Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 stycznia 2018 roku w S.

sprawy z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. nr 77 A, B

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki i pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie z dnia 9 maja 2017 roku, sygn. akt I C 785/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w taki sposób, że nadaje mu brzmienie:

a.  w pkt I. oddala powództwo w całości,

b.  w pkt II. zasądza od powódki Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. nr 77 A, B na rzecz pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. kwotę 617 (sześciuset siedemnastu) złotych tytułem kosztów procesu,

c.  w pkt III. nakazuje pobrać od powódki Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. nr 77 A, B na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Goleniowie kwotę 451 (czterystu pięćdziesięciu jeden) złotych i 30 (trzydziestu) groszy tytułem nieuiszczonych wydatków sądowych.

2.  oddala apelację powódki,

3.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 900 (dziewięciuset) złotych tytułem kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Sobieraj SSO Zbigniew Ciechanowicz

Uzasadnienie wyroku z dnia 5 lutego 2018 r.:

Powódka Wspólnota Mieszkaniowa (...) w M. nr 77 A, B wniosła o ustalenie w trybie art. 189 k.p.c., że stawka opłaty za dostarczanie ciepła do budynku powodowej Wspólnoty przez pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w M. wynosi 5 zł za jeden metr sześcienny w tym podatek od towarów i usług, a stawka opłaty za dostarczanie ciepłej wody użytkowej do budynku powodowej Wspólnoty przez Spółdzielnię Mieszkaniową wynosi 15 zł za jeden metr sześcienny w tym podatek od towarów i usług – w okresie od dnia 1 lipca 2011 r. do dnia wydania przez Sąd wyroku w sprawie. Powódka podkreśliła, iż posiada interes prawny w wystąpieniu z niniejszym powództwem, gdyż wobec braku jakichkolwiek możliwości załatwienia sporu na drodze ugodowej, a jednocześnie wobec braku jakiejkolwiek możliwości kontroli stosowanych przez pozwaną Spółdzielnię stawek opłat za ciepło, nie ma innej drogi ustalenia wysokości tych opłat, niż za pośrednictwem powództwa do Sądu.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w M. wniosła o oddalenie powództwa w całości wskazując, że decyzją z dnia 16 października 2013 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki orzekł o zawarciu pomiędzy stronami umowy. W związku z rozstrzygnięciem sporu, także w zakresie stawki obowiązującej za dostawy, których ustalenia żąda powódka, droga sądowa dla ustalenia tych samych okoliczności przez Sąd musi zostać uznana za niedopuszczalną na podstawie art. 199 ust. 1 pkt 1 k.p.c. Pozwana podniosła zarzut niewykazania przez powódkę przesłanek wytoczenia powództwa o ustalenie, o których mowa w art. 189 k.p.c., tj. prawa lub stosunku prawnego, którego ustalenia się domaga oraz interesu prawnego. Pozwana wskazała, że stawka opłat za centralne ogrzewanie i ciepłą wodę nie jest prawem, ani stosunkiem prawnym w rozumieniu normy art. 189 k.p.c., natomiast brzmienie art. 189 k.p.c. wyklucza możliwość ustalenia faktu bądź stanu faktycznego. Powódka nie wykazała też interesu prawnego wymaganego dla powództwa o ustalenie. W ocenie Spółdzielni oczywistym celem strony pozwanej jest uzyskanie prejudykatu, którym zamierza posłużyć się w postępowaniu o zapłatę (regres), nie zaś zakończenie sporu pomiędzy stronami.

Wyrokiem z dnia 9 maja 2017 r. Sąd Rejonowy w Goleniowie ustalił, że stawka opłaty za dostarczane ciepło do budynku powódki, tj. Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. nr 77 A, B przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w M. w okresie od 1 lipca 2011 roku do 31 października 2012 r. wynosiła 4,69 zł, a od 1 listopada 2012 r. do 30 kwietnia 2014 r. wynosiła 5,20 złotych na jeden metr kwadratowy, w tym podatek od towarów i usług (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.867,00 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt III) nakazał pobrać od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Goleniowie kwotę 451,30 złotych tytułem nieuiszczonych wydatków sądowych (pkt IV).

Powyższe rozstrzygnięcia oparto m.in. o następujące ustalenia:

Wspólnotę Mieszkaniową w (...) A, B posiada 18 lokali o łącznej powierzchni użytkowej 768 m 2. Do budynku Wspólnoty media, w tym ciepłą bieżącą wodę i ogrzewanie dostarczała w okresie od 1 lipca 2011 r. do 30 kwietnia 2014 r., tak jak i wcześniej Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w M..

W dniu 26 września 1995 r., została zawarta pomiędzy ww. Spółdzielnią, a Wspólnotą Mieszkaniową budynku (...) w M. jako „zamawiającym” umowa przedmiotem, której było wykonanie przez Spółdzielnię następujących usług: dostarczanie ciepła, cieplej wody, zimnej wody, odbiór ścieków komunalnych, wywóz nieczystości, oświetlenie zewnętrzne budynku i użytkowanie anteny satelitarnej.

Zgodnie z § 5 ust. 1 ww. umowy, rozliczenie między stronami odbywać się miało według stawek ustalonych przez Spółdzielnię wynikających z poniesionych kosztów, a w przypadku centralnego ogrzewania i cieplej wody, ze stawek ustalonych przez Ministerstwo Finansów. W ust. 2 wskazano, że opłat dokonywać będą indywidualnie członkowie wspólnoty mieszkaniowej, każdy za własne mieszkanie w kasie Spółdzielni do 15-go każdego miesiąca za miesiąc poprzedni począwszy od 1 października 1995 roku.

Ponadto w ust. 3 zastrzeżono, iż w przypadku zainstalowania liczników ciepłej wody i zimnej wody, każdy lokator musi zawrzeć odrębną umowę ze Spółdzielnią.

O zmianie wysokości opłat za poszczególne usługi, Spółdzielnia zgodnie z ust. 5 umowy, miała informować przez ogłoszenia wywieszane na tablicach ogłoszeń w każdej klatce schodowej (z wyjątkiem urzędowych i c.o.). Umowę zawarto na czas nieokreślony od 1 października 1995 r.

