Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 października 2017 r. znak (...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zobowiązał ubezpieczonego R. N. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego w kwocie 1706,98 zł za okres od 19 kwietnia 2016 r. do 29 kwietnia 2016 r. Ponadto organ rentowy wskazał, że odsetki od nienależnego świadczenia będą naliczane w dalszym ciągu za okres od dnia następującego po dniu wydania decyzji. Nie zażądał jednak od ubezpieczonego zapłacenia odsetek od nienależnego świadczenia w za konkretny okres bądź w konkretnej wysokości. Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony, korzystając z zasiłku chorobowego w trakcie zatrudnienia w Starostwie Powiatowym w G. w dniach 11, 18 i 25 kwietnia 2016 r. świadczył pracę z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) Centrum Pomocy (...) w G. i z tego tytułu otrzymał wynagrodzenie. Powołując się na przepis art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa organ rentowy uznał, że świadcząc pracę w okresie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres orzeczonej niezdolności. Pobrane świadczenie podlega zwrotowi na podstawie art. 66 ust. 2 wskazanej ustawy oraz na podstawie art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jako świadczenie nienależne.

R. N. wniósł odwołanie od tej decyzji domagając się jej uchylenia. Odwołujący się zarzucił organowi rentowemu naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 66 ust. 2 w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że ubezpieczony świadczył pracę podczas zwolnienia lekarskiego i jest podstawą do zwrotu zasiłku chorobowego, podczas gdy odwołujący się jedynie sporadycznie wykonywał czynności, które były wymuszone okolicznościami zleceniodawcy, a aktywność taka nie może być uznana za świadczenie pracy w rozumieniu przywołanej ustawy. Ubezpieczony przyznał, że będąc zatrudnionym w Starostwie Powiatowym w G. świadczył usługi na podstawie umowy zlecenia w (...) Centrum Pomocy (...) w G. polegające na udzielaniu porad prawnych osobom znajdującym się w ciężkiej sytuacji materialnej raz w tygodniu w godzinach od 12.30 do 15.30. Potwierdził, że przebywał na zwolnieniu lekarskim w okresie od 5 do 29 kwietnia 2016 r. w związku z zabiegiem usunięcia torbieli w zatokach oraz że w dniach 11, 18 i 25 kwietnia 2016 r. udzielał porad prawnych w (...) Centrum Pomocy (...) w G. w godzinach od 12.30 do 15.30. Podkreślił, że w tym czasie przyjął osoby, które borykały się z problemem złożenia pozwu o alimenty, zaskarżenia postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, wniesieniem apelacji, złożeniem sprzeciwu a także kwestią prawidłowego zachowania się na rozprawie i podjęcia dalszych kroków po otrzymaniu wypowiedzenia umowy o pracę. Ubezpieczony podniósł, że sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku. Podkreślił, że okres niezdolności do pracy poświęcił na leczenie i rekonwalescencję i zwolnieni lekarskie wykorzystywał zgodnie z jego celem, tj. powrotem do zdrowia. Jedynie 3 razy udał się do (...) Centrum Pomocy (...) w G. , gdzie każdorazowo przebywał przez 3 godziny. Nie wykonywał żadnych czynności a jedynie udzielał ustnych porad prawnych osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Pomagał załatwić sprawy niecierpiące zwłoki osobom potrzebującym na prośbę (...) w G.. Jego nieobecność naraziłaby te osoby na nieskuteczne wniesienie środków zaskarżenia. Ubezpieczony podkreślił, że zgodnie z treścią umowy zlecenia, nie mógł powierzyć wykonania zlecenia osobie trzeciej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Organ rentowy uznał, że w dniach 11, 18 i 25 kwietnia 2016 r. ubezpieczony przebywając na zwolnieniu lekarskim świadczył pracę zarobkową z tytułu zawartej umowy zlecenia z (...) w G., co prowadzi do utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

R. N. jest z wykształcenia prawnikiem. Od 2011 roku jest Zatrudniony w Starostwie Powiatowym w G. jako dyrektor Wydziału (...). Z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu. W dniu 1 stycznia 2016 r. zawarł umowę zlecenia z (...) Centrum Pomocy (...) w G. na udzielanie porad prawnych dla osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej w ramach Punktu Interwencji Kryzysowej w wymiarze 3 godzin tygodniowo z zastrzeżeniem, że zleceniodawca nie może powierzyć innej osobie wykonywania określonych w umowie zadań. Zlecenie miało być wykonywane w poniedziałki w siedzibie Centrum w godzinach od 12.30 do 15.30 mieszczącej się w budynku Starostwa. R. N. miał zgodę przełożonego na wykonywanie tej działalności

Na skutek zabiegu usunięcia polipów z zatok przynosowych R. N. pozostawał niezdolny do pracy. Przedłożył pracodawcy zwolnienia lekarskie za okresy od 5 do 29 kwietnia 2016 r. Pobrał za ten okres wynagrodzenie za czas choroby za dni od 5 do 18 kwietnia 2016 r. i zasiłek chorobowy za dni od 19 do 29 kwietnia 2016 r. wypłacany przez pracodawcę wynoszący w kwocie 1706,98 zł.

