Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Witkowski

Sędziowie: SSA Elżbieta Kunecka

SSA Maria Pietkun (spr.)

Protokolant: Monika Horabik

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2017 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku M. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.     

o wysokość emerytury

na skutek apelacji M. S. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 marca 2017 r. sygn. akt VII U 1541/16

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 30 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie M. S. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddziału w W. z 12 sierpnia 2016 r. oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

W okresach od 29 lipca 1980 r. do 31 grudnia 1981 r., od 13 listopada 1988 r. do 8 grudnia 1988 r., od 23 maja 1989 r. do 31 sierpnia 1989 r. i od 26 listopada 1989 r. do 23 stycznia 1990 r. M. S. (2) (urodzony (...)) wykonywał pracę na budowach eksportowych za granicą, będąc oddelegowany do tej pracy przez zakłady (...) S.A. oraz Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) S.A.

W dniu 6 października 2004 r. M. S. (2) złożył u strony pozwanej wniosek o emeryturę. Wnioskodawca przedłożył zaświadczenia RP-7 z zatrudnienia w zakładach:

1.  (...) S.A. (RP-7 z 10 sierpnia 2004 r.), w którym zakład pracy wskazał zarobki za okres:

a.  od 1 stycznia 1980 r. do 28 lipca 1980 r. – 31.514 zł jako wynagrodzenie wnioskodawcy,

b.  od 29 lipca 1980 r. do 3 grudnia 1980 r. na budowie eksportowej w kwocie 30.136 zł jako zarobki J. K., zatrudnionego na stanowisku murarza (wynagrodzenie zastępcze dla wnioskodawcy),

c.  od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1981 r. na budowie eksportowej w kwocie 91.730 zł jako zarobki J. K. zatrudnionego na stanowisku murarza (wynagrodzenie zastępcze dla wnioskodawcy).

2.  Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) S.A. (RP-7 z 7 września 2004 r.), w którym zakład pracy wskazał zarobki za okres:

a.  1988 r. – 189.787 zł i 1989 r. – 311.467 zł jako zarobki wnioskodawcy,

b.  1988 r. – 80.005 zł, 1989 r. – 1.455.972 zł zarobków L. L. zatrudnionego na stanowisku murarza jako wynagrodzenia zastępczego dla wnioskodawcy na budowie eksportowej,

Urzędzie Miasta i Gminy M. (RP-7 z 6 maja 2004 r.), w którym zakład pracy wskazał zarobki za okres 1988 r. – 598.236 zł, 1989 r. – 2.362.112 zł i 1990 r. – 4.985.815 zł składników stałych zarobków wnioskodawcy.

Na podstawie tych zaświadczeń strona pozwana ustaliła łączne wynagrodzenia wnioskodawcy w wysokości 57.852 zł za 1980 r., 91.730 zł za 1981 r., 868.028 zł za 1988 r., 4.129.051 zł za 1989 r., 5.107.814 zł za 1990 r., zaś wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych 1984-1993 r. w wysokości 85,64%.

Decyzją z 13 października 2004 r. strona pozwana przyznała wnioskodawcy prawo do emerytury od 1 października 2004 r., przyjmując do wysokości świadczenia wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 85,64%, 397 miesięcy okresów składkowych i 3 miesiące okresów nieskładkowych. Decyzją z 13 sierpnia 2009 r. przeliczono emeryturę wnioskodawcy w oparciu o wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 104,09% z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia.

W dniu 27 września 2011 r. wnioskodawca złożył u strony pozwanej wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru emerytury, przedkładając umowy o pracę na budowie zagranicznej na okresy od 29 lipca 1980 r. do 3 grudnia 1980 r., od 22 maja 1989 r. do 30 sierpnia 1989 r., od 26 listopada 1989 r. do 22 stycznia 1990 r., w których zostały określone stawki wynagrodzenia w walucie obcej – markach niemieckich.

Decyzją z 21 października 2011 r. strona pozwana odmówiła ponownego ustalenia prawa do emerytury wnioskodawcy, wskazując że umowy o pracę na budowie eksportowej nie stanowią podstawy do przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia. Organ rentowy wskazał, że do podstawy wymiaru świadczenia za okres pracy na budowie eksportowej przyjął wynagrodzenie zastępcze, w oparciu o wynagrodzenie przysługujące w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym charakterze, wystawionym przez pracodawcę na druku RP-7 na podstawie dokumentacji płacowej.

