Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. S., R. K.

przeciwko (...) SA w K. (dawniej: (...) S.A. w W.)

dot. uchylenia uchwał wspólników lub akcjonariuszy

orzeka:

I.  uchyla uchwałę nr (...) walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki (...) S.A. w W. ( obecnie (...) SA w K.) z dnia 30 czerwca 2015 roku

II.  zasądza od (...) SA w K. na rzecz P. S., R. K. kwotę 2 360 zł ( dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotów kosztów procesu.

SSO Marzena Iwańska

Sygn. akt XX GC 627/15

UZASADNIENIE

Pozwem z 17 lipca 2015 r. P. S. oraz R. K. wnieśli o uchylenie uchwały nr (...) walnego zgromadzenia akcjonariuszy (...) S.A. w W., poprzednika prawnego (...) SA w K. ( dalej jako: G. bądź (...) ) oraz o zasądzenie na swą rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W ocenie powodów przedmiotowa uchwała została podjęta z pokrzywdzeniem akcjonariuszy, albowiem od 2007 r. w spółce nie doszło do przekazania zysku na dywidendę. Na skutek czynności podejmowanych przez większościowego akcjonariusza G. H. (1) majątek (...) jest przeznaczany na finansowanie działalności spółek znajdujących się pod jego kontrolą, w formie pożyczek, umowy korzystania ze znaku towarowego czy też zakupu udziałów nieopłacalnych ekonomicznie spółek.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na swą rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie pozwanego twierdzenia powodów dotyczące ogólnej sytuacji w spółce pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albowiem jej przedmiotem jest wyłącznie uchwała nr (...). W ocenie pozwanej, ogólna sytuacja spółki jest dobra, podlega ona stałemu nadzorowi z uwagi na jej notowanie na rynku papierów wartościowych. Wymienione decyzje podejmowane są w ramach czynności korporacyjnych. Rozpoznawalność przedsiębiorcy jest uzależniona od jego znaku towarowego, zaś nabywanie udziałów i wierzytelności innych podmiotów oraz udzielanie pożyczek stanowią częstą transakcję na rynku. Twierdzenia powodów w zakresie ich niespłacalności są czysto gołosłowne i nie znajdują oparcia w materiale faktycznym. Ponadto, należy wskazać, że za wyłączeniem prawa do zysku przemawia konieczność zapewnienia stabilnej sytuacji w spółce. Treść przedmiotowej uchwały wchodzi w zakres dyskrecjonalnej władzy akcjonariuszy, którzy kierowali się długofalowymi interesami spółki.

W toku postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. S. oraz R. K. byli akcjonariuszami mniejszościowymi G., posiadali odpowiednio (...) oraz (...) akcji. Dominującym akcjonariuszem spółki jest G. H. (1) ( bezsporne,: śródroczne skrócone skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy (...) za okres 3 miesięcy zakończony 31 marca 2015 r., k.20)

Zysk spółki (...) S.A. w W. za 2014 r. wyniósł (...) zł (bezsporne)

W dniu 30 czerwca 2015 r. w W. odbyło się walne zgromadzenie (...) S.A. w W. w toku przegłosowano uchwałę nr (...) w sprawie przeznaczenia zysku netto za rok 2014 r. w wysokości (...) zł na kapitał zapasowy spółki. P. S. oraz R. K. zgłosili sprzeciw wobec podjętej uchwały nr (...), który został zaprotokołowany.

( bezsporne, uchwała nr (...), k.31-32)

Spółka (...) od 2007 r. nie dokonała wypłaty dywidendy, pomimo wypracowania zysku w latach 2011, 2012 i 2014.

( bezsporne)

(...) S.A. zawarła w I kwartale 2010 r. umowę na korzystanie ze znaku towarowego (...) na łączną kwotę wynagrodzenia w wysokości (...) zł brutto z właścicielem znaku towarowego G. H. (1) prowadzącym działalność gospodarczą jako (...) G. H. (1) (...). W dniu 30 sierpnia 2013 r. przedsiębiorstwo (...) zostało wniesione aportem do (...) Sp. z o.o. (...) s.k.a. w W..

