Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Protokolant: star. sekr. sądowy Katarzyna Awsiukiewicz

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2018 r. w Legnicy

sprawy z wniosku Przedszkola (...) w G. - E. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

przy udziale A. K.

o ustalenie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym A. K.

na skutek odwołania Przedszkole (...) w G. - E. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 19 maja 2017 r.

znak (...)

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od płatnika składek Przedszkola (...) w G. - E. D. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. kwotę 5400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Sygn. akt V U 586/17

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. stwierdził, że A. K. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia u płatnika składek Przedszkole (...)”podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu w okresie od 18 kwietnia 2012 r. do 29 lutego 2016 r. z podstawą wymiaru składek na ww. ubezpieczenia oraz składką na ubezpieczenie zdrowotne w kwotach których wysokość została oznaczona w skarżonej decyzji.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że płatnik składek Przedszkole (...) E. D. nie zgłosił do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego w okresie od 18 kwietnia 2012r. do 29 lutego 2016r. A. K. oraz nie przyjął do podstawy wymiaru składek w miesiącach od kwietnia 2012 r. do grudnia 2015 r. na wyżej wskazane ubezpieczenia, przychodów uzyskanych przez A. K. z tytułu wykonywania umów nazwanych umowami o dzieło, a będących w istocie umowami o świadczenie usług, do których zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Płatnik składek odwołał się od przedmiotowej decyzji wnosząc o stwierdzenie jej nieważności a nadto z ostrożności procesowej wniósł o uchylenie decyzji organu w całości.

W uzasadnieniu odwołania płatnik wskazał, że w skarżonej decyzji organ nieprawidłowo wskazał podmiot w stosunku do którego została ona wydana gdyż przedszkole niepubliczne, jako jednostka oświatowa nie posiada osobowości prawnej oraz nie ma zdolności sadowej. Nadto w ocenie odwołującego płatnika decyzja organu o podleganiu przez A. K. obowiązkowi ubezpieczeń, jest skonstruowana w sposób, który wyraźnie wskazuje, iż organ decyzyjny dostrzegając argumenty przemawiające za przyznaniem, że umowy zawarte z A. K. były w istocie umowami o dzieło, a zatem mając wątpliwości co do tej kwestii, wydał decyzję, posiłkując się argumentami „przeciw", nie rozpatrując tych „za" oraz wydał decyzję nie na korzyść strony pomimo to. Niezależnie od powyższego płatnik zarzucił, że w decyzji ZUS nie znalazło się odniesienie do wielu okoliczności sprawy, które przemawiały za tym, że umowy zawierane z A. K. były w istocie umowami o dzieło. Nadto płatnik podniósł, że w przypadku umów o dzieło zawieranych z A. K. dzieło zostało w umowie oznaczone i dookreślone wskazując rezultat jaki miał powstać po wykonaniu ww. dzieła tj. rozliczona i zamknięta księga przychodów i rozchodów wraz z ustaleniem dochodu. Płatnik wskazał również, że A. K. nie była rozliczana z wykonywanych w danym miesiącu prac. Wykonywane czynności nie były poddane niczyjej kontroli i jedynie od niej zależało, czy prace zmierzające do wytworzenia rezultatu w postaci rozliczonych ksiąg, będzie wykonywać systematycznie dzieląc swoją pracę na miesiące czy czynności konieczne do wykonania dzieła podejmie dopiero na koniec roku.

W odpowiedzi organ wniósł o oddalenie odwołania z przyczyn wskazanych w zaskarżonej decyzji , a nadto o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawczyni E. D. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą - Niepubliczne (...) w G..

Od 2007 r. wnioskodawczyni jest posłem na Sejm Rzeczpospolitej Polskiej.

Zainteresowana A. K. ur. (...) wiek 55 lat osiągnęła (...)

Ubezpieczona do 30 czerwca 2007 r. zatrudniona była w Przedszkolu (...) w G. nr (...) na umowę o pracę.

Od 1 maja 2007 r. ubezpieczona A. K. ma przyznane prawo do emerytury w wieku obniżonym tj. 55 lat. Ubezpieczona od (...)tj. od dnia śmierci męża jest uprawniona także do renty rodzinnej. Ww. renta jest wypłacana A. K. jako świadczenie korzystniejsze.

Od 2 stycznia 2008 r. do 31 marca 2012 r. A. K. na podstawie umowy zlecenie pracowała w Niepublicznym (...) w G. na stanowisku księgowej.