Kolejną decyzją z 18 kwietnia 2012 r. organ rentowy przeliczył wysokość świadczenia wnioskodawcy w oparciu o wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 107,55% z 20 najkorzystniejszych lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, po uwzględnieniu kartotek płacowych za lata 1974-1975.

W dniu 2 czerwca 2016 r. wnioskodawca złożył u strony pozwanej wniosek o przeliczenie emerytury, domagając się uwzględnienia do wysokości świadczenia zarobków uzyskiwanych na budowie eksportowej w Niemczech. Wnioskodawca załączył druki RP-7 z 19 lutego 2016 r., z zatrudnienia w (...) S.A., w których pracodawca wskazał zarobki wnioskodawcy w okresach:

1.  od 1 stycznia 1980 r. do 28 lipca 1980 r. – 34.150 zł zarobków wnioskodawcy,

2.  od 29 lipca 1980 r. do 31 grudnia 1980 r. na budowie eksportowej w kwocie 30.136 zł wynagrodzenia zastępczego dla wnioskodawcy,

3.  od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1981 r. na budowie eksportowej w kwocie 92.370 zł wynagrodzenia zastępczego dla wnioskodawcy.

Decyzją z 12 sierpnia 2016 r. strona pozwana dokonała przeliczenia świadczenia emerytalnego w oparciu o wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 107,77% z 20 najkorzystniejszych lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Do wysokości wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, organ rentowy uwzględnił wynagrodzenie wnioskodawcy za lata 1980-1981 wynikające z zaświadczeń RP-7 z 19 lutego 2016 r. wystawionym przez (...) S.A. Łączne wynagrodzenia uwzględnione wnioskodawcy do wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wyniosły: 64.286 zł za 1980 r., 92.370 zł za 1981 r., 123.940 zł za 1982 r., 868.028 zł za 1988 r. oraz 4.129.051 zł za 1989 r.

Wynagrodzenia zastępcze przyjęte do wysokości podstawy wymiaru świadczeń R. S. i M. S. (3) za okres zatrudnienia w (...) S.A. na budowie eksportowej w latach 1980-1981 były niższe od wynagrodzenia zastępczego wykazanego przez pracodawcę dla wnioskodawcy i przyjętego przez organ rentowy do wskaźnika wysokości podstawy wymiaru.

Wynagrodzenia zastępcze przyjęte do wysokości podstawy wymiaru świadczeń S. O. i A. O. za okres pracy na budowie eksportowej w latach 1988-1989 były nieznacznie wyższe od wynagrodzenia zastępczego wykazanego przez pracodawcę dla wnioskodawcy i przyjętego przez organ rentowy do wskaźnika wysokości podstawy wymiaru.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten, przytaczając treść art. 15 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887 jt.) oraz § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz.U.1989.11.63 jt.) wskazał, że gramatyczna wykładnia tego ostatniego przepisu przemawia za tym, że przepis ten, jako stanowiący wyjątek od ogólnej zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń, dopuszcza przyjęcie „za okresy zatrudnienia za granicą" – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju, nie wiążąc wysokości wynagrodzenia stanowiącego tak ustaloną podstawę wymiaru z wymiarem czasu pracy, w jakim osoba ubiegająca się o świadczenie była zatrudniona w kraju. Powiązanie dotyczy tylko charakteru lub stanowiska pracy. Dalej Sąd wytłumaczył, że przepis ten oznacza, że w przypadku wykonywania przez ubezpieczonego pracy za granicą w okresie przed 1 stycznia 1991 r. nie ma możliwości uwzględnienia do podstawy wymiaru jego emerytury wynagrodzenia rzeczywiście uzyskiwanego, a jedynie wynagrodzenie zastępcze, to jest w kwocie wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę (por. wyrok SA w Krakowie z 12.03.2013 r. sygn. III AUa 1504/12).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że precyzyjne brzmienie przepisu § 10 pkt 2 rozporządzenia uniemożliwia ustalanie wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego przez odwołującego w walucie obcej, tj. w markach niemieckich, na zasadzie przeliczenia z waluty obcej, na walutę polską. Zakaz przeliczania wynika wprost z cytowanego § 10 pkt 2 cyt. wyżej rozporządzenia, a jedynym sposobem na ustalenie wysokości wynagrodzenia danego pracownika za okresy jego pracy za granicą, jest ustalenie wysokości wynagrodzenia zastępczego. Norma prawna wynikająca z cytowanego przepisu jest taka, że dla zatrudnionych za granicą do końca 1990 r. przyjmuje się wyłącznie wynagrodzenie zastępcze do ustalenia podstawy wymiaru. Nie ma możliwości dokonania przeliczenia wynagrodzenia walutowego. Wynagrodzenie ustalone zgodnie z zasadami przyjętymi przez § 10 cyt. rozporządzenia „staje się" z mocy tego przepisu wynagrodzeniem otrzymywanym za granicą. Sąd zaznaczył także, że brzmienie tego przepisu powoduje również, że nie można ustalić wysokości zarobków wnioskodawcy na podstawie wynagrodzeń pracowników wskazanych przez wnioskodawcę, ponieważ osoby te w istocie w okresach będących przedmiotem sporu nie pracowali w Polsce, ale na budowach eksportowych. Z załącznika do pisma złożonego przez stronę pozwaną z 27 lutego 2017 r. wynika niewątpliwie, że w okresach objętych sporem R. S., M. S. (3), S. O. i A. O. również pracowali na budowach eksportowych za granicą, a nie w Polsce. Przepis § 10 cyt. rozporządzenia stanowi natomiast o wynagrodzeniu zastępczym jako przysługującym w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze. Ponadto Sąd ten stwierdził, że jak wynika z tego samego pisma strony pozwanej, wynagrodzenia tych osób za okres pracy za granicą również zostały ustalone jako wynagrodzenia zastępcze. Nie były to zatem wynagrodzenia przez nich udokumentowane, rzeczywiste, ale zostały one obliczone przez pracodawcę na podstawie wynagrodzeń innych pracowników zatrudnionych w kraju.