( dowody: śródroczne skrócone skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy (...) za okres 3 miesięcy zakończony 31 marca 2010 r., k.33; sprawozdanie finansowe za rok zakończony 31 grudnia 2013 r., k.59-60)

W dniu 30 lipca 2009 r. (...) zakupiła (...)certyfikatów w funduszi (...)Funduszu Inwestycyjnym Zamkniętym za kwotę i następnie odsprzedała je w dniu 30 września 2009 r. za kwotę (...) zł ( dowód: raporty bieżące spółki (...)/2009 z 30 lipca 2009 i (...) z 30 września 2009 r., k.35-36; k.37-39)

G. H. (1) jest właścicielem udziałów spółki Wydawnictwa (...) sp. z o.o. w W. ( dowód: artykuł z (...) sierpnia 2009 r., portal muzyka (...), k.46)

Na skutek udzielanych przez (...) na rzecz Wydawnictwa (...) sp. z o.o., następnie przekształconego w (...) sp. z o.o, pożyczek oraz skupowania długów na dzień 31 grudnia 2014 r. należności od spółki wydawniczej wobec (...) wyniosły (...)zł (dowód: sprawozdanie finansowe (...) S.A. za rok zakończony 31 grudnia 2014 r., k.47)

W dniu 6 września 2013 r., 24 dni przed zakończeniem wydawania pisma (...), (...) sp.o.o. (...) s.k.a. w W., powiązana z G. H. (2), zbyła na rzecz (...) (...)udziałów Wydawnictwa (...) sp. z o.o. za cenę (...) zł. ( dowód: raport na (...), k.49-50; artykuł na portalu (...), k.57-58)

Uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy (...)z 16 grudnia 2013 r. w sprawie połączenia (...) z (...) sp. z o.o.(dawnej spółce Wydawnictwo (...) Sp. z o.o.) została zaskarżona przez akcjonariuszy mniejszościowych pozwem o jej uchylenie, na skutek czego do połączenia nie doszło.

(dowody: odpis pozwu k.61-66; odpis wyroku zaocznego z 18 września 2014 r., sygn. akt IX GC 122/14, k.68)

(...)obejmowała nowe udziały w podwyższanym kapitale zakładowym spółki (...) Sp. z o.o., w której funkcję prezesa zarządu pełnił również G. H. (1), na skutek czego objęła łącznie (...)udziałów po wartości nominalnej (...) zł, tak więc łącznie za cenę (...) zł ( dowód: sprawozdanie zarządu z działalności grupy (...) za rok 2014 r., 69)

G. M. nie wyegzekwowała części należności z tytułu umowy poręczenia, którego jest beneficjentem w ramach umowy ze spółką (...) sp. z o.o. Poręczycielem jest spółka związana z G. H. (1) ( dowody: sprawozdania finansowe G. M. za rok 2011-2014, źródło (...), k.70-74)

Proporcje salda należności od spółek powiązanych z G. H. (2) w proporcji do majątku spółki wynoszą (...) (dowód: nota nr (...) ze sprawozdania finansowego jednostkowego spółki (...) za 2014, źródło (...), k.93-94 ; raport z badania sprawozdania finansowego (...) za 2014, k.95-101)

(...) S.A. w W. zostało przejęte przez (...) SA w K. ( bezsporne, odpis KRS k.256-257; raport do KNF k.258)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów, szczegółowo wskazanych na etapie powyższych ustaleń. Pozostała dokumentacja przedstawiona przez strony była zbędna do ustalania istotnych okoliczności niniejszej sprawy. Wiarygodność i prawdziwość przedstawionego materiału dowodowego nie była przedmiotem sporu stron i nie budziła również wątpliwości Sądu Okręgowego.