W 2012 r. mąż ubezpieczonej zaczął chorować i wymagał opieki . W tych okolicznościach, A. K. przestała wykonywać czynności na rzecz płatnika składek i w jego siedzibie na podstawie umowy zlecenie .

W okresie od 18 kwietnia 2012 r. do 5 stycznia 2015 r. ubezpieczona A. K. zawierała z płatnikiem umowy nazwane umowami o dzieło.

W okresie wykonywania umowy zlecenia jak i umów o dzieło zakres obowiązków ubezpieczonej A. K. był taki sam i polegał na zajmowaniu się sprawami księgowymi tj. naliczaniem płac, wypłatą płac, przelewami z rozliczeniami miesięcznymi, rozdawaniem fiszek pracownikom a także dotacjami z Urzędu Gminy. W tym zakresie A. K. sporządzała odpowiednie dokumenty, które podpisywała E. D. i następnie dostarczała te dokumenty do Urzędu Gminy Miejskiej G.. Wskazane dokumenty musiały być złożone do 10 dnia każdego miesiąca, a stan dzieci w przedszkolu liczony był na 1 dzień każdego miesiąca. Wszystkie faktury kosztowe niezbędne do sporządzenia dokumentów , koniecznych do uzyskania dotacji, zainteresowana odbierała z przedszkola. Nikt poza A. K. nie zajmował się sprawami księgowymi przedszkola.

Od dnia 18 kwietnia 2012r. płatnik składek nie zatrudnił innej księgowej.

A. K. pracowała zarówno na terenie przedszkola jak również pracowała w domu. Ubezpieczona była codziennie w przedszkolu do momentu kiedy rozchorował się jej mąż, po tym zdarzeniu w przedszkolu bywała rzadziej. Nie wpłynęło to jednak na zakres jej obowiązków. Zainteresowana A. K. otrzymywała wynagrodzenie zazwyczaj raz w miesiącu, czasem zdarzało się, że otrzymywała wynagrodzenie dwa razy w miesiącu.

dowód:

- akta ubezpieczeniowe w tym: decyzja o przyznaniu emerytury ( k.107 ), decyzja o wypłacie emerytury ( k.125 ), zaświadczenie o zatrudnieniu i wysokości wynagrodzenia ( k.133 ), decyzja o przyznaniu renty rodzinnej ( k.15 );

- akta kontrolne w tym: kserokopie umów o dzieło zawartych z A. K. wraz z protokołami odbioru (k.217-238 );

- przesłuchanie osoby której praw i obowiązków dotyczy postępowanie A. K., e-protokół z dnia 22 listopada 2017 r. 00:08:32 i nast. ( k.54v-k.55v );

- przesłuchanie wnioskodawczyni E. D., e - protokół z dnia 16 lutego 2018 r. 00:02:36 i nast. ( k.66 – 67 );

- przesłuchanie świadka I. M., e-protokół z dnia 11 kwietnia 2018 r. 00:01:48 i nast. ( k.78- 78v );

- przesłuchanie świadka B. S., e-protokól z dnia 11 kwietnia 2018 r. 00:14:10 i nast. ( 78v-79 ).

Sąd zważył co następuje :

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd orzekający w I instancji w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma uprawnień do stwierdzenia nieważności bądź uchylenia zaskarżonej decyzji. Przepis art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., na podstawie którego proceduje Sąd, nie przewiduje bowiem takiej możliwości. W myśl § 1 tego przepisu sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia, a zgodnie z jego § 2 - w przypadku uwzględnienia odwołania, sąd zmienia w całości lub w części zaskarżoną decyzję organu rentowego i orzeka co do istoty sprawy. Wobec powyższego, wniosek o stwierdzenie nieważności bądź uchylenie zaskarżonej decyzji z przyczyn proceduralnych nie mógł zasługiwać na uwzględnienie.

Przechodząc do meritum rozważań wskazania wymaga, że istota sporu w sprawie sprowadzała się do określenia charakteru umów zawartych przez płatnika składek z ubezpieczoną A. K. .

Jak wynika bowiem z art. 6 ust. l pkt 4 i art. 12 w zw. z art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu - podlegają od dnia oznaczonego w umowie jako dnia rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy - osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia.

