Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 15 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Jarosław Marczewski

Protokolant:p.o. stażysty Jolanta Wenzel

po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2016 r. w Poznaniu

sprawy z powództwa Administratora Hipoteki Umownej w kwocie 25.000.000 zł ustanowionej na zabezpieczenie wierzytelności obligatariuszy (...) S.A. z tytułu emisji przez ta spółkę obligacji na udziale użytkowaniu wieczystym nieruchomości dla której Sąd Rejonowy W Śremie prowadził księgę wieczystą o nr (...)

przeciwko Przedsiębiorstwo (...) S.A. z siedzibą w Ś.,

Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ś.

- o zapłatę

1. Zasądza od pozwanego Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ś. na rzecz powoda kwotę 15.812.400,79 zł (piętnaście milionów osiemset dwanaście tysięcy, czterysta złotych 79/100) z ustawowymi odsetkami liczonymi do dnia 31 grudnia 2015 roku od następujących kwot i dat:

a) 2.936.450 zł od dnia 9 maja 2013 roku

b) 2.940.025 zł od dnia 14 maja 2013 roku,

c 1.600.800 zł od dnia 7 maja 2013 roku,

d) 1.026.181,47 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

e) 976.894,09 zł od dnia 17 maja 2013 roku,

f) 769.636,10 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

g) 513.090,74 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

h) 513.090,74 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

i) 512.788,63 zł od dnia 7 maja 2013 roku,

j) 513.090,74 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

k) 513.090,74 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

l) 513.749,75 zł od dnia 14 maja 2013 roku,

m) 256.394,32 zł od dnia 7 maja 2013 roku,

n) 256.545,37 zł od dnia 9 maja 2013 roku,

o) 1.600.800 zł od dnia 7 maja 2013 roku,

p) 37.502,50 zł od dnia 23 maja 2013 roku,

r) 10.680 zł od dnia 10 maja 2013 roku,

s) 32.271 zł od dnia 8 czerwca 2013 roku,

t) 10.710 zł od dnia 21 maja 2013 roku,

u) 7.001,15 zł od dnia 13 czerwca 2013 roku,

w) 13.504,85 zł od dnia 3 marca 2015 roku,

y) 2.477,95 zł od dnia 3 marca 2015 roku,

z) 255.625,65 zł od dnia 3 marca 2015 roku,

a także z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od wyżej wskazanych kwot od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności pozwanego do udziału w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w Śremie prowadził księgę wieczystą o nr (...) na którym to udziale ustanowiono hipotekę umowną w wysokości 25.000.000 zł na rzecz powoda.

2. Umarza postępowanie co do kwoty 258.002,31 zł.

3. Oddala powództwo w stosunku do pozwanego Przedsiębiorstwo (...) S.A. z siedzibą w Ś. ponad kwotę wskazana w pkt 2 wyroku.

4. Zasądza od pozwanego Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ś. na rzecz powoda kwotę 107.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

5. Zasądza od powoda na rzecz pozwanego Przedsiębiorstwo (...) S.A. z siedzibą w Ś. kwotę 7917 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Jarosław Marczewski

UZASADNIENIE

Pozwem z 3 lutego 2014 r. powód – Administrator Hipoteki domagał się zasądzenia od pozwanego – Przedsiębiorstwo (...) Spółka akcyjna w Ś. kwoty 15.000.000 zł oraz odsetek ustawowych od kwot i dat wskazanych szczegółowo w pozwie oraz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że zawarł z (...) s.a. (obecnie (...) s.a.) umowę o ustanowienie administratora hipoteki zabezpieczającej emisję obligacji emitenta. Emisja obligacji została zabezpieczona przez osobę trzecią – spółkę zależną od emitenta – pozwanego, na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Ś. oraz własności posadowionych na nieruchomości budynków stanowiących odrębne nieruchomości, zapisane w KW nr (...).

Na podstawie umowy o ustanowienie administratora hipoteki był on uprawniony do dochodzenia na drodze postępowania sądowego, egzekucyjnego zabezpieczonych hipoteką roszczeń wierzyciela hipotecznego.

