Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Katarzyna Powalska

SSR del. Małgorzata Klęk

Protokolant sek. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku E. S.

z udziałem Z. S.

o podział majątku wspólnego - inne

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 25 września 2017 roku, sygnatura akt I Ns 33/16

postanawia:

I.  z apelacji wnioskodawczyni zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 4 w ten sposób, że dopłatę należną wnioskodawczyni podwyższyć z kwoty 167.446,00 zł do kwoty 168.031,00 (sto sześćdziesiąt osiem tysięcy trzydzieści jeden) złotych, której płatność rozłożyć na 3 raty:

- I rata w kwocie 100.000,00 zł płatna w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia,

- II rata w kwocie 45.354,00 zł płatna w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia,

- III rata w kwocie 22.677,00 zł płatna w terminie 18 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia; wszystkie raty z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w terminie płatności którejkolwiek z nich;

II.  oddalić apelację wnioskodawczyni w pozostałej części, a apelacje uczestnika postępowania w całości;

III.  przyznać adwokat K. Ś. kwotę 738,00 (siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego udzielonego wnioskodawczyni w postępowaniu apelacyjnym z urzędu, którą nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu;

IV.  przyznaje adwokat L. J. (1) kwotę 2.214,00 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych brutto tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego uczestnikowi postępowania w postępowaniu apelacyjnym z urzędu, którą nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu.

Sygn. akt I Ca 27/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Wieluniu, w sprawie z wniosku E. S. przy udziale Z. S. o podział majątku dorobkowego, dokonał podziału majątku dorobkowego byłych małżonków, jak w punkcie 1, między którymi ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej został zniesiony wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 01 kwietnia 2015 roku sygn. akt. I 1 C 510/14, z dniem 02 grudnia 2015 r., w skład którego wchodzą:

a) zabudowana nieruchomość gruntowa położona w G. oznaczona jako działki o nr (...) o łącznej powierzchni 0,6300 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o wartości 157 000,00 zł (sto pięćdziesiąt siedem tysięcy złotych) oraz następujące ruchomości : b)kostka brukowa o wartości 375,00 zł, c) pustaki o wartości 199,00 zł, d)kuchenka mikrofalowa o wartości 61,00 zł , e) wersalka rozkładana o wartości 648,00 zł , f)dwie wersalki używane o wartości 324,00 zł , g)panele ścienne o wartości 108,00 zł , h)aparat fotograficzny o wartości 353,00 zł , i)lodówka o wartości 324,00 zł , j) stół kuchenny o wartości 761,00 zł , k) fotele skóropodobne o wartości 365,00 zł , l) pralka automatyczna o wartości 529,00 zł , m) komplet sztućców posrebrzanych o wartości 165,00 zł , n) nakrycia na wersalki o wartości 97,00 zł , o) komplet mebli kuchennych o wartości 875,00 zł , p) meble pokojowe o wartości 1 080,00 zł , r)kuchnia gazowa o wartości 365,00 zł , s)piasek kopany o wartości 2 500,00 zł , t) kostka granitowa o wartości 1 750,00 zł , u)szafa ubraniowa dwudrzwiowa o wartości 186,00 zł, v)szafka zwykła o wartości 49,00 zł , w)meble kuchenne o wartości 226,00 zł , x) stół kuchenny o wartości 80,00 zł , y)kuchnia gazowa o wartości 162,00 zł , z)pralka automatyczna o wartości 554,00 zł oraz

aa)meble pokojowe o wartości 382,50 zł , bb)ławo – stół o wartości 189,00 zł, cc)meble biurowe o wartości 283,00 zł , dd) wypoczynek narożny o wartości 526,50 zł ,ee)meble pokojowe o wartości 720,00 zł, ff) rower holenderski o wartości 238,00 zł , gg)wersalka o wartości 648,00 zł , hh)wazony kryształowe o wartości 80,00 zł , ii)nakrycie na wersalkę o wartości 24,00 zł , jj)ekspres do kawy o wartości 73,00 zł .

Sąd ustalił, iż udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe i dokonał podziału majątku dorobkowego wnioskodawczyni E. S. i uczestnika postępowania Z. S. w ten sposób, iż przyznał na wyłączną własność na rzecz uczestnika Z. S. nieruchomość opisaną w pkt. 1 a) oraz ruchomości opisane od pkt.1 b) do pkt. 1v) oraz w pkt. 1 z), a na wyłączną własność wnioskodawczyni E. S. ruchomości opisane w pkt.1 w) do pkt. 1 y) oraz ruchomości opisane od pkt.1 aa) do pkt. 1 jj). Sąd zasądził na rzecz wnioskodawczyni E. S. od uczestnika Z. S. kwotę 167 446,00 zł tytułem dopłaty wyrównującej jej udział w majątku wspólnym, płatną w czterech ratach:

- pierwsza w wysokości 32.446,00 zł w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia,

- druga w wysokości 45.000,00 zł w terminie 9 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia ,

- trzecia w wysokości 45.000,00 zł w terminie 15 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia,

- czwarta w wysokości 45.000,00 zł w terminie 21 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, wszystkie z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności. Sąd nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni E. S. i uczestnika postępowania Z. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wieluniu kwoty po 2.878,55 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu na rzecz adwokata K. Ś. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni E. S. z urzędu kwotę 6.642,00 zł, w tym kwotę 1.242,00 zł tytułem podatku od towarów i usług. Sąd zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu na rzecz adwokata L. J. (1) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi Z. S. z urzędu kwotę 6.642,00 zł , w tym kwotę 1.242,00 zł tytułem podatku od towarów i usług.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Wnioskodawczyni i uczestnik postępowania w dniu 29 grudnia 1990 roku zawarli związek małżeński. Ze związku posiadają troje pełnoletnich dzieci. Pozostawali we wspólności ustawowej małżeńskiej. Małżeństwo ich zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu w sprawie I 1 C 510/14 w 1 kwietnia 2015 roku, który uprawomocnił się w dniu 2 grudnia 2015 roku. Po zawarciu małżeństwa zainteresowani przez rok czasu mieszkali w miejscowości T. u rodziców wnioskodawczyni. Następnie zamieszkali w wynajętym lokalu w R., w którym wnioskodawczyni mieszka do chwili obecnej. W trakcie trwania małżeństwa stali się właścicielami nieruchomości położonej w G. oznaczonej jako działki nr (...). Na nieruchomości położony jest budynek mieszkalny, w którym małżonkowie przeprowadzili remonty , a obecnie w domu tym mieszka uczestnik. Wnioskodawczyni po urodzeniu dzieci zajmowała się prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci. W tym czasie uczestnik pracował jako brukarz. W 2006 roku zainteresowani rozpoczęli powadzenie własnej firmy brukarskiej na Śląsku. W ramach tej działalności gospodarczej zakupili specjalistyczny sprzęt służący do działalności usługowej. Działalność gospodarcza prowadzona przez zainteresowanych była bardzo dochodowa zwłaszcza w latach 2006 – 2011. Uczestnik w firmie zajmował się pracą w terenie, wnioskodawczyni zajmowała się prowadzeniem biura tj. robiła przelewy, kontaktowała się z księgową. Działalność gospodarcza została zawieszona przez uczestnika w 2014 roku. Uczestnik bez wiedzy wnioskodawczyni wysprzedał większość maszyn firmy. W 2014 roku wnioskodawczyni wyprowadziła się ze wspólnego domu w G.. Zamieszkała w lokalu w R..

Obecnie wnioskodawczyni utrzymuje się z renty w wysokości 800 złotych i alimentów zasądzonych od byłego męża w wysokości 600 złotych.

Uczestnik postepowania utrzymuje się z renty w wysokości 375 złotych i z zasiłku opiekuńczego w wysokości 120 złotych. Nie posiada oszczędności. Posiada zadłużenie w banku w wysokości ok. 8.000 złotych. Prowadzone jest przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne. Uczestnik leczy się psychiatrycznie.

W zakresie ustalonego przez sąd składu majątku dorobkowego ruchomości wymienione od pkt. b do pkt. v oraz od w pkt. z znajdują się w posiadaniu uczestnika, natomiast ruchomości od pkt. w do pkt. jj znajdują się w posiadaniu wnioskodawczyni.

Ponadto sąd ustalił, że w trakcie trwania małżeństwa uczestnik wyzbył się na złom lub sprzedał wchodzące w skład majątku wspólnego ruchomości, w tym płot stalowy o wartości 234 złote. Uzyskanymi ze sprzedaży rzeczy pieniędzmi, uczestnik nie podzielił się z wnioskodawczynią.

Zainteresowani zgodnie oświadczyli na rozprawie w dniu 12 września 2017 roku iż nie wchodzą w skład majątku wspólnego najazdy betonowe. W skład majątku wspólnego małżonków wchodziły wyroby ze złota o wartości 2 000 złotych, które zostały sprzedane przez wnioskodawczynię. Wnioskodawczyni nie podzieliła się pieniędzmi ze sprzedaży złota z uczestnikiem. Wartość nieruchomości gruntowej położonej w G. oznaczonej jako działki o nr (...), stanowi kwotę 157 000,00 zł, w tym działki zabudowanej nr (...) – 148 000,00 złotych, i działki rolnej nr (...) – 9 000,00 złotych.

