Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko P. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 2 lutego 2018 roku, sygn. akt I C 3507/17upr

1. zmienia zaskarżony wyrok:

a) w punkcie drugim sentencji w ten sposób, że płatność kwoty zasądzonej w punkcie pierwszym rozkłada na 30 (trzydzieści) rat miesięcznych, przy czym 29 (dwadzieścia dziewięć) rat w kwocie po 420 (czterysta dwadzieścia) złotych każda, a ostatnia w kwocie 432,12 złotych (czterysta trzydzieści dwa złote dwanaście groszy) poczynając od marca 2018 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat;

b) w punkcie czwartym sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego P. G. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu;

2. oddala apelację w pozostałym zakresie;

3. zasądza od pozwanego P. G. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 500 (pięćset) złotych tytułem zwrotu części kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt II Ca 268/18

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 30 października 2017 roku skierowanym przeciwko P. G. strona powodowa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. - reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika - wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kwoty 12 612,12 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 28 września 2017 r. do dnia zapłaty. Nadto, strona powodowa wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, że pozwany w dniu 24stycznia 2017 r. podpisał weksel własny in blanco z klauzulą „nie na zlecenie”, z którego treści wynika zobowiązanie do zapłaty sumy wekslowej w wysokości 13 031,12 zł w dniu 27 września 2017r. W dniu 28 sierpnia 2017 roku strona powodowa wezwała pozwanego do wykupu weksla, jednakże do chwili wniesienia pozwu pozwany uiścił tylko kwotę 419,00zł na rzecz powoda.

Pozwany przyznał okoliczności pożyczki oraz wnosił o rozłożenie należności na raty.

Wyrokiem z dnia 2 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego P. G. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 12.612,12 zł., której płatność rozłożył na sześćdziesiąt trzy raty miesięczne, przy czym sześćdziesiąt dwie raty w kwocie po 200 zł. każda, a ostatnia sześćdziesiąta trzecia rata w kwocie 212,12 zł., płatne do 20 - go każdego miesiąca, poczynając od marca 2018 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, oraz zasądził od pozwanego P. G. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę odsetek umownych za opóźnienie równych dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 12.612,12 zł. od dnia 28 września 2017 roku do dnia 2 lutego 2018 roku.

Ponadto Sąd Rejonowy nie obciążył pozwanego P. G. obowiązkiem zwrotu kosztów postepowania na rzecz strony powodowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 stycznia 2017 r. (...) S.A. z siedzibą w B. zawarł z pozwanym P. G. umowę pożyczki numer (...). Pozwanemu została udzielona pożyczka w kwocie 6500 zł.

Pozwany uiścił przed wniesieniem pozwu jedynie kwotę 419 zł.

Dnia 24 stycznia 2017 r. pozwany P. G. wystawił weksel własny in blanco z klauzulą „nie na zlecenie” na rzecz (...) S.A. z siedzibą w B.. Z treści weksla wynika, że pozwany zobowiązał się do zapłaty za ten weksel kwoty 13 031,12 zł. w dniu 27 września 2017 r.

W dniu 28 sierpnia 2017 r. przez powodową spółkę zostało sporządzone pismo, w którym powódka poinformowała pozwanego o wypowiedzeniu umowy pożyczki z zachowaniem 30 - dniowego terminu. Jednocześnie powódka wskazała, że zgodnie z

postanowieniami umowy pożyczki oraz deklaracji wekslowej wystawiony przez pozwaną weksel in blanco został wypełniony na kwotę 13 031,12 zł. stanowiącą kwotę niespłaconej pożyczki.

Pozwany P. G. pracuje, uzyskuje dochód w wysokości ok 1459 zł. Pracuje również żona pozwanego, która uzyskuje miesięcznie ok 1700 zł. Pozwany ma na utrzymaniu dwoje dzieci uczących się, syn jest po operacji przepukliny, spłaca kredyt mieszkaniowy.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału, oraz okoliczności bezspornych. Wskazał, że uwzględnił wyjaśnienia pozwanego złożone na terminie rozprawy w dniu 2 lutego 2018 r. na okoliczność sytuacji osobistej i majątkowej pozwanej.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Rejonowy zważył, że powództwo należało uwzględnić w całości.

Wyjaśnił, że przedmiotem niniejszego postępowania było zobowiązanie wekslowe, powstałe wskutek wystawienia w dniu 24 stycznia 2017 r. przez pozwanego P. G. weksla własnego in blanco z klauzulą „nic na zlecenie” na rzecz (...) S.A. Weksel, z którego wynika roszczenie powódki nie był przedmiotem obrotu, a spór toczy się wyłącznie między wystawcą weksla a remitentem. Powodowa spółka wypełniła przedmiotowy weksel na kwotę 13 031,12 zł. i wezwała pozwanego do jego wykupu.

