Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Barbara Bojakowska

SSR (del.) Mirosław Chojnacki

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku J. J. (1)

z udziałem K. J.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 30 listopada 2017 roku, sygnatura akt I Ns 600/13

postanawia:

A.  z apelacji obu stron zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie III podpunkt 1, 2, 3 i 4 w ten tylko sposób, że:

a)  w punkcie III podpunkt 1 wyłączyć z przyznania na wyłączną własność J. J. (1) ruchomości opisane szczegółowo w punkcie I podpunkt 2 h,i, j;

b)  w punkcie III podpunkt 2 przyznać na wyłączną własność K. J. dodatkowo ruchomości opisane szczegółowo w punkcie I podpunkt 2 h,i, j;

c)  w punkcie III podpunkt 3 obniżyć należną na rzecz K. J. dopłatę z 280311 złotych do (...) (dwieście piętnaście tysięcy pięćdziesiąt) złotych, a w punkcie III podpunkt 3b obniżyć drugą ratę z kwoty 180311 złotych do 115050 (sto piętnaście tysięcy pięćdziesiąt) złotych;

d)  w punkcie III podpunkt 4 zmienić termin wydania nieruchomości opisanej w punkcie I podpunkt 1 w zakresie części mieszkalnej oraz ruchomości opisanych w punkcie I podpunkt 2 a, b, c, d, e, f, g do 31 grudnia 2018 roku, pozostawiając bez zmian termin wydania pozostałej części nieruchomości w zakresie lokali użytkowych i uchylić obowiązek wydania ruchomości opisanych w punkcie I podpunkt 2 h, i, j;

B.  oddalić apelacje obu stron w pozostałych częściach;

C.  ustalić, że każdy z zainteresowanych ponosi we własnym zakresie koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ca 41/18

I Ca 94/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Wieluniu, w sprawie wniosku J. J. (1) z udziałem uczestnika postępowania K. J. o podział majątku wspólnego:

I./ ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wchodzą następujące składniki:

1/ zabudowana nieruchomość położona w W. przy ul. (...), oznaczona numerem działki (...) o obszarze 0,0294 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...) o wartości 653102 zł

2/ ruchomości – wymienione w punkach od a do j o wskazanych tam wartościach;

3/ samochód marki C. (...) nr rej (...) o wartości 17100 zł;

4/ środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych uczestnika w (...) Bank S.A. w W. w łącznej wysokości 92449,38 zł

II./ ustalił, że udziały wnioskodawczyni J. J. (1) i uczestnika postępowania K. J. w ich majątku wspólnym są równe,

III./ dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania w następujący sposób:

1/ przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni nieruchomość opisaną
w pkt. I ppkt. 1 oraz składniki opisane w pkt. I ppkt. 2 postanowienia,

2/ przyznał na wyłączną własność uczestnika postępowania składniki opisane
w pkt. I ppkt. 3 i 4 postanowienia,

3/ zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania tytułem dopłaty kwotę 280311 zł płatną w następujący sposób:

a/ pierwsza rata w kwocie 100 000 zł w terminie 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi zapłaty,

b/ druga rata w kwocie 180311 zł w terminie 18 miesięcy od chwili uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi zapłaty,

4/ zobowiązał uczestnika postępowania do wydania wnioskodawczyni nieruchomości opisanej w pkt. I ppkt. 1 oraz składników opisanych w pkt. I ppkt. 2 postanowienia
w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia,

oraz orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych zasądzając je od każdego
z zainteresowanych ustalając, że pozostałe koszty ponoszą oni w zakresie dotychczas przez nich wydatkowanym. (pkt IV, V i VI).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiały się następująco:

J. J. (1) i K. J. zawarli związek małżeński w dniu 05 sierpnia 1989 r. Umów majątkowych małżeńskich zainteresowani nie zawierali.

W dniu 16 grudnia 1994 r. zainteresowani nabyli zabudowaną nieruchomość położoną w W. przy ul. (...), oznaczoną nr działki nr (...), o obszarze 0,0294 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr (...). Budynek ten następnie małżonkowie w latach 1995-2000 gruntownie wyremontowali.

Cena zakupu nieruchomości wynosiła 499 000 000 zł (przed denominacją). Pieniądze na nabycie i remont nieruchomości pochodziły przede wszystkim z darowizn czynionych
na wspólną rzecz zainteresowanych przez rodziców wnioskodawczyni i jej dziadka.
W okresie od grudnia 1994 r. do września 1997 r. zainteresowani otrzymali od rodziców wnioskodawczyni i jej dziadka łącznie 606 050 000 zł (przed denominacją) z przeznaczeniem na zakup i remont domu.

W okresie od 1995 do 1996 r. zainteresowani otrzymali również, w formie darowizn, od rodziców uczestnika łącznie 24000 zł z przeznaczeniem na remont budynku.

Przy remoncie, pracach wykończeniowych i wyposażeniu nieruchomości udział brali oboje małżonkowie, oboje kupowali towary i płacili za usługi.

Koszt robót budowlanych w budynku mieszkalnym na nieruchomości wspólnej zainteresowanych wg cen z 1998 r. zwaloryzowanych do cen obecnych wynosi 360375 zł.

Wysokość czynszu najmu połowy powierzchni mieszkalnej w przedmiotowym budynku od lipca 2010 r. do chwili obecnej wynosi 1806 zł miesięcznie.

W dniu 14 lutego 2000 r. zainteresowani sprzedali należące do nich spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego na Os. (...) w W. za kwotę 45000 zł. Pieniądze ze sprzedaży lokalu przeznaczyli na prace wykończeniowe
w wyremontowanym budynku mieszkalnym.

W należącym do zainteresowanych budynku mieszkalnym istnieje możliwość wyodrębnienia 5 lokali, stanowiących odrębne nieruchomości tj. na parterze lokalu niemieszkalnego nr (...) (usługowo-handlowego) o powierzchni 104,82 m2, składającego się pomieszczeń nr 1, 2, 3, 6, 7 o powierzchni użytkowej 104,82 m2 i udziałem
w częściach wspólnych wynoszącym 2668/1000 części oraz lokalu niemieszkalnego nr (...) (usługowo-handlowego), składającego się pomieszczeń nr 10, 11, 12, 13 o powierzchni użytkowej 33,46 m2, wraz z udziałem w częściach wspólnych wynoszącym 852/1000 części. Na piętrze budynku lokalu mieszkalnego nr (...), składającego się pomieszczeń nr (...), o powierzchni użytkowej 111,50 m2, wraz z udziałem w częściach wspólnych wynoszącym (...) części i lokalu mieszkalnego nr (...), składającego się pomieszczeń nr (...),
o powierzchni użytkowej 32,12 m2, wraz z udziałem w częściach wspólnych wynoszącym (...) części. Na poddaszu budynku istnieje możliwość wyodrębnienia lokalu mieszkalnego nr (...), składającego się pomieszczeń nr (...)
o powierzchni użytkowej 110,98 m2, wraz z udziałem w częściach wspólnych wynoszącym (...) części. W przypadku wydzielenia nieruchomości lokalowych wskazane jest olicznikowanie mediów dla wyodrębnionych lokali, za wyjątkiem lokalu użytkowego nr (...), który jest w pełni niezależny

Wartość zabudowanej nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej nr działki nr (...), o obszarze 0,0294 ha wynosi 653 102 zł.

Wartość tej nieruchomości według jej stanu na dzień zakupu (a więc przed remontem) wynosi 254804 zł. Różnica w wartości nieruchomości pomiędzy stanem w dniu jej zakupu (16 grudnia 1994 r.), a stanem na koniec 1998 r. (zakończenie głównych prac remontowych) wynosi 398296 zł.