Sąd zwrócił również uwagę na kwoty tych wynagrodzeń wskazane przez stronę pozwaną. Otóż wynagrodzenia zastępcze za pracę za granicą tych osób nie odbiegają znacznie od wynagrodzeń przyjętych do wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wnioskodawcy. Wynagrodzenia zastępcze przyjęte dla wnioskodawcy za lata 1980-1981 były w rzeczywistości wyższe niż przyjęte dla R. S. i M. S. (3), natomiast wynagrodzenie zastępcze dla wnioskodawcy za lata 1988-1989 było nieznacznie niższe od wynagrodzeń zastępczych S. O. i A. O.. Nie sposób jednak uwzględnić wynagrodzeń tych osób do ustalenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy, ponieważ również są to wynagrodzenia zastępcze, a brak jest informacji o rzeczywistym stanowisku pracy, zakresie czynności czy stawek osób których wynagrodzenia zostały przyjęte jako wynagrodzenia zastępcze R. S., M. S. (3), S. O. i A. O..

Sąd Okręgowy zauważył, że składając wniosek o przeliczenie świadczenia wnioskodawca przedłożył skorygowane zaświadczenia RP-7 za lata 1980-1981 i na ich podstawie strona pozwana dokonała korekty wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, przeliczając wysokość emerytury. Sąd ten nie znalazł podstaw do dokonania przeliczenia w inny sposób, ponieważ to zakład pracy wystawia zaświadczenie RP-7, obliczając wysokość wynagrodzenia na podstawie kartotek płacowych ubezpieczonego, a w przypadku pracy za granicą, na podstawie kartotek innych pracowników zatrudnionych w kraju na podobnym stanowisku. Zakład pracy wskazuje konkretne kwoty wynagrodzeń za okresy pracy za granicą, które mogą zostać uwzględnione do wysokości świadczenia, bowiem istotne jest to jakie wynagrodzenie uzyskałby pracownik będąc zatrudnionym w Polsce, a nie to które uzyskiwał w walucie obcej. W zaświadczeniach RP-7 znajdujących się w aktach ZUS pracodawca wskazał, że jest to wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w kraju i obowiązkiem strony pozwanej było uwzględnić wysokość wynagrodzeń widniejących w tym zaświadczeniu. Sąd nie miał podstaw do kwestionowania wiarygodności danych zawartych na tym dokumencie. Prawidłowo zatem organ rentowy przyjął, że do podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy za pracę za granicą w spornym okresie należało uwzględnić kwotę wynagrodzenia wskazaną przez byłego pracodawcę w zaświadczeniach RP-7 znajdujących się w aktach ZUS. Kwoty te odpowiadają bowiem wysokości wynagrodzenia pracownika zatrudnionego u tego pracodawcy na stanowisku murarza w Polsce.

