Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Taberska

Sędziowie: SSO Leszek Matuszewski(spr.)

SSO Jarosław Ochocki

Protokolant: p.o. staż. M. B.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Wojciecha Kiszki

po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2018 r.

sprawy M. S. oskarżonej o przestępstwa z art. 238 kk i inne

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Chodzieży z dnia 18.12.2017 r., sygn. akt II K 513/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że punkcie 3 jako wartość przywłaszczonego samochodu w czasie popełnienia przestępstwa przyjmuje kwotę 100 000 zł;

2.  w pozostałej części utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

3.  zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 20 zł tytułem zwrotu wyłożonych kosztów postępowania odwoławczego i wymierza opłatę za drugą instancję w kwocie 2 400 zł.

J. O. E. L. M.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Chodzieży wyrokiem z dnia 18 grudnia 2017 roku, sygn. akt II K 513/16 uznał oskarżoną M. S. za winną popełnienia przestępstw;

⚫

z art. 238 k.k. i art. 233 § 1 k.k. w związku z art. 11 §2 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2015 roku w związku z art. 4 §1 k.k. i za to na podstawie art. 233 §1 k.k. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 roku w związku z art. 11 § 3 k.k. przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k. wymierzył oskarżonej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

⚫

z art. 13 §1 k.k. w związku z art. 286 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 14 §1 k.k. w związku z art. 286 §r 1 k.k. wymierzył oskarżonej karę 1 roku pozbawienia wolności,

⚫

z art. 284 §2 k.k. i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył podsądnej karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w brzmieniu tych przepisów obowiązujących przed 1 lipca 2015 roku przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k. orzeczone w pkt 1-3 kary pozbawienia wolności połączył i wymierzył oskarżonej karę łączną 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. w związku z art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres 4 lat tytułem próby.

Na podstawie art. 33 § 2 k.k. w związku z art. 33 §1 i 3 k.k. orzeczono karę grzywny w wysokości 350 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 30 złotych.

W ostatnim punkcie rozstrzygnięto o kosztach postępowania.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się obrońca oskarżonej, zarzucając wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych oraz obrazę przepisów postępowania.

Apelujący wniósł o zmianę orzeczenia poprzez;

a) uchylenie rozstrzygnięcia o karze łącznej zawarte w punkcie 4

b) w pkt 1 w części dotyczącej opisu przypisanego czynu ustalając, iż oskarżona w dniu 17 kwietnia 2015 roku zeznając kolejny raz w Komisariacie Policji w W. dobrowolnie sprostowała fałszywe zeznania

c) w pkt 1 w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze poprzez odstąpienie od jej wymierzenia

d) poprzez uniewinnienie oskarżonej od czynu zarzucanego jej w pkt III aktu oskarżenia a przypisanego jej w pkt 3 zaskarżonego wyroku

e) w pkt 6 poprzez obniżenie wysokości wymierzonej oskarżonej kary grzywny do 100 stawek dziennych grzywny.

f) w pkt 7 poprzez obniżenie opłaty do kwoty 780 zł

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonej M. S. okazała się tylko o tyle konieczna, że doprowadziła do kontroli instancyjnej skutkującej zmianą ustaleń faktycznych, co do wysokości przywłaszczonego przez nią pojazdu. Wywody obrońcy nie zdołały podważyć ustaleń Sądu meriti o winie i sprawstwie oskarżonej.

Na wstępie należy zauważyć, że postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie zostało przeprowadzone prawidłowo. Sąd I instancji rozważył wszystkie dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy, na ich podstawie poczynił w zasadzie prawidłowe ustalenia faktyczne oraz należycie wykazał winę oskarżonej w zakresie przypisanych jej występków. Ocena materiału dowodowego, dokonana przez Sąd I instancji jest wnikliwa i nie wykazuje żadnych błędów logicznych, utrzymując się w granicach swobodnej oceny dowodów chronionej art. 7 k.p.k. Przedmiotem rozważań Sądu były dowody zarówno na korzyść oskarżonej, jak i wszelkie dowody im przeciwne. Uzasadnienie wyroku odpowiada zaś wymogom art. 424 k.p.k. i w pełni pozwala na kontrolę prawidłowości rozstrzygnięcia. Zastrzeżenia wzbudza jedynie przyjęcie w opisie przypisanego czynu wartości przywłaszczonego pojazdu, o czym szerzej w dalszej części niniejszego uzasadnienia.

Wina i sprawstwo podsądnej M. S. co do przypisanych jej występków nie budzi żadnych wątpliwości Sądu II instancji. Skarżący nie zakwestionował ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego, w zakresie dotyczącym sprawstwa i winy oskarżonej.

