Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą

w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 17 lipca 2013 r., sygn. akt I C 994/12

1.  apelację oddala,

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

J. Geisler M. Tomaszewski B. Wysocki

UZASADNIENIE

Powód M. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwot: 50.000,00 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. i 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, czyli łącznie kwoty 130.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i ustalenie, że pozwany ponosi na przyszłość wobec powoda odpowiedzialność za skutki zdarzenia z dnia 24 czerwca 2009 roku oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zapłaty w/w kwot powód domagał się w związku ze śmiercią siostry R. P., która zginęła w wypadku samochodowym, spowodowanym przez sprawcę ubezpieczonego w pozwanym Zakładzie (...).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 17 lipca 2013 roku, sygn. akt: I C 994/12, Sąd Okręgowy w Koninie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30.000,00 zł – tytułem zadośćuczynienia (pkt 1 a), kwotę 50.000,00 zł – tytułem odszkodowania (pkt 1b) z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2012 roku do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt 2), nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sad Okręgowy w Koninie) kwotę 4.171,91 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa (pkt 3), odstąpił od obciążania powoda kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa (pkt 4), natomiast koszty zastępstwa procesowego zniósł wzajemnie pomiędzy stronami (pkt 5).

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i wnioski prawne:

W dniu 24 czerwca 2009 roku w miejscowości R., Gmina K., doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego siostra powoda – R. P. doznała obrażeń ciała, skutkujących jej śmiercią. Sprawcą tego wypadku był K. B., skazany za spowodowanie tego zdarzenia wyrokiem Sądu Rejonowego w Koninie z dnia 10 października 2011 roku.

Powód był bardzo zżyty z siostrą. Ich relacje były serdeczne i bliskie. Poza R. powód nie posiadał innego rodzeństwa. Po rozpoczęciu studiów przez okres ok. 2 lat rodzeństwo wspólnie zamieszkiwało w P.. Powód w tym czasie mógł zawsze liczyć na wsparcie i pomoc siostry, np. pomogła mu ona w znalezieniu stałej pracy, dzięki czemu mógł zarobić na kontynuowanie nauki. Powód swoje plany życiowe wiązał z nauką i pracą w P., jednakże po śmierci siostry musiał z tego zrezygnować, by udzielić pomocy i wsparcia rodzicom mieszkającym w K.. Z dniem 30 czerwca 2010 roku powód rozwiązał umowę o pracę w P. i przeniósł się do K., gdzie od 5 lipca 2010 roku pracuje. Zmiana dochodów po przeprowadzeniu się do K. zmusiła powoda do zarzucenia studiów w P. i podjęcia studiów magisterskich w (...) Wyższej Szkole (...) w Ł. z Filią w K..

Po śmierci siostry powód czuje się osamotniony i nadal trwa w stanie żałoby, gdyż musi tłumić swoje emocje z tym związane w obecności rodziców. W związku ze śmiercią siostry nadal trwają u niego zaburzenia adaptacyjne – głównie zaburzenia emocji (przewlekające się). Po śmierci siostry nadal ma trudności w nawiązywaniu nowych kontaktów. Nie jest tak otwarty i swobodny w pracy oraz w kontaktach z klientami jak przed śmiercią siostry, gdy pracował w P.. Do dziś żyje w poczuciu niesprawiedliwości zdarzenia, osamotnienia i pustki po śmierci siostry.

W dniu 14 sierpnia 2010 roku powód zawarł związek małżeński. Z uwagi na śmierć siostry uroczystość zaślubin, wbrew wcześniejszym planom, miała bardzo skromny charakter. Po zawarciu związku małżeńskiego powód mieszka osobno wraz z żoną w dawnym mieszkaniu rodziców, zaś jego rodzice wyprowadzili się do innego mieszkania, położonego w pobliżu, na tym samym osiedlu.

W wyniku stresu, jakiego powód doznał w związku ze śmiercią siostry, nastąpiła u niego zmiana cech osobowości i obecnie może mieć obawy w podejmowaniu decyzji i planowaniu przyszłości.

W tak ustalonym stanie faktycznym, po przeprowadzeniu oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w zakresie zadośćuczynienia stanowił art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 822 § 1 i 4 k.c.

Przy ocenie rozmiaru krzywdy Sąd I instancji wziął pod uwagę, że R. P. stanowiła dla powoda jedyne rodzeństwo, przy czym była siostrą, z którą łączyły go silne, bliskie, ciepłe i serdeczne więzi, na którą zawsze mógł liczyć. Według planów rodzinnych to siostra miała w przyszłości na stałe otoczyć opieką rodziców, kiedy będą tego potrzebować. To ona planowała wrócić do K., podczas gdy powód swoje plany życiowe i zawodowe wiązał z P.. Śmierć siostry zmusiła go jednak do zmiany tych planów. Poczucie niesprawiedliwości i rozmiar odczuwanej krzywdy przez powoda potęguje jeszcze fakt, że zdarzenie to miało miejsce zaledwie kilkanaście dni po zawarciu przez R. P. małżeństwa.

Biorąc pod uwagę te okoliczności Sąd Okręgowy uznał, iż adekwatna do rozmiaru krzywdy powoda będzie kwota 50.000,00 zł, zatem biorąc pod uwagę fakt, że ubezpieczyciel dobrowolnie wypłacił mu z tego tytułu kwotę 20.000,00 zł, zasądzeniu na jego rzecz podlegała kwota 30.000,00 zł. Sąd I instancji nie znalazł podstaw do przyznania zadośćuczynienia w wyższej wysokości. Rodzeństwo bowiem już od pewnego czasu przed wypadkiem podążało swoimi drogami życiowymi. R. P. założyła własną rodzinę, zaś powód wraz z narzeczoną mieszkali w P. i z tym miastem wiązali swoją przyszłość, planowali zawarcie związku małżeńskiego. Powód po śmierci siostry kontynuował pracę, nie leczył się. W ocenie Sądu I instancji stan psychiczny powoda po śmierci siostry jest normalną reakcją żałoby.