Spółdzielnia nie zawierała żadnych dodatkowych indywidualnych umów na dostarczanie ciepłej i zimnej wody oraz kanalizacji z mieszkańcami Wspólnoty Mieszkaniowej w (...) A i B pomimo ww. zapisu § 5 ust. 3 umowy Wspólnoty ze Spółdzielnią z 1 dnia 26 września 1995 roku.

Spółdzielnia co miesiąc rozliczała się indywidualnie z członkami wspólnoty dostarczając im na piśmie wyliczoną należność za mieszkanie. Od lipca 2011 r. odbiorcą ciepła była już Wspólnota i to Wspólnota otrzymywała faktury za ciepło.

W pierwszych fakturach VAT Spółdzielnia określiła stawkę podatku VAT jako „zwolnione”. Kwota wpłacanych przez Wspólnotę zaliczek, do czasu korekty należności o podatek VAT przez Spółdzielnię, wyczerpywała pretensje za dostarczane ciepło. W lipcu 2013 r. Spółdzielnia wystawiła Wspólnocie faktury korygujące za dotychczas dostarczane ciepło, które tym razem zawierały podatek VAT w wysokości 23%. Wspólnot, którymi zarządza Spółdzielnia, Spółdzielnia nie obciąża podatkiem VAT. Spółdzielnia nie zarządza Wspólnotą nr (...), B.

Wspólnota ze Spółdzielnią nie mają zawartej umowy w przedmiocie dostaw ciepła, sprzedaż ciepła odbywa się przez czynności dorozumiane (konkludentne).

W związku z tym, że Wspólnota kwestionowała wysokość stawki i nie mogła dowiedzieć się od Spółdzielni w jaki sposób stawka ta została przez Spółdzielnię skalkulowana, na poczet ww. otrzymywanych faktur za ciepło, Wspólnota w okresie od 1 lipca 2011 roku do października 2012 r. uiściła na rzecz pozwanej Spółdzielni z tytułu opłata za CO oraz za podgrzanie wody (CW) łącznie kwotę 74.586,60 zł. Od kiedy Wspólnota jest obciążana dodatkowo podatkiem VAT, nie płaci go wraz opłatami za ciepło.

W celu zapobieżenia ewentualnym negatywnym konsekwencjom braku uiszczania opłat za ciepło, Wspólnota Mieszkaniowa podjęła decyzję o uiszczaniu zaliczkowych opłat za ciepło i ciepłą wodę, jednakże przestała otrzymywać od Spółdzielni faktur VAT.

W okresie od 1 lipca 2012 r. do 22 lipca 2013 r., Wspólnota płaciła na rzecz Spółdzielni wyłącznie zaliczki na poczet dostarczanych mediów.

Po kontroli Urzędu Skarbowego Spółdzielnia zmuszona była do wystawienia faktur VAT i zapłaty podatku. Przekazywała faktury Wspólnocie za okres od lipca 2011 r. do końca 2012 r.

W 2013 r. Wspólnota w dalszym ciągu płaciła jedynie zaliczki – według własnego uznania.

Spółdzielnia wystawiła fakturę końcową, rozliczając zaliczki za cały 2013 r. z dniem 31 grudnia 2013 r. Sytuacja taka miała miejsce również w 2014 r.

Różnica między fakturami za dostarczone media, a wpłaconymi zaliczkami za okres od lipca 2011 r. do 30 kwietnia 2014 r. wynosi 51.654,42 zł.

Spółdzielnia nie występowała na drogę postępowania sądowego celem windykacji należności, ponieważ toczy się postępowanie z powództwa Wspólnoty przeciwko Spółdzielni o ustalenie.

W sprawie zawarcia pomiędzy ww. Wspólnotą, a ww. Spółdzielnią umowy w przedmiocie zaopatrywania Wspólnoty przez Spółdzielnię w ciepło toczyło się postępowanie w sprawie zawarcia umowy przed Prezesem Urzędu Relacji (...), a także przez Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w trakcie którego na Spółdzielnię nałożona została kara w wysokości 5.000 zł za nieudzielenie informacji żądanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Pomiędzy ww. stronami od dłuższego czasu miał bowiem miejsce spór polegający na tym, że Wspólnota Mieszkaniowa domagała się podania przez Spółdzielnię Mieszkaniową sposobu skalkulowania przez nią opłat za energię cieplną dostarczaną do budynku Wspólnoty Mieszkaniowej, a Spółdzielnia odmawiała podania tych informacji i obciążała Wspólnotę Mieszkaniową opłatami za ciepło według ustalonych przez Spółdzielnię stawek.

Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 16 października 2013 r., po rozpatrzeniu wniosku Wspólnoty z dnia 8 listopada 2011 r. o rozstrzygniecie przez Prezesa Urzędu sporu ze Spółdzielnią dotyczącego odmowy przez Spółdzielnię zawarcia umowy sprzedaży ciepła, orzeczono zawarcie pomiędzy Wspólnotą, a Spółdzielnią umowy sprzedaży ciepła, stanowiącej załącznik do decyzji.

Umowa stanowiąca załącznik do ww. decyzji wywarła skutek na przyszłość od chwili jej wydania, co oznacza że nie dotyczyła zaszłości pomiędzy stronami i nie przesądza o charakterze dotychczas stosowanej ceny. Decyzja zastąpiła oświadczenie woli stron, zaś umowa miedzy stronami stanowiła załącznik do decyzji. Prezes URE ustalił stawki w drodze analizy porównawczej, uznając, że skorzysta z danych innych przedsiębiorstw energetycznych. W treści umowy wskazano, iż do dnia opomiarowania budynku Odbiorcy, Spółdzielnia pobierać będzie za rozliczone ciepło, opłatę za centralne ogrzewanie w kwocie 5,60 za m2 ogrzewanej powierzchni oraz opłatę za ciepłą wodę użytkową w kwocie 19,40 zł za m3 dostarczonej ciepłej wody użytkowej.