Sąd Rejonowy nie miał racji, wykluczając z podstawy dowodowej zaskarżonego wyroku relacje procesowe złożone przez M. S. w dniu 17 kwietnia 2015 o godzinie 17.55 w sprawie w której, w niniejszym postępowaniu zarzucono jej złożenie fałszywych zeznań. ( k.38-40). Rozumowanie Sądu I instancji oparte na respektowaniu gwarancji procesowych M. S. jest błędne. Protokół z tego przesłuchania, w niniejszym postępowaniu, jest takim samym dokumentem jak protokół przesłuchania z dnia 17.04.2015r w trakcie którego złożyła ona nieprawdziwe zawiadomienie o przestępstwie i będąc przesłuchanym w charakterze świadka nieprawdziwe zeznania. Stanowi też potwierdzenie, że M. S. dobrowolnie odwołała swoje uprzednie zeznania i opisała inny przebieg wydarzeń, niż wynikał ze złożonego przez nią zawiadomienia o popełnionym na jej szkodę przestępstwie. Słusznie wskazuje obrońca, że oskarżona odwołała swoje uprzednie zeznania, zanim organy ścigania zorientowały się, że złożyła nieprawdzie zeznania.

Powyższe uchybienie Sądu Rejonowego nie podważa jednak prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia, w tym i opisu przypisanego oskarżonej czynu. Okoliczność, że oskarżona samodzielnie sprostowała swoje fałszywe zeznania, nie ma znaczenia dla bytu przestępstwa z art. 233§1kk, może natomiast mieć znaczenie przy wymiarze kary lub nawet odstąpienia od jej wymiaru w myśl § 5pkt 2 tego przepisu. Jedynie w sytuacji kiedy Sąd zdecydowałby się zastosować jedno z dobrodziejstw wynikających z art. 233§ 5 pkt 2 kk takie uzupełnienie opisu czynu miałoby swoje znaczenie.

Sąd II instancji nie podzielił przy tym zarzutu obrońcy o zasadności nadzwyczajnego złagodzenia kary orzeczonej oskarżonej za przestępstwo z art. 233§ 1kk ( o czym szerzej w części uzasadnienia wyroku dotyczącej wymiaru kary).

Obrońca jest w błędzie wywodząc, że Sąd Rejonowy modyfikując opis czynu przypisanego oskarżonej w punkcie 3 wykroczył poza granice skargi.

Sąd odwoławczy przypomina, że zgodnie z zasadą skargowości (art. 14 § 1 k.p.k.) ramy postępowania jurysdykcyjnego są określone przez zdarzenie historyczne opisane w akcie oskarżenia, a nie przez poszczególne elementy tego opisu. Zatem zasada skargowości nie ogranicza sądu w ustaleniach wszystkich cech faktycznych tego zdarzenia oraz w zakresie oceny prawnej rozpoznawanego czynu. W konsekwencji sąd nie jest związany ani szczegółowym opisem czynu zawartym w zarzucie aktu oskarżenia, ani kwalifikacją prawną nadaną temu czynowi przez oskarżyciela. Dlatego nie jest wyjściem poza ramy oskarżenia takie postąpienie, w którym sąd w wyniku przeprowadzonego przewodu sądowego i weryfikacji ujawnionego materiału dowodowego: 1) ustali, że rozpoznawane przez niego zdarzenie miało miejsce w innym czasie, niż to przyjął prokurator w akcie oskarżenia, choćby swe twierdzenia podtrzymywał w trakcie rozprawy sądowej. Ustalenie możliwie dokładnej daty popełnienia przestępstwa jest bowiem nie tylko prawem, ale i obowiązkiem sądu; 2) dokona w wyroku pewnych ustaleń faktycznych odmiennie, niż to zostało przyjęte w akcie oskarżenia, popieranym przez prokuratora, przy czym ustalenia te mogą dotyczyć nie tylko strony przedmiotowej, ale także (co nawet występuje częściej) strony podmiotowej czynu; 3) przyjmie odmienne co do szczegółów zachowanie się i sposób działania poszczególnych sprawców) ( zob. wyrok SN z dnia 30 października 2012 roku, II K 9/12, Legalis nr Numer (...)).

