Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	SSO Anna Maria Kowalik
Protokolant –	Sekr. sąd. Wioleta Donoch

po rozpoznaniu 6 czerwca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki akcyjnej w T. (dawniej: (...) spółka akcyjna w J.)

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., G. S., A. S., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L., J. K., K. M., J. M., Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. , (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T., (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. i (...) (...) spółki jawnej w K.

o zawarcie porozumienia ograniczającego konkurencję

na skutek odwołania (...) spółki akcyjnej w T. od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 30 grudnia 2014 r. Nr(...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) spółki akcyjnej w T. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmA 48/15

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z 30 grudnia 2014 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I.  na podstawie art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) (dalej u.o.k.i.k.), po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego, uznał za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 u.o.k.i.k. zawarcie przez:

1.  (...) S.A. z siedzibą w J. (obecnie (...) S.A. z siedzibą w T.);

2.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w T.;

3.  (...) sp.j. T. S. (1), M. B. z siedzibą w L. (obecnie (...) sp. z o.o. z siedzibą w L.);

4.  Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w L.;

5.  (...) sp. j. z siedzibą w K.;

6.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.;

7.  J. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą
„ P.H.U. (...)” w K.;

8.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.;

9.  J. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą
(...) w S.;Początek formularza

10.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.;

11.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w G.;

12.  K. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą „(...).” w K.;

13.  A. S. oraz G. S. wspólników spółki cywilnej „(...), A. S.”;

14.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w T.,

porozumienia ograniczającego konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, polegającego na podziale rynku skupu olejów odpadowych poprzez zobowiązanie się przez przedsiębiorców wymienionych w pkt 2 – 14 w umowach zawartych z (...) S.A. z siedzibą w J. do niekonkurowania i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2013 r.

II.  na podstawie art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) w związku z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. u.o.k.i.k., umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie antymonopolowe w sprawie zawarcia przez w/w podmioty porozumienia ograniczającego konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, polegającego na ustalaniu cen skupu olejów odpadowych poprzez zobowiązanie się przez przedsiębiorców wymienionych w pkt 2 – 14 w umowach zawartych z (...) S.A. z siedzibą w J. do niekonkurowania;

III.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z tytułu naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, w zakresie określonym w pkt I sentencji decyzji, nałożył na:

1.  (...) S.A. z siedzibą w J. karę pieniężną w wysokości 582.532,68 zł;

2.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T. karę pieniężną w wysokości 3.026,98 zł;

3.  (...)Sp.j. T. S. (1), M. B. z siedzibą w L. karę pieniężną w wysokości 2.232,32 zł;

4.  Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. karę pieniężną w wysokości 6.747,91 zł;

5.  (...) Sp. j. z siedzibą w K. karę pieniężną w wysokości 4.217,17 zł;

6.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. karę pieniężną w wysokości 6.851,75 zł;

7.  J. K. karę pieniężną w wysokości 87.423,03 zł;

8.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. karę pieniężną w wysokości 5.675,72 zł;

9.  J. M. karę pieniężną w wysokości 51.490,21 zł;Początek formularza

10.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 23.848,05 zł;

11.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. karę pieniężną w wysokości 28.480,23 zł;

12.  K. M. karę pieniężną w wysokości 3.877,61 zł;

13.  A. S. karę pieniężną w wysokości 4.787,38 zł;

14.  G. S. karę pieniężną w wysokości 4.787,38 zł;

15.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T. karę pieniężną w wysokości 15.515,85 zł;

płatną do budżetu państwa.

IV.  na podstawie art. 77 ust. 1 oraz art. 80 u.o.k.i.k. oraz stosownie do art. 263 § 1 i art. 264 § 1 kpa w związku z art. 83 u.o.k.i.k., obciążył każdego z uczestników kosztami postępowania i zobowiązał do ich uiszczenia na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się decyzji.