Dla instytucji weksla in blanco zasadnicze znaczenie mają przepisy art. 10 i 13 Prawa wekslowego (Dz.U. z 2016 r. poz. 160). Z przytoczonych przepisów wynika po pierwsze, że weksel in blanco ma charakter niezupełny, gdyż ostateczną treść oświadczenia dłużnika wekslowego kreuje odbiorca weksla i po drugie, że obie strony stosunku łączą odpowiednie „porozumienia”. „Niezupełność” weksla odnosi się do zakresu jego minimalnej treści, aby móc nazwać taki dokument wekslem, gdyż z istoty weksel in blanco nie zawiera wszystkich elementów koniecznych. Orzecznictwo w tym względzie stoi na stanowisku, że wystarczający jest właściwie jeden podpis osoby złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego (por. Uchwała Sądu Najwyższego z 26.11.2009 r., III CZP 98/09, Legalis; także wyrok Sądu Najwyższego z 15.5.2008 r., I CSK 548/07, OSNC-ZD 2009, Nr B, poz. 49). Odbiorca weksla otrzymuje upoważnienie do jego wypełnienia zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem, zwanym deklaracją wekslową. Należy uznać, że odbiorcy weksla przysługuje zatem prawo kształtujące. Zobowiązanie wręczającego weksel do zapłaty według treści nadanej temu dokumentowi w wyniku uzupełnienia go zgodnie z udzielonym upoważnieniem, powstaje tylko o tyle, o ile uzupełnienia dokonała osoba uprawniona i wyłącznic w zakresie, w jakim treść uzupełnienia pokrywa się z treścią upoważnienia wynikającego z zawartego porozumienia. W związku z powyższym w razie niezgodnego z porozumieniem wypełnienia weksla in blanco na niekorzyść dłużnika wekslowego nie powstaje zobowiązanie wekslowe o treści wyrażonej w wekslu (por. uchwała SN (7) - zasadę prawną- z 7.1.1967 r., 111 CZP 19/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 79; uchwała połączonych Izb: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24.4.1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72, pkt III 1 c uzasadnienia; wyrok SN z 14.3.1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997. nr 9. poz. 124; wyrok SN z 5.2.1998 r., III CKN 342/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 141). W niniejszej sprawie weksel nie był indosowany wobec czego ograniczenia wynikające z art. 10 p.w. nie miały zastosowania w przedmiotowym postępowaniu.

Podkreślić należy, że ograniczenia zawarte w art. 10 Prawa wekslowego nie mają zastosowania w sytuacji, gdy remitent po uzupełnieniu weksla występuje do wystawcy z żądaniem spełnienia świadczenia (tak II CSK 62/09 - wyrok SN - Izba Cywilna z dnia 18-06- 2009), bowiem porozumienie wekslowe stanowi ogniwo łączące zobowiązanie ze stosunku podstawowego ze zobowiązaniem wekslowym. W sytuacji, gdy podstawą zawarcia porozumienia wekslowego jest umowa w jakiejś części nieważna wobec sprzeczności jej postanowień z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, to wypełnienie weksla na sumę wynikającą z takiej nieważnej umowy może być uznane za niezgodne z tym porozumieniem (wyrok Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 18 sierpnia 2005 r. sygn. akt V CK 90/05).

W rozpoznawanym przypadku weksel in blanco został wręczony w celu zabezpieczenia roszczenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...) z dnia 24 stycznia 2017 r. Zgodnie z treścią art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Pożyczka może być umową odpłatną, jeżeli strony lak postanowią w ramach zasady swobody umów (i art. 353 ¹ k.c.).