Sąd Rejonowy w Wieluniu Wydział Karny skazał uczestnika Z. S. za czyn z art. 207 § 1 k.k. polegający na psychiczny i fizycznym znęcaniu się nad swoja zoną E. S. w latach 2013 – 2014.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zeznania zainteresowanych, świadków oraz zgromadzone w sprawie dokumenty w takim zakresie w jakim wzajemnie się one uzupełniają. Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom uczestnika Z. S. w takim zakresie w jaki podał, iż pieniądze ze sprzedaży ruchomości w kwocie 80.000 złotych zostały zabrane przez byłą żonę. W ocenie Sądu uczestnik nie przedstawił na tę okoliczność żadnych dowodów poza swoim zeznaniami, choćby zgłoszenia tego faktu na policję.

Wartość ruchomości Sąd oznaczył w oparciu o opinie biegłego M. M..

Wartość wyrobów ze złota została ustalona w oparciu o zgodne oświadczenia zainteresowanych.

Przy takich ustaleniach, kierując się regułą wyrażoną w art. 43 § 1 k. r. i o., zgodnie z którą oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, sąd ustalił taki ich udział w majątku podlegającym podziałowi. W razie więc otrzymania przez jednego składników o mniejszej wartości, drugi winien otrzymać stosowna dopłatę wyrównującą udział. Jedynie zaś z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku, (zdanie pierwsze art. 43 § 2 k. r. i o.).

Uczestnik w niniejszej sprawie wystąpił z wnioskiem o ustalenie nierównych udziałów, przy czym wniósł o ustalenie, iż posiada w majątku dorobkowym 80% udziału, a wnioskodawczyni postępowania 20 %. Ustalenie nierównych udziałów jest możliwe w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek: przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienie ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokajanie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każde z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich w sposób lekkomyślny, jaki jest nakład ich osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Dalszą konieczną przesłanką jest wykazanie, że za takim rozstrzygnięciem przemawiają ważne powody, oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, tzn., że otrzymanie przez jedno z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania ono się nie przyczyniło, pozostawałoby w sprzeczności z tymi zasadami. Kierując się tymi kryteriami , w oparciu o zaoferowany materiał dowodowy Sąd uznał, iż nie zostały spełnione przesłanki ustalenia nierównych udziałów. Zdaniem sądu meriti za przyjęciem równych udziałów przemawia to, że zainteresowani razem czynili nakłady na wspólne gospodarstwo domowe. Wnioskodawczyni oprócz pracy w firmie brukarskiej, zajmowała się wychowywaniem dzieci. Uczestnik zaś jedynie na początku małżeństwa pracował jako brukarz, a po założeniu firmy brukarskiej prowadził ją wspólnie z żoną, wykonując zlecenia w ramach jej działalności. Cała rodzina utrzymywała się z dochodów firmy brukarskiej, które pozwalały im na życie na dostatecznie wysokim poziomie . Żadne z małżonków nie spożywało alkoholu, nie uczestniczyło w grach hazardowych, które to okoliczności mogłyby by przemawiać za trwonieniem majątku przez któregokolwiek z nich i przejęciem nierównych udziałów. W ocenie Sądu uczestnik postępowania nie wykazał jednak w żadnym stopniu, aby zachowanie jego byłej żony było nakierowane na trwonienie wspólnego majątku. W świetle powyższego Sad przyjął, iż udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe, o czym orzekł jak w punkcie 2 sentencji postanowienia. Ustalając w niniejszej sprawie skład majątku dorobkowego Sąd przyjął, iż jest on wart łącznie 346.977 złotych, na co składa się : wartość nieruchomości – 157.000 złotych, wartość ruchomości będących w posiadaniu uczestnika wraz z tymi , które sprzedał albo złomował – 184.345 złotych i wartość ruchomości będących w posiadaniu wnioskodawczyni – 5.632 złote.

Rozstrzygając o sposobie podziału majątku dorobkowego zainteresowanych Sąd kierował się ogólnie w doktrynie i judykaturze przyjętą regułą, iż w takiej sytuacji mają istotne znaczenie okoliczności istniejące w chwili podziału tego majątku. Dlatego też ocena, co do tego, jaki sposób podziału najlepiej odpowiadałby usprawiedliwionym interesom każdego z małżonków, wymagała rozważenia sytuacji osobistej, majątkowej i rodzinnej małżonków. Sposób podziału majątku wspólnego zaproponowany przez zainteresowanych był zasadniczo zgodny. Oboje małżonkowie wyrazili wolę, aby nieruchomość przypadła uczestnikowi. Z uwagi na powyższe Sąd przyznał w/w nieruchomość uczestnikowi na własność. Pozostałe składniki ruchome Sąd podzielił w oparciu o zasadę, iż ruchomości należało podzielić między zainteresowanymi stosowanie do tego w czyim posiadaniu i użytkowaniu rzeczy się znajdują. Skoro Sąd ustalił, iż uczestnik otrzyma składniki majątku dorobkowego o wartości 157 000,00 złotych ( nieruchomość) plus ruchomości o wartości 184 345,00 złotych, a wnioskodawczyni o wartości 5 632,00 złotych to w ramach wyrównania udziałów wnioskodawczyni winna otrzymać dopłatę w wysokości 167 446,00 złotych o czym orzeczono na podstawie art. 46 k. r. i o. w zw. z art. 688 k.p.c. i w zw. z art. 623 k.p.c.