Od niniejszej Decyzji odwołanie złożył (...) S.A. z siedzibą w T. (dawniej (...) S.A. z siedzibą w J.), zaskarżając Decyzję w całości. Powód wniósł o:

1)  uchylenie Decyzji w całości,

2)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów załączonych do odwołania,

3)  ograniczenie pozostałym stronom postępowania administracyjnego o sygn. (...) prawa wglądu do kopii wyciągów w umów zawieranych przez powoda z każdą z pozostałych stron postępowania, stanowiących załączniki od 4 do 16 do odwołania, za wyjątkiem kopii wyciągu z umowy, której stroną jest dana pozostała strona postępowania oraz komparycji oraz postanowień § 18 i § 19 kopii wyciągu z umów, których stronami są pozostałe strony postępowania,

4)  zasądzenie od Prezesa Urzędu na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

Zaskarżonej Decyzji powód zarzucił:

1)  naruszenie przepisu art. 93 u.o.k.i.k. poprzez jego niezastosowanie, gdyż Prezes Urzędu wszczął postepowanie antymonopolowe w sprawie praktyk ograniczających konkurencję o sygn. (...) po upływie roku od końca roku, w którym powód zaprzestał ich stosowania, co winno w jego ocenie skutkować odstąpieniem od wszczęcia postępowania antymonopolowego lub umorzeniem postępowania antymonopolowego z uwagi na przedawnienie jego wszczęcia;

2)  naruszenie art. 88 ust. 2 u.o.k.i.k. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, skutkujące mylnym ustaleniem, że datą wszczęcia postępowania antymonopolowego jest data wydania przez Prezesa Urzędu postanowienia o jego wszczęciu a nie data doręczenia takiego postanowienia stronie, co jak podał powód, wynika z art. 110 kpa w zw. z art. 126 kpa, które znajdują zastosowanie w zw. z art. 83 ww. ustawy;

3)  naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego, tj. z umów zawieranych przez powoda z każdą z pozostałych stron postępowania, stanowiących załączniki od 5 do 17 do odwołania, błędnego wniosku, że powód oraz pozostałe strony postępowania zaniechały stosowania praktyki wskazanej w pkt I Decyzji „z dniem 1 stycznia 2013 roku”, podczas gdy z przedmiotowych umów jednoznacznie wynika, że ww. praktyka została zaniechana z dniem 31 grudnia 2012 roku.

W uzasadnieniu odwołania powód zauważył, że prawidłowe ustalenie daty wszczęcia postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy doszło do przedawnienia jego wszczęcia. Wskazał przy tym, że w doktrynie zaprezentowano dwa alternatywne poglądy określające datę wszczęcia postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję. Zgodnie z pierwszym poglądem datą wszczęcia postępowania jest data wydania przez Prezesa Urzędu postanowienia o jego wszczęciu. Według drugiego poglądu datą wszczęcia postępowania jest data doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania, a jak wskazał powód podziela drugi z poglądów w związku z czym przedstawił argumenty na jego poparcie, dyskredytując pogląd pierwszy.

Powód wywiódł, iż chybiona jest interpretacja prawna Prezesa Urzędu, że art. 88 ust. 2 u.o.k.i.k. zawiera „kompleksową” regulację i określa datę wszczęcia postępowania. Zdaniem bowiem powoda datę wszczęcia postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości rozstrzygać należy wywodząc konsekwencje prawne przyjęcia w art. 88 ust. 2 tej ustawy szczególnej formy wszczęcia przez Prezesa Urzędu postępowania, nakazującej wydanie aktu administracyjnego, tj. postanowienia i zawiadomienia o tym stron. Powód podniósł, że skoro na podstawie art. 88 ust. 2 u.o.k.i.k. w celu wszczęcia postępowania Prezes Urzędu wydaje akt administracyjny (postanowienie) a powołana ustawa nie zawiera jakichkolwiek odmiennych regulacji dotyczących postanowień, stąd, zgodnie z art. 83 tej ustawy do postanowień, w tym postanowienia o wszczęciu postępowania, znajdują zastosowanie przepisy ogólne Kodeksu postępowania administracyjnego, w tym art. 110 w zw. z art. 126 kpa. Z kolei według powoda z treści art. 110 kpa w zw. z art. 126 kpa bezspornie wynika, że organ administracji jest związany postanowieniem o wszczęciu postępowania od momentu jego doręczenia stronie. Powód wskazał, że byt prawny postanowienia o wszczęciu postępowania antymonopolowego rozpoczyna się od ujawnienia woli Prezesa Urzędu na zewnątrz poprzez skuteczne doręczenie tego postanowienia stronie lub stronom postępowania. W konsekwencji powód podniósł, że dopiero postanowienie o wszczęciu postępowania doręczone stronie wywołuje skutek prawny w postaci przerwania biegu przedawnienia wszczęcia postępowania. Jednocześnie powód zaznaczył, że ponieważ w niniejszej sprawie doręczenie postanowienia o wszczęciu postępowania nastąpiło 3 stycznia 2014 r., tym samym zasadny jest zarzut przedawnienia i Prezes Urzędu powinien umorzyć postępowanie, albowiem od końca 2012 r., w którym to według powoda zaprzestał on zakazanej praktyki do końca 2013 r. upłynął rok. Tak więc Prezes Urzędu mógł wszcząć postępowanie antymonopolowe tylko do końca 2013 r., podczas gdy w roku 2013 zdążył jedynie wydać postanowienie o wszczęciu postępowania.