W trakcie trwającego ww. postępowania, strony ustaliły, że do momentu zakończenia sporu, Wspólnota będzie płacić pewną kwotę tytułem zaliczki za ciepło, zaś Spółdzielnia dostarczać ciepło do jej zasobów. Nie mniej jednak w toku postępowania Prezes Urzędu doszedł do przekonania, iż zagadnienie dostaw ciepła do budynku Wspólnoty zasługuje na zabezpieczenie w formie postanowienia i postanowieniem z dnia 11 września 2013 r. nakazał Spółdzielni kontynuowanie na rzecz Wspólnoty dostaw ciepła na dotychczasowych zasadach; Wspólnota została zobowiązana w ww. postanowieniu do płacenia należności za dostarczane ciepło.

Spółdzielnia przygotowała projekt umowy, którą miała zawrzeć ze Wspólnotą, w ostateczności jednak do podpisania umowy nie doszło, a Wspólnota zrezygnowała z dalszego świadczenia usług przez Spółdzielnię z końcem kwietnia 2014 r.

Z dniem 1 grudnia 2010 r., obowiązywała nowa, wyższa stawka opłaty za centralne ogrzewanie i wodę, podwyższona z uwagi na ceny nośników, tj. energii i gazu, którą ustaliła pozwana określając wysokość stawki za centralne ogrzewanie w wysokości 5,60 zł/m2 oraz ciepłą wodę w wysokości 19,40 złm3.

Według ustaleń Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, pozwana wytwarza ciepło we własnych źródłach i dostarcza je własną siecią z dwóch kotłowni na rzecz własnych członków oraz na rzecz wspólnot, to tym samym spełnia wymogi art. 3 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne, który to zapis definiuje, że za przedsiębiorstwo energetyczne uważa się podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi.

Spółdzielnia wytwarza ciepło w dwóch kotłowniach, które następnie dostarcza do poszczególnych budynków, które nie są opomiarowane, w tym do budynku Wspólnoty Mieszkaniowej nr 74 A, B.

Kalkulacja stawek odbywa się na zasadzie przeprowadzonych analiz przez zarząd i księgowość spółdzielni. Bierze się pod uwagę koszty wytwarzania ciepła i cieplej wody oraz planowane wpływy od lokatorów. Stawki są określane na podstawie kosztów kotłowni za dany rok, dzielone przez metry powierzchni mieszkalnej ogółem ogrzewanej przez kotłownie w danym roku i dzielone przez 12 miesięcy. Nie jest rozgraniczany okres grzewczy. Koszty wytworzenia to koszty jakie ponosi kotłownia, a wynikają z faktur jakie są wystawiane za zakup energii, gazu, rachunku za telefon w kotłowni, dodaje się koszty wynagrodzeń pracowników brutto, którzy są zatrudnieni przez Spółdzielnię w kotłowni (dwóch), tj. konserwatorów, który wykonuje zadania w kotłowni i związane z jej pracą, jak i sporadycznie inne na terenie Spółdzielni jeśli jest np. awaria, pomoc na oczyszczalni ścieków lub przepompowni, czy też koszenie trawy na terenie spółdzielni. Do tego dochodzą koszty związane z usługami serwisowymi, które są stałym miesięcznym kosztem, są też koszty eksploatacyjne zależne od potrzeb i ew. awarii. Dolicza się również podatek od nieruchomości, ubezpieczenie obiektów kotłowni oraz częściowo koszty zarządu, tj. administracji spółdzielni, na które składają się koszty utrzymania biura spółdzielni, wynagrodzenia pracowników biurowych i administracyjnych (jest ich troje: prezes, główna księgowa i księgowa); częściowo, tj. proporcjonalnie na trzy działy: wytwarzanie ciepła, oczyszczalnia i koszty komunalne.

Spółdzielnia nie ma żadnych rzeczywistych informacji ile ciepła dostarcza z osobna każdemu swojemu odbiorcy ciepła, gdyż sieć ciepłownicza nie jest opomiarowana (brak podliczników na każdą wspólnotę oraz na własne potrzeby Spółdzielni), a wszystkie koszty C.O. rozlicza łącznie według powierzchni użytkowej wszystkich odbiorców bez względu na fakt, ile dani kontrahenci i odbiorcy faktycznie tego ciepła zużyli.

Spółdzielnia nie ma wiedzy ile ciepła zostało wyprodukowane na cele C.W. W kotłowniach istnieje tylko licznik C.W., który mierzy zużycie C.W., natomiast nie ma żadnych informacji ile gazu z łącznej ilości gazu zostało przeznaczone na wyprodukowanie C.O., a ile na C.W.

(...) obu kotłowni są połączone ze sobą w taki sposób, żeby w razie awarii jedna kotłownia mogła zasilać wszystkie budynki. Sytuacja awarii miała miejsce kilkunastokrotnie w ciągu 2011 roku, zarówno jeżeli chodzi o dostawę ciepła na cele centralnego ogrzewania jaki ciepłej wody. Wobec tej sytuacji Spółdzielnia nie może jednoznacznie określić, ile ciepła i z której kotłowni zostało dostarczone do budynku, w którym znajduje się lokal M. R..

Spółdzielnia nie rozlicza opłat według ich rodzajów, większość faktur i rachunków jest nieopisana na jakie cele oraz w jakie koszty (koszty kotłowni, oczyszczalni czy pozostałych usług prowadzonych przez Spółdzielnię itd.) powinny być zaliczone i zaksięgowane, nie są sprawdzone pod względem merytorycznym przez osoby uprawnione oraz formalnym, tj. czy dana usługa została wykonana lub zakup materiałów został rzeczywiście poniesiony. Ponadto, koszty poniesione na remont, konserwację, obsługę itp. przez pozwaną Spółdzielnię zostały poniesione łącznie, tj. bez podziału na obie obsługiwane przez Spółdzielnię kotłownie w budynku nr (...),D oraz 79C w M..

Na kartach pracy kotłowni są wykazane zużycia gazu ale w dwóch rozbieżnych kolumnach, z tych kart nie wynika ile gazu zostało przeznaczonego na cele podgrzewu wody a ile na centralne ogrzewanie.