Sąd na podstawie art. 320 k.p.c. rozłożył płatność zasądzonej spłaty w ratach z uwagi na wniosek uczestnika i aprobatę w tym względzie wnioskodawczyni. Mając na uwadze sytuację osobistą uczestnika, który obecnie leczy się psychiatrycznie i okoliczność utrzymywania się przez z niego z renty i zasiłku, braku oszczędności, Sąd uznał za zasadne rozłożenie dopłaty na cztery raty. Sąd podniósł, iż wysokość zasądzonej dopłaty przy takiej sytuacji życiowej uczestnika powoduje o konieczności zaciągnięcia kredytu, bądź podjęcia decyzji o sprzedaży nieruchomości. Natomiast w ocenie sądu meriti wnioskodawczyni ma mieszkanie i pieniądze ze spłaty nie są jej potrzebne natychmiast.

O odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia Sąd orzekł na podstawie art. 455 k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu ustawy obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz art. 481 § 1 i 21 k.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 09 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1830). O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, iż obie strony były w równym stopniu zainteresowane zakończeniem postępowania i winny ponieść koszty po połowie.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik postępowania.

Pełnomocnik uczestnika Z. S., zaskarżył powyższe orzeczenie w części: ustalającej, iż udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe (pkt. 2 postanowienia), zasądzającej na rzecz wnioskodawczym E. S. od uczestnika kwotę 167.446,00 zł. tytułem dopłaty do wyrównania udziału w majątku wspólnym, płatną w 4 ratach w zakreślonych terminach (pkt. 4 postanowienia), a nadto zasądzonej od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu kwoty 2.878,55 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt.6 postanowienia), oraz zasądzonej od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu kwoty 6.642,00 zł. na rzecz adw. L. J. (1) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi z urzędu (pkt. 8 postanowienia), zarzucając rozstrzygnięciu:

1.  błędną ocenę materiału dowodowego, przez przyjęcie, iż zainteresowani w równym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego, w sytuacji, gdy nie pozwala na to, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i wskutek tego naruszenie prawa materialnego (art. 43 § 2 k.r.io.), przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie,

2.  nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych sprawy wskutek pominięcia wniosku dowodowego uczestnika postępowania zgłoszonego w piśmie z dnia 10/05/2017, dotyczącego zobowiązania wnioskodawczyni do dostarczenia dokumentów w celu wykazania wysokości jej dochodów w Firmie męża - uczestnika postępowania,

3.  naruszenie art. 102 kpc poprzez nakazanie ściągnięcia od uczestnika postępowania kwoty 2.878,55 zł. tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w sytuacji, gdy zachodzą szczególne okoliczności, uzasadniające nieobciążanie go w ogóle kosztami,

4.  naruszenie przepisów § 4 ust. 2 i 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22/10/2015 w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, polegające na zasądzeniu kwoty 6.642,00 zł., brutto, tj. 5.400,00 zł. netto w sytuacji gdy przesłanki określone w ust. 2 § 4 powołanego rozporządzenia pozwalają na ustalenie opłaty maksymalnej, czyli 7.200,00 zł netto, podwyższonej o podatek VAT.

W oparciu o powyższe pełnomocnik uczestnika wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie (pkt. 2, 4, 6 i 8 postanowienia) i o przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w części:

- ustalającej równe udziały zainteresowanych w majątku wspólnym (pkt. 2 postanowienia) poprzez ustalenie, że udział wnioskodawczyni w majątku wspólnym wynosi 20 %, a uczestnika 80 %, oraz

- zasądzającej na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika kwotę 167.446,00 zł. tytułem dopłaty do wyrównania udziału w majątku wspólnym płatną w 4 ratach w zakreślonych terminach, poprzez uchylenie pkt. 4 postanowienia, bądź ewentualnie obniżenie zasądzonej dopłaty, odpowiednio do udziału wnioskodawczyni w majątku wspólnym, i ustalenie dłuższych terminów płatności w 4 ratach w ciągu 3 lat tj. pierwsza rata płatna w ciągu 9 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, druga rata w ciągu 18 miesięcy, trzecia rata w ciągu 27 miesięcy i czwarta rata w ciągu 36 miesięcy.

