokości 16.699,60 złotych, zasądzono powodowi jedynie łączną kwotę 3.699,60 złotych , a zatem koszty procesu , jakimi został obciążony przewyższają te należność. Tym samym przyznana kwota traci dla poszkodowanego jakiekolwiek realne znaczenie. W oparciu o powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, nadał punktowi 4 brzmienie „oddala wniosek pozwanego o zwrot kosztów zastępstwa prawnego”. Pozostała część apelacji pełnomocnika powoda nie zasługiwała na uwzględnienie. Wbrew zarzutom zawartym w złożonym środku zaskarżenia Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia wskazanych przez pełnomocnika przepisów prawa materialnego.

Wskazać trzeba, że nie jest trafny zarzut naruszenia art. 445 § 1 k.c. poprzez zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości nieuwzględniającej zakres doznanej krzywdy, w sytuacji gdy zakres obrażeń uzasadnia przyznanie wyższej kwoty zadośćuczynienia. Na wstępie należy przypomnieć, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia pozostawiono dyskrecjonalnej władzy sędziego, a Sąd Odwoławczy może dokonać zmiany ustalonej kwoty tylko wtedy gdy jest rażąco wygórowana. Przepis art. 445 § 1 k.c. nie wskazuje bowiem kryteriów ustalenia wysokości zadośćuczynienia, wskazuje jedynie, że ma być to „odpowiednia suma”. Obszerne orzecznictwo i piśmiennictwo wypracowało jednak kryteria, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie przez Sąd, jaka kwotę zadośćuczynienia należy uznać za „odpowiednią”, akcentując przede wszystkim potrzebę uwzględnienia rozmiaru krzywdy. W przypadku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia należy przede wszystkim wziąć pod uwagę rodzaj i stopień intensywności cierpień fizycznych i psychicznych, czas ich trwania, nieodwracalność skutków urazu, ich wpływ na dotychczasowy styl życia pokrzywdzonego, rodzaj wykonywanej przez niego pracy zarobkowej, szanse na przyszłość, a także poczucie nieprzydatności społecznej, czy wywołana następstwem wypadku bezradność życiową pokrzywdzonego ( patrz: wyrok SN z 26 marca 2015 r. V CSK 317/14, LEX 1666914).

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności, które mają wpływ na wysokość przyznawanego zadośćuczynienia i trafnie ocenił, że łączna kwota zadośćuczynienia w wysokości 2.000 zł rekompensuje doznaną przez powoda krzywdę. W szczególności wziął pod uwagę charakter odniesionych przez powoda obrażeń, konieczność noszenia kołnierza ortopedycznego i zażywania leków przeciwbólowych, a także konieczność korzystania z zabiegów rehabilitacyjnych. Zdarzenie nie pozostawiło jakichkolwiek trwałych następstw , nie wywołało uszczerbku na zdrowiu. Powód po przeprowadzonej rehabilitacji powrócił w pełni do normalnego życia oraz do wykonywania funkcji społecznych i rodzinnych, jest młodym mężczyzną, a cały okres leczenia polegającego na noszeniu kołnierza ortopedycznego i zabiegach rehabilitacyjnych trwał około trzech miesięcy, bez konieczności hospitalizacji, czy przeprowadzania inwazyjnych zabiegów medycznych. Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że zasądzone zadośćuczynienie nie jest zaniżone, a jego wysokość spełnia kompensacyjny charakter szkody niemajątkowej doznanej przez powoda na skutek wypadku.

Chybiony w ocenie Sądu Okręgowego okazał się podniesiony przez pełnomocnika powoda zarzut naruszenia § 8 pkt. 5 w zw. z § 4 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 22 października 2015 r. poprzez przyznanie na rzecz pełnomocnika powoda r. pr. D. D. ½ stawki wynagrodzenia pełnomocnika. Wskazać w tym miejscu należy, iż słusznie Sąd I instancji dostrzegł, iż powód na początku procesu reprezentowany był przez radcę prawnego D. N., który złożył jedynie pismo procesowe w sprawie, a następnie reprezentowany był przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w osobie D. D., który wykonywał kolejne czynności procesowe. Przypomnieć w tym miejscu należy, iż w oparciu o art. 109 § 2 k.p.c. Sąd ocenia wysokość wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi na podstawie autonomicznie określonych przesłanek i każdorazowo, oceniając charakter sprawy, uwzględnia rzeczywisty nakład pracy pełnomocnika i podjęte przez niego w sprawie czynności. W konsekwencji w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację sądu meriti w tej kwestii.

W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za drugą instancję, Sąd w oparciu o art. 100 k.p.c. Sąd zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sąd na podstawie § 8 ust. 5 w zw. z § 16 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 poz. 1715) w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu przyznał radcy prawnemu D. D. zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowania apelacyjnym w kwocie 1.476 złotych brutto, którą nakazał wypłacić z funduszy Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Wieluniu.