Na gruncie niniejszej sprawy stan faktyczny w zakresie istotnych dla rozstrzygnięcia faktów jest niesporny zaś istota sprawy wymagała rozstrzygnięcia sporu sprowadzającego się do określenia istoty i charakteru zawartych z ubezpieczoną umów.

Z jednej bowiem strony płatnik składek zgodnie z ich nazwą umowy te - nie podzielając zastrzeżeń organu rentowego - konsekwentnie uważa za umowy o dzieło, zaś ZUS twierdzi, iż umowy te są umowami o świadczenie usług do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Odnosząc się do argumentów płatnika składek podkreślić należy, że z mocy podstawowych zasad obowiązujących w polskim systemie prawa strony umowy mają - ograniczoną jednak bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego - swobodę ich zawarcia, wyboru kontrahenta i ukształtowania treści stosunku prawnego z wykorzystaniem wszelkich form prawnych dopuszczalnych przez prawo. Wskazać przy tym należy, że nadana umowie określona treść nie przesądza o charakterze łączącego strony stosunku prawnego. Tym samym brak jest podstaw do traktowania go jako innego rodzaju stosunku prawnego i wywodzenia z tego określonych skutków prawnych, ale tylko dopóty, dopóki treść stosunku prawnego zawiązanego przez strony i sposób wykonywania zobowiązań nie sprzeciwiają się istotnym regulacjom mającym za przedmiot dany typ umowy.

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, że łączące płatnika składek z ubezpieczoną umowy cywilnoprawne należało zakwalifikować jako umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy umowy zlecenia i w tym zakresie Sąd w pełni podziela stanowisko organu rentowego wraz z przytoczoną na jego uzasadnienie argumentacją. Sąd uznał bowiem, że w przypadku przeprowadzenia bieżącej księgowości płatnika składek , nie występuje rezultat tych czynności ucieleśniony w konkretnej postaci. Jest to wyłącznie staranne zachowanie wykonawcy umowy ( księgowej ), który stosownie do posiadanej wiedzy, świadczy usługi w zakresie spraw księgowych i spraw związanych ze sprawami księgowymi np. dotacje z Urzędu Gminy miejskiej w G. .

Zgodnie z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2016 r., ( II UK 184/15, Legalis numer1460781 ) wskazał, że umowa o dzieło jest konsensualna, wzajemna, w której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia w przyszłości indywidualnie oznaczonego, samoistnego, obiektywnie możliwego, a subiektywnie pewnego rezultatu pracy ludzkiej o charakterze materialnym lub niematerialnym. Sąd Najwyższy dodał, że pomijając wątpliwości co do uznawania za dzieło rezultatów niematerialnych nieucieleśnionych, rezultatem nieucieleśnionym nie może być sama czynność, a jedynie wynik tej czynności. Dzieło musi bowiem istnieć w postaci postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, ale i uchwycić istotę osiągniętego rezultatu. Stosunek prawny wynikający z umowy o dzieło nie ma charakteru zobowiązania trwałego (ciągłego). W razie zawarcia takiej umowy, dla oceny praw i obowiązków stron mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego .

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2016 r. ( II UK 217/15, Legalis numer 1472900 podniósł, że jednym z kryteriów umożliwiających odróżnienie umowy o dzieło od umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług jest możliwość poddania dzieła sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Sprawdzian taki jest zaś niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło. Taki brak kryteriów określających pożądany przez zamawiającego wynik (wytwór) umowy prowadzi do wniosku, że przedmiotem zainteresowania zamawiającego jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat. Niezależnie od powyższe Sąd Najwyższy wskazał, że twórczy charakter dzieła jako rezultatu umowy strony muszą uczynić przedmiotem zamówienia w umowie o dzieło .

Z kolei umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 734 § l k.c. w zw. z art. 750 k.c.) jest umową starannego działania. Jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia zindywidualizowanego rezultatu (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 stycznia 2006 r., sygn. akt III AUa 1700/05). Okoliczności takie jak zamiar zawarcia umowy o dzieło, a nawet jej świadome podpisanie przez zainteresowanego nie mogą zmienić charakteru zatrudnienia zainicjowanego taką umową, jeżeli zatrudnienie to wykazuje w przeważającym stopniu cechy innego stosunku prawnego. Nie nazwa bowiem zawartej umowy, ale rzeczywisty jej przedmiot, a także rodzaj i okoliczności jej wykonania świadczą o typie umowy.