- zasądzonej od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu kwoty 2.878,55 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, poprzez uchylenie pkt.6 postanowienia w odniesieniu do uczestnika, a nadto

- zasądzonej od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu kwoty 6.642,00 zł. na rzecz adw. L. J. (2) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi z urzędu (pkt. 8 postanowienia), poprzez zasądzenie kwoty 7.200,00 zł. "powiększonej o podatek VAT zamiast kwoty 6.642,00 zł brutto.

Apelacja wniesiona przez pełnomocnika wnioskodawczyni dotyczyła zaskarżenia orzeczenia w części, tj. w pkt. 4 w zakresie wysokości kwoty zasądzonej od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem wyrównania udziału w majątku wspólnym (kwota ta została zaniżona o 7819 zł) oraz w zakresie terminu płatności poszczególnych rat i ich wysokości i zarzuciła rozstrzygnięciu:

-

naruszenie art. 212 § 3 k.c, poprzez rozłożenie spłaty należnej od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni na zbyt długi okres czasu tj. na okres 21 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia oraz poprzez ustalenie wysokości pierwszej raty w zdecydowanie zbyt niskiej wysokości, co nadmiernie godzi w interes ekonomiczny wnioskodawczym i pozbawia ją realnej możliwość skorzystania z zasądzonej przez Sąd I instancji kwoty, powoduje, że spłata nie będzie stanowić wymiernej korzyści dla wnioskodawczym i nie pozwoli jej na skorzystanie ze wspólnie wypracowanego majątku, zwłaszcza, że wnioskodawczym powinna otrzymać spłatę w realnej wysokości, tj. takiej, jaka dałaby jej możliwość rzeczywistego gospodarowania nią w szczególności na cele mieszkaniowe, zważywszy, że wnioskodawczym, zmuszona jest wynajmować mieszkanie, a jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, nie jest w stanie podjąć jakiejkolwiek pracy ponieważ 3 x w tygodniu jest dializowana, jest osobą oczekującą na przeszczep nerek;

-

naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść wydanego orzeczenia, a to: art. 233 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, polegające na:

⚫

pominięciu przy ustalaniu składu i wartości majątku wspólnego stron ruchomości znajdujących się w posiadaniu uczestnika w postaci pieniędzy w kwocie 14 000, 00 zł, a w konsekwencji błędne ustalenie w pkt. 4 postanowienia zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni kwoty dopłaty do wyrównania udziału w majątku wspólnym (tj. zaniżenie jej o kwotę 7 000 zł),

⚫

błędnym przyjęciu, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą wierzytelności z tytułu sprzedaży przez uczestnika ruchomości w postaci 1 przęsła płotu stalowego o wartości 234 zł podczas gdy w/w płot składał się z co najmniej 8 przęseł, a w konsekwencji błędne ustalenie w pkt. 4 postanowienia zasądzonej na rzecz wnioskodawczym kwoty dopłaty do wyrównania udziału w majątku wspólnym (tj. zaniżenie jej o kwotę 819 zł).

W oparciu o powyższe pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o:

zmianę postanowienia w pkt 4 poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczym, w miejsce kwoty 167 446 zł, kwoty 175 265,00 zł ( 167 446, 00 zł + 819 zł ( 7 przęseł x 234 zł= 1638,00:2 = 819 zł) + 7 000, 00 zł (14 000 zł :2= 7000 zł) (sto siedemdziesiąt pięć tysięcy dwieście sześćdziesiąt pięć złotych ) tytułem dopłaty do wyrównania udziału w majątku wspólnym płatną w czterech ratach:

- pierwsza rata w wysokości 100 000,00 zł (sto tysięcy złotych) płatna w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia , druga rata w wysokości 25 089,00 zł płatna w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, trzecia rata w wysokości 25 088,00 płatna w terminie 9 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia i czwarta rata w wysokości 25 088,00 zł płatna w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia - wszystkie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności.

