Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Baran

Sędziowie: SA Andrzej Strruzik

SA Zbigniew Ducki

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2017 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi (...) spółki akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji w K.

przy interwencji ubocznej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji w siedzibą w K.

o uchylenie wyroku Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. z dnia 9 czerwca 2017 r. sygn. SA 171/15, SA 231/15 P, SA 57/16 W

postanawia:

I.  stwierdzić swą niewłaściwość miejscową,

II.  sprawę przekazać do rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w W..

SSA Zbigniew Ducki SSA Barbara Baran SSA Andrzej Struzik

Sygn. akt I ACa 1108/17

UZASADNIENIE

(...) S.A. w W. w dniu 25 lipca 2017 r. wniosła skargę o uchylenie wyroku Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. z dnia 9 czerwca 2017 r. w sprawie z powództwa (...) Sp. z o.o. w restrukturyzacji w K. przeciwko (...) S.A. prowadzonej pod sygn. akt SA 171/15, SA 231/15P, SA 57/16 W.

Uzasadniając właściwość miejscową tut. Sądu Apelacyjnego odwołała się do brzmienia art. 1208 § 1 k.p.c. oraz podniosła, że gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny właściwy byłby zgodnie z właściwością ogólną sąd, w gdzie znajduje się siedziba (...) S.A. (art. 27 § 1 k.p.c.) albo, zgodnie z właściwością przemienną, sąd miejsca wykonania umowy (...) (art. 34 k.p.c.). (...) Sp. z o.o. dochodziła w postępowaniu arbitrażowym wykonania umowy (...) poprzez zapłatę rzekomych wierzytelności wynikających z faktur nr (...). Zgodnie z art. 454 § 1 k.c. zobowiązanie, którego przedmiotem jest świadczenie pieniężne powinno być spełnione w siedzibie wierzyciela. (...) Sp. z o.o. zarówno w chwili wymagalności rzekomych wierzytelności, jak i obecnie znajduje się w K.. Z powyższych przyczyn zgodnie z właściwością przemienną sądem właściwym do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie zawarły zapisu byłby Sąd Okręgowy w K., który znajduje się na obszarze Sądu Apelacyjnego w K.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Właściwość miejscowa sądu w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego została określona w przepisie art. 1208 § 1 k.p.c. zgodnie z którym skargę wnosi się, co do zasady, do sądu apelacyjnego, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Zatem właściwy do rozpoznania sprawy (bez zapisu) jest sąd apelacyjny właściwości ogólnej, bądź przemiennej, według wyboru powoda, chyba że zachodzi właściwość wyłączna ( zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 marca 2012 r. sygn. akt I ACz 547/12, LEX nr 1130086).

W przedmiotowej sprawie skarżąca powołując się na regulację dotyczącą właściwości przemiennej wskazała jako właściwy do rozpoznania Sąd Apelacyjny w K.Jednakże zdaniem tut. Sądu, biorąc pod uwagę charakter postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, a także fakt, że skarżąca była w sprawie rozpoznawanej przez sąd polubowny stroną pozwaną, nie posiada ona uprawnienia do powołania się na właściwość przemienną.

W tym zakresie istotne znaczenie ma zmiana przepisów dotycząca postępowania polubownego, w tym szczególności postępowania ze skargi o uchylenie wyroku polubownego, która dokonała się na podstawie ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz. U. poz. 1595)

Należy jednakże zwrócić uwagę, że zasadnicze rozbieżności, co do charakteru prawnego skargi o uchylenie wyroku wyrażane były również na tle poprzedniego stanu prawnego. Dominującym był co prawda pogląd o szczególnym charakterze skargi łączącym w sobie cechy nadzwyczajnego środka zaskarżenia z powództwem zmierzającym do ukształtowania zmiany stanu prawnego stanowiącym postać nadzwyczajnego środka zaskarżenia (zob. J. Sadomski, Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego, [w:] Prawo w działaniu. Sprawy Cywilne. 15/2013). Jednakże zarysowały się też dwa skrajne, przeciwstawne sobie stanowiska. Zgodnie z pierwszym z nich skarga o uchylenie wyroku traktowana była jako szczególnego rodzaju nadzwyczajny środek zaskarżenia (zob. J. Kaczmarek, Współdziałanie i kontrola. Relacje pomiędzy sądem polubownym a sądem powszechnym na różnych etapach postępowania. [w:] D. Czura – Kalinowska (red.), Mediacja i arbitraż jako sposoby polubownego rozstrzygania sporów, Poznań 2009). Natomiast według poglądu opozycyjnego skarga była formą szczególnego powództwa o ukształtowanie (zob. A. Zieliński, Komentarz do art. 1205. teza 1, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. A. Zieliński, K. Flaga–Gieruszyńska , Warszawa 2012).