W dalszej części uzasadnienia odwołania powód zanegował stanowisko Prezesa Urzędu odnośnie ustalenia zaniechania przez powoda zakazanej praktyki z dniem 1 stycznia 2013 r. W tym względzie powód wskazał, że bezsprzecznie zakwestionowane przez Prezesa Urzędu klauzule umowne były w umowach zawartych przez powoda z pozostałymi stronami postępowania w 2011 r. Z kolei w dniu 17 grudnia 2012 r. powód zawarł z niemal wszystkimi pozostałymi stronami postępowania za wyjątkiem (...) Sp. z o.o. nowe umowy, w których nie ma zakwestionowanych klauzul. Przy czym z treści tych nowych umów, w tym z § 18 i § 19 wynika, według powoda, że od 1 stycznia 2013 r. obowiązywały wyłącznie nowe umowy, ponieważ stare przestały obowiązywać jako, że zostały zastąpione nowymi umowami o północy 31 grudnia 2012 r. Powód zauważył więc, że skoro 31 grudnia 2012 r. zaniechano praktyki, to zgodnie z art. 93 u.o.k.i.k. przedawnienie antymonopolowe nastąpiło o północy w dniu 31 grudnia 2013 r.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zainteresowany J. M. aprobując stanowisko zaprezentowane w odwołaniu (...) S.A., w tym w kwestii stawianych Decyzji zarzutów i potrzeby uchylenia Decyzji, wniósł o uwzględnienie odwołania w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zainteresowany (...) sp. j. z siedzibą w K., popierając stanowisko odwołującego się, wniósł o uchylenie Decyzji w pkt I, III, IV oraz zasądzenie od Prezesa UOKiK na rzecz (...) sp. j. kosztów postępowania według norm prawem przepisanych. Zainteresowany oprócz tego, że podzielił wszystkie zarzuty powoda podniósł, że zaskarżona Decyzja nie zawiera żadnych ustaleń dotyczących tego, czy strony postępowania rzeczywiście stosowały przypisywaną im praktykę ograniczającą konkurencję oraz wskazał, że organ poprzestał wyłącznie na nieuzasadnionym założeniu, że stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję trwało tak długo, jak długo obowiązywały umowy zawarte między powodem a pozostałymi stronami.

Zainteresowany (...) sp. z o.o. z siedzibą w L., przychylając się do zarzutów podniesionych w odwołaniu oraz do wniosku o uchylenie Decyzji, wniósł o uwzględnienie odwołania powoda w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jednocześnie zainteresowany wskazał, że analiza okoliczności przedmiotowej sprawy, w tym zapisów zawartych w umowach i porozumieniach łączących przedsiębiorców nie pozwala na stwierdzenie, że ich pisemne uzgodnienia miały na celu, czy też mogły skutkować ograniczeniem konkurencji.