Bezspornym w niniejszym postępowaniu jest to, iż strony łączyła umowa pożyczki na kwotę 6 500,00zl zł,. Kwota ta miała zostać zwrócona przez pozwaną wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty. Szczegółowo prawa i obowiązki stron zostały uregulowane w przedmiotowej umowie. Na mocy postanowień umowy pozwany był zobowiązany do zwrotu kwoty stanowiącej kapitał, a także poniesienia opłat za czynności związane z obsługą pożyczki, tj. opłatę przygotowawczą, wynagrodzenie prowizyjne oraz koszt usługi (...) stanowiące pozaodsetkowe koszty kredytu.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajdują zatem przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1528) w brzmieniu obowiązującym w dniu zwarcia umowy pożyczki. Art. 36a ust. 2 tej ustawy stanowi, iż pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. Należy podkreślić, że w przedmiotowej sprawie kalkulacja kosztów kredytu nie dała podstaw do kwestionowania ich wysokości. W toku przedmiotowej sprawy pozwany wykazał, iż spłacił zobowiązanie w wysokości 490 zł. W odniesieniu do powyższego kwota wskazana w pozwie jest całkowicie usprawiedliwiona, także w zakresie kwoty 26,96 zł. dochodzonej tytułem skapitalizowanych odsetek naliczonych w związku z opóźnieniem pozwanej w spłacie pożyczonego kapitału naliczonych zgodnie z pkt 4.1 umowy.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze dokumenty złożone przez powoda, Sąd uznał, iż powód udowodnił zasadność i wysokość swojego roszczenia w konsekwencji czego zasądził na rzecz powoda od pozwanego kwotę 12 612,12 zł.

Sąd Rejonowy za uzasadnione uznał zastosowanie w sprawie art. 320 k.p.c. poprzez rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, gdyż bezzwłoczne spełnienie przez pozwanego świadczenia byłoby nadmiernie utrudnione i narażałoby pozwanego na niepowetowaną szkodę. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek. Pozwany, posiada inne zobowiązania, ma czteroosobową rodzinę. Wobec powyższego należało uznać, że rozłożenie zasądzonej kwoty na raty ułatwi zobowiązanej spłatę zadłużenia w całości i nie będzie skutkowało wydaniem bezskutecznego tytułu wykonawczego. Tym samym Sąd ustalił, iż spłata zasądzonej kwoty ma nastąpić w 63 miesięcznych ratach, przy czym 62 pierwsze raty w kwocie po 200,00 zł, a ostatnia - 63 rata w kwocie 212,12 zł płatnych do 20- ego każdego miesiąca poczynając od marca 2018 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności. Sąd uznał, iż wskazany rozkład rat urzeczywistni dobrowolną spłatę zadłużenia pozwanej w pełnym zakresie bez uszczerbku dla interesu powoda.

Podkreślił, że ugruntowana linia orzecznicza wskazuje, iż rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek, że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (vide Uchwala Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r. III CZP 126/06, publ. OSNC 2007/10/147, OSP 2010/4/44, Biul.SN 2006/12/9) (vide pkt 4 wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 102 k.p.c., który stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Zakwalifikowanie konkretnego przypadku jako "szczególnie uzasadnionego” wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy łączących się z charakterem żądania poddanego pod osąd, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., sygn.. akt I CZ 183/12).

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie po stronie pozwanej zachodzi szczególny wypadek, o którym mowa powyżej. Pozwany znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, a nadto na jego utrzymaniu i żony pozostaje dwoje uczących się dzieci. W tych okolicznościach, uwzględniając zasady współżycia społecznego, Sąd postanowił nie obciążać pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony powodowej.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powódki.

Zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 2 lutego 2018 r. w części, tj. w pkt II rozkładającym zasądzone roszczenie na raty i w pkt IV, w którym Sąd odstąpił od obciążania pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

- art. 320 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i rozłożenie w pkt II wyroku zasądzonej kwoty na 63 miesięczne raty podczas gdy nic zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony,

- art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 102 §1 k.p.c. i art. 13 ust 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz § 2 pkt Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie polegające na odstąpieniu od obciążania pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, podczas gdy koszty te niezbędne były do celowego dochodzenia praw i celowej obrony przez stronę powodową.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie pkt II zaskarżonego orzeczenia, względnie - zmianę pkt II zaskarżonego orzeczenia i rozłożenie zasądzonego oświadczenia na maksymalnie 24 raty miesięczne oraz o zmianę pkt IV wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za I instancję, wraz z kosztami zastępstwa procesowego

Wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia art. 320 k.p.c. Zgodnie z treścią powołanego przepisu, w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Zawarta w nim przesłanka uzasadniająca rozłożenie na raty "w szczególnie uzasadnionych wypadkach", zaistnieje jeżeli ze względu na stan majątkowy, rodzinny, zdrowotny jednorazowe spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Powyższe oznacza jak słusznie podniósł skarżący w uzasadnieniu apelacji, że okoliczności, jakie uzasadniają odroczenie terminu płatności lub rozłożenie jej na raty stosownie do art. 320 k.p.c. winny mieć charakter wyjątkowy; że owe "szczególne okoliczności" zachodzą wówczas, kiedy natychmiastowe wykonanie wyroku byłoby rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego uwzględniając uprawnienie wynikające z powołanego przepisu i dokonując oceny w zakresie sposobu rozłożenia zasadzonego świadczenia na raty należy się jednocześnie kierować nie tylko interesem pozwanego ale dbać o to aby negatywne konsekwencje w postaci rzeczywistego odroczenia bądź rozciągnięcia w czasie wykonania wyroku i pozbawia go w związku z tym określonych korzyści takich np. jak odsetki za opóźnienie, które w takim wypadku naliczane są tylko do daty wyroku.