Pominięto wniosek dowodowy o zobowiązanie pozwanego do przedłożenia kopii protokołu walnego z 30 czerwca 2015 r., albowiem był on nieistotny w świetle zebranego materiału dowodowego, umożliwiającego ocenę całokształtu okoliczności sprawy.

W tym zakresie Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom świadka A. K. , jakoby za wyłączeniem prawa do zysku przemawiała konieczność zapewnienia stabilnej sytuacji w spółce, albowiem stoi ona w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie, w tym w/w dowodami z dokumentów jak również twierdzeniami samych powodów. Wobec faktu istnienia licznych pożyczek, stale udzielanych podmiotom powiązanym z osobą G. H. (1), przejmowaniu udziałów spółek z nim powiązanych czy też korzystania ze znaku towarowego, którego pierwotnie prawa przynależały do G. H. (1) przy konsekwentnym, wieloletnim ograniczaniu prawa akcjonariuszy do korzystania z wypracowanego przez spółkę zysku wykracza poza zakres dyskrecjonalnej władzy akcjonariusza większościowego do kontroli stabilności finansowej spółki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo, jako zasadne, należało uwzględnić w całości.

Powód opiera swe roszczenie o uchylenie uchwały nr (...) o przepis art. 422 § 1 k.s.h., stanowiącym, że uchwała walnego zgromadzenia sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godząca w interes spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie akcjonariusza może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Akcjonariusze P. S. oraz R. K., niewątpliwie głosowali przeciwko uchwale, zaś po jej powzięciu zażądali zaprotokołowania sprzeciwu, tak więc są oni podmiotami legitymowani zgodnie z 422 § 1 pkt 2 k.s.h. do wytoczenia przedmiotowego powództwa.

Jak trafnie wskazuje judykatura, podstawę uchylenia uchwały zgromadzenia stanowić mogą występujące łącznie (kumulatywnie) dwie przyczyny, które omawiany przepis dosyć wyraźnie "ustawia w pary".

Uchylona może więc być uchwała, która jest:

1) sprzeczna ze statutem i godzi w interes spółki,

2) sprzeczna ze statutem i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza,

3) sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki,

4) sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

( tak: Kodeks spółek handlowych. Spółka akcyjna. Komentarz do artykułów 301-490. Tom III; prof. dr hab. Stanisław Sołtysiński, prof. dr hab. Andrzej Szajkowski, prof. dr hab. Andrzej Szumański, prof. dr hab. Janusz Szwaja, dr hab. Andrzej Herbet, dr hab. Maciej Mataczyński, dr Iwona B. Mika, dr hab. Tomasz Sójka, dr hab. Monika Tarska, dr Michał Wyrywiński, Legalis)

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona uchwała jest zarówno sprzeczna z dobrymi obyczajami, jak i ma na celu pokrzywdzenie powodów.

Pojęcie "dobre obyczaje", będące klauzulą generalną, nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. W doktrynie i orzecznictwie proponowane są różne definicje. Przez "dobre obyczaje" rozumie się zatem np. (przegląd różnych definicji por. np. D. Wajda, Dobre obyczaje, s. 1196 i nast.; B. Stelmach , Zaskarżanie) "ogólne reguły uczciwości kupieckiej [względnie przyzwoitego zachowania się, por. wyr. SA w Katowicach z 26.3.2009 r., V ACA 49/09, OSA 2010, Nr 7, poz. 19, w którym wskazuje się, że pojęcie dobre obyczaje odnosi się nie tylko do uczciwości kupieckiej skierowanej na zewnątrz funkcjonowania spółki (w stosunku do innych uczestników obrotu gospodarczego), ale przede wszystkim do stosunków wewnętrznych w spółce, w tym relacji pomiędzy wspólnikami.