Posiłkując się opinią sądowej z zakresu spółdzielczości mieszkaniowej M. K. Sąd i instancji uznał, że stawka uzasadnionych kosztów ciepła wytwarzania przez Spółdzielnię na rzecz Wspólnoty w przeliczeniu na 1m2 lokali w okresie od 1 lipca 2011 r. do 31 października 2012 r. winna wynosić: 4,69 zł/m2, zaś stawka planowanych kosztów centralnego ogrzewania wytwarzana przez Spółdzielnię na rzecz Wspólnoty, przy założeniu planowanej niezmiennej stawki za C.W. 19,40 zł,m3, w przeliczeniu na 1m2 lokali wspólnoty począwszy od listopada 2012 roku powinna wynosić: 5,20 zł/m2.

Tak znaczna różnica w rzeczywistej jednostkowej stawce faktycznie wyliczonej na 4,69 zł/m2 i planowanej 5,20 zł/m2 za centralne ogrzewanie wynika z faktu, że stawka rzeczywista została wyliczana za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 października 2012 roku tj. okresu obejmującego prawie dwa okresy letnie - nie grzewcze i tylko jeden pełen sezon grzewczy, natomiast stawka planowana począwszy od listopada 2012 roku obejmuje analizę kosztów za okres 12-stu następujących po sobie pełnych miesięcy tj. od 1 listopada 2011 do 31 października 2012 roku.

Sąd I instancji przyjął, że nie jest możliwe ustalenie faktycznej wysokości uzasadnionych należności przysługujących Spółdzielni od Wspólnoty z tytułu ciepła zużytego na cele wytworzenia ciepłej wody z powodu braku opomiarowania kotłowni w podliczniki gazu przeznaczonego na cele C.W., a co za tym idzie braku możliwości właściwego i proporcjonalnego zaliczenia do kosztów C.W. pozostałych poniesionych kosztów kotłowni tj.: energii elektrycznej, serwisu, przeglądów, napraw, wynagrodzeń pracowników fizycznych wraz z narzutami itd.

Oceniając takie ustalenia Sąd I instancji powództwo wywiedzione z treści art. 189 k.p.c. uznał za częściowo zasadne, aprobując przede wszystkim to, że co do zasady powódka wykazała interes prawy w wytoczeniu powództwa, za okres do końca kwietnia 2014 r. w związku z zakończeniem świadczenia przez Spółdzielnię usług w zakresie dostarczania ciepła na rzecz Wspólnoty.

Sąd I instancji wskazał, że o interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności, co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości. Powód musi udowodnić w procesie o ustalenie, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalne, stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między tymi stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., sygn. akt II CSK 33/09).

W ocenie Sądu I instancji uprawdopodobnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa przejawiało się w tym, że:

1.  powódka ze Spółdzielnią nie miała zawartej umowy w okresie objętym postępowaniem Sądowym w przedmiocie dostaw ciepła i sprzedaż ciepła odbywała się przez czynności dorozumiane (konkludentne) zgodnie z obowiązującą od 1995 roku praktyką, tj. Spółdzielnia ustalała wysokość stawek i informowała o tym mieszkańców poprzez wywieszenie informacji na klatkach.

2.  umowa wprowadzona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z 16 października 2013 r., zgodnie z którą orzeczono zawarcie pomiędzy Wspólnotą, a Spółdzielnią umowy sprzedaży ciepła, stanowiącą załącznik do decyzji, która jednak nie weszła praktycznie w życie

3.  umowa stanowiąca załącznik do ww. decyzji wywarła skutek na przyszłość od chwili jej wydania, co oznaczało, że nie dotyczyła zaszłości pomiędzy stronami i nie przesądzała o charakterze dotychczas stosowanej ceny. Prezes URE ustalił także w ww. umowie stawki w drodze analizy porównawczej, co w ocenie Sądu Rejonowego, nie zmienia stanu rzeczy, że na drodze postępowania sądowego, stawki te mogłyby zostać co do zasady zakwestionowane.

4.  od lipca 2011 r. odbiorcą ciepła jest bezpośrednio Wspólnota, a nie jej członkowie, i to Wspólnota zaczęła otrzymywać od Spółdzielni faktury za ciepło. W okresie od 1 lipca 2012 r., Wspólnota płaciła na rzecz Spółdzielni wyłącznie zaliczki na poczet dostarczanych mediów – według własnego uznania. Płaciła tyle ile uważała za stosowne, przyjmując, iż stawki ustalone przez Spółdzielnię są zawyżone i powinny wynosić mniej, tj. mniej więcej tyle, o ile toczy się obecnie spór. Strony w trakcie trwającego od 2011 roku ww. postępowania przez Prezesem URE, same ustaliły, że do momentu zakończenia sporu, Wspólnota będzie płacić pewną kwotę tytułem zaliczki za ciepło, zaś Spółdzielnia dostarczać ciepło do jej zasobów. Różnica między fakturami za dostarczone media, a wpłaconymi zaliczkami za okres od lipca 2011 r. do 30 kwietnia 2014 r., tj. dnia do którego Spółdzielnia dostarczała na rzecz Wspólnoty ciepło – wciąż na dzień zamknięcia rozprawy wynosi 51.654,42 zł. Spółdzielnia nie występowała na drogę postępowania sądowego celem windykacji należności, ponieważ – jak sama tłumaczy - toczy się postępowanie z powództwa Wspólnoty przeciwko Spółdzielni o ustalenie i czeka na zakończenie tego postępowania.

