Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 stycznia 2018 r.

sprawy z wniosku Zakładu Inżynierii Ruchu Drogowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T.

z udziałem Gminy M. T.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Toruniu

z dnia 23 sierpnia 2017 r.

sygn. akt XI Ns 1473/16

p o s t a n a w i a :

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I (pierwszym) sentencji w ten sposób, że stwierdzić, że wnioskodawca Zakład Inżynierii Ruchu Drogowego (...) Spółka z o.o. w T. nabył przez zasiedzenie z dniem 5 września 2015 r. własność nieruchomości gruntowej stanowiącej część działki nr (...) położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o powierzchni 0,3012 ha, oznaczonej numerem (...) w projekcie podziału nieruchomości, stanowiącym załącznik do opinii uzupełniającej geodezyjno- kartograficznej z dnia
6 lipca 2017r. sporządzonej przez biegłego sądowego inż. Z. R., będącej integralną częścią niniejszego postanowienia,

2.  oddalić apelację w pozostałej części,

3.  ustalić, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty swojego udziału w sprawie w postępowaniu apelacyjnym.

/SSO Marek Paczkowski/ /SSO Małgorzata Kończal/ /SSO Marek Lewandowski/

Sygn. akt VIII Ca 716/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 23 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Toruniu oddalił wniosek Zakładu Inżynierii Ruchu Drogowego (...) Sp. z o.o. w T. o stwierdzenie nabycia
w drodze zasiedzenia własności nieruchomości, stanowiącej własność uczestnika – Gminy M. T..

Sąd Rejonowy ustalił, że w 1984 r. Spółdzielnia (...)w T. zajęła część gruntu stanowiącego działkę nr (...), będącego własnością Skarbu Państwa – obecnie Gminy M. T.. W 1985 roku zajęty teren został ogrodzony. Następnie pobudowano na nim boksy garażowe, garaż dla dużych samochodów, wiatę do produkcji i blaszaki. Żadna formalna umowa pomiędzy Spółdzielnią a Skarbem Państwa nigdy nie została zawarta, organa administracji w imieniu Skarbu Państwa nigdy nie sprzeciwiały się również działaniom Spółdzielni.

Sąd Rejonowy w Toruniu V Wydział Gospodarczy postanowieniem z dnia 9 września 2017 r. (prawidłowo – z dnia 9 września 2013 r.) ogłosił upadłość Spółdzielni (...)
(...)w T. i wyznaczył Syndyka masy upadłościowej w osobie R. N..

Syndyk masy upadłości Spółdzielni (...)sprzedał w dniu
8 lipca 2014 r. prawo do nakładów budowlanych poczynionych przez nią na działce
o numerze (...) Zakładowi Inżynierii Ruchu Drogowego i (...) Sp. z o.o.
Na nakłady te złożyły się : budynek garażowy – 10 stoiskowy, murowany, jednokondygnacyjny; budynek garażowy – autobusowy, murowany, jednokondygnacyjny oraz budynek magazynowy. Spółka była od 2009 r. najemcą jednego z budynków posadowionych na spornym terenie.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, że wniosek Zakładu Inżynierii Ruchu Drogowego (...) o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...) nie jest zasadny. Po powołaniu
i omówieniu art. 172 k.c., regulującego przesłanki i skutki zasiedzenia, Sąd I instancji odniósł się do brzmienia art. 336 k.c., definiującego pojęcie samoistnego posiadacza rzeczy. Sąd ten zauważył następnie, że w przypadku, gdy dojdzie do przeniesienia posiadania przez samoistnego posiadacza obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści
(art. 176 k.c.).

W ocenie Sądu I instancji wnioskodawca nie udowodnił, iż doszło do przeniesienia posiadania samoistnego. Sąd podkreślił, że wnioskodawca aktem notarialnym z dnia 28 lipca 2014 roku nabył prawo do nakładów, które – jako odrębne budowle - stały się częściami składowymi gruntu należącego do Skarbu Państwa. Wskazał, że przeniesienie prawa do nakładów nie jest równoznaczne z przeniesieniem posiadania samoistnego gruntu. Roszczenie o zwrot nakładów przysługuje temu, kto ich dokonał na posiadanej przez siebie nieruchomości. Nakład, jako część składowa, nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych, nie może być zbyty (art. 47 k.c.). Przedmiotem obrotu prawnego może być natomiast roszczenie o zwrot nakładów. Takie też – zdaniem Sądu Rejonowego - uprawnienie przysługuje na ten moment wnioskodawcy, nie oznacza to jednak, iż jest on posiadaczem samoistnym.