Ponadto pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika nie znajduje swoich podstaw, a podniesione w niej zarzuty nie mogą odnieść zamierzonego przez apelującego skutku. Najdalej idącym zarzutem jest przyjęcie przez Sąd Rejonowy zasady równych udziałów w majątku wspólnym, podlegającym podziałowi. W uzasadnieniu podniesionego zarzutu apelujący wskazuje, że nie można jednakowo traktować w ramach przyczynienia się do powstania majątku wspólnego małżonków starań uczestnika, który pracował bezpośrednio fizycznie przy układaniu kostki brukowej z pracą wnioskodawczyni, która zajmowała się prowadzeniem domu, wychowaniem dzieci i czynnościami biurowymi w ramach wspólnej działalności gospodarczej. Znaczenie dla uczestnika ma okoliczność, iż jego była żona nigdy nie pracowała zawodowo poza przedmiotową działalnością , a zakres jej obowiązków zmniejszał się wraz z dorastaniem dzieci. Ponadto twierdził poprzez swojego pełnomocnika, że wnioskodawczyni otrzymywała w firmie wynagrodzenie, a sąd meriti całkowicie okoliczność tę pominął.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego co do braku podstaw do ustalenia nierównych udziałów małżonków S. w majątku wspólnym. Prawidłowo oceniony bowiem zaoferowany przez strony materiał dowodowy nie pozwala przyjąć aby istniały zarówno ważne powody jak i zróżnicowanie starań o powstanie wspólnego dorobku. Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego należy rozumieć całokształt starań każdego z małżonków o założoną rodzinę i zaspokajanie jej potrzeb. Nie tylko uwzględnia się więc wysokość zarobków czy innych dochodów osiągniętych przez każde z nich lecz także i to jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi prawidłowo i nie trwonią ich lekkomyślnie. Ponadto , jak wskazano wyżej, co wprost wynika z unormowania § 3 art. 43 k.r. i o., o stopniu przyczynienia się każdego z małżonków świadczą nie tylko elementy stricte ekonomiczne, lecz także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Jedynie różny stopień przyczynienia się każdego z małżonków może uzasadniać ustalenie nierównych udziałów wtedy, gdy różnica jest istotna i wyraźnie uchwytna. Rację ma sąd orzekający w pierwszej instancji przyjmując, że zakres obowiązków obojga małżonków S. w trakcie gromadzenia przez nich wspólnego dorobku wynikał ze wzajemnych ustaleń . Wnioskodawczyni zajmowała się trojgiem dzieci, domem i prowadziła biuro firmy, w której wykonawcą zleceń brukarskich był uczestnik. Sam charakter pracy , jak podnosi apelujący, nie ma znaczenia, skoro była to w każdym przypadku praca konieczna do funkcjonowania firmy , a zatem osiągania dochodów. Okoliczność otrzymywania zaś przez wnioskodawczynię wynagrodzenia we wspólnym przedsięwzięciu, którego sąd meriti nie wziął pod uwagę , jest bez znaczenia, skoro poza sporem jest, że oboje małżonkowie wszelkie swoje dochody lokowali w powiększanie wspólnego dorobku.

Nie ma także ważnych powodów ustalenia nierównych udziałów z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. W sprzeczności z tymi zasadami pozostawałoby przyznanie jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do którego powstania ono się nie przyczyniło. Ważnym powodem może być w szczególności naganne postępowanie małżonka, przeciwko któremu skierowano żądanie ustalenia nierównych udziałów, polegające na tym, że w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania dorobku stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych ( por. orzecz. S.N. z dnia 26.11.1973r. III CRN 227/73, OSNCP 1974 poz. 189 ). Najczęściej taka sytuacja istnieje w przypadku, gdy jedno z małżonków w sposób naganny, zaniedbując swe obowiązki względem rodziny, nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego i trwoni lekkomyślnie swe dochody. Takich okoliczności jednak apelujący nie podnosił w toku postępowania.

Skoro więc brak podstaw do zróżnicowania udziałów w majątku wspólnym, niezasadne są zarzuty dotyczące ustalonej wysokości dopłaty wyrównującej udział wnioskodawczyni w tym kontekście. Zdaniem Sądu Okręgowego nie można także zarzucić Sądowi Rejonowemu wadliwość oceny w zakresie braku przyjęcia jako składnika majątku wspólnego kwoty 80.000 złotych, wskazywanej jako wartość sprzedanych przez uczestnika maszyn, które wnioskodawczyni miałaby zabrać z domu stron pod jego nieobecność. Słusznie Sąd Rejonowy przyjął, iż okoliczność ta jako wynikająca jedynie z zeznań samego uczestnika, przy braku innych dowodów nie jest wiarygodna, zwłaszcza, że w czasie gdy miało dojść do tego przywłaszczenia, Z. S. nie zawiadamiał stosownych organów, choć małżonkowie byli już skonfliktowani. Nie ma na trafność tej oceny żadnego wpływu okoliczność, że strony były jeszcze małżeństwem, skoro , jak trafnie podnosi Sąd Rejonowy, proces sądowy o znęcanie też był w tym okresie.