Z powyższego wynikło, zdaniem Sądu I instancji, że stan niepewności po stronie Wspólnoty obowiązanej do zapłaty za dostarczane na jej rzecz ciepło wciąż istnieje. O ile na dzień wniesienia pozwu stan niepewności co do wysokości zobowiązania istniał za okres wstecz i przyszły, to na dzień zamknięcia rozprawy, niepewność ta istniała jedynie za okres wstecz, tj. do końca kwietnia 2014 r. w związku z zakończeniem świadczenia przez Spółdzielnię usług w zakresie dostarczania ciepła na rzecz Wspólnoty. Nie mniej jednak, w ocenie Sądu również w dniu wyrokowania Wspólnota miała interes prawny w dochodzeniu roszczenia o ustalenie, skoro w dalszym ciągu nie miała pewności, co do tego, czy jej zobowiązanie względem Spółdzielni istnieje, czy też nie; czy obowiązek zapłaty jeszcze istnieje – (jak twierdziła Spółdzielnia licząc należność za ciepło według ustalonych przez siebie stawek), czy też nie – (jak twierdziła Wspólnota licząc należność za ciepło według własnego przeświadczenia, którego nie mogła żadnym sposobem zweryfikować, jak tylko na drodze postępowania sądowego o ustalenie). Nie można bowiem przyjąć, iż Wspólnocie względem Spółdzielni przysługiwało roszczenie dalej idące, tj. o zwrot nienależnego świadczenia, skoro Wspólnota nie uregulowała swych zobowiązań w wysokości żądanej przez Spółdzielnię, tj. zgodnie z wystawionymi fakturami VAT i płaciła tyle ile uważała za stosowne, a w niniejszym postępowaniu chciała jedynie potwierdzić swoje przypuszczenia co do tego, że wysokość stawek ustalonych przez Spółdzielnię była zawyżona i przesądzić jakie powinny obowiązywać w okresie objętym sporem po to, by mieć pewność, że wywiązała się w całości z zobowiązania, by zapobiec prewencyjnie powstaniu w przyszłości sporu o zapłatę w którym występowałaby w roli pozwanej. Wspólnota zmierzała zatem do tego by obiektywnie odpadła podstawa powstania takiego sporu w przyszłości, która to obawa wciąż istniała z uwagi na postawę Spółdzielni, która nie wystąpiła nigdy przeciwko Wspólnocie na drogę postępowania sądowego z roszczeniem wynikającym z niezapłacenia przez wspólnotę wystawianych faktur.

W ocenie Sądu I instancji analiza zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego uzasadniała wniosek o wadliwości dokonanego przez pozwaną Spółdzielnię rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania za okres objęty pozwem, a w tym wadliwe wyliczenie stawki jaka powinna obowiązywać w ww. okresie, co przesądziło o słuszności stanowiska Wspólnoty, która przewidywała, że stawka jest zawyżona i w związku z tym wpłacała na rzecz Spółdzielni mniejsze zaliczki niż wynikałoby to z wystawianych przez Spółdzielnię faktur, w których widniała stawka przyjęta uchwałą przez Spółdzielnię, tj. 5,60 zł/m2 za C.O., narażając się tym samym na to, że Spółdzielnia wystąpi na drogę postępowania sądowego z roszczeniem o zapłatę.

Rozważając prawidłowość sposobu rozliczenia centralnego ogrzewana przez pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową Sąd oparł się na dokumentach załączonych do akt sprawy oraz na sporządzonej w sprawie opinii biegłego sądowego M. K.. Opinię Biegłej uznano za rzetelna, pełna i jasna i wskazano, że choć sposób rozliczenia przez pozwaną Spółdzielnię kosztów centralnego ogrzewania i podgrzania wody nie tylko nie odpowiadał ówczesnemu określającemu zasady rozliczania kosztów gospodarki cieplnej i ustalania opłat za centralne ogrzewanie oraz podgrzanie wody użytkowej dla mieszkań i lokali użytkowych dla Spółdzielni Mieszkaniowej, ale też pozostawał w sprzeczności z przepisami ustawy Prawo energetyczne, o czym już wskazano powyżej. Co jednak najistotniejsze, pozwana Spółdzielnia nie przeprowadzała kalkulacji stawek opłat za C.O. i C.W., a tylko Rada Nadzorcza zatwierdza uchwałami zaproponowane i przedstawione przez Zarząd stawki. Jak wskazała biegła sądowa w swej opinii, kalkulacja stawki nie polega bowiem na procentowym dodaniu do poprzednio obowiązującej stawki (również nie opartej na kalkulacji) wzrostu cen wg informacji od dostawcy gazu, lecz na ustaleniu faktycznych kosztów poniesionych w ramach dostarczania ciepło do danej nieruchomości (z podziałem na C.O. i C.W. wg zużycia na węzłach), porównaniu ich z naliczonymi lokatorom w tym okresie opłatami, ustaleniem niedoboru/nadwyżki za zamknięty/miniony okres (najczęściej jest to rok obrachunkowy) oraz na uwzględnieniu ewentualnych planowanych zmian cen mediów niezbędnych do wytworzenia ciepła, co bezpośrednio wpłynie na przyszłe koszty. Dopiero po dokonaniu takich operacji można ustalić właściwą i prawidłowo (nie zawyżoną i nie zaniżoną) stawkę opłat. Czynności te powinny być powtarzane cyklicznie, a stawka opłat korygowana odpowiednio do rzeczywistych kosztów. Nadto, koszty pośrednie (koszty Zarządu, wynagrodzeń, administracji, transportu, utrzymania biura Spółdzielni itd.) powinny być osobno, w sposób przejrzysty i czytelny wyliczane oraz odpowiednio księgowane na wszystkie rodzaje działalności, które spółdzielnia prowadzi, co wynika z wprost 2 art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. oraz na nieruchomości, co również wynika wprost 2 art. 4 ust. 41 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z dnia 15 grudnia 2000 roku.

W tym stanie rzeczy, wobec wykazanej nieprawidłowości rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania przypadających na lokale tworzące Wspólnotę za okres objęty dostarczaniem ciepła od 1 lipca 2011 roku, za niewątpliwe uznano, iż nie mogło ono stanowić podstawy naliczenia opłat obciążających z tego tytułu Wspólnotę, a jednocześnie należało usunąć stan niepewności i ustalić wysokość stawki za C.O. w sentencji orzeczenia zgodnie z poczynionymi przez biegłą ustaleniami w rozbiciu na dwa ww. okresy, co pozwoli Wspólnocie zlikwidować trwający od lipca 2011 roku stan niepewności, co do treści stosunku prawnego jaki łączył ją ze Spółdzielnią, bowiem wynik postępowania doprowadził do usunięcia tej niejasności i zapewnił Wspólnocie ochronę jej prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór w tym zakresie i prewencyjnie zapobiegając powstaniu ze strony Spółdzielni sporu o zapłatę w przyszłości.

Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w pkt I sentencji wyroku mając na uwadze, że Wspólnota twierdziła, że stawka za C.O. jest jej zdaniem zawyżona i powinna wynosić co najmniej 5,00 zł/m3, co pozwoliło Sądowi na ustalenie stawki we wskazanych w sentencji wyroku granicach.