W piśmie z 14 września 2017 r. powód, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie dodatkowo zauważył, iż Prezes nie wykazał w Decyzji, aby postanowienia o zakazie konkurowania zawarte w Umowach pomiędzy Rafinerią a uczestnikami postępowania, które w świetle Decyzji były przejawem antykonkurencyjnego porozumienia były wykonywane, co w konsekwencji w opinii powoda spowodowało błędne ustalenie przez Prezesa początku biegu terminu przedawnienia wszczęcia postępowania antymonopolowego. Powód zaznaczył, że ogólny charakter postanowienia o zakazie konkurowania wyklucza możliwość jego wykonywania. Zwrócił też uwagę na ogólny charakter dowodów, z których Prezes wywodzi stosowanie porozumienia oraz ich wewnętrzną sprzeczność, z drugiej strony wskazując na dowody wykazujące brak wykonywania porozumienia. W konkluzji tego poglądu powód wywiódł, że mając na względzie ustalenie Prezesa, iż w Porozumieniach i w Umowach sprzedaży zawieranych pomiędzy Rafinerią a Dostawcami w okresie co najmniej od 23 maja 2011 r. do 1 grudnia 2011 r. zawarto zobowiązanie do niekonkurowania, to na gruncie art. 93 u.o.k.i.k. oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego w Warszawie- skoro porozumienie nie było wykonywane- możliwość wszczęcia postępowania w sprawie tego porozumienia istniała tylko do dnia 31 grudnia 2012 r.

Na rozprawie 6 czerwca 2018 r. zainteresowany (...) sp. z o.o. poparł w całości stanowisko powoda.

Z kolei na tej samej rozprawie strona pozwana, odnosząc się do treści pisma powoda z 14 września 2017 r. podniosła, iż powód w odwołaniu podniósł inne zarzuty, nie zaprzeczając istnieniu w Umowach zakwestionowanych klauzul a na rozprawie przyznał, że istniały w Umowach, co według strony pozwanej oznacza, że powód nie zakwestionował istnienia porozumienia. W odpowiedzi strona powodowa wskazała, iż zarzuty stawiane w piśmie z dnia 14 września 2017 r. nie są spóźnione, stanowią rozwinięcie tez przedstawionych w odwołaniu, natomiast spóźnione są zarzuty wysuwane przez stronę pozwaną w tym względzie.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w J. ( (...)) (obecnie (...) S.A. z siedzibą w T.) prowadziła działalność obejmującą m.in. odzysk i regenerację olejów odpadowych. Skupem olejów odpadowych dla (...) zajmowały się zwłaszcza podmioty współpracujące z Rafinerią w ramach systemu stałych relacji handlowych tworzące stałą sieć zbiórki (skupu) olejów odpadowych dla Rafinerii (Zintegrowany System Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych). Ponadto, Rafineria nabywała mniejsze ilości olejów odpadowych od innych podmiotów zajmujących się ich skupem. Dodatkowo (...) nabywała niewielkie ilości olejów odpadowych bezpośrednio od wytwórców tych olejów.

Podstawy Systemu Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych zostały określone w Porozumieniu zawartym w 4 marca 2009 r. Porozumienie to zobowiązywało jego strony do prowadzenia i podejmowania działań na rzecz powstania Zintegrowanego Systemu Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych/Przepracowanych.

Dowód: Porozumienie z dnia 04 marca 2009 r. wraz z załącznikami (k. 2535- 2543 akt adm.).

W skład ww. stałej sieci skupu olejów odpadowych dla Rafinerii wchodziło trzynaście podmiotów, tj. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.; (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. (poprzednio (...) sp.j. T. S. (1), M. B.), Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L., (...) Sp. j. z siedzibą w K. (poprzednio (...) S.C. w K.), (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.; J. K., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.; J. M.,Początek formularza (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G., K. M., (...) S.C. G. S., A. S. (wspólnicy: A. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą A. S. w I.; G. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą G. S. w I.); (...) sp. z o.o. z siedzibą w T..

Dowód: Załącznik nr 6 do Umów Sprzedaży pt. „Wykaz podmiotów współpracujących, stałych dostawców do (...) S.A.” (przykładowo k.113 akt adm.).

(...) zawierała z ww. przedsiębiorcami tworzącymi stałą sieć skupu umowy o współpracy („Porozumienia” oraz „Umowy sprzedaży”) oparte na wzorcach opracowywanych przez Rafinerię. W Porozumieniach i w Umowach sprzedaży zawieranych pomiędzy Rafinerią a podmiotami wchodzącymi w skład stałej sieci skupu w okresie co najmniej od dnia 23 maja 2011 r. do 1 grudnia 2011 r. (a wyjątkowo 1 stycznia 2012 r. z (...) Sp. z o.o.), które obowiązywały do 31 grudnia 2012 r. zawarto zobowiązanie ww. podmiotów do niekonkurowania pomiędzy sobą.