Emitent pismem z 5 kwietnia 2013 poinformował o naruszeniu warunków emisji obligacji w związku z nieopłaceniem w terminie kwot należnych odsetek za II okres odsetkowy, co stanowiło przypadek naruszenia warunków emisji obligacji i spowodowało, że część obligatariuszy powiadomiła emitenta o wymagalności obligacji i obowiązku ich wykupienia w kwocie równej wartości nominalnej. Emitent w dniu 3 kwietnia 2013r. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości z możliwością układu.

W związku z prawomocnym postanowieniem w sprawie zatwierdzenia układu zawartego z wierzycielami, obligacje straciły swój dotychczasowy charakter instrumentu finansowego i uległy konwersji na wierzytelność układową. Z kolei wierzytelności zabezpieczone hipoteką stały się natychmiast wymagalne, co skutkuje prawem powoda do dochodzenia zaspokojenia wprost z przedmiotu zabezpieczenia u dłużnika rzeczowego po wcześniejszym uzyskaniu tytułu wykonawczego.

W swojej odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu. W ocenie strony pozwanej powództwo winno zostać oddalone jako oczywiście bezzasadne, z uwagi na brak legitymacji procesowej czynnej administratora hipoteki oraz przedwczesność żądania. Odnosząc się do kwestii przedwczesności żądania pozwany wskazał, iż jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego wierzyciele z obligacji są stroną porozumienia sądowego z emitentem, na podstawie którego otrzymują bieżące spłaty wynikające z wierzytelności. Z ostrożności procesowej pozwana spółka wnosiła, jako dłużnik rzeczowy, o ograniczenie jej odpowiedzialności do wartości przedmiotu zabezpieczenia. Strona pozwana podniosła ponadto zarzut nieważności oświadczenia o ustanowieniu hipoteki ze względu na brak zgody zgromadzenia wspólników na ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Pismem procesowym z 2 kwietnia 2015 r. powód rozszerzył powództwo o kwotę 1.054.420,30 zł w związku z nadejściem dnia wykupu obligacji (2 marca 2015 r). Wymagalne stało się roszczenie także dla pozostałych obligatariuszy, którzy nie złożyli bądź nie dostarczyli administratorowi hipoteki wezwania do wykupu.

Postanowieniem z 4 listopada 2015 r. Sąd wezwał do udziału w charakterze pozwanego Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś..

Strony do końca procesu podtrzymywały swoje dotychczasowe stanowiska; powód jednak cofnął pozew w zakresie żądania zapłaty kwoty 258.002,31 zł i zrzekł się roszczenia w tym zakresie.

Postanowieniem z 18 kwietnia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w sprawie I Acz 529/14 przesądził, że powód jest zastępcą pośrednim obligatariuszy i wykonuje prawa oraz obowiązki wierzyciela hipotecznego przysługujące w sensie materialnoprawnym wierzycielom zabezpieczonych wierzytelności.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód prowadzi działalność gospodarczą jako radca prawny; natomiast pozwany Przedsiębiorstwo (...) Spółka akcyjna w Ś. (dalej także jako: pozwany ad 1) oraz pozwany Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. (dalej także jako: pozwany ad 2) prowadzą działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i gorącej wody.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód –informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z rejestru KRS pozwanej ad 2 (k. 313 i n.) i pozwanej ad 1 (k. 34 i n.)

(...) S.A. (obecnie (...) S.A. — dalej także jako: emitent, upadły) z siedzibą w K., dokonał w 2012 roku emisji 150.000 obligacji na okaziciela serii (...), o łącznej wartości nominalnej do 15.000.000 zł.

Emisja obligacji została zabezpieczona przez osobę trzecią - spółkę zależną Emitenta, tj. Przedsiębiorstwo (...) SA z siedzibą w Ś., hipoteką umowną na udziale wynoszącym (...) części w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Ś., gmina Ś., powiat (...), województwo (...) oraz prawie własności posadowionych na powyższej nieruchomości budynków stanowiących odrębne nieruchomości, zapisanych w księdze wieczystej (...).

Uchwałą nr 5/2011 Rada Nadzorcza Spółki Przedsiębiorstwo (...) SA z siedzibą w Ś. z 18 sierpnia 2011r. wyraziła zgodę na rozporządzenie przez zarząd prawem lub zaciąganie zobowiązań do świadczeń o wartości przewyższającej kwotę 500.000 zł, celem zabezpieczenia realizacji zobowiązań zaciągniętych przez akcjonariusza dominującego tj. spółkę (...) S.A., zezwalając na dokonanie czynności będącej przedmiotem aktu ustanowienia hipoteki, przy czym maksymalna wartość prawa, którym zarząd może rozporządzać lub zobowiązania, które może zaciągać, została wskazana m.in. w operacie szacunkowym sporządzonym przez rzeczoznawcę majątkowego E. S. w dniu 23 września 2010 wraz ze zmianami.