O należnym powodowi odszkodowaniu orzeczono na podstawie art. 446 § 3 k.c.

Natomiast podstawę prawną rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych stanowił art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Wyrok apelacją w części oddalającej powództwo co do kwoty 35.000,00 zł z tytułu zadośćuczynienia oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego pomiędzy stronami zaskarżył powód, zarzucając:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że kwota zadośćuczynienia w wysokości 50.000,00 zł (przy uwzględnieniu faktu dobrowolnej zapłaty przez pozwanego przed wytoczeniem powództwa kwoty 20.000,00 zł) jest adekwatna do doznanej przez powoda krzywdy,

2.  naruszenie art. 446 § 4 k.c. przez zaniżenie wysokości zasądzonego zadośćuczynienia i przyjęcie, że odpowiednim zadośćuczynieniem dla powoda jest kwota 50.000,00 zł (przy uwzględnieniu faktu dobrowolnej zapłaty przez pozwanego przed wytoczeniem powództwa kwoty 20.000,00 zł), co umniejsza w istotny sposób kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia, jak też pozbawia przyznaną powodowi kwotę z tytułu zadośćuczynienia przymiotu „odpowiedniości” w rozumieniu powołanego przepisu, zważywszy na wielkość krzywdy doznanej przez powoda, który na skutek tragicznego zdarzenia utracił jedyną siostrę.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 65.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa adwokackiego za I instancję. Złożył nadto wniosek o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, jak też wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne, czyniąc je tym samym podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Na wstępie należy zaznaczyć, że określenie zadośćuczynienia stanowi atrybut Sądu pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji może korygować wysokość zadośćuczynienia tylko wówczas, gdy zadośćuczynienie jest niewspółmiernie nieodpowiednie jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie, albo jeżeli Sąd pierwszej instancji przyznał je w rozmiarze mniejszym, niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1970 roku, sygn. akt: III PRN 39/70, OSNCP 1971, z. 3, poz. 53 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2002 roku, sygn. akt: V CKN 527/00, OSNC 2001, z. 3, poz. 42). Takich okoliczności powód w apelacji nie wykazał. W związku z tym ingerencja Sądu II instancji w wysokość zasądzonych w omawianym zakresie świadczeń nie byłaby w tym wypadku właściwa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie Sądu I instancji w tym zakresie, w jakim zostało zakwestionowane przez powoda, jest prawidłowe i nie narusza art. 446 § 4 k.c. Przyznana kwota 30.000,00 zł, a po zsumowaniu kwoty dobrowolnie wypłaconej przez ubezpieczyciela, dająca kwotę 50.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć siostry, jest kwotą odpowiednią. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się rażącego zaniżenia tego świadczenia przez Sąd Okręgowy.

Ustalenie, jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest "odpowiednia", należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Określając wysokość zadośćuczynienia sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, w tym głównie stopień, trwałość skutków, prognozy na przyszłość, wiek itp. Wszystkie tego rodzaju okoliczności Sąd I instancji uwzględnił w dostatecznym zakresie.

Nie można oczywiście kwestionować tych okoliczności, które legły u podstaw rozstrzygnięcia Sądu I instancji, jak też były akcentowane w apelacji, z których wynika, że związki pomiędzy rodzeństwem były bardzo silne, jak też że w wyniku tego zdarzenia okres traumy przeciągnął się w stosunku do normalnych okresów żałoby, jakie odczuwa się po śmierci osoby bliskiej. Jednakże z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego wynika także, że sytuacja ta ulega stabilizacji. Powód założył rodzinę, ma pracę, studiuje, zatem odczuwane cierpienia, choć niewątpliwie znaczne, nie ograniczają go w codziennym funkcjonowaniu. Zaznaczyć też należy, że od pewnego czasu przed wypadkiem rodzeństwo nie prowadziło wspólnego gospodarstwa domowego, mimo że oboje mieszkali w P.. Zatem ich relacje z oczywistych względów uległy rozluźnieniu. Nadto skoro powód w 2010 roku zawarł związek małżeński z osobą, z którą wcześniej zamieszkiwał, to należy przyjąć, że powinien znaleźć we współmałżonku oparcie także w tej trudnej sytuacji życiowej.

Trzeba również podkreślić, że powód w związku ze stwierdzonymi przez występującego w sprawie biegłego psychiatrę zaburzeniami emocji, związanymi ze śmiercią siostry, nie podjął żadnej terapii, mimo że na taką potrzebę biegły wskazywał w toku sprawy.

W związku z powyższym należy przyjąć, że mimo iż trauma powoda po śmierci siostry była głęboka i trwała długo, to jednak świadczenie przyznane przez Sąd I instancji w pełnym zakresie rekompensuje krzywdę, jakiej doznał on w wyniku tego zdarzenia.

Te wszystkie okoliczności, jak zaznaczono powyżej, zostały przez Sąd I instancji uwzględnione. Wskazać również należy, że przyznane świadczenie mieści się w granicach kwot, jakie Sąd Apelacyjny uznaje za odpowiednie w ramach podobnych postępowań sądowych.

Mając te okoliczności na względzie Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda na podstawie art. 385 k.p.c.

Kosztami postępowania na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. z zw. z art. 99 k.p.c. obciążono powoda, jako przegrywającego spór. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego ustalono na podstawie § 2 ust. 1, § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349).

SSA Bogdan Wysocki SSA Mikołaj Tomaszewski SSA Jerzy Geisler