W dniach 11, 18 i 25 kwietnia 2016 r. R. N. stawił się w Punkcie Interwencji Kryzysowej (...) Centrum Pomocy (...) w G. i w godzinach od 12.30 do 15.30 udzielał porad prawnych osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Za wykonanie tych czynności R. N. otrzymał wynagrodzenie łącznie w kwocie 450 zł.

Niesporne, nadto:

- przesłuchanie odwołującego się – k. 18-19;

- umowa zlecenia – k. 9-10 akt zasiłkowych;

- karta zasiłkowa – k. 15 akt zasiłkowych;

- pismo (...) w G. – k. 1 akt zasiłkowych.

Sąd zważył, co następuje.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony został w oparciu o zgromadzone dokumenty i korespondujące z nimi zeznania ubezpieczonego. Sąd nie znalazł podstaw do odmówienia wiary wskazanym dowodom. Rzetelność i autentyczność dokumentów nie były podważane przez strony i nie budziły wątpliwości, zeznania R. N. w całości korespondowały z dokumentami, a organ rentowy nie naprowadził żadnych dowodów pozostających z nimi w sprzeczności.

Na tle dokonanych ustaleń faktycznych brak było podstaw do przyznania ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (t.j. 2017. (...)), zwanej w dalszej części rozważań „ustawą zasiłkową” zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, przy czym ubezpieczony obowiązkowo (a takim jest pracownik) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia.

Nie było kwestą sporną, że R. N. był niezdolny do pracy w okresie od 5 do 29 kwietnia 2016 r., tj. w czasie podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Zaistniały zatem wskazane wyżej ustawowe przesłanki warunkujące uzyskanie przez ubezpieczonego zasiłku chorobowego za okres od 19 kwietnia 2016 r. do dnia 29 kwietnia 2016 r. w kwocie wskazanej w zaskarżonej decyzji.

Ustawodawca wyłączył jednak w pewnych sytuacjach prawo do zasiłku chorobowego. Uczynił to w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z wymienionym przepisem ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Nie było kwestia sporną w sprawie niniejszej, ze R. N. trzykrotnie i każdorazowo w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonywał czynności wynikające z umowy zlecenia zawartej z (...) Centrum Pomocy (...) w G., za co otrzymał wynagrodzenie.

Sąd uznał, że tego typu działanie ubezpieczonego stanowiło wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Odpłatne udzielanie porad prawnych niewątpliwie jest aktywnością zarobkową, od której ubezpieczony w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powinien się powstrzymać chcąc korzystać z prawa do zasiłku chorobowego.

Ubezpieczony w odwołaniu powoływał się sporadyczność wykonywania czynności związanych z udzielaniem porad prawnych w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy. Sąd zauważył jednak, że w okresie od 5 do 29 kwietnia 2016 r. R. N. w każdy poniedziałek pojawiał się w siedzibie (...) Centrum Pomocy (...) w G. i wykonywał każdorazowo przez 3 godziny obowiązki wynikające z zawartej z Centrum umowy zlecenia. W ocenie Sąd takie postępowanie nosi cechy regularności a nie sporadycznego incydentalnego i uzasadnionego wyjątkową potrzebą działania ubezpieczonego. Sąd uznał również, że działalność odwołującego się nie nosi cech społecznej. O ile bowiem ma ona prowadzić do uzyskania pomocy prawnej przez osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej, o tyle jednak ubezpieczonym za swoje czynność związane z doradztwem pobrał wynagrodzenie określone w konkretnej umowie zlecenia. Tym samym w danej sytuacji można mówić o realizacji celu społecznego przez zleceniodawcę (...) Centrum Pomocy (...) w G. polegającym na pomocy osobom potrzebującym, nie zaś przez wynagradzanego za swoje czynności zleceniobiorcę R. N..