Wysokość czynszu możliwego do osiągnięcia z najmu lokalu nr (...) wynosi 552 zł miesięcznie, a z lokalu nr (...) możliwe jest uzyskanie czynszu w kwocie 573 zł.

Wysokość czynszu możliwego do osiągnięcia z najmu lokalu nr (...) wynosi 1725 zł miesięcznie.

W trakcie małżeństwa wnioskodawczyni pracowała przez okres ok. 10 miesięcy
w urzędzie skarbowym. Uczestnik w początkowym okresie małżeństwa prowadził działalność gospodarczą gastronomiczną, a od 1990 r. pracował jako funkcjonariusz policji. Wnioskodawczyni na utrzymanie siebie i rodziny otrzymywała liczne darowizny kwot pieniężnych od swoich rodziców. Uczestnik jedynie częściowo uczestniczył w kosztach utrzymania domu, głównie zaś czynił oszczędności na rachunkach bankowych. Ok. 2000 r., po wprowadzeniu się do nowo wyremontowanego domu małżonkowie oddali w najem dwa lokale użytkowe mieszczące się na parterze budynku. Ustalili jednocześnie, że dochód
z najmu mniejszego lokalu (nr (...)) pobierać będzie wyłącznie wnioskodawczyni, a dochodem
z większego lokalu (nr (...)) podzielili się po połowie. W początkowym okresie małżeństwa zainteresowani mieli wspólny rachunek bankowy, na który wpływały czynsze z najmów lokali, następnie jednak każdy z małżonków założył sobie oddzielny rachunek, na który przekazywane były czynsze, zgodnie w wcześniejszymi ustaleniami dotyczącymi sposobu ich podziału.

W dniu 21 maja 2007 r. matka wnioskodawczyni L. R. (1) dokonała na jej rzecz darowiznę kwoty 150 000 zł płatną na rachunek bankowy wnioskodawczyni.

W dniu 12 września 2007 r. matka wnioskodawczyni L. R. (1) dokonała na jej rzecz darowiznę kwoty 100 000 zł płatną na rachunek bankowy wnioskodawczyni.

W marcu 2008 r. wnioskodawczyni dokonała wpłaty gotówkowej na swój rachunek
w Banku (...) S.A. w W. kwoty 30 000 zł, z przeznaczeniem na lokatę.

Na dzień 25 kwietnia 2008 r. na rachunku wnioskodawczyni J. J. (1)
w Banku (...) S.A. w W. zgromadzone były następujące środki: na rachunku bieżącym 1794,62 zł, na lokacie terminowej 30000 zł i na rachunku inwestycyjnym
32622,77 zł (w jednostkach uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym), łącznie 64417,39 zł. Wnioskodawczyni była też współposiadaczem (razem matką z L. R. (1)) rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w (...) Banku (...) S.A. w W., na którym na dzień ustania małżeństwa zgromadzone było 44088,13 zł.

Na dzień 25 kwietnia 2008 r. na rachunku uczestnika K. J.
w (...) Bank S.A. w W. zgromadzone były następujące środki: 35235,80 zł
na koncie oszczędnościowym, 4137,08 zł na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, 53076,50 zł na lokacie, łącznie 92449,38 zł.

W skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodzą ruchomości stanowiące wyposażenie domu: lodówka o wartości 960 zł, zmywarka o wartości 440 zł, kuchnia
z piekarnikiem o wartości 600 zł, płyta grzewcza o wartości 350 zł, okap
o wartości 130 zł, meble w zabudowie o wartości 2700 zł, szafa w zabudowie
o wartości 2700 zł, meble salonowe A. S. o wartości 4 500 zł, meble wypoczynkowe o wartości 1 570 zł, łóżko ze stolikami o wartości 3120 zł. Stanowią one wyposażenie części mieszkalnej (lokalu nr (...)). Zainteresowani nabyli też wspólnie samochód marki C. (...) nr rej (...), którego wartość wynosi 17100 zł.

W dniu 03 kwietnia 2008 r. małżeństwo wnioskodawczyni i uczestnika postępowania zostało rozwiązane przez rozwód. Sąd nie orzekał o mieszkaniu stron. Wyrok uprawomocnił się w dniu 25 kwietnia 2008 r.

Do sierpnia 2010 r. zainteresowani mieszkali razem we wspólnej nieruchomości. Wobec nieporozumień związanych z nadużywaniem przez uczestnika alkoholu, ostatecznie wnioskodawczyni wyprowadziła się z córką do Ł., gdzie kupiła mieszkanie.
Z uczestnikiem pozostał syn, który jeszcze dwa lata z nim mieszkał. Wnioskodawczyni
po wyprowadzeniu się z W. kilka razy w roku przyjeżdżała do wspólnej nieruchomości. Kilkakrotnie zdarzyło się, że nie mogła wejść do domu, otworzyć kluczem zamka w bramie głównej. Dwukrotnie interweniowała policja. Uczestnik oczekiwał od wnioskodawczyni,
by informowała go o zamiarze przyjazdu do W., by mógł w tym czasie być w domu, argumentując to brakiem zaufania do wnioskodawczyni i obawą o bezpieczeństwo nieruchomości. Od czasu ustania małżeństwa z samochodu C. korzysta wyłącznie uczestnik. Podobnie z ruchomości, stanowiących wyposażenie domu, od czasu wyprowadzenia się z niego wnioskodawczyni, korzysta wyłącznie uczestnik.

Od czasu ustania małżeństwa K. J. ponosi koszty eksploatacyjne związane z utrzymaniem całej nieruchomości, a także z utrzymaniem samochodu. Podatek
od nieruchomości zainteresowani płacą po połowie.

Uczestnik utrzymuje się z emerytury w kwocie 2500 zł miesięcznie. Mieszka
z matką, która pomaga mu finansowo. Obecnie K. J. buduje dom
w okolicach W.. Zakończenie inwestycji planuje za około 1 rok.

Wnioskodawczyni J. J. (1) mieszka w Ł.. Utrzymuje się z najmu należących do niej kilku lokali na terenie kraju, uzyskując łączny dochód ok. 6000 zł miesięcznie. Ma na utrzymaniu syna. Posiada możliwości finansowe by przejąć na wyłączną własność wspólną nieruchomość i spłacić uczestnika.

Sąd wskazał, iż podstawą dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych stanowiły częściowo okoliczności bezsporne, niekwestionowane przez zainteresowanych, głównie
w zakresie składników majątku wspólnego i sposobu korzystania z nich po ustaniu małżeństwa.

Sąd nie uwzględnił jako składnika majątku wspólnego środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych wnioskodawczyni na moment ustania małżeństwa. W tym zakresie za wiarygodne, logiczne i spójne uznał Sąd zeznania wnioskodawczyni oraz złożone przez nią dokumenty, świadczące o tym, że środki te pochodziły z darowizn uczynionych wyłącznie na rzecz wnioskodawczyni przez jej rodziców (głównie matkę). Także wpłatę gotówkową w marcu 2008 r. w kwocie 30000 zł na rachunek wnioskodawczyni uznać należy za pochodzącą z jej majątku odrębnego. Brak jest bowiem dowodów na to,
by poza darowiznami od rodziców wnioskodawczyni dysponowała taką sumą wspólnych pieniędzy, nawet z dochodów z najmu lokali, gdyż z zeznań obu stron wyraźnie wynikało,
że dochody z najmu lokali wnioskodawczyni wydatkowała na bieżące potrzeby i utrzymanie rodziny. Oszczędności i inwestycje finansowe zaś czyniła wyłącznie z darowizn otrzymywanych od rodziców.

Nie ma też jakichkolwiek podstaw – według Sądu – do uznania, by tymi pieniędzmi
w końcowym okresie trwania małżeństwa obdarowany miał być również uczestnik postępowania.

Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawczyni, która twierdziła, iż także środki pochodzące na zakup nieruchomości i jej remont pochodziły głównie z majątków odrębnych zainteresowanych, jak wynika to z treści umów darowizn i pożyczek znajdujących się
w aktach sprawy.