Jednocześnie Sąd ten oddalił wniosek dowodowy o przesłuchanie świadków R. S., M. S. (3), S. O. i A. O., ponieważ okoliczności, na które mieli oni być przesłuchani zostały dostatecznie wyjaśnione w dokumentacji strony pozwanej. Najistotniejszym było w ocenie tego Sądu, że wynagrodzenie tych osób za lata 1980-1981 oraz 1988-1989 również zostało ustalone na podstawie wynagrodzenia zastępczego za pracę wykonywaną wówczas za granicą. Tym samym nie mogło ono zostać przyjęte do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy, z uwagi na brzmienie § 10 cyt. wyżej rozporządzenia z 1 kwietnia 1985 r.

Z tych przyczyn Sąd pierwszej instancji oddalił odwołanie wnioskodawcy, zasądzając od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804) w brzmieniu na dzień wpływu sprawy do sądu.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył wnioskodawca, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent wyrażającą się w uznaniu, że jest to podstawa do wyliczenia podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem jedynie wynagrodzeń zastępczych, podczas gdy:

a)  zgodnie z postanowieniami umowy podpisanej w Warszawie 13 lipca 1957 r. pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną o współpracy w dziedzinie polityki społecznej (Dz. U. z 1958 r. Nr 51, poz. 246; dalej: umowa z 1957 r.) instytucja ubezpieczeniowa państwa zamieszkania ubezpieczonego przy ustalaniu prawa do emerytury i jej wysokości uwzględniała okresy ubezpieczenia, okresy zatrudnienia oraz okresy z nimi zrównane w drugim państwie w taki sposób, jak gdyby zaistniały na terenie pierwszego państwa, a więc podstawa wymiaru emerytury powinna być wyliczona z uwzględnieniem zarobków w NRD, a nie wynagrodzenia zastępczego,

b)  wobec istotnych zastrzeżeń natury konstytucyjnej wobec ww. przepisu rozporządzenia w to miejsce należało zastosować przepisy regulujące uprawnienia emerytalne, które przewidują w stosunku do osób delegowanych przez polskie władze do pracy za granicą, że okres zatrudnienia za granicą będzie równoważny w skutkach z zatrudnieniem w kraju w szczególności art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c i art. 8 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków R. S., M. S. (3), S. O. i A. O., mimo że okoliczność, która miała zostać udowodniona, a zwłaszcza wysokość wynagrodzenia za pracę wnioskodawcy na budowach eksportowych miała znaczenie dla rozstrzygnięcia,

3.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zabranego w sprawie materiału dowodowego wyrażającą się w błędnym ustaleniu, że wnioskodawca na budowach eksportowych pracował jedynie do 23 stycznia 1990 r., pod czas gdy na takich budowach (i to w warunkach szkodliwych) pracował również w 1992 r.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie wysokości emerytury z uwzględnieniem wynagrodzeń uzyskiwanych przez ubezpieczonego na budowach eksportowych w RFN i NRD na podstawie wynagrodzeń zastępczych R. S., M. S. (3), S. O. i A. O. w NRD i RFN oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych i wyczerpujących ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy, jak też zastosował właściwe przepisy prawne, które przytoczył i przeanalizował w pisemnym uzasadnieniu wyroku. Sąd Apelacyjny w pełni przychyla się do powyższych ustaleń oraz dokonanej przez Sąd pierwszej instancji wykładni przepisów.

W pierwszej kolejności wskazania wymaga, że spór w sprawie nie dotyczył uwzględnienia do stażu pracy okresów zatrudnienia wnioskodawcy za granicą, lecz oceny jakie wynagrodzenie winno stanowić podstawę wymiaru składek ubezpieczonego, pracującego na budowach eksportowych, tj. czy wynagrodzenie faktycznie otrzymywane w czasie pracy za granicą, czy wynagrodzenie zastępcze według § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U.1989.11.63). Stąd nietrafione są zarzuty apelującego, wskazujące na pominięcie przez Sąd pierwszej instancji umowy z 13 lipca 1957 r. o współpracy w dziedzinie polityki społecznej łączącej Polską Rzeczpospolitą Ludową i Niemiecką Republikę Demokratyczną, w której mowa jest wyłącznie o równoważności okresów pracy za granicą z okresami zatrudnienia w Polsce. Kwestie związane z ustalaniem podstawy wymiaru świadczeń nie były objęte postanowieniami ww. umowy.