Sąd I instancji stwierdził dalej, że wnioskodawca udowodnił jedynie, że nabył
od swego poprzednika i posiada roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na tym terenie, nie wykazał on jednak przymiotu bycia posiadaczem samoistnym gruntu. Zwrócił uwagę,
że ani wnioskodawca, ani jego poprzednik nie opłacali podatku od nieruchomości z tytułu zajmowanego gruntu. Podniósł także, że w przedmiotowej sprawie przedmiotem zasiedzenia może być wyłącznie prawo własności nieruchomości gruntowej, oznaczonej numerem 501. Wnioskodawca nie wykazał jednak – zdaniem tego Sądu - iż posiada do tego gruntu jakikolwiek tytuł. Nie można za taki bowiem uznać roszczenia o zwrot nakładów poczynionych przez Spółdzielnię (...). Jednocześnie Sąd Rejonowy stwierdził, że Spółdzielni (...) zabrakło tylko około roku do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności spornego gruntu (w złej wierze – 1985 – 2014 ).

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji oddalił wniosek, rozstrzygając o kosztach postępowania na podstawie art. 520 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca zaskarżając
je w całości i zarzucając mu błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegający na ustaleniu, że wnioskodawca nie wykazał, aby na jego rzecz doszło do przeniesienia posiadania zajętej części działki nr (...) w sytuacji, gdy z zeznań świadka, zeznań J. S. i z przedłożonych dokumentów wynika, że wnioskodawca przejął posiadanie zarówno nakładów, jak i wydzielonego terenu, na którym te nakłady się znajdują.

Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie, że wnioskodawca Zakład Inżynierii Ruchu Drogowego (...) Sp. z o.o. nabył przez zasiedzenie z dniem 5 września 2015 r. własność nieruchomości gruntowej stanowiącej część działki nr (...) położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), zgodnie z załączonym do wniosku wyrysem z rejestru gruntów;

2.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja była uzasadniona.

Na wstępie należy podkreślić, że w ocenie Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne Sądu I instancji były prawidłowe, znajdowały wsparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, ocenionym należycie, bez naruszenia granic swobody sędziowskiej. W konsekwencji Sąd Okręgowy podzielił je w całości i przyjął za własne. W związku z tym nie istniała już potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. postanowienie SN z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 156/13, LEX nr 1365587).

Niezależnie od ustaleń Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy poczynił ponadto własne, dodatkowe ustalenia faktyczne, zgodnie z którymi wnioskodawca – Zakład Inżynierii Ruchu Drogowego i (...) Sp. z o.o. od 2014 r. użytkuje część nieruchomości, położonej w T. przy ul. (...), stanowiącej część działki geodezyjnej nr (...) o powierzchni 0,3012 ha (całość działki: 32,4510 ha), zabudowanej budynkiem garażowym – 10 stoiskowy, murowany, jednokondygnacyjny; budynkiem garażowym – autobusowym, murowanym, jednokondygnacyjnym oraz budynkiem magazynowym. Z części tej nieruchomości wnioskodawca korzystał już od 2009 r. wykonując umowę najmu jednego z budynków na niej posadowionych. Ustalenia te Sąd Okręgowy poczynił na podstawie pism Urzędu Miasta T. ( k. 54, 55) , przesłuchania wiceprezesa wnioskodawcy J. S. oraz wypisu aktu notarialnego Repertorium nr (...) z dnia 28 lipca 2014 r. sporządzonego przez notariusza K. P. (k. 12 – 14v. akt)

Wskazać w tym miejscu należy, że zarzuty apelacji koncentrują się na kwestionowaniu dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny charakteru posiadania spornej nieruchomości przez wnioskodawcę. Same natomiast ustalenia faktyczne tego Sądu, wbrew dosłownemu brzmieniu podniesionych zarzutów, nie są kwestionowane przez skarżącego. Wskazane przez ten Sąd fakty znajdują potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Niemniej jednak, Sąd ten błędnie ocenił w rozważaniach prawnych, że skarżący nie wykazał, aby doszło do przeniesienia na jego rzecz posiadania samoistnego przedmiotowej nieruchomości.