. Za wiarygodne w tym zakresie Sąd uznał zeznania uczestnika oraz świadka L. R. (1), z których wynikało, że wszystkie przysporzenia majątkowe czynione przez rodziców wnioskodawczyni i jej dziadka w momencie zakupu nieruchomości i w czasie jej remontu były darowiznami na rzecz ich obojga, jako małżonków i nie miały na celu stworzenia odrębnych majątków każdego z nich. Świadek wskazywała: „Nie rozważaliśmy tego czy zasili to majątek odrębny córki, czy też nie”, „My zebraliśmy pieniądze, żeby oni to kupili”. W tamtym czasie, jak wynika z zeznań świadka, relacje między małżonkami oraz uczestnikiem i rodzicami wnioskodawczyni były poprawne. Wcześniej co prawda były pewne nieporozumienia, ale było to w czasie kiedy małżonkowie mieszkali wspólnie z rodzicami wnioskodawczyni. Z zeznań świadka L. R. (1) wynikało, że pomagali córce, bo chcieli by miała one swoje zajęcie i dochody, licząc, że w jej małżeństwie się po polepszy, a jej mąż zajmie się tym. Jednocześnie świadek wskazywała, że oboje małżonkowie „zapalili się”
do tej inwestycji, a ich relacje uległy znacznemu pogorszeniu dopiero po 2000 r.

Zdaniem Sądu uczestnik wykazał, że ten sam cel i przeznaczenie miały darowizny środków pieniężnych czynione przez rodziców uczestnika na rzecz obojga małżonków
w czasie trwania remontu.

W ocenie Sądu rozróżnienie majątkowe, na jakie wskazuje wnioskodawczyni, byłoby sprzeczne z celem jaki determinował te przysporzenia, a więc zakup domu dla rodziny,
jaką wspólnie stworzyli zainteresowani. Sama wnioskodawczyni w toku informacyjnych wyjaśnień wskazała, że pieniądze otrzymywane od jej bliskich miały być przeznaczone
na zakup domu i remont domu i tak też zostały wydatkowane. Dodała, że o przeznaczeniu tych środków decydowali różnie, co w sposób logiczny i zrozumiały świadczy o tym,
że małżonkowie wspólnie podejmowali decyzje związane z remontem, na co wskazują faktury i dokumenty dotyczące inwestycji wystawiane zarówno na wnioskodawczynię,
co próbowała ona wyeksponować, jak i na uczestnika, ale także i na obojga małżonków.

Sąd podniósł, iż spośród załączonych do wniosku umów darowizn i pożyczek jedynie treść pierwszej umowy darowizny z 14 grudnia 1994 r. wskazywała na faktyczny cel wszystkich przysporzeń, treść pozostałych zaś ukrywała ten cel ze względów podatkowych, co przyznała świadek L. R. (1).

Wskazano ponadto, iż treści art. 4 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r.
o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 45, poz. 207) w brzmieniu obowiązującym
w latach 1994-1997, a więc w czasie dokonywania tych czynności przez bliskich wnioskodawczyni, wynikało, że zwalnia się od podatku nabycie darowizny pieniędzy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości przekraczającej 6100 zł od jednego darczyńcy, jeżeli pieniądze te przeznaczy na budowę domu. Z treści zaś art. 9 ust. 1 pkt. 1 wynikało, iż opodatkowaniu podlega nabycie od jednej osoby kwoty przekraczającej
6100 zł jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej. Z kolei w art. 14 ust. 3 pkt. 1 do pierwszej grupy podatkowej zaliczono m.in. zstępnych, zięcia i synową.

W tych warunkach Sąd stwierdził, że ujawnienie nabycia do majątku wspólnego zainteresowanych tak dużych środków pieniężnych, jakimi faktycznie obdarowani zostali małżonkowie, wiązałoby się z koniecznością uiszczenia wysokiego podatku przez każdego
z nich, czego w dużej mierze uniknęli wskutek dokonania podziału przekazywanych środków na każdego z nich z osobna.

Kolejnym argumentem, według Sądu, przemawiającym za stwierdzeniem,
że darowizny z czasu zakupu nieruchomości i remontu dokonywane były na wspólną rzecz obojga małżonków jest okoliczność, iż do aktu notarialnego zakupu nieruchomości
jako strona umowy stanął uczestnik K. J. i oboje małżonkowie oświadczyli wówczas, iż kupują nieruchomość do majątku objętego wspólnością ustawową.

Sąd podał, że w treści aktu notarialnego dostrzec należy też informację o tym,
że w protokole z przetargu poprzedzającego nabycie nieruchomości jako nabywca wymieniony został jedynie K. J., co potwierdza zeznania uczestnika, że celem wszystkich przysporzeń majątkowych uzyskiwanych przez małżonków przed zakupem nieruchomości i w trakcie remontu domu było obdarowanie ich wspólnie, po to by mogli razem kupić nieruchomość, nie każdego z niuch z osobna.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. J., uznając je za logiczne
i spójne z zeznaniami wnioskodawczyni oraz treścią okazanego na rozprawie protokołu
z zatrzymania uczestnika pod wpływem alkoholu, przy czym mając na uwadze treść zeznań wnioskodawczyni złożonych do protokołu zawiadomienia w sprawie 1 Ds. 2005/12 uznać należy, iż sytuacje związane z przeszkodami wnioskodawczyni w dostaniu się do wspólnej nieruchomości miały charakter incydentalny.

Za wiarygodne i obiektywne Sąd uznał opinie biegłego sądowego z zakresu budownictwa J. O. (1) oraz rzeczoznawcy majątkowego M. M..
Są one zgodne z zakreślonymi tezami dowodowymi, wynikają z fachowej wiedzy, jaką biegli dysponują. Biegły J. O. w sposób wyczerpujący i zrozumiały wyjaśniał zastrzeżenia stron do wydawanych w toku sprawy opinii, ich aktualizacji oraz udzielał odpowiedzi
na pytania stron.

Podkreślono przy tym, że aktualna wartość nieruchomości wspólnej wynika
z uzupełniającej pisemnej opinii biegłego sądowego J. O. z dnia 20 kwietnia 2017 r. i dlatego nie ma zatem podstaw do przyjęcia, by była ta kwota 500000 zł, jak wynikało
to z wcześniejszej opinii z dnia 15 kwietnia 2015 r. Aktualną wartość nieruchomości biegły szczegółowo uzasadnił w opinii z dnia z dnia 20 kwietnia 2017 r.

Sąd w oparciu o art. 31 § 1 k.r.io. i art. 33 pkt. 2 k.r.io. wskazał, iż okoliczności faktyczne niniejszej sprawy pozwalają na uznanie, iż nabyte przez zainteresowanych środki pieniężne na zakup i remont nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) pochodziły z darowizn uczynionych do majątku wspólnego małżonków J. i K. J., zarówno przez rodziców wnioskodawczyni i jej dziadka,
jak i rodziców uczestnika postępowania, gdyż na takie ustalenia pozwalały zeznania uczestnika postępowania oraz świadka L. R. (1).

Zdaniem Sądu przeprowadzenie tych dowodów nie stanowiło naruszenia ograniczenia dowodowego wynikającego z art. 247 k.p.c., które to dowody pozwoliły na wykazanie, ponad treść umów darowizn, iż wolą darczyńców było w każdym przypadku obdarowanie obojga małżonków wspólnie, a nie każdego z nich z osobna. Brzmienie więc tych umów pozostawało w sprzeczności z samym celem umowy (art. 65 § 2 k.c.).

Natomiast w przypadku umów pożyczek, których dokumenty załączono do wniosku stwierdzono, iż czynności te miały charakter pozorny, gdyż według Sądu nigdy strony tych umów nie zastrzegały obowiązku zwrotu przedmiotów pożyczek i faktycznie, jak przyznała świadek L. R. (1), były to czynności nieodpłatne.