W pkt II Sąd oddalił powództwo w zakresie w jakim biegłej nie udało się z przyczyn od niej niezależnych ustalić wysokości stawki opłaty za dostarczanie ciepłej wody użytkowej do budynku Wspólnoty oraz w zakresie stawki opłaty za dostarczanie ciepła za okres od zakończenia dostarczania ciepła przez Spółdzielnię na rzecz Wspólnoty do dnia wyrokowania, skoro byłoby to już bezprzedmiotowe w związku z ustaniem stosunku prawnego.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie wywiodły obie stron.

Pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w Goleniowie w pkt I, III oraz IV, żądając jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania w obu instancjach, ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez uznanie, iż powodowa Wspólnota Mieszkaniowa ma interes prawny w wystąpieniu z powództwem o ustalenie wysokości stawki należnej za centralne ogrzewanie, pomimo iż powódka nie określiła żądania w zakresie prawa lub stosunku prawnego, a jedynie żądanie dotyczące stanu faktycznego, zaś dodatkowo przy przyjęciu stawek za centralne ogrzewanie wynikających z treści opinii biegłej sądowej wartość zaliczek wpłaconych przez powódkę jest wyższa od kwot należnych, w efekcie czego powódce przysługuje roszczenie dalej idące, tj. o zapłatę, co wyklucza możliwość oparcia powództwa na treści art. 189 kpc;

2.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc poprzez przyjęcie, że powódka wywiązała się z obowiązku wykazania okoliczności, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne, tj. wykazała istnienie interesu prawnego w powództwie opartym na treści art. 189 kpc, podczas gdy na rozprawie w dniu 30 stycznia 2014 r. pełnomocnik powódki wyjaśnił, że powódka nie wie, czy po ustaleniu wysokości stawek zgodnie z pozwem, powódce będzie przysługiwało dalsze roszczenie o zapłatę, w efekcie czego Sąd nie mógł uznać, iż powódce nie przysługuje inny środek ochrony prawnej w postaci roszczenia dalej idącego, co wyklucza możliwość uwzględnienia powództwa opartego na treści art. 189 kpc;

3.  naruszenie prawa procesowego, tj. art. 321 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez zasądzenie należności ponad żądanie strony powodowej, która wnosiła o ustalenie, że stawka opłaty za dostarczanie ciepła do budynku powódki przez pozwaną wynosi 5 zł za jeden metr sześcienny, w tym podatek od towarów i usług, za okres od 1 lipca 2011 r. do dnia wyrokowania, zaś - pomimo braku oświadczenia strony powodowej o zmianie zakresu żądania - Sąd ustalił, że stawka opłaty za dostarczane ciepło w okresie od 1 lipca 2011 r. do 31 października 2012 r. wynosiła 4,69 zł, a od 1 listopada 2012 r. do 30 kwietnia 2014 r. wynosiła 5,20 zł, co jest rozstrzygnięciem wbrew żądaniu strony powodowej;

4.  naruszenie prawa procesowego tj. 328 § 2 kpc poprzez jego niezastosowanie i niewyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku powodów dla których Sąd uznał, iż stawka 4,69 zł za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 października 2012 r. oraz 5,20 zł za okres od 1 listopada 2012 r. do 30 kwietnia 2014 r. zawiera już w sobie podatek od towarów i usług;

5.  naruszenie prawa procesowego tj. 100 w związku z art. 98 § 1 kpc poprzez obciążenie pozwanej kosztami postępowania w 100 %, pomimo iż powódka wygrała jedynie w połowie, co uzasadniało wzajemne rozdzielenie kosztów postępowania i obciążenie pozwanej co najwyżej jedynie w części tymi kosztami;

6.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż między stronami w postępowania nie doszło do zawarcia żadnej umowy w przedmiocie zaopatrywania powódki w ciepło, pomimo iż Sąd dopuścił dowód z umowy z dnia 26 września 1995 r. zawartej pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w M. a powódką jako „zamawiającą”, na podstawie której m. in. pozwana świadczyła powódce usługi dostarczania ciepła, ciepłej wody, zimnej wody, odbiór ścieków komunalnych, wywóz nieczystości, oświetlenie zewnętrzne budynku i użytkowanie anteny, a ponadto decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 16 października 2013 r., orzeczono zawarcie między stronami umowy sprzedaży ciepła.

Natomiast powódka zaskarżyła wyrok Sądu co do pkt II wyroku, to jest w części oddalającej powództwo w zakresie ustalenia wysokości stawki za dostarczaną przez pozwaną na rzecz powódki ciepłą wodę użytkową i zażądała jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa również w zakresie ustalenia stawki za dostarczaną do budynku powodowej Wspólnoty Mieszkaniowej ciepłą wodę użytkową oraz zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I do ponownego rozpoznania.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania to jest art. 6 k.c. w związku z art. 232 zdanie pierwsze kodeksu postępowania cywilnego (dalej k.p.c.) poprzez ich nie zastosowanie i błędne przyjęcie, że z uwagi na bierność oraz zaniechania strony pozwanej w zakresie niezbędnego opomiarowania kotłowni oraz niedostarczenia przez nią dokumentacji niezbędnej do rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności dokumentacji niezbędnej do sporządzenia przez biegłą sądową zleconej opinii sądowej, że to jedynie strona powodowa powinna była dowodzić twierdzeń w zakresie ustalenia prawidłowej opłaty za dostarczanie ciepłej wody użytkowej do budynku powodowej Wspólnoty mieszkaniowej przez Spółdzielnię Mieszkaniową i we własnym zakresie dostarczyć dowodów na tę okoliczność mimo tego, że w myśl art. 44 ust. 1 ustawy z dnia Prawo energetyczne to na przedsiębiorstwie energetycznym, jakim jest strona pozwana, ciąży obowiązek gromadzenia wymaganej dokumentacji, w oparciu o którą ustalane są określone stawki za dostarczane ciepło i ciepłą wodę użytkową; powyższe doprowadziło do sytuacji, w której Sąd zaniechał w istocie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości opłaty za dostarczanie ciepłej wody użytkowej do budynku powódki, co doprowadziło do oczywiście nieprawidłowego rozstrzygnięcia sprawy w tym zakresie, podważającego funkcję procesu.