Notariusz sporządzający akt miał przedłożone wszystkie dokumenty, o których mowa w akcie, w przedmiocie wyrażenia zgody przez organy spółki Przedsiębiorstwo (...) SA z siedzibą w Ś. na ustanowienie tej hipoteki.

Administratorem hipoteki ustanowiono M. K. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego M. K., na podstawie umowy zawartej z (...) s.a. w K. w dniu 14 lutego 2012 r. Administrator hipoteki w §5 ust. 1 a umowy uprawniony był w szczególności do dochodzenia na drodze postępowania sądowego, egzekucyjnego i upadłościowego zabezpieczonych hipoteką roszczeń obligatariuszy. Prawa i obowiązki wierzyciela hipotecznego we własnym imieniu, lecz na rachunek obligatariuszy wykonywać miał administrator hipoteki.

Dzień wykupu obligacji został określony na 2 marca 2015 r.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowód – kserokopia umowy o ustanowieniu administratora hipoteki (k. 19 i n.), kserokopia aktu notarialnego ustanawiającego hipotekę w księdze wieczystej (...) (k. 25 i n.), aktualny odpis KW (...) (k. 90 i n.), poświadczone za zgodność z oryginałem przez powoda (...) S.A. (k. 174 i n.), zeznania świadka K. K. (k. 280), zeznania świadka I. K. (k. 332 i n.).

W operacie szacunkowym sporządzonym przez rzeczoznawcę majątkowego E. S. w dniu 23 września 2010r. wraz ze zmianami wartość rynkowa nieruchomości, dla której prowadzona jest KW nr (...), została określona ogółem na 25.593.201 zł.

Dowód -kserokopia aktualizacji Operatu Szacunkowego z 7 maja 2013 r. autorstwa E. S. (k. 38 i n.).

Obligatariusz miał prawo do przedstawienia pisemnego żądania wcześniejszego wykupu obligacji zgodnie z pkt 21.3, a emitent obowiązek dokonania wcześniejszego wykupu wszystkich obligacji w terminie 30 dni od daty doręczenia emitentowi zawiadomienia, o którym mowa w punkcie 21.3., chyba że emitent usunie przyczynę żądania wcześniejszego wykupu wskazaną przez obligatariusza w ciągu 14 dni roboczych od dnia otrzymania żądania wcześniejszego wykupu obligacji. W dniu wcześniejszego wykupu emitent dokona płatności za każdą obligację obliczoną jako suma:

-

należności głównej,

-

odsetek naliczonych za okres odsetkowy, w którym następuje wcześniejszy wykup Obligacji (łącznie z dniem wcześniejszego wykupu).

W przypadku opóźnienia w zapłacie należności głównej lub odsetek z obligacji każdy obligatariusz będzie uprawniony do otrzymania od emitenta za każdy dzień opóźnienia aż do faktycznej zapłaty, odsetek ustawowych w wysokości wynikającej z Rozporządzenia Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia odsetek ustawowych lub aktu prawnego, który zastąpi to rozporządzenie.

W przypadku naruszenia któregokolwiek określonego w punkcie 21. Przypadku naruszenia warunków emisji obligacji, każdy obligatariusz może powiadomić emitenta o fakcie, że obligacje są wymagalne i podlegające wykupowi w kwocie równej wartości nominalnej wraz z odsetkami narosłymi do dnia wcześniejszego wykupu.

Przypadek naruszenia miał miejsce w sytuacji, gdy m.in.:

-

emitent nie zapłaci jakiejkolwiek kwoty stanowiącej wartość nominalną lub stanowiącej odsetki w odniesieniu do obligacji w terminie ich płatności;

-

emitent złoży oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego lub podejmie uchwałę o wszczęciu likwidacji przedsiębiorstwa, lub złoży wniosek o ogłoszenie upadłości lub zostanie wszczęte przeciwko emitentowi postępowanie o wyznaczenie zarządu przymusowego majątkiem lub częścią majątku emitenta na jakiejkolwiek podstawie.