Kierunek działań osiągnięty w tych Porozumieniach i Umowach sprzedaży został wskazany już w porozumieniach zawartych przez wszystkie strony postępowania (za wyjątkiem K. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) w K. oraz (...) sp.j.) 4 marca 2009 r. w sprawie budowy Zintegrowanego Systemu Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych/Przepracowanych. W pkt 4 Porozumienia wskazano, że strony porozumienia w zakresie ustalania polityki cenowej, cen bazowych, marż handlowych i terminów wzajemnych płatności będą [(i) wspólnie informowały się o kosztach zbiórki olejów, (ii) ustalały ceny dla poszczególnych grup olejów, (iii) ustalały marże handlowe, (iv) ustalały ceny utylizacji zanieczyszczeń i terminy wzajemnych płatności- informacja utajniona].

Dowód: Porozumienia z dnia 04 marca 2009 r. (k. 2535- 2543 akt adm.).

W zakresie zobowiązania podmiotów do niekonkurowania, należy wskazać, że w pkt 4 Porozumień z 23 maja 2011 r. zawartych przez (...) z (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o. oraz J. M., a także w pkt 3 Porozumienia z dnia 12 sierpnia 2011 r. zawartej przez (...) z (...) S.C. znajduje się postanowienie zawierające zobowiązanie podmiotów tworzących stałą sieć zbiórki do wzajemnego niekonkurowania: [ „Dostawca deklaruje, że nie będzie prowadził działań konkurencyjnych względem podmiotów wchodzących w skład Zintegrowanego Systemu Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych/Przepracowanych zgodnie z zawartym porozumieniem z dnia 04.03.2009 roku”- informacja utajniona].

Dowód: odpowiednio: Porozumienie nr (...) (k. 85-86 akt adm.), Porozumienie nr (...) (k. 87-88 akt adm.), Porozumienie nr (...) (k. 89-90 akt adm.), Porozumienie nr (...) (k. 83- 84 akt adm.), Porozumienie z dnia 04 marca 2009 r. wraz z załącznikami (k. 2535- 2543 akt adm.).

Ponadto podobny zakaz konkurencji w brzmieniu: [ „Dostawca deklaruje, że nie będzie prowadził działań konkurencyjnych względem podmiotów będących w stałych relacjach handlowych z Recyklerem a wymienionych w załączniku nr 6 do niniejszej umowy”- informacja utajniona] wyrażono w § 9 pkt 3 Umów sprzedaży z 1 grudnia 2011 r., ewentualnie 1 stycznia 2012 r., zawartych przez (...) z wszystkimi podmiotami tworzącymi stałą sieć zbiórki, tj.: (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.; (...) sp. j. T. S. (1), M. B. (obecnie (...) sp. z o.o. z siedzibą w L.); (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L.; (...) Sp. j. z siedzibą w K.; (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.; J. K.; (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.; J. M.;Początek formularza (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.; (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.; K. M.; (...) S.C. G. S., A. S. (wspólnicy: A. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą A. S. w I.; G. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą G. S. w I.) oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.. We wszystkich ww. Umowach sprzedaży jako „Recyklera” określa się (...), jako „Dostawcę” zaś drugą stronę umowy.

Dowód: odpowiednio: Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 93-113 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 114-134 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 135-154 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 155-175 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 176-196 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 197-217 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 218- 238 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 239-259 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 260-280 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 281-301 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 302-322 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 323-343 akt adm.); Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 344-364 akt adm.).

W załączniku nr 6, o którym mowa w § 9 pkt 3 ww. Umów z dnia 1 grudnia 2011 r./1 stycznia 2012 r. zatytułowanym „Wykaz podmiotów współpracujących, stałych dostawców do (...) S.A.” wymienia się wszystkie ww. podmioty tworzące stałą sieć skupu.

Dowód: Załącznik nr 6 do umów sprzedaży pt. „Wykaz podmiotów współpracujących, stałych dostawców do (...) S.A.” (przykładowo k.113 akt adm.).