W niniejszej sprawie wprawdzie w zawartych umowach strony określiły jaki ma być rezultat umowy ( roczne zamknięcie księgi przychodów i rozchodów za dany rok podatkowy oraz obliczenie dochodów płatnika składek ) to jednak sama nazwa umowy i wskazany rezultat nie są wiążące dla oceny charakteru łączącego strony rzeczywistego stosunku prawnego . W tej kwestii decydujący jest bowiem zakres obowiązków związanych z jej realizacją . Stosunek prawny wynikający z każdej umowy nazwanej umową o dzieło – w niniejszej sprawie ma charakteru zobowiązania trwałego (ciągłego). W czasie trwania umowy ubezpieczona w każdym miesiącu musiała wykonać szereg czynności – opisanych w stanie faktycznych niniejszego uzasadnienia , a niektóre z nich nie miały związku z rozliczeniami rocznymi płatnika składek dla przykładu wskazać należy : roznoszenie pracownikom płatnika składek fiszek z miesięcznymi wynagrodzeniami ; załatwianie spraw związanymi z otrzymaniem przez płatnika składek miesięcznej dotacji na działalność , wykonywanie przelewów związanych z bieżącą działalnością (...) Głogowie .

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, że łączące płatnika składek z ubezpieczoną umowy cywilnoprawne należało zakwalifikować jako umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy umowy zlecenia i w tym zakresie Sąd w pełni podziela stanowisko organu rentowego.

O charakterze zawartych umów świadczy również fakt, że zarówno przed 31 marca 2012 r. tj. w okresie gdy A. K. wykonywała swoje obowiązki w oparciu o umowę zlecenie jak i po tej dacie zakres obowiązków ubezpieczonej nie uległ zmianie. Z zeznań świadków w tym w szczególności z zeznań B. S., która była dyrektorem przedszkola w spornym okresie, wynikało bowiem, że po zawarciu umowy o dzieło zainteresowana A. K. nadal w takim samym zakresie jak uprzednio prowadziła bieżące sprawy księgowe tj. naliczała płace, dokonywała wypłat płac, rozdawała fiszki pracownikom , a także w dalszym ciągu poprzez przygotowanie dokumentów do podpisu dla E. D. - załatwiała sprawy związane z dotacjami miesięcznymi na funkcjonowanie przedszkola. Po zawarciu umów o dzieło A. K. pomimo rzeczywistej zmiany miejsca wykonywania pracy, w dalszym ciągu dosyć regularnie przyjeżdżała do przedszkola w celu załatwienia pilnych spraw takich jak np. rozliczanie faktur kosztowych , rozdanie pracownikom i wychowawcom fiszek miesięcznych wynagrodzeń . Okoliczności te opisane zostały w ustaleniach faktycznych niniejszego uzasadnienia .

Z tych względów Sąd uznał za nietrafne stanowiska ,które prezentował płatnik składek jakoby po zawarciu umów o dzieło tj. po roku 2012 jedynym obowiązkiem zainteresowanej A. K. były prace związane z rozliczeniem rocznym Przedszkola (...) w G. polegające na zamknięciem książki przychodów i rozchodów za rok rozliczeniowy i na tej podstawie złożenia zeznań podatkowych.

Brak jest bowiem dowodów świadczących o tak ograniczonym charakterze współpracy płatnika składek i ubezpieczonej ,a zgromadzony materiał dowodowy dostarczył dodatkowych argumentów na słuszność twierdzeń organu rentowego przedstawionych w zaskarżonej decyzji .

Ponadto oceniając materiał dowodowy zgromadzony w sprawie sąd zwrócił uwagę na fakt , że A. K. - będąc słuchaną na pierwszym terminie rozprawy -przyznała, że w związku z faktem otrzymywania renty rodzinnej po mężu była zainteresowana jedynie otrzymywaniem wynagrodzenia, natomiast zupełnie nie interesowało jej opłacania składek, gdyż i tak nie wpłynęłoby to na wysokość jej świadczenia.

Mając na względzie powyższe Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § l k.p.c. oddalił odwołanie, uznając, żez przyczyn wymienionych w niniejszym uzasadnieniu nie było podstaw do przyjęcia odmiennego stanowiska.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. z 2016 r., poz. 1804 ze zm. ). Wysokość kosztów zastępstwa procesowego wynika ze wskazanej przez organ rentowy wartości przedmiotu sporu.