Dowód - poświadczone za zgodność z oryginałem przez powoda (...) S.A. (k. 174 i n.).

Emitent został poinformowany o naruszeniu warunków emisji obligacji w związku z nieopłaceniem w terminie kwot należnych odsetek za II okres odsetkowy, co stanowiło przypadek naruszenia warunków emisji obligacji i spowodowało, że część obligatariuszy powiadomiła emitenta o wymagalności obligacji i obowiązku ich wykupienia w kwocie równej wartości nominalnej wraz z odsetkami narosłymi od dnia wcześniejszego wykupu.

Dowód – kserokopie powiadomień o wymagalności obligacji serii (...) (k. 49-57 i k. 205). zeznania świadka I. K. (k. 333).

Emitent w 2013 r. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu. Na wstępnym Zgromadzeniu Wierzycieli z dnia 08.08.2013 r. doszło do zawarcia układu obejmującego m.in. wierzytelności wynikające z emisji obligacji. Układ został zatwierdzony postanowieniem Sądu Rejonowego Katowice - Wschód w Katowicach z dnia 04.09.2013 r. w sprawie X GU/75/13/10. Postanowienie to uprawomocniło się 27.09.2013 r.

Zgodnie z przyjętymi przez Wstępne Zgromadzenie Wierzycieli propozycjami układowymi:

- pierwsza grupę stanowią wierzyciele drobni, których wierzytelności nie przekraczają kwoty 250.000,00 zł. Zostaną oni zaspokojeni jednorazowo bez redukcji na koniec drugiego kwartału licząc od końca miesiąca, w którym nastąpi uprawomocnienie postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu,

- drugą grupę stanowią wierzyciele nieuprzywilejowani, których wierzytelność przekracza 250.000,00 zł. Wierzyciele ujęci w tej grupie zostaną zaspokojeni po redukcji obejmującej 10% wierzytelności, w 24 kwartalnych równych ratach, płatnych począwszy od końca miesiąca, w którym nastąpi uprawomocnienie postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu,

- trzecią grupę stanowią wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo na majątku (...) S.A. i którzy to wierzyciele wyrazili zgodę na objęcie ich układem. Wówczas zabezpieczona wierzytelność w wysokości znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu lub prawa zabezpieczenia, zostanie zaspokojona poprzez jednorazową spłatę kwoty odpowiadającej wartości rynkowej przedmiotu lub prawa stanowiącego przedmiot zabezpieczenia, płatną w terminie 7 dni od uprawomocnienia postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu. Jeżeli wierzytelność jest zabezpieczona jedynie w części, to w pozostałej części niezabezpieczonej, podlega układowi na warunkach określonych w grupie drugiej.

Bezsporne, a nadto dowód – kserokopia odpisu postanowienia Sądu Rejonowego Katowice - Wschód w Katowicach z dnia 04.09.2013 r. w sprawie X GU/75/13/10 (k. 58), zeznania świadka I. K. (k. 333).

Wobec braku wykupu Obligacji przez Emitenta administrator hipoteki pismem z dnia 19 grudnia 2013 roku, doręczonym dłużnikowi rzeczowemu dnia 30 grudnia 2013 roku, wezwał Przedsiębiorstwo (...) SA z siedzibą w Ś. do zapłaty kwoty 16.664.538,71 zł. Pismem z dnia 12 stycznia 2014 roku dłużnik rzeczowy odmówił zapłaty wierzytelności wskazując na bezzasadność żądania.

Do dnia zamknięcia rozprawy pozwany nie uczynił zadość żądaniu pozwu.

Bezsporne, a nadto dowód – kserokopia wezwania do zapłaty (k. 59), kserokopia pisma pozwanego (k. 60), kserokopia aktualnego zadłużenia emitenta (k. 185).

Dwoma uchwałami podjętymi na Nadzwyczajnym Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy spółki Przedsiębiorstwo (...) Spółka akcyjna z 16.09.2015 r. wyrażono zgodę na zbycie przez Przedsiębiorstwo (...) Spółka akcyjna na rzecz Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. zorganizowanej części przedsiębiorstwa przeznaczonej do selekcjonowania i kontroli, jakości węgla oraz zorganizowanej części przedsiębiorstwa przeznaczonej do produkcji energii elektrycznej w kogeneracji. Uchwałą podjętą na tym samym zgromadzeniu zadecydowano o (...) Spółka akcyjna.