Przedmiotowa klauzula zakazu konkurencji pomiędzy podmiotami tworzącymi stałą sieć skupu odnosiła się do podziału rynku skupu olejów odpadowych, w tym zakazu konkurencji w przetargach. Stanowią o tym zarówno sporządzane przez Rafinerię dokumenty o charakterze wewnętrznym, jak i korespondencja między Rafinerią a członkami sieci zbiórki. Klauzula zakazu konkurencji zawarta w Porozumieniach i Umowach sprzedaży pomiędzy (...) a podmiotami tworzącymi stałą sieć skupu wynika z realizacji wyodrębnionych celów strategicznych opisanych w ramach Strategii Grupy (...) na lata 2010 – 2014. Jak wskazuje bowiem ww. Strategia, jednym z celów strategicznych Rafinerii w zakresie olejów przepracowanych była [„ optymalizacja zasad funkcjonowania i wdrożenia docelowego modelu autonomicznej sieci zbiórki o zasięgu krajowym oraz współpraca z dostawcami olejów przepracowanych w celu realizacji założonego w Strategii wolumenu zakupu olejów (cel główny IV.1) , a także [zawarcie- przyp. własny] porozumienia/umowy handlowej z wybranymi podmiotami w zakresie budowy trwałej niezależnej sieci zbiórki olejów przepracowanych oraz eliminacja wewnętrznej konkurencji” (cel cząstkowy IV.1.1)- informacja utajniona]. Zawarcie umów w takiej formie było więc realizacją celu wyznaczonego w Strategii Grupy (...).

Dowód: Raport z realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 – 2014, sierpień 2011 r., ( k.41-43 akt adm.).

[ (...) s.c. (obecnie (...) sp.j.)- informacja utajniona] zwracała uwagę na możliwy antykonkurencyjny wymiar klauzuli zawartej w § 9 pkt 3 ww. umów, jednak Rafineria nie wyraziła zgody na usunięcie przedmiotowego zapisu z Umowy sprzedaży. Uzasadniając swoją odmowę Rafineria wskazała, że „ robiąc to umowa ta traci sens (za co bonusy i warunki cenowe w odpowiednich grupach o podgrupach)?”.

Dowód: Korespondencja mailowa pomiędzy [ (...) s.c.- informacja utajniona ] a (...) z dnia 21 listopada 2011 r., (k. 39-40 akt adm.).

(...) monitorowała i koordynowała przestrzeganie klauzuli zakazu konkurencji przez podmioty tworzące stałą sieć skupu, czemu dała wyraz w stosownych raportach. Podmioty wchodzące w skład stałej sieci skupu zwracały się bowiem do (...) o dyscyplinowanie pozostałych podmiotów w przypadku nieprzestrzegania poczynionych ustaleń odnośnie zakazu konkurencji. (...) zachęcała zaś podmioty wchodzące w skład stałej sieci zbiórki do bezpośredniego komunikowania się w celu ograniczania konkurencji pomiędzy nimi.

Przykładowo, w Raporcie z Realizacji Strategii Grupy (...) (sierpień 2011 r.), Rafineria zwraca uwagę, że [„ negatywnym czynnikiem jest zaobserwowanie kilku przypadków prowadzenia wzajemnej konkurencji. Podmioty wymagają ciągłej obserwacji i ingerencji (...) w celu zapobiegania niekorzystnym zjawiskom rynkowym […]”- informacja utajniona].

Dowód: Raport z Realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 - 2014 (sierpień 2011 r.), (k. 41-43 akt adm.).

W tym samym raporcie wskazano, że do realizacji pozostaje [cel polegający na częściowej regionalizacji obszaru działań poszczególnych przedsiębiorców oraz współuczestniczeniu i nadzorowaniu przetargów o znaczącym wolumenie- informacja utajniona]. Jednocześnie jako zagrożenie zakwalifikowano [brak pełnego porozumienia pomiędzy poszczególnymi podmiotami co do działań rynkowych (regionalizacja) oraz wewnętrzną konkurencję polegająca na podbijaniu cen rynkowych - informacja utajniona].

Dowód: Raport z realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 – 2014, sierpień 2011 r. (k. 41-43 akt adm.) oraz Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1. (k. 67 akt adm.).

Z kolei w Raporcie nr (...) z realizacji jednego z celów Rafinerii, stwierdzono, że [„ głównym elementem łączącym grupę [sieć skupu – przyp. wł.] będzie wprowadzana zasada eliminacji działań konkurencyjnych wobec siebie co mniejsze podmioty będzie satysfakcjonować i chronić ich interesy” - informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.3. (k. 74 akt adm.).