2.  naruszenia przepisów postępowania to jest art. 230 k.p.c. w związku z art. 229 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa w pkt II zaskarżonego wyroku, mimo tego, że pozwana nie przedstawiła w sprawie żadnych przeciwdowodów w stosunku do okoliczności podnoszonych przez powodową Wspólnotę Mieszkaniową w zakresie ustalenia tego, że opłata za dostarczanie ciepłej wody użytkowej do budynku powodowej Wspólnoty mieszkaniowej przez Spółdzielnię Mieszkaniową wynosi 15 zł za metr sześcienny w tym podatek od towarów i usług, albo też jest uzasadniona w innej wysokości;

3.  nierozpoznanie istoty sprawy polegające na całkowitym zaniechania zbadania przez Sąd I instancji okoliczności podnoszonych przez powódkę w zakresie żądania ustalenia, że opłata za dostarczanie ciepłej wody użytkowej do budynku powodowej Wspólnoty mieszkaniowej przez Spółdzielnię Mieszkaniową wynosi 15 zł za metr sześcienny w tym podatek od towarów i usług mimo, tego że właśnie te okoliczności stanowiły w tym zakresie istotne dla sprawy okoliczności.

Strony zażądały oddalenia apelacji swoich przeciwników procesowych i zasądzenia od nich kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, już tylko w zakresie niespornych faktów świadczy o zasadności apelacji pozwanej, a w efekcie o niesłuszności rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie pkt I, III oraz IV wyroku i finalnie o braku słuszności apelacji powódki.

O ile nie sposób zaprzeczyć akceptowanemu w orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym poglądzie co do tego, iż o interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności, co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości, o tyle stan takiej niepewności nie występuje w relacjach między stronami w zakresie opłat za ciepło pobrane w okresie od dnia 1 lipca 2011 r. do 30 kwietnia 2014 r. Powódka od tej ostatniej daty nie nabywa od pozwanej ciepła, między stronami nie toczy się jakikolwiek spór z powództwa pozwanej o zasądzenia spornych należności za pobrane w tym okresie ciepło, zaś na rozprawie apelacyjnej poprzedzającej wydanie wyroku w niniejszej sprawie pełnomocnicy stron nie mieli wątpliwości co do tego, że należności mogące wynikać z dostarczenia ciepła w spornym okresie jako świadczenia okresowe uległy przedawnieniu stosownie do treści art. 118 k.c.

Tym niemniej nawet akceptacja tezy, że dłużnik może mieć interes prawny w ustaleniu wygaśnięcia wierzytelności przez zapłatę także po upływie terminu jej przedawnienia, czy też wręcz w ustaleniu, czy jego majątek jest obciążony długiem czy też nie (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1981 r. III CZP 40/81), nie może przesądzać o wykazaniu istnienia takiego interesu w niniejszej sprawie. Zwłaszcza, że powódka nie dochodzi ustalenia, że określona należność nie istnieje, lecz jej powództwo przybrało kształt powództwa o ukształtowanie i to w sposób nie dający swobody orzeczniczej sądom w niniejszej sprawie. Przesłanką bowiem powództwa winno być nie to, czy pozwana w sposób właściwy skalkulowała ceny sprzedawanego ciepła lecz to, że ceny te mają być ustalone w sposób opisany przez powódkę.

Dodać przy tym należy, że strony nie łączył żaden umowny stosunek związany z dostarczaniem ciepła. W dniu 26 września 1995 r., została zawarta pomiędzy pozwaną, a Wspólnotą Mieszkaniową budynku (...) w M. umowa przedmiotem, której było m.in. dostarczanie ciepła przez Spółdzielnię. W toku postępowania nie wykazywano tożsamości tej Wspólnoty ze Wspólnotą Mieszkaniową (...) w M. nr 77 A, B – powódką w niniejszej sprawie. A zatem, relacja między stronami miała charakter dorozumianego porozumienia, gdzie jednak nie określono nie tylko ceny za ciepło, ale również elementów, które mogły by służyć zapewnieniu trwałości takiej relacji. Kwestia ta nie była przedmiotem argumentacji powódki w dowodzeniu istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa w niniejszej sprawie.

Interesu prawnego powódki nie można również dopatrywać się w tym, że przysługiwałoby jej roszczenie o zwrot zawyżonych cen nabywanej energii cieplnej, skoro racji tych mogła dochodzić w postępowaniu z zapłatę.

Nadto, trudno formułować tezę, iż powódka wykazała interes prawny w dochodzeniu roszczenia za okres od 16 października 2013 r. Od tego momentu zaczęła obowiązywać, wbrew poglądowi Sądowi I instancji, umowa narzucona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Wskazać bowiem należy, że Prezes URE, działając na podstawie art. 8 ust 1 Prawa energetycznego mógł wydać decyzję administracyjną orzekającą zawarcie umowy o określonej treści, której celem jest pełne ukształtowanie treści stosunku prawnego między stronami (komentarz do art. 8 Prawo energetyczne - Czarnecka 2012, wyd. 2 za SIP Legalis). Skoro tak, to relacje między stronami w okresie do dnia 16 października 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. zostały w sposób ostateczny ukształtowane, co dodatkowo świadczy o braku interesu prawnego powódki w rozumieniu art. 189 k.p.c. co do okresu wyżej opisanego.

Dostrzec również należy i to, że powódka nie zdefiniowała swoich roszczeń jako zmierzających do ukształtowania treści stosunku prawnego z pozwaną w zakresie dostarczenia energii cieplej, słusznie zapewne zakładając, iż wobec braku podstawy prawnej takiego roszczenia powództwo nie będzie skutecznie. W prawie cywilnym brak jest bowiem odpowiednika art. 8 Prawa energetycznego. A tylko istnienie podstawy materialnoprawnej może stanowić o skuteczności roszczenia o charakterze konstytutywnym, które zmierza do wykreowania nowego stosunku prawnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 8.11.2005 r., I CK 157/05) .