W pełni należy zaakceptować także stanowisko Sądu Rejonowego co do braku podstaw zastosowania normy art. 102 k.p.c. w zakresie obciążenia uczestnika kosztami sądowymi. Apelujący wskazywał w tej mierze argument trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej Z. S.. Dla oceny istnienia przesłanek zastosowania normy art. 102 k.p.c istotne jest uwzględnienie całokształtu okoliczności sprawy. Chodzi tu nie tylko o okoliczności związane z przebiegiem procesu ale również pozostające poza jego obszarem czyli także dotyczące stanu majątkowego stron, ich sytuacji życiowej. Te właśnie okoliczności należy zestawiać z płaszczyzną zasad współżycia społecznego. Przy tym ustalenie czy w sprawie zachodzi stanowiąca podstawę zastosowania art. 102 przesłanka w postaci szczególnie uzasadnionego wypadku, zależy od swobodnej oceny sądu. Ocena ta musi jednak uwzględniać wszystkie okoliczności mogące mieć wpływ na jej podjęcie ( por. postanowienie S.N. z dnia 23 marca 2011r. , V CZ 8/11, Lex nr 848178 ). W tym kontekście słusznie wskazał sąd meriti na objęcie wskutek podziału przez uczestnika majątku dużej wartości i pomimo nie kwestionowanego stanu zdrowia, istnienie po jego stronie możliwości poniesienia kosztów.

Chybiony okazał się także zarzut naruszenia normy § 4 ust. 2 i 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. z 2015 r. , poz. 1801) poprzez przyznanie bazowo jedynie ¾ części przewidzianej stawki . Cytowany przepis stanowi bowiem, że sąd orzekający nie może ustalić stawki dla adwokata działającego z urzędu poniżej granicy ½ przewidzianej w treści § 8 opłaty. Unormowanie ust. 2 § 4 cytowanego rozporządzenia daje zaś sądowi możliwość przyjęcia stawki wyższej, ale nie przekraczającej opłaty maksymalnej stosownie do dokonanej oceny stopnia zawiłości sprawy oraz nakładu pracy adwokata oraz wkładu jego pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. Oceny w tej mierze sąd meriti dokonał. Zarzut apelacji w tym przedmiocie nie precyzuje jednak na czym miałaby polegać wadliwość tej oceny, wskazując jedynie na ogólne sformułowanie „z uwagi na zawiłość sprawy i nakład pracy”, co zostało przez sąd przecież ocenione.

Z tych względów apelacja uczestnika postępowania jako pozbawiona podstaw podlegała oddaleniu w całości na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13§ 2 k.p.c.

Częściowo zasadna okazała się zaś apelacja wniesiona przez stronę wnioskującą.

Przede wszystkim należy odnieść się do zarzutu naruszenia prawa procesowego - normy art. 233 k.p.c. , poprzez dokonanie oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, prowadzącej do przyjęcia w składzie i odpowiednio wartości majątku podlegającego podziałowi w zakresie jego składników ruchomych wierzytelności z tytułu zbycia płotu metalowego ale o wartości jedynie 234 złotych ( jedno przęsło ). W pisemnych motywach postanowienia sąd meriti nie podaje argumentów, którymi kierował się podejmując taką decyzję. Tymczasem przeprowadzona w sprawie opinia biegłego M. M. (2) z dnia 14 czerwca 2017 r. zawiera ustalenie wartości co do płotu metalowego na poziomie 234 złotych, z zastrzeżeniem jednak , że jest to wartość 2 metrów, przy braku możliwości ustalenia przez biegłego rzeczywistej długości. Istotnie z twierdzeń samego uczestnika wynikało, że płot ten został zezłomowany przez niego, bez podania jego długości. Wnioskodawczyni jeszcze przed zamknięciem rozprawy w pierwszej instancji przedstawiła zaś sądowi dwa zdjęcia obrazujące przedmiotowy płot ( k. 265 i 266) , z których to wyraźnie wynikało, że nie składał się on wyłącznie z jednego przęsła, jak ostatecznie przyjął to sąd dokonujący podziału. W konsekwencji na rozprawie przed Sądem Okręgowym rozpatrującym apelację, pełnomocnicy stron zgodnie przyjęli, że chodzi o co najmniej 6 przęseł.

W tych okolicznościach, skoro przyjęto do podziału wartość jednego ( 234 złote), należało dokonać zmiany ustalonej wartości wierzytelności z tytułu wyzbycia się przez uczestnika tego składnika , przyjmując wartość 6 przęseł o wartości łącznej 1.404 złote, pomniejszonej o wartość jednego przęsła uwzględnionego w podziale ( 1404 – 234 + = 1170 zł ), zatem udział wnioskodawczyni to 585 złotych, o którą należało podwyższyć należną jej dopłatę wyrównującą udział ( 167.446 + 585 = 168.031 ).