Odnośnie argumentacji związanej z ideą zaspokajania przez odwołującego się zapotrzebowania ubogiej części lokalnej społeczności na porady prawne Sąd zauważa, że zwłaszcza w zakresie przygotowania konkretnych pism procesowych czy też wniosków administracyjnych funkcjonuje w Polsce system pomocy prawnej udzielanej z urzędu przez adwokatów i radców prawnych osobom, które na to nie stać, opłacanej przez Skarb Państwa. Stąd też wykonywanie czynności z zakresu doradztwa prawnego w (...) Centrum Pomocy (...) w G. nie jest jedyną metodą uzyskania darmowej pomocy prawnej przez osoby znajdujące się w złej sytuacji materialnej. Trudno zatem uznać wykonywanie pracy przez R. N. obowiązków wynikających z zawartej umowy zlecenia w okresie orzeczonej niezdolności do za wymuszone okolicznościami.

Należy zauważyć również, że rodzaj obowiązków wykonywany przez ubezpieczonego w ramach zatrudnienia w Starostwie Powiatowym w G. ma charakter pracy umysłowej, zaś praca świadczona jest w budynku, w którym jest wykonywane przez ubezpieczonego zlecenie. Trudno zatem przyjmować koncepcję, że odwołujący się w tym samym okresie pozostawał niezdolny do zatrudnienia w ramach stosunku pracy a jednocześnie mógł wykonywać czynności wynikające z umowy cywilnoprawnej zachowując prawo do zasiłku chorobowego – uzależnionego od niezdolności do pracy.

W rezultacie Sad uznał, że R. N. nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego wypłaconego za okres niezdolności do pracy od 19 do 29 kwietnia 2016 r.

To z kolei przesądzało o obowiązku zwrotu pobranego świadczenia.

W myśl art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w drodze egzekucji administracyjnej. Tym samym wypełnienie dyspozycji art. 17 ustawy zasiłkowej niejako automatycznie skutkuje możliwością wypłaconych kwot świadczeń od ubezpieczonego. Stąd też zawarte w zaskarżonej decyzji zobowiązanie do zwrotu wypłaconego zasiłku chorobowego za okres od 5 do 19 do 29 kwietnia 2016 r. należy uznać za prawidłowe.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano w oparciu o art. 98 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na wniosek ZUS Sąd zasądził od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego jako strony wygrywającej sprawę koszty celowej obrony jego praw przez zawodowego pełnomocnika w osobie racy prawnego. Stawkę tych kosztów Sąd ustalił w oparciu o treść § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Na marginesie niejako wskazać należy, że w ocenie Sądu zawarte w decyzji pouczenie o odsetkach mających podlegać zwrotowi obok wypłaconego zasiłku jest błędne. W decyzji wskazano, iż odsetki mają być dalej naliczane od dnia następnego po dniu wydania decyzji.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Art. 84 ust. 1 ustawy systemowej odsyła w zakresie wysokości i zasad naliczania odsetek do przepisów prawa cywilnego, a zatem do regulacji zawartych w kodeksie cywilnym. Odesłanie to nie może być jednak rozumiane zbyt szeroko. Nie dotyczy ono, zdaniem sądu, terminu wymagalności świadczeń podlegających zwrotowi a w konsekwencji terminu, od którego organ rentowy może żądać odsetek. Opóźnienie dłużnika w prawie cywilnym uregulowane jest bowiem w różny sposób w zależności od rodzaju świadczenia, jakiego dotyczy. Określenie terminu wymagalności świadczenia z ubezpieczeń społecznych podlegającego zwrotowi musi być ustalone nie na gruncie przepisów prawa cywilnego, a na gruncie przepisów prawa ubezpieczeń społecznych. Zasady prawa cywilnego, o jakich mowa w art. 84 ust. 1 ustawy systemowej to zasady wskazane w art. 481 § 1 i 2 k.c. W myśl wymienionych przepisów jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, przy czym jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Określenie terminu powstania opóźnienia osoby zobligowanej do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych musi być oceniane jednak na gruncie przepisów ubezpieczeniowych. Ustalenie, że wypłacone świadczenie z ubezpieczeń społecznych jest nienależne, zostaje dokonane dopiero w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez organ rentowy. Dopiero od dnia następnego od dnia otrzymania decyzji w tym zakresie jej adresat, jeśli zostaje zobowiązany do zwrotu świadczenia, pozostaje w opóźnieniu skutkujący możliwością żądania odsetek. Z datą otrzymania decyzji uzyskuje bowiem wiedzę o tym, że świadczenie jest nienależne (wezwanie do jego zwrotu). Taki pogląd sądu znajduje poparcie w uzasadnieniach wyroków Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010r. I UK 201/09 LEX nr 585713 i z dnia 16 grudnia 2008 r. I UK 154/08, OSNP 2010/11- 12/ 148.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)