Treść zarzutu zakreślającego granice przedmiotowe skargi dotyczyła zdarzenia faktycznego polegającego na przywłaszczeniu przedmiotu leasingu w postaci samochodu marki B.. Oskarżyciel publiczny w opisie zarzucanego czynu przyjął, że oskarżona przywłaszczyła samochód w ten sposób, że weszła w prawa i obowiązki leasingobiorcy na podstawie umowy przejęcia długu z dnia 29 stycznia 2015 roku oraz przelewu praw i obowiązków z dnia 29 stycznia 2015 roku, spłaciła tylko dwie raty leasingowe, pod czym wezwana do zwrotu przedmiotu leasingu tego nie uczyniła.

Sąd Rejonowy ustalił, że oskarżona przywłaszczyła nie później, niż w dniu 17 kwietnia 2015 roku w nieustalonym miejscu i okolicznościach powierzony jej na mocy umowy przejęcia długu z dnia 29.01.2015r oraz przelewu praw i obowiązków z umowy leasingu nr (...) samochód B. w ten sposób, że rozporządziła pojazdem, jak własnym i w ten sposób uniemożliwiała leasingodawcy odzyskanie przedmiotu leasingu. Z okoliczności sprawy wynika, że podsądna w istocie postąpiła z powierzonym jej samochodem, jak własnym nie później niż, w dniu 17 kwietnia 2015 roku. Tego dnia już nie posiadała z całą pewnością tego samochodu Wyczerpujące postępowanie dowodowe nie zezwoliło na ustalenie, kiedy dokładnie i w jakich okolicznościach doszło do jego przywłaszczenia.

Zmiana opisu czynu, w wyniku uzupełnienia postępowania dowodowego, polegała na odmiennym opisaniu sposobu działania oskarżonej, a także wskazaniu, że do popełnienia przestępstwa doszło w nieznanym miejscu i okolicznościach, jednak nie później, niż w dniu 17 kwietnia 2015 roku. Taka zmiana opisu czynu mieści się granicach zakreślonych skargą. Jej granice przedmiotowe wyznacza przecież zdarzenie polegające na przywłaszczeniu konkretnej rzeczy na szkodę konkretnego pokrzywdzonego.

Sąd II instancji zmienił opis czynu w zakresie wartości przywłaszczonego samochodu, przyjmując jego wartość na 100.000 złotych. Sąd Rejonowy faktycznie również uznał, że przywłaszczony pojazd ma wartość 100.000 złotych ( s. 6 uzasadnienia zaskarżonego wyroku). Jednakże zapewne wskutek omyłki przy redagowaniu sentencji wyroku Sąd I instancji wskazał wartość mienia wskazaną przez prokuratora.

Pojazd B. został zakupiony w dniu 10 października 2012 roku za kwotę 191.253,72 złote. Oskarżona dokonała jego przywłaszczenia najpóźniej w dniu 17 kwietnia 2015 roku, a zatem po upływie prawie 3 lat od jego pierwotnego nabycia. Jest oczywistym, że wartość rynkowa samochodów spada istotnie z każdym rokiem ich zużywania. Dla bytu przestępstwa znaczenie ma wartość przedmiotu przestępstwa z chwili jego popełniania. Ustalając wartość tego samochodu na kwotę 100.000 zł przyjęto wartość podaną przez oskarżoną policji przy zgłoszeniu jego zaginięcia.

Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska apelującego, że wobec oskarżonej zachodzą przesłanki określone w art. 233§ 5 pkt 2. kk nakazujące odstąpienie od wymierzenia kary lub wymierzenie kary z nadzwyczajnym złagodzeniem za przestępstwo z art. 233§ 1kk.

Podstawą zastosowania tego rodzaju dobrodziejstw, w przypadku gdy przesłanka do ich stosowania ma charakter fakultatywny, jest stwierdzenie, że stopień zawartości bezprawia, którego wyrazem ma być wymierzona kara, nie uzasadnia wymiaru żadnej kary lub uzasadnia jej orzeczenie w wysokości poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Jest to bilans oceny okoliczności łagodzących i obciążających w sprawie. Wynik tego bilansu musi jednoznacznie wskazywać na dominację okoliczności łagodzących, co w odniesieniu do dolnej granicy ustawowego zagrożenia znaczy, że uznano ją za zbyt surową lub nawet niewspółmiernie surową. Przeprowadzona na podstawie dyrektyw sądowego wymiaru kary ocena prowadzi do jednoznacznego wniosku, że opłacalne jest odstąpienia od wymiaru kary lub wymierzenie jej nadzwyczajnie złagodzonej, jeśli chce się zapewnić spełnienie celów kary. System Prawa Karnego. Kary i inne środki reakcji prawnokarnej. T. 5, red. K./Ć., R.).