Mając na uwadze orzecznictwo dotyczące pozorności czynności prawnej stwierdzonej dokumentem, Sąd stwierdził, że brak jest podstaw do uznania za uzasadniony wniosku J. J. (1) rozliczenia nakładów z jej majątku osobistego na majątek wspólny w postaci nabycia nieruchomości w wysokości 182000 zł lub 237729,12 zł (przy uwzględnieniu
w/w różnic w wartości tej nieruchomości), a także w postaci rozbudowy i modernizacji nieruchomości w wysokości 65344,20 zł lub 106145,88 zł.

Podobnie, według Sądu, za nieuzasadnione uznano żądanie wnioskodawczyni ustalenia nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym w proporcji
2/3 na rzecz wnioskodawczyni i 1/3 na rzecz uczestnika.

Sąd powołując się na art. 43 § 1 k.r.io w zw. z art. 567 § 1 k.p.c. stwierdził,
że całokształt okoliczności niniejszej sprawy nie pozwala na stwierdzenie, że zachodzą podstawy do przyjęcia nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym
na korzyść wnioskodawczyni w jakiejkolwiek wysokości. Fakt, iż wnioskodawczyni przez cały okres małżeństwa miała znaczne finansowe wsparcie członków swojej rodziny i głównie ona ponosiła koszty jej utrzymania nie uzasadnia, by uczestnika pozbawiać równych udziałów
w tym majątku. Taką sytuację akceptowali bowiem oboje małżonkowie i nie stanowiła ona dla nich żadnej niedogodności.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy – w ocenie Sądu – nie pozwala
na dokonanie takich ustaleń, by uczestnik trwonił zgormadzony majątek, nie przyczyniał się do utrzymania rodziny, nie zarobkował, czy też wyłącznie sam korzystał z uzyskiwanych dochodów. Podkreślono przy tym niekwestionowaną okoliczność, iż uczestnik zgromadził
w trakcie małżeństwa oszczędności na rachunkach bankowych w kwocie ponad 90000 zł, która podlega podziałowi w niniejszej sprawie.

Sąd nie uwzględnił także żądania wnioskodawczyni rozliczenia nieuprawnionego korzystania przez uczestnika z części mieszkalnej nieruchomości ponad przysługujący
mu udział za okres od stycznia 2010 r. do dnia orzekania o zasądzenie na jej rzecz z tego tytułu kwoty 129985,50 zł.

Sąd ocenił, iż skoro zarówno wnioskodawczyni jak uczestnikowi przysługiwało prawo do nieruchomości jako wspólne, to nie można uznać że uczestnik w sposób bezprawny
i nieuprawniony korzystał z tego prawa po wyprowadzeniu się z nieruchomości wnioskodawczyni.

Sąd w oparciu o art. 206 k.c. i art. 222 § 1 k.c. zwrócił uwagę, że w niniejszej sprawie wnioskodawczyni po opuszczeniu nieruchomości nigdy nie zwracała się do uczestnika,
ani nie występowała na drogę sądową o dopuszczenie jej do współposiadania przedmiotowej nieruchomości. Istniały przecież realne możliwości takiego podziału nieruchomości
do używania (nawet sądowego), by każdy z byłych już małżonków korzystał z niej w sposób niekolizyjny. Okoliczność, iż przyczyną wyprowadzenia się wnioskodawczyni ze wspólnej nieruchomości były nieporozumienia związane z nadużywaniem alkoholu przez uczestnika nie determinuje jednak uznania, iż pozbawił on wnioskodawczynię korzystania
z nieruchomości w sposób bezprawny, podobnie jak okoliczność, iż w przypadku kilkukrotnych wizyt wnioskodawczyni w nieruchomości nie mogła się ona dostać do środka
i wyzwała interwencji policji. Wizyty te jak wynika z okoliczności sprawy nie wiązały się
z próbą ponownego zamieszkania wnioskodawczyni w nieruchomości, a jedynie
z potrzebą zabrania z niej kilku rzeczy.

Zachowania zatem uczestnika w zakresie posiadania wspólnej nieruchomości ponad udział nie sposób ocenić – według Sądu - jako bezprawnego, co wymaga spełnienia
do domagania się zapłaty w ramach roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy,
o którym mowa w art. 224 § 2 k.c. lub art. 225 k.c.

Sąd stwierdził kolejno, iż w postępowaniu o podział majątku ustala się skład i wartość majątku podlegającego podziałowi - art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., który
to w sprawie w zdecydowanej mierze pozostawał bezsporny.

Sąd ustalił zatem, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodzi zabudowana nieruchomość położona w W. przy ul. (...), oznaczona numerem działki (...) o obszarze 0,0294 ha o wartości 653102 zł. Ponadto majątek wspólny stanowią ruchomości będące wyposażeniem ten nieruchomości: lodówka
o wartości 960 zł, zmywarka o wartości 440 zł, kuchnia z piekarnikiem o wartości 600 zł, płyta grzewcza o wartości 350 zł, okap o wartości 130 zł, meble w zabudowie
o wartości 2700 zł, szafa w zabudowie o wartości 2700 zł, meble salonowe A. S.
o wartości 4500 zł, meble wypoczynkowe o wartości 1570 zł, łóżko ze stolikami o wartości 3120 zł. Wspólny majątek stanowią ponadto samochód marki C. (...) nr rej (...) o wartości 17100 zł, z którego korzysta wyłącznie uczestnik K. J. oraz zgromadzone przez niego środki pieniężne na rachunkach bankowych uczestnika
w (...) Bank S.A. w W. w łącznej wysokości 92449,38 zł.

W tych warunkach stwierdzono, iż łącznie wartość całego majątku dorobkowego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wynosi 779721,38 zł. Wartość zaś udziału wynoszącego ½ każdego z zainteresowanych w tym majątku wynosi 389860,69 zł.

Sąd wskazał, że w toku niniejszego postępowania i nakłaniania stron do zgodnego podziału, pomimo wielokrotnych prób podejmowanych przez zainteresowanych nie udało się uzyskać ich wspólnego stanowiska co do samego sposobu podziału majątku.

Ostatecznie wnioskodawczyni wniosła o przyznanie jej całej nieruchomości
na własność, uczestnik zaś o wyodrębnienie lokali z nieruchomości wspólnej i przyznanie
na jego rzecz lokalu użytkowego nr (...), zaś wnioskodawczyni pozostałych lokali.

Mając na uwadze sprzeczne stanowiska zainteresowanych i treść art. 211 k.c.
Sąd uznał, iż brak jest podstaw do podziału nieruchomości w sposób, jaki chciałby uczestnik, biorąc pod uwagę dotychczasowe korzystanie z nieruchomości przez każdego
z zainteresowanych, ich plany na przyszłość związane z tą nieruchomością, a także możliwości majątkowe.

Zatem mając na uwadze treść art. 211 k.c. wymienione wyżej przeszkody do podziału rzeczy wspólnej zaliczyć należy do kategorii przeszkód społeczno-gospodarczych.

Odnosząc się do nich szczegółowiej wskazano, iż z lokalu użytkowego nr (...), którego przyznania domagał się uczestnik korzystali dotychczas oboje małżonkowie, tj. czerpali
po połowie pożytki z czynszu najmu tego lokalu. Lokal ten spełnia aktualnie wszystkie wymogi to tego, by stanowił odrębną nieruchomość, przedstawia największą wartość spośród pozostałych możliwych do wyodrębnienia lokali i wśród nich jest najbardziej atrakcyjny
ze względu na możliwość czerpania pożytków z czynszu najmu.