Także stanowisko prezentowane w judykaturze nie było spójne. Zwracano bowiem zarówno uwagę na specyfikę skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia zmierzającego do uchylenia tego wyroku ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2010 r. sygn. akt I CSK 535/09, Lex nr 602748), jak też wyrażano kategoryczne poglądy traktujące skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego jako powództwo o ukształtowanie stosunku prawnego, w którym powód (skarżący) żąda wydania przez sąd państwowy wyroku uchylającego (znoszącego) istniejący, ukształtowany wyrokiem arbitrażowym stosunek prawny (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2016 r. sygn. akt I CSK 305/15, Lex nr 2043733, przy czym orzeczenie to zostało wydane na gruncie poprzedniego stanu prawnego) . Niemniej jednak wiodącym było przekonanie, że pomimo łączenia w sobie elementów pozwu i apelacji skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego posiadała więcej cech powództwa. Znajdowało to uzasadnienie w brzmieniu ówcześnie obowiązujących przepisów k.p.c. zgodnie z którymi do skargi stosowano odpowiednio przepis art. 187 k.p.c. (art. 1207 § 1 k.p.c.) dotyczący wymogów formalnych pozwu, zaś postępowanie obywało się, co do zasady, według przepisów księgi pierwszej części pierwszej (art. 1207 § 2 k.p.c.). Ponadto postępowanie ze skargi było postępowanie dwuinstancyjnym.

Jednakże na mocy wspomnianej wyżej nowelizacji przepisów zlikwidowano dwuinstancyjność postępowania ze skargi, a do skargi na zasadzie art. 1207 k.p.c. stosuje się odpowiednio przepis art. 368 k.p.c. dotyczący wymogów apelacji. Dokonała się zatem zmiana kształtu skargi, która choć zachowała swój odrębny charakter ze wszystkimi ograniczeniami, w szczególności dotyczącymi podstaw skargi, ewidentnie zbliżona jest do apelacji. Nie nosi ona bowiem obecnie cech powództwa, a w szczególności powództwa o ukształtowanie (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 września 2016 r. sygn. akt I ACa 843/16, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000000503_I_ACa_000843_2016_Uz_2016-09-28_001).

Przedefiniowanie charakteru skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ma w ocenie Sądu Apelacyjnego szczególne doniosłe znaczenie dla wykładni przepisu art. 1208 k.p.c. w jego części dotyczącej właściwości miejscowej sądu apelacyjnego, do którego wnosi się skargę. Jest to sąd apelacyjny, na obszarze którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdy strony nie dokonały zapisu na sądu polubowny. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że podmiot inicjujący niniejsze postępowanie (skarżąca) był stroną pozwaną w postępowaniu polubownym. Zatem, stojąc na stanowisku, że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest powództwem, a nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, nie można traktować skarżącej jak powoda. Wobec czego nie przysługuje jej uprawnienie powołania się na właściwość przemienną. Przepisy o właściwości przemiennej mają bowiem charakter wyjątkowy. Stanowią udogodnienie dla strony powodowej pozwalające jej według własnego uznania na dokonanie wyboru sądu właściwego miejscowo, innego niż ten, który jest właściwy według przepisów o właściwości ogólnej i tym samym skierować sprawę do sądu korzystniej dla siebie położonego. Jednocześnie pozbawiając stronę pozwaną dogodności, jaką jest prowadzenie procesu przed sądem jej miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1982 r. sygn. III PZP 12/82, OSNCP 1982, nr 11–12, poz. 159).

Nadto zdaniem Sądu Apelacyjnego naruszenie właściwości miejscowości w niniejszym postępowaniu należało wziąć pod uwagę z urzędu. Przepis art. 202 k.p.c. dotyczy bowiem sytuacji, w której dochodzi do badania istnienia wskazanych przez powoda podstaw właściwości przemiennej. Natomiast w przedmiotowej sprawie po stronie wnoszącej skargę, co do zasady, brak jest uprawnienia do powołania się na właściwość przemienną, co determinowane jest rolą procesową jaką pełniła w postępowaniu polubownym.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny w Krakowie uznał się za niewłaściwym miejscowo do rozpoznania przedmiotowej skargi i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnym w W. na zasadzie art. 1208 § 1 w zw. z 30 k.p.c. jako właściwemu miejscowo dla siedziby skarżącego – strony pozwanej w postępowaniu polubownym.

SSA Zbigniew Ducki SSA Barbara Baran SSA Andrzej Struzik