Całkowicie błędne jest, prezentowane w toku postępowania przez uczestnika,
i podzielone przez Sąd Rejonowy stanowisko, zgodnie z którym z faktu, iż wnioskodawca nabył w drodze umowy sprzedaży wyłącznie prawo do określonych w niej nakładów budowlanych na objętej wnioskiem nieruchomości, wynika że nie posiada on przymiotu samoistnego posiadacza tejże nieruchomości. Istota zasiedzenia polega bowiem na tym, że dotyczy rzeczy, która nie stanowi własności jej samoistnego posiadacza. Ponadto oczywistym jest, że skoro Spółdzielni (...) będącej poprzednim posiadaczem nieruchomości, nie przysługiwało do niej prawo własności, nie mogła go przenieść na wnioskodawcę. Podobnie bezprzedmiotowe są rozważania Sądu Rejonowego dotyczące braku przeniesienia na wnioskodawcę „wiązki uprawnień” świadczących o samoistnych charakterze jego posiadania, skoro decyduje o nim charakter władztwa wnioskodawcy nad nieruchomością, który swojego posiadania nie musi wywodzić z jakiegokolwiek tytułu prawnego. Szersze odnoszenie się
do argumentacji uczestnika i Sądu Rejonowego w tym zakresie jest zbędne, jak wynika bowiem z powyższego, w sposób oczywisty nie koresponduje ona z istotą instytucji zasiedzenia.

Nie budzą jednocześnie wątpliwości niekwestionowane ustalenia Sądu Rejonowego, dotyczące działalności Spółdzielni (...) na przedmiotowej nieruchomości, świadczące
o samoistnym charakterze jej posiadania. Spółdzielnia bowiem z pełną swobodą dysponowała nieruchomością, ogradzając ją, budując na niej garaże i inne budynki, prowadząc na niej swoje przedsiębiorstwo. Jednocześnie zarówno uczestnik jak i jego poprzednik prawny – Skarb Państwa, nie sprzeciwiali się w jakikolwiek sposób działaniom Spółdzielni.

Bez znaczenia dla oceny zaskarżonego orzeczenia pozostaje okoliczność, że zarówno wnioskodawca, jak i Spółdzielnia (...), nie płacili podatku od przedmiotowej nieruchomości. Choć mogłaby ona przemawiać dodatkowo za przyjęciem, że posiadali oni przymiot samoistnego posiadacza, nie stanowi w tym zakresie niezbędnej przesłanki. Sam fakt nieregulowania podatku od nieruchomości jest zatem niewystarczający, aby uznać,
iż wola władania nieruchomością przez wnioskodawcę i Spółdzielnię (...) jest i nie była tożsama z władaniem jak właściciel.

Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w postanowieniu Sądu Najwyższego
z dnia 21 czerwca 2011 roku w sprawie I CSK 595/10, (Legalis) w którym wskazano,
iż realizacja zobowiązań podatkowych nie jest dostatecznym wyznacznikiem rodzaju posiadania i nie przesądza o braku woli posiadania, jest jedynie jednym z elementów oceny jej charakteru.