Według Sądu, przyznanie uczestnikowi tego lokalu, zaś wnioskodawczyni wszystkich pozostałych spowodowałoby, iż wnioskodawczyni znajdowałaby się w gorszej niż uczestnik sytuacji, zważywszy na perspektywę uzyskania jedynie mniejszego lokalu użytkowego
i wszystkich lokali mieszkalnych, w sytuacji gdy nie jest ona zainteresowana w ogóle częścią mieszkalną, gdyż nie wiąże swych planów mieszkaniowych z W.. Uczestnik wskazał natomiast, że buduje dla siebie dom poza W.. Zatem w zasadzie ani uczestnik,
ani też wnioskodawczyni nie są zainteresowani częścią mieszkalną wspólnej nieruchomości.

Dodatkowo, w ocenie Sądu, podziałowi nieruchomości i przyznania poszczególnych lokali zainteresowanym sprzeciwia się także okoliczność, iż zainteresowani faktycznie nadal pozostawaliby we współwłasności części wspólnych nieruchomości, co powodowałoby konieczność współdziałania przy inwestycjach, remontach i wspólnych kosztach,
co przy istniejącym między nimi konflikcie byłoby znaczącym utrudnieniem i generowałoby dalsze spory.

Zdaniem Sądu zatem jedynym możliwym sposobem podziału nieruchomości wspólnej jest przyznanie jej w całości jednemu ze współwłaścicieli, który sam będzie podejmował dalsze decyzje dotyczące tej nieruchomości, wskazując, iż z opinii biegłego J. O. budynek spełnia warunki do wydzielenia odrębnych lokali, zatem w sytuacji przyznania nieruchomości jednemu z zainteresowanych prawna możliwość ewentualnego wyodrębnienia lokali pozostawiona zostanie wyłącznemu właścicielowi (art. 10 ustawy o własności lokali
z dnia 24 czerwca 1994 r., t. jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 1892 ze zm.).

Mając na uwadze sytuację majątkową każdego z zainteresowanych i ich możliwości finansowe uznać należało – według Sądu, iż faktycznie wnioskodawczyni, która jest zainteresowana przejęciem nieruchomości w całości jest w stanie spłacić uczestnika, zatem to jej przyznano całą nieruchomość oraz wszystkie ruchomości stanowiące wyposażenie domu, jako związane z tą nieruchomością.

Uczestnikowi Sąd przyznał samochód C. (...), z którego wyłącznie
on korzysta oraz środki na rachunku bankowym w kwocie 92449,38 zł.

O powyższym orzeczono na podstawie art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 688 k.p.c.
i art. 567 § 3 k.p.c.

Sąd podał, że w wyniku dokonanego podziału majątku wnioskodawczyni otrzymuje składniki o wartości 670172 zł, zaś uczestnik o wartości 109349,38 zł i dlatego należna uczestnikowi dopłata do uzupełnienia wartości jego udziału wynosi 280311 zł, którą to kwotę na podstawie art. 212 § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 688 k.p.c. i art. 567 § 3 k.p.c. Sąd zasądził
na rzecz uczestnika, określając termin zapłaty pierwszej raty w kwocie 100000 zł w terminie 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się postanowienia, a pozostałej części w ciągu
18 miesięcy od tego terminu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności, mając na uwadze konieczność zapewnienia wnioskodawczyni odpowiedniego czasu na zgromadzenie środków pieniężnych na zapłatę.

Termin wydania przez uczestnika nieruchomości i jej wyposażenia wnioskodawczyni Sąd określił na trzy miesiące w związku z zasądzoną do tego terminu zapłatą pierwszej raty oraz wnioskiem uczestnika w tym zakresie.

O powyższym orzeczono na podstawie art. 212 § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 624 i 688 k.p.c. oraz art. 567 § 3 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie określonej w art. 520 § 1 k.p.c.

Apelacje od powyższego orzeczenia wnieśli oboje zainteresowani.

Uczestnik postępowania zaskarżył postanowienie w części dotyczącej:

- pkt. III ppkt. 1 przyznającego na wyłączną własność wnioskodawczyni nieruchomość opisaną w pkt. I ppkt. 1 oraz składniki opisane w pkt. I ppkt. 2 zaskarżonego orzeczenia,

-pkt. III ppkt. 4 zobowiązującego uczestnika postępowania do wydania wnioskodawczyni nieruchomości opisanej w pkt. I ppkt 1 oraz składników opisanych
w pkt. I ppkt. 2 postanowienia w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., polegającego na nieprzeprowadzeniu prawidłowo postępowania dowodowego i nierozważeniu w sposób bezstronny i wszechstronny całości materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie,

co doprowadziło do naruszenia przepisów prawa materialnego:

- naruszenia art. 211 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające
na przyjęciu, iż zachodzą przeszkody społeczno - gospodarcze uniemożliwiające fizyczny podział nieruchomości.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt. III ppkt. 1 poprzez wydzielenie odrębnych lokali z w/w nieruchomości |i przyznanie na rzecz uczestnika lokalu mieszkalnego nr (...) o wartości 219004 zł, lokalu mieszkalnego nr (...) o wartości 71530 zł, lokalu mieszkalnego nr (...) o wartości 65720 zł (wraz ze składnikami majątku opisanymi w pkt. 1 ppkt. 2 zaskarżonego postanowienia o wartości
17070 zł) oraz zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty stosowną kwotę, płatną w dwóch równych ratach pierwsza w terminie 12 miesięcy, a druga w terminie
18 miesięcy - obie od daty uprawomocnienia się orzeczenia,

w następstwie powyższego wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia
w pkt III ppkt 4 poprzez zobowiązanie uczestnika postępowania do wydania lokalu użytkowego nr (...) w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia orzeczenia i zasądzenie
od wnioskodawczyni na swoją rzecz kosztów postępowania, według norm przepisanych,

zaś w przypadku nieuwzględnienia apelacji w powyższym zakresie, wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt III ppkt 4 poprzez zobowiązanie uczestnika postępowania do wydania nieruchomości opisanej w pkt. I ppkt. 1 zaskarżonego postanowienia
oraz składników majątku wspólnego opisanych w pkt. I ppkt. 2 zaskarżonego postanowienia w terminie 3 miesięcy od dnia zapłaty przez wnioskodawczynię drugiej i zarazem ostatniej raty dopłaty w kwocie 180311 zł, jednakże nie szybciej niż przed upływem 18 miesięcy
od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

Wnioskodawczyni zaś zaskarżyła postanowienie w części dotyczącej:

- w punkcie 1.1. w części ustalającej wartość nieruchomości ponad kwotę 500000 zł;

- w punkcie II.;

- w punkcie III.1. w zakresie przyznania na własność wnioskodawczym ruchomości wymienionych w punkcie 1.2. zaskarżonego postanowienia z obowiązkiem spłaty połowy ich wartości na rzecz uczestnika;

- w punkcie III.3. w części dotyczącej kwoty zasądzonej od wnioskodawczym na rzecz uczestnika spłaty;

- w zakresie nieuwzględnienia (w tym w rozliczeniach należności objętych punktem III.3.przedmiotowego postanowienia) żądania wnioskodawczym rozliczenia nieuprawnionego korzystania przez uczestnika z wyłączeniem wnioskodawczym z części mieszkalnej nieruchomości ponad przysługujący mu udział w prawie własności;