Bezsporne, a nadto dowód – poświadczona za zgodność z oryginałem przez pełn. pozwanego będącego adwokatem kserokopia wypisu z aktu notarialnego (k. 287 i n.).

W dniu 16 września 2015 r. pozwany Przedsiębiorstwo (...) Spółka akcyjna z siedzibą w Ś. zbył na rzecz Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś. zorganizowaną część przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55(1) kodeksu cywilnego, przeznaczoną do produkcji energii elektrycznej w kogeneracji, na które składa się zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych w tym w szczególności udział wynoszący (...) części w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Ś., gmina Ś., powiat (...), województwo (...) oraz prawie własności posadowionych na powyższej nieruchomości budynków stanowiących odrębne nieruchomości, zapisanych w księdze wieczystej (...), za cenę 23.870.194,21 zł.

Bezsporne, a nadto dowód – kserokopia aktu notarialnego notariusza w P. D. W. rep. A 5573/2015 (k. 302 i n.).

(...) S.A. w K. dokonał na rzecz obligatariuszy tytułem realizacji układu zatwierdzonego postanowieniem Sądu Rejonowego Katowice – Wschód w Katowicach z 4 września 2013 r. łącznej spłaty w kwocie 258.002,31 zł.

Bezsporne, a nadto dowód – zestawienie spłat dokonanych wobec wierzycieli (...) S.A. w K. (k. 348).

Do dnia zamknięcia rozprawy żaden z pozwanych nie zapłacił w całości należności dochodzonej w niniejszym procesie przez powoda.

Bezsporne.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie twierdzeń stron w zakresie niekwestionowanym przez stronę przeciwną oraz zebranych w aktach sprawy, wyżej wymienionych dokumentów prywatnych, urzędowych i ich poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika procesowego powoda kopii.

Należy wskazać, iż w myśl art. 129 § 2 i 3 k.p.c. strony mogły zamiast oryginałów powołanych dokumentów przedłożyć ich poświadczone kopie, zaś zawarte w nich poświadczenie za zgodność z oryginałem dokonane przez występującego w sprawie pełnomocnika strony pozwanej ma moc dokumentu urzędowego.

Sąd uznał za wiarygodne wszystkie zgromadzone w sprawie dokumenty, albowiem ich moc dowodowa nie została przez żadną ze stron zakwestionowana. Dokumenty prywatne stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia w nich zawarte (art. 245 k.p.c.), a dokumenty urzędowe stanowiły dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.).

Wiarygodność przesłuchanych w sprawie dwu świadków również nie wzbudziła wątpliwości ani Sądu ani stron. Świadkowie Ci zeznali w sposób logiczny, rzeczowy i spójny z materiałem dowodowym z dokumentów, których treść potwierdziła ich zeznania.

Sąd zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należało ocenić legitymację czynną strony powodowej, której brak zarzucała strona pozwana w odpowiedzi na pozew.

Zgodnie z ówcześnie (tj. w czasie wytoczenia powództwa) obowiązującym przepisem art. 7 ust. 1a ustawy z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach - przed rozpoczęciem emisji obligacji emitent jest obowiązany zawrzeć w formie pisemnej pod rygorem nieważności umowę z administratorem hipoteki, który wykonuje prawa i obowiązki wierzyciela hipotecznego we własnym imieniu, lecz na rachunek obligatariuszy.

Ustawa ta straciła moc wskutek wejścia w życie w dniu 1 lipca 2015 r. Ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz. U. z dnia 20 lutego 2015 r.). Niemniej, nowela prawa o obligacjach podtrzymała dotychczasową pozycję administratora hipoteki, a przepis art. 109 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach nakazuje stosować do obligacji wyemitowanych przed dniem wejścia w życie ustawy przepisy dotychczasowe. Obligacje w niniejszej sprawie zostały wyemitowane bezspornie w lutym 2012 roku, a zatem przed dniem wejście w życie ww. ustawy.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu, rozpoznający w analizowanej sprawie zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów sądowych, na skutek zawarcia umowy przez właściciela nieruchomości z administratorem, hipoteka nie powstaje w majątku administratora, lecz zostaje ustanowiona na rzecz obligatariuszy. Administrator ów wykonuje prawa i obowiązki wierzyciela hipotecznego przysługujące w sensie materialnoprawnym wierzycielom zabezpieczonych wierzytelności (tj. przyszłych obligatariuszy) (postanowienie SA w Poznaniu z 18 kwietnia 2014 r., I Acz 529/14, niepubl.). Z tych przyczyn legitymacja czynna strony powodowej nie budziła już dalszych wątpliwości tut. Sądu.