W przedmiotowej sprawie uznając, że zaistniały przesłanki do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty Sąd pierwszej instancji ci do zasady nie uchybił wskazanym wyżej zasadą wykładni i stosowania powołanego przepisu. Należy tym samym zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że bezzwłoczne spełnienie przez pozwanego świadczenia byłoby nadmiernie utrudnione i narażałoby pozwanego na niepowetowaną szkodę. Przemawia za powyższym nie tylko wyeksponowana przez Sądu meritii okoliczność, że pozwany, posiada inne zobowiązania ( spłaca kredyt mieszkaniowy ) i ma na utrzymaniu rodzinę ale również to że osiąga stosunkowo niskie dochody ( kwota 1459 zł. miesięcznie oscyluje na poziomie najniższej krajowej pensji ). Nadto uwzględnić należy, że syn pozwanego jest po operacji przepukliny.

Nie można natomiast zaakceptować stanowiska Sądu pierwszej instancji w zakresie liczby rat i co za tym idzie okresu na jaki zostało rozłożone zasądzone świadczenie. Jego spłata przez okres ponad 5 lat w ratach po 200 zł. miesięcznie nie uwzględnia w ocenie Sądu Okręgowego usprawiedliwionych interesów powoda.

W ocenie Sądu Okręgowego przywołana wyżej sytuacja majątkowa i rodzinna dłużnika uzupełniona przez okoliczność, że również żona pozwanego pracuje i osiąga dochody uzasadnia korektę zaskarżonego wyroku i przyjęcie, że zasądzona należność winna być spłacona w 30 ratach miesięcznych. Wysokość tych rat będzie wtedy oscylowała w granicach kwot nieznacznie przekraczających 400 zł. i takie kwoty pozwany przy dołożeniu należytej staranności ( zwiększeniu aktywności zawodowej i poczynieniu oszczędności w innych wydatkach ) winien wygospodarować.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji naruszył również normę art. 102 k.p.c., poprzez całkowite odstąpienie od obciążenia pozwanego kosztami postępowania. Ma rację skarżący , że do okoliczności branych pod uwagę przez Sąd przy ocenie przesłanek z art. 102 k.p.c. należą zarówno fakty związane z przebiegiem procesu, jak i znajdujące się na zewnątrz procesu, a dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Dostrzegając, że sytuacja majątkowa pozwanego jest trudna nie sposób nie zauważyć, że ciąży na nim zobowiązanie jaki sam zaciągnął. Brak z jego strony reakcji na wezwanie do zapłaty ze strony powoda pozwala na przyjęcie, że musiał się liczyć z konsekwencjami jakie pociągnie za sobą wytoczenie powództwa przez stronę powodową.

W ocenie Sądu Okręgowego wobec powyższych okoliczności uzasadnione było co najwyżej częściowe odstąpienie od obciążenia pozwanego kosztami procesu.

Ustalając, że koszty te po stronie powoda, w związku z postępowaniem przed Sądem pierwszej instancji zamknęły się w kwocie 3917 zł. ( opłata od pozwu – 300 zł, opłata za czynności adwokackie - 3600 zł. ustalona na podstawie przepisu § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. poz. 1800 z zm.), opłata od pełnomocnictwa – 17 zł. ) Sąd Okręgowy obciążył pozwanego kosztami obejmującymi niespełna 30 % tej kwoty.

W pozostałym zakresie apelacja powoda jako nieuzasadniona podlega oddaleniu.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 102 k.p.c. Uwzględnienie apelacji tylko w części ( w około 50 % ) uzasadnia stosunkowe rozliczenie kosztów, które winno prowadzić do zasądzenia na rzecz powoda od pozwanego kwoty 1050 zł. ( koszty powoda wyniosły 2100 zł. i obejmują opłatę od apelacji w kwocie 300 zł. oraz wynagrodzenie należne pełnomocnikowi powoda w kwocie 1800 zł. ustalone na podstawie przepisu § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. poz. 1800 z zm.) ).

Sąd uwzględnił jednak wyżej wymienione okoliczności odnoszące się do sytuacji majątkowej i rodzinnej pozwanego i zasadził jedynie niespełna połowę wskazanej wyżej kwoty.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.