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a/ art. 33 pkt 2 k.r. i o. poprzez pominięcie domniemania płynącego z tej normy prawnej, zgodnie z którym przysporzenia z tytułu darowizn zasilają majątek osobisty obdarowanego;

b/ art. 212 § 2 k.c. poprzez przyznanie ruchomości stanowiących wyposażenie części mieszkalnej przedmiotowej nieruchomości na rzecz wnioskodawczym, przy jednoczesnym obciążeniu jej obowiązkiem spłat tytułem połowy ich wartości, mimo braku zgody z jej strony na przejęcie tych przedmiotów na własności z pominięciem okoliczności, iż od 2010 r.
z przedmiotów tych korzystał wyłącznie uczestnika podczas, gdy brak zgody wszystkich współwłaścicieli na przyznanie współwłaścicielowi rzeczy na własność rodzi konieczność zarządzenia przez sąd jej licytacyjnej sprzedaży;

c/ art. 47 k.c. i 51 k.c. w zw. z art. 52 k.c. poprzez przyznanie na własność uczestniczki ruchomości stanowiących wyposażenie części mieszkalnej przedmiotowej nieruchomości (meble i sprzęt AGD) jako „związanych z tą nieruchomością", co zdaje się wskazywać na to, że Sąd potraktował te ruchomości jako część składową lub przynależność nieruchomości, w sytuacji gdy zdecydowana większość z nich ponad wszelką wątpliwość nie może zostać zakwalifikowana do którejkolwiek z ww. kategorii rzeczy;

d/ art. 224 i 225 k.c. w związku z art. 222 § 1 k.c. i art. 206 k.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, że uniemożliwianie wnioskodawczyni nawet incydentalnego korzystania
z nieruchomości nie stanowi przesłanki do zasądzenia wynagrodzenia z tytułu korzystania
z nieruchomości przez uczestnika ponad przysługujący mu udział, z jednoczesnym powołaniem się przez Sąd na fakt zaniechania dochodzenia przez wnioskodawczynie roszczeń windykacyjnych, w sytuacji, gdy nie jest to przesłanką roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy;

2/ naruszenie przepisów postępowania, a to:

a/ art. 6 k.p.c. w związku z art. 234 k.p.c. i art. 33 pkt 2 k.r. i o. poprzez pominięcie domniemania płynącego z art. 33 k.r. i o. i przerzucenie ciężaru dowodu w zakresie
zasilenia majątku wspólnego uczestników pieniędzmi pochodzącymi z darowizn
na wnioskodawczynie;

b/ art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów
w następujący sposób:

- oparcie ustalenia w zakresie zasilenia majątku wspólnego uczestników środkami pochodzącymi z darowizn od rodziców i dziadka wnioskodawczyni o zeznania świadka
L. R., w sytuacji gdy świadek zeznała jedynie, że nie rozważała w chwili czynienia darowizn czyj majątek one zasilą, przy jednoczesnym istnieniu domniemania przynależności tych środków do majątku osobistego wnioskodawczyni i jednocześnie wbrew treści oświadczeń woli darczyńców ujawnionych w treści umów darowizny, a także sprzecznie
z pozostałą częścią zeznań świadka, których wynika, iż zamiarem darczyńców było zasilenie majątku córki;

- oparcie ustalenia w zakresie zasilenia majątku wspólnego uczestników środkami pochodzącymi z darowizn od rodziców i dziadka wnioskodawczyni o przesłuchanie uczestnika, w sytuacji gdy zeznał on jedynie, że oczywistym było, iż darowizny przeznaczone były dla obojga małżonków wspólnie, przy jednoczesnym istnieniu domniemania przynależności tych środków do majątku osobistego wnioskodawczym, a także wbrew treści oświadczeń woli darczyńców ujawnionych w treści umów darowizny;

- uznaniu za niewiarygodne zeznań wnioskodawczym w zakresie zasilenia jej majątku osobistego środkami pochodzącymi z darowizn, w sytuacji gdy zeznania te są spójne, logiczne i szczegółowe co umożliwia weryfikację ich prawdziwości w oparciu o inne dowody i przy uwzględnieniu domniemania płynącego z art. 33 k.r. i o.;

- oparcie ustalenia w zakresie zasilenia majątku wspólnego uczestników darowizną pochodzącą od dziadka wnioskodawczyni, w sytuacji gdy żadne z osobowych źródeł dowodowych nie dostarczyło jakichkolwiek informacji na temat woli tegoż darczyńcy,
a jedynym dowodem na okoliczność tej woli jest sama umowa darowizny;

3/ błąd w ustaleniu stanu faktycznego poprzez:

a/ uznanie, że wszystkie darowizny czynione przez rodziców i dziadka wnioskodawczyni, czynione były „na wspólną rzecz zainteresowanych", wbrew treści oświadczeń darczyńców zawartych w treści tych czynności prawnych i z przekroczeniem zasady swobodnej oceny pozostałych dowodów;

b/ ustalenie, że wartość nieruchomości objętej podziałem w niniejszym postępowaniu wynosi 653102 zł, w sytuacji gdy kwota ta stanowi sumę wartości poszczególnych lokali możliwych do wyodrębnienia w ramach tej nieruchomości, zaś stosownie do opinii biegłego J. O. szacującą wartość nieruchomości w aktualnym jej stanie prawnym
(bez wyodrębnionych lokali) wartość tej nieruchomości wynosi 500000 zł.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę postanowienia
w zaskarżonej części poprzez:

- ustalenie, że w skład majątku wspólnego J. i K. J. wchodzi (min.) nieruchomość położona w W. przy ul. (...), działka nr (...) w obrębie nr (...), o pow. 0,0294 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 500000 zł;

- rozliczenie nakładów z majątku osobistego wnioskodawczym na majątek wspólny uczestników postępowania w postaci nabycia nieruchomości opisanej w punkcie la powyżej w wysokości 182000 zł (przy przyjęciu wartości nieruchomości jako całości - 500000 zł)
lub, ewentualnie, 237729,12 zł (przy przyjęciu wartości nieruchomości z uwzględnieniem wyodrębnienia samodzielnych lokali - 653102 zł) poprzez uwzględnieniu ww. kwot przy ustalaniu spłat i dopłat przy zniesieniu współwłasności;

- rozliczenie nakładów z majątku osobistego wnioskodawczym na majątek wspólny uczestników w postaci rozbudowy i modernizacji nieruchomości opisanej w punkcie
la powyżej (tj. w zwiększeniu wartości nieruchomości) w wysokości 65344,20 zł (przy przyjęciu wartości nieruchomości jako całości – 500000 zł) lub 106145,88 zł (przy przyjęciu wartości nieruchomości z uwzględnieniem wyodrębnienia samodzielnych lokali - 653102 zł) poprzez uwzględnieniu ww. kwot przy ustalaniu spłat i dopłat przy zniesieniu współwłasności;

- na zasadzie ewentualności (w stosunku do punktu 2 i 3 powyżej) wnoszę o ustalenie nierównych udziałów uczestników w majątku wspólnym małżonków (w odniesieniu
do nieruchomości) w proporcji 2/3 na rzecz wnioskodawczym i 1/3 na rzecz uczestnika;

- rozliczenie nieuprawnionego korzystania przez uczestnika z części mieszkalnej nieruchomości opisanej w pkt la powyżej, ponad udział przysługujący mu z tytułu współwłasności za okres od stycznia 2010 r. do dnia orzekania i zasądzenie na rzecz wnioskodawczym z tego tytułu kwoty 129985,50 zł;

- dokonanie podziału majątku wspólnego ruchomego wskazanego w punkcie
I.2. skarżonego postanowienia poprzez przyznanie ich na wyłączną własność uczestnika
z obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 8535 zł, ewentualnie orzeczenie
o ich sprzedaży licytacyjnej i podziale uzyskanej z tego tytułu kwoty między uczestników
w częściach równych;

- zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni – uczestnik postępowania wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania
apelacyjnego według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 7 marca 2018 r. zainteresowani zgodnie ustalili, że w razie oddalenia żądania uczestnika o dokonanie podziału fizycznego nieruchomości w tym przyznania mu lokalu nr (...) , wnioskodawczyni wyraża zgodę na przejecie ruchomości w postaci znajdujących się w kuchni oraz szafy wnękowej, a uczestnik otrzyma pozostałe ruchomości stanowiące wyposażenie mieszkania ( d. oświadczenia zainteresowanych k 1596 verte).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje zasługują na częściowe uwzględnienie.