Odnosząc się do kwestii przedwczesności żądania pozwany wskazał, iż jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego wierzyciele z obligacji są stroną porozumienia sądowego z emitentem, na podstawie którego otrzymują bieżące spłaty wynikające z wierzytelności.

Zgodnie z ówcześnie obowiązującym przepisem art. 292 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (dalej także jako: p.u.n.) układ nie narusza praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego i hipoteki morskiej, jeżeli były ustanowione na mieniu upadłego, chyba że uprawniony wyraził zgodę na objęcie zabezpieczonej wierzytelności układem. W myśl art. 292 ust. 2 p.u.n. - w przypadku wyrażenia zgody na objęcie układem zabezpieczonej wierzytelności prawa, o których mowa w ust. 1, pozostają w mocy, z tym że zabezpieczają one wierzytelność w wysokości i na warunkach płatności określonych w układzie.

Zdaniem doktryny cytowanej przez powoda, której twierdzenia należy przyjąć i powtórzyć -okoliczność, że układ nie narusza zabezpieczeń rzeczowych, nie uprawnia wierzyciela do nieograniczonego egzekwowania swoich należności z pominięciem postanowień układu. Uprawnienie to ogranicza się jedynie do wartości przedmiotu zabezpieczenia. Wierzytelność nieznajdująca w ten sposób pokrycia podlega bowiem układowi ( argumentum a contrario z art. 273 ust. 2).

Zgodnie zaś z art. 291 p.u.n., układ nie narusza praw wierzyciela wynikających z hipoteki, jeżeli była ona ustanowiona na mieniu osoby trzeciej. W sytuacji ustanowienia tego rodzaju ograniczonego prawa rzeczowego na mieniu dłużnika układowego, układ modyfikuje odpowiedzialność rzeczową tylko wówczas, gdy wierzyciel wyraził zgodę na objęcie nim zabezpieczonej wierzytelności (art. 292 ust. 1 p.u.n.). W przypadku takiej zgody, hipoteka ograniczona jest do zabezpieczenia wierzytelności układowej (art. 292 ust. 2 p.u.n.). Zastosowanie art. 291 p.u.n. determinuje chwila ustanowienia hipoteki - decydujące jest w tym zakresie to, czy w tej dacie nieruchomość obciążona tym prawem stanowiła własność dłużnika układowego, czy też osoby trzeciej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 maja 2006 r., I ACa 45/06, LEX nr 279969).

W oparciu o powyższy pogląd prawny oraz poniższe argumenty zarzut pozwanego okazał się bezzasadny. Po pierwsze hipoteka została ustanowiona na mieniu osoby trzeciej – części prawa użytkowania wieczystego przysługującemu ówcześnie pozwanemu ad 1. Z tego względu determinuje to zastosowanie art. 291 ust. 1 p.u.n. i brak wpływu układu na prawa osób trzecich – obligatariuszy upadłej spółki.

Po wtóre – w sprawie brak jest argumentów i dowodów na okoliczność, że wszyscy lub którykolwiek z wierzycieli obligacyjnych upadłej spółki, która wyemitowała obligacje zabezpieczone na majątku pozwanych, wyrazili zgodę na objęcie układem zabezpieczonych wierzytelności. Z przedstawionych przez stronę pozwaną dowodów nie wynika, że układ dotyczył wierzytelności, o których mowa w pozwie – w szczególności nie wynika to z przedłożonych za odpowiedzią na pozew postanowień sądu upadłościowego (por. k. 231 i n.). Dowody te świadczą jedynie o ustaleniach dotyczących planu spłaty wierzytelności, jednak nie wymieniają jakie konkretnie wierzytelności są objęte tym planem spłaty (tj. z jakich tytułów i kiedy wymagalne). Natomiast z przedstawionych list A, B i C odnoszących się do propozycji układowych (k. 259-262), nie sposób wywieść, że dotyczy tych samych wierzytelności, o których mowa w zestawieniach aktualnych zadłużeń emitenta (por. k. 185 i 348).