Druga z powołanych przesłanek wymaga rozważenia, czy u podstaw podjęcia kwestionowanych uchwał leżał wzgląd na pokrzywdzenie wspólników. Powodowie powinni więc wykazać, iż kwestionowane uchwały sprowadzały następstwa w rodzaju zapewnienia większościowych wspólnikom określonych korzyści kosztem wspólników mniejszościowych, np. poprzez odsunięcie wspólników mniejszościowych od zysków, ( z uzas. wyr. SN z 20.6.2001 r., I CKN 1137/98, OSN 2002, Nr 3, poz. 31, z apr. glosą A. Gierata, MoP 2003, Nr 24, s. 1136 i nast.).

Jak trafnie wskazuje doktryna, uchwała walnego zgromadzenia przeznaczająca cały zysk roczny na kapitał zakładowy może być kwalifikowana, jako krzywdząca akcjonariusza w relacji do spółki, jeśli powoduje długotrwałe wyłączenie zysku z podziału, kiedy kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy są już bardzo znaczne, a brak oznak dekoniunktury w branży, który usprawiedliwiałby dalsze kumulowanie środków w spółce, przyjęcie takiej polityki rozwojowej, której następstwem jest stałe przeznaczanie zysku na cele rozwojowe albo przeinwestowanie, czy też prowadzi do transferowania zysku do innych spółek, w których pozostali akcjonariusze nie mają akcji, przyznanie dywidendy tylko niektórym akcjonariuszom" ( glosy: J. Sakławski, N. Tracichleb, MoP 2014, Nr 1; A. Stoklosa, LEX/el.; A. Opalski, LEX/el.; wyr. SA w Katowicach z z 3.10.2014 r., V ACA 244/14, Legalis .)

Uznać więc można, że w orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, iż uchwała o przeznaczeniu zysku podlega kontroli sądowej w świetle przesłanek określonych w
art. 422 § 1 k.s.h (tak choćby. K. Osajda, Walne zgromadzenie), przede wszystkim z punktu widzenia ochrony interesów akcjonariuszy mniejszościowych. To z kolei staje się podstawą twierdzenia, że uchwałę o tezauryzacji zysku należy uznać za sprzeczną z dobrymi obyczajami, jeżeli nie jest ona obiektywnie uzasadniona interesem spółki wyrażającym się w zapewnieniu trwałej egzystencji i konkurencyjności jej przedsiębiorstwa (tak K. Oplustil , Zaskarżenie uchwały, Legalis ).

Taki też charakter ma w ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona uchwała. Słusznie bowiem w tym zakresie wskazali powodowie, że spółka (...) konsekwentnie nie dokonuje wypłaty dywidendy, pomimo wypracowania zysku w latach 2011, 2012 i 2014, równocześnie podejmując decyzje ekonomiczne bezpośrednio działające na korzyść innych podmiotów, powiązanych organizacyjne z osobą G. H. (1), takimi jak: (...) sp. z o.o.(dawnej spółce Wydawnictwo (...) Sp. z o.o.) w którym udziały zostały nabyte 24 dni przed zaprzestaniem wydawania gazety (...); (...) sp. z o.o. od której przez kilka lat nie wyegzekwowano części należności z tytułu umowy poręczenia. Już same proporcje aktywów i pasywów w spółce (...), wskazują, że prowadzona w spółce polityka prowadzi do dalszego ograniczania praw akcjonariuszy mniejszościowych, uprawnionych do udziału w wypracowanym przez spółkę zysku. Jak wskazano na etapie ustaleń faktycznych, proporcje salda należności od spółek powiązanych z G. H. (2) w proporcji do majątku spółki wynosiły aż (...)