Z taką nadzwyczajną sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Samo sprostowanie fałszywych zeznań przez oskarżoną nie przemawia w niniejszej sprawie automatycznie za stosowaniem przepisu art. 233§ 5 pkt 2kk. Okoliczności obciążające przeważają nad łagodzącymi.

Fałszywe zeznania złożone przez podsądną połączone były z zawiadomieniem policji o przestępstwie, które nie miało miejsca i wpisują się w element szerszej akcji przestępczej obliczonej na wyłudzenie mienia od ubezpieczyciela i przywłaszczenie pojazdu. W zamyśle oskarżonej złożenie fałszywych oświadczeń dowodowych miało uwiarygodnić ją w oczach ubezpieczyciela i spowodować, że nie poniesienie odpowiedzialności karnej za sprzeniewierzenie samochodu.

Co istotne, jej zeznania spowodowały podjęcie przez organy ścigania czynności procesowych, jak oględziny miejsca domniemanego zdarzenia, oględziny telefonu komórkowego, czy przesłuchania świadka T. P. (k.13-25). Policja, mogła zaangażować czas i energię poświęcone tym czynnościom dowodowym, na ściganie przestępstw, które rzeczywiście zostały popełnione, realizując swoje ustawowe zadania. Oskarżona w sposób cyniczny wykorzystała organy ścigania do zrealizowania swoich interesów majątkowych.

To, że podsądna sprostowała zeznania przed wydaniem postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia nie przeważa zatem na szali wskazanych okoliczności obciążających. Orzeczona przez Sąd Rejonowy kara za to przestępstwo nie cechuje się surowością i mimo, że Sąd I instancji nie wyartykułował tego wprost w swoim uzasadnieniu, uwzględnia okoliczność, że oskarżona sprostowała swoje fałszywe zeznania.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się również podstaw do zreformowania sankcji karnych orzeczonych w punktach 2 i 3 zaskarżonego wyroku. Stanowią one umiarkowaną represję prawnokarną. Karygodność usiłowania oszustwa oraz sprzeniewierzenia mienia tak dużej wartości, jawi się jako znaczna. Podsądna działała w sposób zaplanowany i zdeterminowany, aby w istocie uzyskać stosowną kwotę z tytułu zgłoszenia kradzieży samochodu i władać samochodem, jak właściciel, sprzeniewierzając w ten sposób powierzony jej samochód.

Sąd Rejonowy słusznie oparł wymiar kary łącznej na zasadzie asperacji ( łączącej w sobie elementy absorpcji oraz kumulacji) i wykluczył jej ukształtowanie w oparciu o zasadę absorpcji, która może znaleźć zastosowanie jedynie w tych wypadkach, gdy zachodzi ścisły związek podmiotowy i przedmiotowy między pozostającymi w zbiegu przestępstwami. Przez związek ten rozumie się przede wszystkim podobieństwo rodzajowe zbiegających się przestępstw, motywację oraz czas popełnienia każdego z nich”( wyrok SA w Krakowie z 2 lipca 1992r. II Akr 117/92, KZS 1992, z 3-9, poz. 50). Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. M. S. popełniła osądzone przestępstwa godzące w różne dobra prawne, jak: mienie, czy prawidłowość funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Co więcej była już uprzednio karana za popełnienie przestępstwa.

Z tych względów kara łączna 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności jawi się jako sprawiedliwa.

Sąd I instancji prawidłowo zdecydował się warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności na okres 4 lat tytułem próby. M. S. nie jest osobą do cna zdemoralizowaną. Z racji jej uprzedniej karalności słusznie wyznaczono aż czteroletni okres próby. Kara grzywny w wymiarze 350 stawek dziennych przy ustaleniu w wysokości jednej stawki na 30 złotych również nie razi swoją surowością. Liczba stawek dziennych jest adekwatna do przedstawionego powyżej stopnia karygodności jej zachowania oraz zawinienia, uwzględnia także wysokość szkody wyrządzoną przestępstwem, zaś wysokość stawki jest stosowna do warunków majątkowych oskarżonej. Jest ona osobą młodą, zdrową, zarobkującą poza terytorium RP.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy:

I.  Zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie 3 jako wartość przywłaszczonego samochodu w czasie popełnienia przestępstwa przyjął kwotę 100.000 złotych;

II.  w pozostałej części utrzymał w mocy zaskarżony wyrok;

III.  zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 20 zł tytułem zwrotu wyłożonych kosztów postępowania odwoławczego i wymierzył opłatę za drugą instancję w kwocie 2.400 złotych.

SSO Jarosław Ochocki SSO Ewa Taberska SSO Leszek Matuszewski