Po trzecie, uprawnienie z art. 292 ust. 1 i 2 p.u.n. ogranicza się jedynie do wartości przedmiotu zabezpieczenia. Przy czym wierzytelności dochodzone pozwem w niniejszej sprawie bez wątpienia nie przekraczają wartości przedmiotu zabezpieczenia. W operacie szacunkowym sporządzonym przez rzeczoznawcę majątkowego E. S. w dniu 23 września 2010 wraz ze zmianami wartość rynkowa całej nieruchomości (a zatem nie tylko części udziału w prawie użytkowania wieczystego zbytego za 23.870.194,21 zł), dla której prowadzona jest KW nr (...), została określona ogółem na 25.593.201 zł. Natomiast ostatecznym żądaniem powoda było zasądzenie kwoty 15.812.400.79 zł, która nie przekracza ani sumy zabezpieczenia ani wartości przedmiotu zabezpieczenia.

Przede wszystkim zaś pozwany nie wykazał, że wierzyciele otrzymują bieżące spłaty z porozumienia układowego. Bezsporne jedynie pozostało w sprawie, że wierzyciele obligacyjni emitenta otrzymali przed zamknięciem rozprawy w niniejszej sprawie łączną kwotę 258.002,31 zł. Przy czym powód cofnął pozew w tym zakresie i zrzekł się roszczenia.

Następnie odnieść trzeba się do zarzutu strony pozwanej dotyczącego nieważności oświadczenia o ustanowieniu hipoteki ze względu na brak zgody zgromadzenia wspólników na ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Zgodnie z art. 393 pkt 3 i 4 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) uchwały walnego zgromadzenia, poza innymi sprawami wymienionymi w dziale Spółka akcyjna lub w statucie, wymaga:

- zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego;

- nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, chyba że statut stanowi inaczej.

Sankcją w przypadku brak uchwały w którejś ze spraw wymienionych w tym przepisie, jest – w myśl przepisu art. 17 § 1 k.s.h. – nieważność czynności prawnej dokonanej bez wymaganej prawem uchwały. Jednakże pamiętać trzeba, że w przypadkach kwalifikowanych wymogów na dokonanie czynności prawnej przez podmiot prawa znajduje zastosowanie zasada exceptiones non sunt extendendae. Zabronione jest wymaganie od zarządu, aby legitymował się zgodą zgromadzenia wspólników przy dokonywaniu jakichkolwiek działań niemających charakteru rozporządzenia prawem własności nieruchomości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2015 r., VI ACa 1131/14, LEX nr 1950251). Zasada ta w ocenie Sądu znajduje swoje zastosowanie również do czynności określonych w art. 393 pkt 3 k.s.h. – tj. zabrania wymagania zgody wspólników dla działań niemających charakteru rozporządzania przedsiębiorstwem czy jego zorganizowaną częścią lub ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego.

Zdaniem Sądu Najwyższego, którego pogląd tut. Sąd podziela, przepis art. 393 pkt 4 k.s.h. wymaga jedynie uchwały walnego zgromadzenia na nabycie i zbycie nieruchomości lub udziału we współwłasności nieruchomości; nie jest wymagana zgoda walnego zgromadzenia na obciążenie nieruchomości, choćby hipoteką. Poza tym uchwała walnego zgromadzenia spółki akcyjnej na ustanowienie na przedsiębiorstwie lub jego zorganizowanej części ograniczonego prawa rzeczowego wymagana jest jedynie wówczas, gdy przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część może być przedmiotem tego prawa. Hipoteka nie należy do tych praw, albowiem zgodnie z przepisem art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece dotyczy jedynie nieruchomości (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 555/04, OSP 2005/11/132). Z tych przyczyn zarzut strony pozwanej co do nieważności oświadczenia o ustanowieniu hipoteki ze względu na brak zgody zgromadzenia wspólników na ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na zorganizowanej części przedsiębiorstwa był bezzasadny.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł w punkcie 1. sentencji wyroku uznając, że zaistniały przesłanki do żądania wykupu obligacji przez obligatariuszy wobec emitenta (co nie było kwestionowane przez pozwanych), a przez to odpowiedzialności rzeczowej obecnego użytkownika wieczystego nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w Śremie prowadzi KW nr (...). Pozwani nie kwestionowali terminu wymagalności poszczególnych żądań odsetkowych, a powód wykazał, że terminy te wynikają zarówno z (...) S.A., jak i tabelarycznym zestawienie odsetek od obligacji.