W tym miejscu wskazać należy, iż nie budzi wątpliwości także samoistny charakter posiadania spornej nieruchomości przez wnioskodawcę. Wnioskodawca korzysta bowiem z nieruchomości w taki sam sposób, jak korzystał jego poprzednik prawny. Korzystając z budynków znajdujących się na nieruchomości wnioskodawca musi jednocześnie korzystać z gruntu, aby dojść do tych budynków. Rozważania Sądu Rejonowego, iż Spółdzielnia (...) przeniosła na wnioskodawcę uprawnień charakteryzujących posiadacza samoistnego, są bezprzedmiotowe. Jak wskazał Sąd Najwyższy, w powołanym w uzasadnieniu zaskarżonego postanowieniu orzeczenia z dnia 9 grudnia 2014 r. (III CSK 354/13, Legalis) dla istoty posiadania, jako przesłanki zasiedzenia jest niezbędne, by wykonywane władztwo odpowiadało treści prawa, które posiadacz nabędzie przez zasiedzenie. Nie oznacza to, że posiadacz musi posiadać jakiś, chociażby niedoskonały tytuł do nieruchomości, może bowiem nie mieć jakiegokolwiek tytułu, wystarczy, że włada rzeczą tak jak właściciel. Nie jest także niezbędnym, aby posiadacz pozostawał w przeświadczeniu, że nie narusza cudzego prawa. Kwestia ta ma bowiem znaczenie wyłącznie dla oceny dobrej czy złej wiary. Konieczne jest natomiast, aby posiadanie, które ma doprowadzić do zasiedzenia, było jawne. Władać bowiem jak właściciel można jedynie przez podejmowanie czynności widocznych dla otoczenia.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że wnioskodawca spełnia powyższe przesłanki, w stosunku do nieruchomości objętej wnioskiem. Jak zasadnie podkreślono w treści apelacji, skoro wnioskodawca prowadząc działalność gospodarczą korzysta z budynków znajdujących się na tej nieruchomości, stanowiących nakłady poczynione przez Spółdzielnię (...), do których posiada tytuł prawny, oczywistym jest, że musi on korzystać także z samej nieruchomości. Potwierdza to sam uczestnik, który
w pismach kierowanych do wnioskodawcy powołuje się na fakt władania przez niego sporną nieruchomością. Ponadto, skoro Sąd I instancji ustalił, że Spółdzielnia (...) była samoistnym posiadaczem przedmiotowej nieruchomości, niezrozumiałym jest dlaczego przymiotu tego odmówił wnioskodawcy, skoro korzysta on z tych samych nakładów, w taki sam sposób i z tego samego terenu, co Spółdzielnia. Jednocześnie należy mieć na względzie, że zgodnie z art. 339 k.c. domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Skoro zatem z zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób bezsprzeczny wynika, że wnioskodawca włada objętą wnioskiem nieruchomością, to na uczestniku spoczywał ciężar przeprowadzenia dowodu przeciwnego, który obaliłby powyższe domniemanie. Takiego jednak dowodu uczestnik nie powołał.

Mając na uwadze powyższe przyjąć należało, uwzględniając bezsporny trzydziestoletni termin zasiedzenia właściwy dla posiadacza w złej wierze (art. 172 § 2 k.c.), że wnioskodawca zasiedział sporną nieruchomość z dniem 5 września 2015 r. Spółdzielnia (...) objęła bowiem przedmiotową nieruchomość w posiadanie samoistne w dniu
5 września 1985 r. – wówczas to rozpoczęła działania inwestycyjne na działce, bez zgody
i konsultacji z ówczesnym jej właścicielem. Doliczając zatem, zgodnie z art. 176 § 1 k.c.,
do posiadania wnioskodawcy, czas posiadania spornej nieruchomości przez Spółdzielnię (...), przyjąć należało, że do zasiedzenia doszło we wskazanej wyżej dacie.

W konsekwencji Sąd Okręgowy, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie stwierdzając, że wnioskodawca nabył przez zasiedzenie z dniem 5 września 2015r.własność nieruchomości gruntowej stanowiącej część działki numer (...) położonej w T. przy ul. (...) o powierzchni 0,3212ha, oznaczonej numerem działki (...) w projekcie podziału nieruchomości sporządzonym przez biegłego sądowego z zakresu geodezji inż. Z. R..

Sąd Okręgowy oddalił apelację w części dotyczącej kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). W ocenie Sądu II instancji, mając na względzie, że wnioskodawca nabywa kosztem Gminy objęty wnioskiem grunt, obciążanie Gminy kosztami postępowania, byłoby niesłuszne. Tym samym rozstrzygnięcie w tym zakresie oprzeć należało na wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. zasadzie, zgodnie z którą każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

O kosztach postępowania odwoławczego także orzeczono na gruncie
art. 520 § 1 k.p.c., ustalając, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty swojego udziału
w sprawie w postępowaniu apelacyjnym.

/SSO Marek Paczkowski/ /SSO Małgorzata Kończal/ /SSO Marek Lewandowski/