Odnosząc się w pieszej kolejności do apelacji wnioskodawczyni, która zrzuciła oprócz naruszenia prawa materialnego także naruszenie prawa procesowego polegające na przekroczeniu swobodnej oceny dowodów w zakresie ustalenia zasilenia majątku wspólnego darowiznami uczynionymi przez rodziców i dziadka wnioskodawczyni ( art. 233 § 1 k.p.c.) należy stwierdzić , że jest on uzasadniony, ale tylko w zakresie darowizn uczynionych przez dziadka wnioskodawczyni. Sąd Rejonowy czyniąc swoje ustalenia co do woli darczyńców obdarowania obojga małżonków zupełnie pominął okoliczność, że darczyńcami oprócz rodziców wnioskodawczyni był także jej dziadek. Brak było co do tych darowizn jakichkolwiek dowodów, które obaliłyby domniemanie z art. 33 pkt 2 kro , ponieważ ta okoliczność w ogóle nie była w trakcie postępowania wyjaśniana.

Dlatego też Sąd Okręgowy odmiennie niż Sąd Rejonowy ustalił, że darowizny uczynione przez dziadka wnioskodawczyni w dniach 6 i 14 grudnia 1996 r. w wysokości 172 mln st. zł i 48 mln st. zł, a przeznaczone na zakup nieruchomości stanowią nakład wnioskodawczyni z majątku osobistego na wspólny, który powinien zostać odliczony od wartości nieruchomości podlegającej podziałowi. Kierując się ceną zakupu nieruchomości i dokując porównania z nią uczynionej przez działka darowizny, należało ustalić, że darowizny te stanowiły 44% ceny zakupu nieruchomości. Odnosząc tę wartość do zwaloryzowanej ceny zakupu na dzień orzekania 254.806 zł, darowizny te stanowiły kwotę 112.115 zł i o tę wartość należało pomniejszyć wartość całej nieruchomości. Ostatecznie do podziału w zakresie nieruchomości pozostaje 142.691,36 zł z tytułu zakupu nieruchomości i 398.269 zł z tytułu nakładów , co łącznie stanowi kwotę 540.960,36 zł.

W pozostałym zakresie zarzut błędnej oceny dowodów nie zasługuje na uwzględnienie. Wbrew bowiem jego zarzutom Sąd Rejonowy dokonał oceny całokształtu materiału dowodowego, a nie jak życzyłaby sobie skarżąca tylko dokumentów w postaci umów darowizny. Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe prawidłowo dokonał oceny zgromadzonych dowodów bardzo wnikliwie i na jego podstawie poczynił ustalenia co do darowizn zgodnie z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, szczegółowo odnosząc się nie tylko do samej treści umów, ale okoliczności zakupu nieruchomości oraz zeznań świadka L. R. (1), czy wreszcie wyjaśnień informacyjnych samej wnioskodawczyń. Jego wniosek, że darowizny czynione przez rodziców wnioskodawczyni miały zasilić majątek wspólny stron dodatkowo wzmacnia fakt, że w tym samym czasie rodzice wnioskodawczyni sporządzili także umowę pożyczki w wysokości po 193 mln st. zł, które de facto była darowizną na rzecz obojga małżonków oraz oddzielne darowizny na każdego z małżonków. Z drugiej strony rodzice uczestnika także w tym samym okresie poczynili darowizny na rzecz małżonków w łącznej kwocie 24.000 zł. Powyższe dobitnie wskazuje, że wolą obojga rodziców wnioskodawczyni było uczynienie wszystkich przysporzeń związanych z zakupem i remontem nieruchomości, i tych nazwanych darowizną i tych nazwanych pożyczką na rzecz obojga małżonków.

Kierując się argumentacją skarżącej trudno z zrozumieć z jakich powodów uczestnik postepowania brał udział w przetargu, stanął do aktu notarialnego jako nabywca nieruchomości, jeżeli rodzina wnioskodawczyni dysponowała takim majątkiem, że mogli kupić jej całą nieruchomość na jej wyłączną własność. L. R. (1) zeznała jednoznacznie, że cały czas utrzymywała to małżeństwo, jej intencją było zapewnienie miejsca pracy córce i nie rozważała tego który majątek to zasili ( k 623). Natomiast apelująca dokonuje oceny zeznań tego świadka bez uwzględnienia pozostałych dowodów i okoliczności zawarcia umowy kupna tej nieruchomości i faktu obdarowania także na piśmie obojga małżonków oraz samego uczestnika, o czym mowa była wyżej. Sama wola zabezpieczenia córki, która nie miała stałej pracy nie może przesądzać o woli tylko jej obdarowania i to nieznacznymi kwotami w porównaniu do wartości całej inwestycji (11% wartości nakładów). Sąd Rejonowy szczegółowo w swoim uzasadnieniu na stronach (...)- (...) podał z jakich powodów nie przyjął, wbrew treści umowy na piśmie , że były to darowizny czynione do majątków osobistych i Sąd Okręgowy zawartą tam argumentację w całości aprobuje, przyjmuje za własną, nie znajdując potrzeby ponownego roztrząsania tej oceny dowodów.

Nie jest też skuteczny zarzut naruszenia art.6 k.c. w zw. z art. 234 k.p.c. i art. 33 pkt 2 kro w części dotyczących darowizny uczynionych przez rodziców wnioskodawczyni. Istotą domniemania ustanowionego przez prawo jest to, że wykazanie faktu, z którym przepis prawa wiąże określone domniemanie, obliguje sąd do przyjęcia faktu domniemanego, natomiast strona przecząca domniemanemu faktowi i wywodząca ze stanu przeciwnego skutki prawne, może to domniemanie obalić (art. 234 k.p.c.) wykazując istnienie stanu przeciwnego do domniemanego. Oznacza, to, że każde domniemanie można obalić i tak się stało w trakcie rozpoznawanej sprawy. Sąd Rejonowy kierując się istotą ustroju wspólności małżeńskiej, która obowiązywała w małżeństwie zainteresowanych oraz zeznaniami darczyńcy i pozostałym materiałem dowodowym trafnie przyjął, że wszystkie darowizny rodziców wnioskodawczyni uczynione na zakupu i remont nieruchomości wchodzą w skład majątku wspólnego. Stad nie jest także skuteczny zarzut naruszenia prawa materialnego art. 33pkt 2 k.r.o., ponieważ wbrew twierdzeniom skarżącej zostało wykazane , że darowizny czynione przez jej rodziców przekazane zostały na rzecz obojga małżonków. Oceny tej nie zmienia fakt, ze uczestnik dopiero w trakcie postępowania podziękował swoje byłej teściowej za wsparciem finansowe ich rodziny.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 224 i 225 w zw. z art. 222 § 1 k.c i 206 k.c. polegający na bezzasadnym przyjęciu przez sąd pierwszej instancji, że użytkowanie ponad udział nie jest przesłanką do uwzględnienia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Sad Rejonowy dokonał trafnej wykładni art. 206 k.c. w zw. z art. 224 i 225 k.c. Sam fakt orzeczenia rozwodu i powstania współwłasność i ułamkowej nie powoduje, że powstaje domniemanie iż małżonek korzystający ponad przysługujący mu udział jest w tym zakresie posiadaczem w zlej wierze i jest zobowiążmy do rozlecenia się z tego korzystania. W rozważnej spawie ponadto istniało jeszcze porozumie byłych małżonków co do korzystania z lokali użytkowych i sposobu pobierania pożytków, które było przez cały czas przez obie strony respektowane. Ponadto mimo możliwości wydzielenia odrębnych lokali mieszkalnych faktycznie części mieszkalna stanowiła jedną całość, która zajmował uczestnik oraz przez dwa lata od rozwodu jego syn. W pozostałych pomieszczeniach znajdowały się pojedyncze rzeczy rodziny. Trafnie także ocenia Sąd Rejonowy, że incydentalne zakłócenia możliwości korzystania z części mieszkalnej przez wnioskodawczynię, która dwukrotnie chciała wziąć tylko swoje rzeczy nie może być potraktowane jako uniemożliwienie jej korzystanie z nieruchomości i pobierania z tego tytułu pożytków, tym bardziej, że apelująca nigdy z takim żądaniem się do uczestnika nie zwróciła, ani też nie podjęła działań prawnych mających na celu dopuszczenie jej do współposiadania w części mieszkalnej, którą nie była zainteresowana z uwagi na zamieszkiwanie w Ł..