Pozwana mimo, że jest przedsiębiorcą energetycznym, to nie posiada koncesji na wytwarzanie ciepła, albowiem ze względy na moc wykorzystywanych źródeł ciepła nie musi o nią zabiegać (z decyzji Prezesa URE k. 77). Nie opracowała również taryfy w rozumieniu prawa energetycznego (z decyzji Prezesa URE k. 79v). Co istotniejsze jednak, to to że powódka nie podała w jaki sposób ona skalkulowała wartości podane w żądaniu pozwu. Podkreślić należy, że nie jest istotą roszczenia to, czy pozwana w sposób prawidłowy czy nie ustaliła wartość zbywanej powódce energii, lecz to czy wartości tej energii podane w pozwie stanową cenę będącą istotnym elementem relacji prawnej stron.

Wyrok ustalający istnienie lub nieistnienie prawa lub stosunku prawnego ma charakter deklaratoryjny. Zaś drugą przesłanką, oprócz interesu prawnego, jest wykazanie istnienia stosunku prawnego lub prawa, co w niniejszej sprawie sprowadza się do żądania ustalenia jednego z elementów relacji prawnej między stronami w związku z dostarczaniem powódce przez pozwaną energii cieplnej w postaci ceny, i to ceny konkretnej - 5 zł za jeden metr sześcienny ciepła, w tym podatek od towarów i usług oraz za dostarczanie ciepłej wody użytkowej za cenę w wysokości 15 zł za jeden metr sześcienny, w tym podatek od towarów i usług. A zatem, nie tak jak to ujął Sąd I instancji, iż „Wspólnota twierdziła, że stawka za C.O. jest jej zdaniem zawyżona i powinna wynosić co najmniej 5,00 zł/m3, co pozwoliło Sądowi na ustalenie stawki we wskazanych w sentencji wyroku granicach”.

Mając na uwadze to, że sprawa niniejsza nie jest sprawą o zasądzenie, lecz o ustalenie, gdzie powódka nie tylko w sposób ścisły określiła cenę jednostki nabywanego ciepła, lecz również wskazała, że podana cena zawiera podatek vat, to Sąd w pkt I wyroku orzekł co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem pozwu, a w części dotyczącej stawki opłaty za dostarczane ciepło za okres od 1 lipca 2011 roku do 31 października 2012 r. nawet dodatkowo ponad żądanie – ustalając tą stawkę na 4,69 zł, w tym podatek od towarów i usług.

Oczywiście, w sprawach o ustalenie kwestia zastosowania reguł wynikających z treści art. 321 k.p.c. może rodzić szereg problemów. Stąd też należy przytoczyć klasyfikację tych przypadków dokonanych przez W. S. w pracy „Zasady wyrokowania w procesie cywilnym. Wydawnictwo (...), 1957 s. 45—47” (za E. W. w pracy „Powództwo o ustalenie” Ruch Prawniczy i Ekonomiczny 21, 1959, z. 1, s. 1-33), z czego mają płynąc następujące wnioski:

a)  nie można ustalić istnienia lub nieistnienia innego prawa lub stosunku prawnego, którego ustalenia nie żądano;

b)  sąd nie może objąć wyrokiem praw lub stosunków prawnych, których ustalenia nie żądano, chociażby łączyły się ściśle z kompleksem faktów powołanych w celu uzasadnienia żądania pozwu i sąd nie może wydać wyroku zasądzającego, gdy żądanie pozwu dotyczyło wyłącznie ustalenia;

c)  sąd nie może ustalić istnienia prawa powoda na podstawie innych okoliczności faktycznych niż przytoczono w pozwie.

Jeżeli zatem cena jednostki dostarczonego ciepła jest częścią danej relacji prawnej – jej elementem istotnym, to w niniejszej sprawie Sąd I instancji dokonał ustalenia jakiego powódka nie żądała.

Dodatkowo wskazać należy, że chociaż Sąd I instancji ustala w pkt I wyroku, iż ustalona wartość sprzedawanego ciepła winna zawierać w sobie podatek vat, to tego poglądu nie uzasadnia. W ocenie Sądu odwoławczego, skoro pozwana jest przedsiębiorcą energetycznym i dokonuje sprzedaży wytworzonego ciepła na rzecz innego podmiotu, a nie na swoje potrzeby, to taka dostawa stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu. W przedmiotowej sytuacji nie znajduje zastosowania zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku od towarów i usług oraz § 13 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia 4 kwietnia 2011 r. (zob. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie (...)-443-620/11-4/PR - (...)

W efekcie zatem już ze względu na powyższą kwestię opłaty za energię cieplną opisane wnioskiem nie mogły wynieść 5 zł, i 15 zł, lecz odpowiednio 6.15 zł i 18,45 zł. a w wariancie opisanym pkt I zaskarżonego wyroku 5,77 zł i odpowiednio za dalszy okres 6,40 zł.

Reasumując, nawet aprobata tezy o wykazaniu przez powódkę interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie w kształcie opisanym pozwem, nie przełożyła się w niniejszej sprawie na wykazanie słuszności twierdzenia, że cena ciepła nabytego u pozwanej winna wynieść 5 zł za jeden metr sześcienny, w tym podatek od towarów i usług a za dostarczanie ciepłej wody użytkowej w wysokości 15 zł za jeden metr sześcienny, w tym podatek od towarów i usług.

Mając powyższe na uwadze należało zmienić wyrok Sądu I instancji w pkt I. i oddalić powództwo w całości, bez konieczności analizy pozostałych zarzutów apelacji stron.

W konsekwencji zmianie podlegały również rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji, które stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. winna ponieść powódka. Na rzecz pozwanej należało zasądzić kwotę 617 zł tytułem kosztów opłaty od pełnomocnictwa oraz wynagrodzenia pełnomocnika (§ 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu), zaś tytułem zwrotu pokrytych tymczasowo w toku postępowania I instancyjnego wydatków nakazano pobrać od powódki Wspólnoty Mieszkaniowej (...) w M. nr 77 A, B na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Goleniowie 451 złotych i 30 groszy tytułem nieuiszczonych wydatków sądowych.

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto również w oparciu o treść art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając do powódki na rzecz pozwanej kwoty stanowiące sumę stawek minimalnych związanych z koniecznością rozpoznania dwóch apelacji (§ 10 ust. 1 pkt 1 w zw. § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm.)

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Sobieraj SSO Zbigniew Ciechanowicz