Orzeczenie o odsetkach znajduje swoją podstawę normatywną w przepisie art. 481 § 1 k.c. zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z obwiązującym w dniu wytoczenia powództwa przepisem art. 481 § 2 zd. I k.c. jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. W pkt 23 warunków emisji potwierdzono, że w przypadku opóźnienia należne będą odsetki ustawowe. Rozgraniczenie odsetek należnych powodowi do 31 grudnia 2015 oraz od 1 stycznia 2016 wynika z wejścia w życie w toku procesu przepisów Ustawy z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 9 listopada 2015 r.). Zgodnie z przepisem przejściowym tej ustawy (art. 56) do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Okres za który powód domagał się odsetek nie skończył się zaś przed 1 stycznia 2016 r., a trwa do dnia zapłaty. Z uwagi na fakt, że ustawa ta zmodyfikowała m.in. przepis art. 481 § 2 k.c., zgodnie z którym obecnie jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych, konieczne było wskazanie jakie dokładnie odsetki są należne od 1 stycznia 2016 (por. B. Glapiński, W pozwach powinny być wyjątkowo starannie formułowane żądania odsetek, Rzeczpospolita 3.06.2016).

Sąd ograniczył odpowiedzialność pozwanego ad 2 z uwagi na przepis art. 319 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Pozwany ad 2 – jako dłużnik rzeczowy – ponosi odpowiedzialność jedynie z udziału w prawie użytkowania wieczystego zabezpieczonego hipoteką na rzecz powoda.

Zgodnie z treścią art. 355 § 1 i § 2 k.p.c. Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. Przepis art. 203 § 1 k.p.c. wskazuje, że pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli cofnięcie jest połączone ze zrzeczeniem się roszczenia, aż do wydania wyroku. W niniejszej sprawie powód częściowo cofnął pozew pismem z 12 lutego 2016 r. – tj. już po doręczeniu odpisu pozwu stronie pozwanej, lecz przed wydaniem wyroku. Powód zrzekł się roszczenia w zakresie kwoty 258.002,31 zł. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). W niniejszej sprawie brak jest podstaw do takiego twierdzenia. Uznając zatem, że cofnięcie pozwu nastąpiło ze skutkiem prawnym, należało na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 203 § 1 k.p.c. orzec jak w punkcie II sentencji wyroku.

W zakresie w którym postępowanie nie zostało umorzone, powództwo podlegało oddaleniu wobec pozwanego ad 1, albowiem w momencie zamknięcia rozprawy nie był on już dłużnikiem rzeczowym (udziałowcem prawa użytkowana wieczystego zabezpieczonego hipoteką) powoda.

O kosztach procesu, Sąd orzekł w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. i art. 100 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Skoro powództwo wobec pozwanego ad 1 zostało w zakresie nieumorzonym oddalone, to stwierdzić trzeba – wobec niewielkiej wartości cofniętego roszczenia w stosunku do podtrzymywanego - że wygrał on proces w całości. Z tego względu należy mu się zwrot kosztów procesu, na które składają się: uiszczona zaliczka na poczet przesłuchania świadków kwocie 700 zł (k. 277), wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 zł wynikające z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2002, Nr 163 poz. 1349) oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

W związku z tym, że pozwany ad 2 przegrał spór w całości powinien zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty procesu, na które składają się: uiszczona przez powoda opłata od pozwu w kwocie 100.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 zł wynikające z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2002, Nr 163 poz. 1349) oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Powód miał w sprawie zawodowego pełnomocnika na jej wczesnym etapie (por. k. 7 oraz k. 88 i n.). Umorzenie powództwa dotyczyło niewielkiej części żądania pozwu toteż Sąd przyjął, że w sumarycznie wynikiem sprawy jest wygrana powoda w stosunku do pozwanego ad 2.

SSO Jarosław Marczewski