Chybiony zaś okazał się zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. w kontekście odmowy przyjęcia do rozliczenia kwoty w gotówce 14.000 złotych, którą uczestnik postępowania miał dysponować w dniu rozstania małżonków, a którą mieli widzieć świadkowie B. B. i K. B.. W pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy także nie odnosi się do tej kwestii. Tym niemniej oceniając podniesiony w apelacji zarzut wadliwej oceny materiału dowodowego, należało jej dokonać w oparciu o analizę wskazanych dowodów. Zeznania powołanych wyżej świadków istotnie wskazują na okoliczność dysponowania przez uczestnika postępowania pewną kwotą pieniędzy w gotówce okazywaną w dniu, kiedy wnioskodawczyni opuszczała wspólny dom. Nie pozwalają one jednak na kategoryczne i jednoznaczne stwierdzenie wysokości kwoty ( jeden ze świadków mówi o kilkunastu tysiącach , drugi wskazuje na przedział 10.000 – 14.000 złotych). Strony rozstały się w lutym 2014 r. , a ich wspólność majątkowa ustała wraz z rozwiązaniem małżeństwa przez rozwód dopiero w kwietniu 2015 r. Mając zatem na względzie upływ ponad roku i brak jednoznaczności w zeznaniach powoływanych świadków, przy braku innych dowodów, nie można zarzucić sądowi meriti trafności pominięcia przy rozliczeniu tego składnika majątkowego.

Należy wszakże zgodzić się z apelującą wnioskodawczynią w zakresie zarzutu naruszenia prawa materialnego w aspekcie normy wynikającej z art. 212 § 3 k.c. , który koresponduje z przywołanym przez Sąd Rejonowy przepisem art. 320 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Norma art. 320 k.p.c. stanowi tzw. moratorium sędziego, zatem zasadność wniosku o rozłożenie zasądzanego świadczenia na raty zależy od uznania sędziego ale nie może mieć charakteru dowolnego. Przepis ten stanowi o podstawie do zastosowania jego normy w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Trzeba w tym miejscu wskazać, że o tym czy ma miejsce taki wypadek decydują okoliczności konkretnej sprawy. Z reguły istotnie będą wchodzić w grę okoliczności leżące po stronie dłużnika zobowiązanego do świadczenia w kontekście jego sytuacji majątkowej, finansowej i rodzinnej, które czynią nierealnym spełnienie przez niego od razu, pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Trzeba jednak pamiętać, że oceny tej należy dokonywać także w kontekście sytuacji osobistej wierzyciela. W przypadku zaś specyfiki spraw o podział majątku wspólnego rozwiedzionych małżonków, szczególnie istotne jest aby przy takiej ocenie nie pominąć aspektu realnego znaczenia wartości świadczenia jakie otrzymuje były małżonek w formie spłaty , nie otrzymując fizycznie poszczególnych składników tego majątku. Dotyczy to zwłaszcza mieszkania w kontekście konieczności zapewnienia zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Dlatego wydaje się, że sąd pierwszej instancji zbyt pochopnie rozłożył należną wnioskodawczyni wysokość dopłaty na 4 raty płatne ostatecznie w ciągu 21 miesięcy, w tym ustalając pierwszą ratę w najniższej wysokości, uwzględniając przede wszystkim sytuację życiową uczestnika postępowania.

Tymczasem słusznie podnosi w środku zaskarżenia wnioskodawczyni, że jej sytuacja wcale nie jest lepsza, bo wbrew poglądowi sądu orzekającego w pierwszej instancji nie ma ona mieszkania. Uczestnik postępowania uzyskał wskutek przedmiotowego podziału znaczącą część wspólnego dorobku, bo jest to wartość 341.345 złotych, przy wartości całego majątku 346.977 złotych , wnioskodawczyni przypadły jedynie ruchomości warte łącznie 5.632 złote. Tymczasem E. S. korzysta z mieszkania na zasadzie najmu, za które opłaca czynsz. Jest przy tym całkowicie niezdolna do pracy, oczekuje na przeszczep nerek. Utrzymuje się renty w wysokości miesięcznej 854 złote. W tych okolicznościach konieczność zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych wnioskodawczyni wpływa decydująco na ocenę w zakresie realnej wartości przyznanej jej dopłaty od uczestnika, który nie dysponując oszczędnościami i tak będzie musiał uzyskać środki na dopłatę z kredytu bankowego, bądź sprzedaży nieruchomości. Stąd należało zmienić wysokość i ilość rat spłaty, tak aby w miarę szybko , przy uwzględnieniu możliwości i sytuacji uczestnika, wnioskodawczyni mogła dysponować kwotą potrzebną na uzyskanie własnego lokum, bez konieczności ponoszenia kosztów najmu.

Z tych powodów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zaskarżone postanowienie podlegało zmianie w części, zaś w pozostałym zakresie na gruncie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. apelacja wnioskodawczyni jako pozbawiona podstaw została oddalona.

O kosztach udzielonej wnioskodawczyni pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie § 8 ust. 4 w związku z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. - w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu - ( Dz. U. poz. 1714), zaś w zakresie pomocy prawnej dla uczestnika w postępowaniu przed Sądem Okręgowym orzeczono w oparciu o przepis § 8 ust. 6 w związku z § 16 ust. 1 pkt 1 cytowanego wyżej rozporządzenia.