Zarzut naruszenia art. 212 § 2 k.c. oraz 47, 51 i 52 kc. dotyczący przyznania skarżącej wbrew jej woli ruchomości stał się bezprzedmiotowy wobec zgodnego ustalenia przez obie strony sposobu podziału tych rzeczy.

Nie jest też słuszny zarzut naruszenia prawa procesowego, poprzez błędne ustalenie wartości nieruchomości podlegającej podziałowi, Wbrew poglądowi skarżącej do ustalenia wartości nieruchomości stosuje się wymagania z art. 156 ustawy o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 r. Zgodnie bowiem treścią art. 149 tej ustawy przepisy dotyczące ustalenia wartości nieruchomości stosuje się do wszystkich nieruchomości bez względu na cel wyceny, w tym także do nieruchomości będących przedmiotem postępowania sądowego. (por. utrwalone orzecznictwo SN w tym orzeczenia IV 106/05 z 7.10.2005, V CSK z 20.05.2010 i 20.10.2011 IV CSK 12/11). Na uwagą zasługuje, że nawet przywołane w apelacji orzeczenie Sądu Najwyższego uzasadnia to stanowisko, a nie zaprezentowane przez skarżącą. Trafnie zatem Sąd Rejonowy ustalił wartość nieruchomości na 653,102 zł, ponieważ odpowiada ona aktualnej wartości nieruchomości, co wynika wprost z opinii i zeznań biegłego.

Podsumowując apelację wnioskodawczyni należy stwierdzić , że była o uzasadniona tylko w zakresie błędnego ustalenia przez Sąd pierwszej instancji, że darowizny dziadka wnioskodawczyni nie stanowiły jej majątku odrębnego ( w dacie powstania darowizny obowiązywały stare przepisy k,r,o , które odmiennie definiowały majątek osobisty), podczas gdy w tym zakresie domniemanie z art. 33 pkt 2 k.r.o. nie zostało obalone. Natomiast pozostałe zarzuty okazały się nieuzasadnione.

Odnosząc się do apelacji uczestnika postępowania to zasadniczo była ona nieskuteczna.

Zarzut naruszenia prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. polegający na nieprzeprowadzeniu prawidłowo postępowania dowodowego i nierozważaniu w sposób bezstronny całości materiału dowodowego został w ogólne nie uzasadniony, brak jest więc możliwości do jego ustosunkowania się.

Nie jest też słuszny zarzut naruszenia prawa materialnego art. 211 k.c.. poprzez niego niewłaściwe zastosowanie i braku zniesienia współwłasności poprzez podział nieruchomości w postaci ustanowienia odrębnej własności lokali. Zasadniczo należy podzielić pogląd apelującego , że podział fizyczny ma charakter priorytetowy, ale wykładnię tego przepisu należy zawsze odnosić do stanu faktycznego występującego w każdej tego rodzaju sprawie.

Przede wszystkim przez cały czas trwania postepowania uczestnik postępowania był tylko zainteresowany lokalem użytkowym nr (...) , który przedstawiał największą wartość handlową , z którego można czerpać pożytki. Podnosił także że nie stać go na spłatę wnioskodawczyni. Dopiero w apelacji skarżący zmienił zdanie i zgłosił chęć przejęcia na wyłączną własność lokali mieszkalnych, deklarując przeznaczanie przyznanej mu przez Sąd lokaty na ewentualną dopłatę.

Trafnie Sąd Rejonowy, kierując się stanowiskami stron, wskazując na brak możliwości porozumienia się małżonków, istniejący między nimi konflikt oraz realną możliwością dokonania dopłaty na rzecz uczestnika przez wnioskodawczynię, uznał, że zachodzą społeczno – gospodarcze przeszkody w podziale fizycznym nieruchomości. Przywołane w apelacji orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczy zupełnie odmiennych sytuacji faktycznych, kiedy żadna ze stron nie miała zagwarantowanych możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. W rozpoznawanej sprawie zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik postępowania nie zamierzają realizować swoich potrzeb mieszkaniowych w nieruchomości podlegającej podziałowi. Z drugiej strony córka stron zamierza rozpocząć działalność gospodarczą w lokalu użytkowym nr (...). W tych okolicznościach dokonywanie podziału fizycznego nieruchomości poprzez ustanowienie odrębnej własności lokali, które nie są jeszcze faktycznie wyodrębnione powodowałoby dalsze konflikty między byłymi małżonkami , co nie byłoby zgodne ze społeczno – gospodarczym przeznaczaniem prawa. Z treści uzasadnienia apelacji wynika nadto, że uczestnik nie ma zamiaru realizować swoich potrzeb mieszkaniowych w przyznanych mu lokalach mieszkalnych, więc brak jest logicznie uzasadnionych przesłanek do podziału nieruchomości. Nadto budziła także wątpliwości sądu zdolność uczestnika do uiszczenia dopłaty na rzecz wnioskodawczyni.

Sad Okręgowy uwzględnił tylko apelację w zakresie daty wydania nieruchomości wnioskodawczyni w części mieszkalnej, odraczając w tej części obowiązek wydania do końca roku 2018 r. Miał przy tym na uwadze twierdzenia samego apelującego, który podał, że ukończenie domu będzie możliwe w przeciągu roku. Wnioskodawca w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia otrzyma pierwszą ratę spłaty w wysokości 100000 zł, co z pewnością pozwoli mu na wykończenie mieszkania.

Chybiony jest przy tym pogląd apelującego , że niemożliwa byłaby eksmisja jego z mieszkania w okresie ochronnym, ponieważ przepis zakazujący eksmitowania w okresie od listopada do marca każdego roku dotyczy tylko byłych lokatorów, a uczestnik lokatorem nie był i nie jest.

Ostatecznie uwzględniając w nieznacznej części obie apelacje oraz zgodne stanowiska stan co do podziału ruchomości Sąd Okręgowy ustalił, że wartość majątku podlegającego podziałowi, po pomniejszeniu go o wartość darowizny dziadka wnioskodawczyni, i wynosi łącznie 667.579,74 zł ( nieruchomość 540.960, 36 zł, lokata92449,38 zł i ruchomości 17000 zł). Każdy z byłych małżonków winien otrzymać majątek wart 333.789,87 zł Uczestnik postępowania otrzymuje ostatecznie lokatę , meble o wartości 9100 zł oraz samochód , co łącznie daje kwotę 118.739,38 zł. W związku z tym, ze wnioskodawczyni otrzymuje całą nieruchomość oraz cześć mebli zobowiązana jest do uiszczenia dopłaty na rzecz uczestnika w wysokości 215050,49 zł, w zaokrągleniu 215.050 zł.

Termin zapłaty i sposób rozłożenia na raty pozostaje bez zmian, z tym tylko , że druga rata uległa obniżeniu stosownie do wysokości dopłaty.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy z obu apelacji zmienił zaskarżone postanowienie w części dotyczącej sposobu podziału mebli oraz wysokości dopłaty i terminu wydania części mieszkalnej nieruchomości, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a w pozostałym zakresie obie apelacje oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., uznając, że w sprawach o podział majątku wspólnego obie strony ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.