Przechodząc natomiast na grunt rozpoznawanej sprawy wskazania wymaga, że system ubezpieczeń społecznych zakłada, że podstawą wymiaru emerytury i renty (odpowiednio: wysokości kapitału początkowego) jest przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne. Przy ustalaniu wysokości świadczenia znaczenie ma wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe faktycznie wypłaconej pracownikowi w Polsce. Wyjątki od tej zasady określone są właśnie w rozporządzeniu Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent, które dopuszcza ustalenie tzw. wynagrodzeń zastępczych. Art. 22 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2017.1383 t.j.) zawiera delegację dla Rady Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty w przypadkach, w których podstawę wymiaru świadczeń dla pracowników zatrudnionych za granicą ustala się na podstawie wynagrodzenia przysługującego pracownikom zatrudnionym w tym okresie w kraju w tym samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, albo na podstawie kwot ryczałtowych. Z uwagi na to, że od momentu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie zostało wydane rozporządzenie w oparciu o delegację, o której mowa powyżej, w zakresie niesprzecznym z tą ustawą należy stosować regulacje wskazanego rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent.

Z przepisu § 10 tego rozporządzenia wynika zaś, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia: kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo – jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że Sąd Najwyższy, w wyroku z 4 marca 2010 r., II UK 306/09 (OSNP 2011 nr 17-18, poz. 236) jasno wskazał, że podstawę wymiaru świadczeń pracownika skierowanego do pracy za granicą przed 1 stycznia 1991 r. stanowi wynagrodzenie zastępcze, o którym mowa w § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. Co istotne w orzeczeniu tym Sąd Najwyższy stanowczo stwierdził, że brak jest normy prawnej, według której wynagrodzenia otrzymywane w czasie zatrudnienia za granicą stanowiłyby w pełni (w pełnej wysokości) podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, według tych samych zasad, jakie obowiązują dla zatrudnionych w kraju.

Z tego względu nie mogła budzić wątpliwości teza, że w przypadku ubezpieczonego jako pracownika pracującego za granicą w okresach od 23 maja 1989 r. do 31 sierpnia 1989 r. oraz od 26 listopada 1989 r. do 23 stycznia 1990 r. podstawę wymiaru składek stanowić mogło tylko i wyłącznie wynagrodzenie zastępcze, o którym mowa w § 10 pkt 2 ww. rozporządzenia Rady Ministrów z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent. Z tego względu nie było możliwe ustalenie wysokości zarobków wnioskodawcy za ww. okresy w oparciu o wynagrodzenia pracowników wskazanych przez M. S. (1), bowiem osoby te w tym czasie były również zatrudnione na budowach eksportowych i z tego tytułu otrzymywały wynagrodzenie w obcej walucie. Przytoczony wyżej przepis § 10 rozporządzenia wskazuje natomiast jasno, że chodzi o wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w kraju.

Dodatkowo, dokonując wykładni powyższych przepisów należy mieć na uwadze, że zasadą ubezpieczeń społecznych jest, że wysokość świadczeń wypłacanych z funduszy, będących w dyspozycji ZUS powinna być pochodną wpłaconych wcześniej do tych funduszy składek. Zatem, można by podzielić stanowisko apelującego, że podstawą ustalenia wysokości świadczeń mogłyby być zarobki przez niego faktycznie otrzymane w markach NRD, ale tylko wtedy, gdyby od tak wypłaconych kwot zostały uiszczone składki na ubezpieczenia w Polsce. W sprawie brak jest jednak dowodu, by pracodawca wnioskodawcy za sporny okres opłacił składki od kwot wskazanych jako jego faktycznie uzyskane wynagrodzenie w spornym okresie. Takie ustalenie konieczne byłoby również, jeśli chodzi o kwestię przyjęcia wynagrodzenia w okresie zatrudnienia za granicą, a datowanego od 1 stycznia 1991 r. Skoro wnioskodawca twierdził, że również po tej dacie wykonywał pracę na budowach eksportowych, to winien wykazać, że za ten okres składki na ubezpieczenie społeczne w kraju faktycznie były płacone od wynagrodzenia otrzymywanego w czasie pracy za granicą. Tego jednak w sprawie nie ustalono.

W świetle powyższego Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości co do zgodności normy zawartej w § 10 cyt. rozporządzenia nie tylko z ustawami zwykłymi (ustawą o emeryturach i rentach z FUS oraz ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych), ale także z zasadami konstytucyjnymi. W tej sytuacji brak było podstaw aby występować do Trybunału Konstytucyjnego, jak na to wskazywał apelujący.

Dlatego też Sąd Apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Elżbieta Kunecka SSA Jacek Witkowski SSA Maria Pietkun

R.S.