Każdy akcjonariusz spółki ma prawo do udziału w jej zysku wykazanym w sprawozdaniu finansowym (art. 347 ksh) Prawo do udziału w zysku rocznym spółki (czyli "ogólne" prawo do zysku, nazywane też niekiedy prawem do dywidendy – nie należy go jednak utożsamiać z prawem do dywidendy za określony rok obrotowy, zob. dalej) jest podstawowym prawem majątkowym akcjonariusza i to prawem o charakterze bezwzględnym. Ani bowiem statut, ani walne zgromadzenie nie mogą pozbawić akcjonariuszy tego prawa na przyszłość (tak też np. S. Sołtysiński, T. Sójka, w: Sołtysiński, Szajkowski, Szumański, Szwaja, Komentarz KSH, t. III, 2013, s. 377 i nast.; Rodzynkiewicz, Komentarz KSH, 2014, s. 689; J. Frąckowiak, w: Pyzioł, Komentarz KSH, 2008, s. 694; odmiennie Ł. Gasiński, Dopuszczalność wyłączenia)

Tak ustalony stan faktyczny sprawy wskazuje w ocenie Sądu Okręgowego, że akcjonariusz większościowy spółki (...) (przejętej następnie przez (...)) podejmują bowiem uchwały twierdząc, że są one zgodne z interesem Spółki i mają na celu zachowanie jej stabilności finansowej, a w istocie podejmując uchwały mające na celu umożliwienie jak najszerszego finansowania działalności pozostałych pomiotów związanych z G. H. (1), działają w ten sposób na szkodę powodów poprzez ograniczenie ich prawa do udziału w wypracowanym zysku. Ponadto, pozwana również nie uprawdopodobniła, że do jej prawidłowego rozwoju konieczne jest przeznaczenie całego zysku na

Trafnie wskazał pozwany, że sąd zasadniczo nie zajmuje się kontrolą polityki ekonomicznej spółki. Jednakże, równocześnie podnieść trzeba, że gdy jednak bada zasadność zaskarżonych uchwał, np. o niewypłacaniu dywidendy, może weryfikować trafność konkretnych inwestycji. W takich sytuacjach bada także, czy nie było lepszych form inwestowania. W takim duchu wypowiedział się SN w wyroku z 16 kwietnia 2004 r. ( I CK 537/03, OSNC 2004, Nr 12, poz. 204) i ocenę tę tut. Sąd w pełni podziela i przyjmuje za swoją.

Reasumując, należy wskazać, że treść zaskarżonej uchwały, wobec ogólnej sytuacji w i decyzji ekonomicznych podejmowanych w spółce nie zapewnia równoprawnego traktowania akcjonariuszy spółki akcyjnej. W tym zakresie konieczność zapewnienia rzekomej stabilności finansowej nie może wiązać z pokrzywdzeniem przez akcjonariuszy mniejszościowych podczas gdy w praktyce z wypracowanego zysku pośrednio korzysta jedynie akcjonariusz większościowy i podmioty z nim powiązane

Na marginesie należy jedynie zaznaczyć, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił argumentów powodów, jakoby sprzedaż certyfikatów (...) do spółki (...) mogła również wskazywać, że doszło do pokrzywdzenia akcjonariuszy albowiem jak wskazali sami skarżący – transakcja ta przyniosła zysk około (...) zł, tak więc można uznać, że była ona ekonomicznie uzasadniona.

W konsekwencji, na mocy przywołanych wyżej przepisów w pkt I sentencji wyroku uchylono uchwałę nr (...) walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki (...) S.A. w W. ( obecnie (...) SA w K.) z dnia 30 czerwca 2015 roku.

W pkt II wyroku orzeczono o kosztach postępowania na zasadach odpowiedzialności za wynik procesu i kosztów celowych - art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. zasądzając od (...) SA w K. na rzecz P. S., R. K. kwotę 2 360,00 zł tytułem zwrotów kosztów procesu, tj. podwójnej stawki zastępstwa procesowego profesjonalnego pełnomocnika występującego w sprawie (§ 8 ust. 1 pkt 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

SSO Marzena Iwańska

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Marzena Iwańska