Raport nr (...) stwierdza z kolei, że [„[…] rozpoczęty proces wspólnego występowania na rynku olejów przepracowanych tj. dostawcy + (...), powoduje szybszą wymianę informacji nt. przetargów, cen, działań konkurencji, itp., jak również częściowo eliminuje wewnętrzną konkurencję” - informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.3 (k. 75 akt adm.).

Kolejny raport z realizacji celu zawiera stwierdzenie, zgodnie z którym [„ bieżąca analiza i monitoring realizacji zapisów umów handlowych, wskazuje na wyraźną poprawę współpracy w zakresie dostaw olejów przepracowanych, zarówno pomiędzy dostawcami a (...) S.A., jak również pomiędzy poszczególnymi dostawcami. Coraz częściej dochodzi do wspólnych uzgodnień w zakresie ofertowania do znaczących przetargów. Celem jest eliminacja wewnętrznej konkurencji a przede wszystkim „niewindowanie” cen zakupu olejów u wytwórcy. Z przebiegu rozmów wynika, że cała grupa dostawców z którymi (...)podpisała umowy, pozytywnie odbiera nowe zasady współpracy i konsekwentnie je realizuje” - informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.3 ( k. 72 akt adm.).

Z kolei w następnym Raporcie z Realizacji Strategii Grupy (...) (luty 2012 r.), Rafineria zwraca uwagę, że [„ celem będzie minimalizacja efektów wewnętrznej konkurencji […] Ważnym i koniecznym elementem będzie również eliminacja wewnętrznej konkurencji a tym samym ograniczenie wzrostu ceny dostarczanych do (...) olejów przepracowanych” - informacja utajniona]. (...) podkreśla również, że [„ głównym zidentyfikowanym problemem na obecnym etapie analizy realizacji porozumień o współpracy to wewnętrzna konkurencja pomiędzy poszczególnymi podmiotami wchodzącymi w skład budowanej sieci dostawców. Dzięki coraz lepszemu przepływowi informacji pomiędzy poszczególnymi dostawcami a (...), udało się zapobiec „podbijaniu” ceny przetargu przez podmioty skupione wokół (...) (np. kopalnia i elektrownia (...), Elektrownia w O., przetarg w (...) G., itp.). W okresie wiosennym 2012 planowane jest przeprowadzenie audytów u głównych dostawców olejów przepracowanych, w celu podkreślenia wagi zapisów umowy i ich realizacji. Ponadto prowadzone są ciągłe analizy i monitoring działań poszczególnych dostawców, zarówno pod kątem lojalności dostaw do (...), jak i działań rynkowych tj. wewnętrznej konkurencji, uczestniczeniu kilku podmiotów w tych samych przetargach, itp.” - informacja utajniona] .

Dowód: Raport z Realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 - 2014 (luty 2012 r.), (k. 44-47 akt adm.) oraz Raport z dnia 19 stycznia 2012 r. nr (...) z realizacji celu nr IV.1.3 (k. 76 akt adm.).

W kolejnym Raporcie z Realizacji Strategii Grupy (...) za I półrocze 2012 r. wskazano, że [„w dalszym ciągu prowadzono i optymalizowano proces organizacji i przepływu informacji pomiędzy największymi dostawcami w celu eliminowania wewnętrznej konkurencji i podbijania cen u wytwórcy” - informacja utajniona ]. Dodatkowo Rafineria wskazała, że [„Konsekwentna realizacja polityki powinna docelowo stworzyć wokół poszczególnych dostawców rejony ich działań, w których mogą generować optymalne marże i realnie przeciwdziałać konkurencji (w tym wewnętrznej)”. Z analizy Rafinerii wynika dodatkowo, że „bieżąca analiza i monitoring realizacji zapisów umów handlowych wskazuje na wyraźną poprawę współpracy w zakresie dostaw olejów przepracowanych, zarówno pomiędzy dostawcami a (...) S.A., jak również pomiędzy poszczególnymi dostawcami. Z przebiegu rozmów wynika, że cała grupa dostawców z którymi (...) S.A. podpisała umowy, pozytywnie odbiera nowe zasady współpracy i konsekwentnie je realizuje” - informacja utajniona].

Dowód: Raport z Realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 - 2014 (za I półrocze 2012 r.) (k. 48-51 akt adm.) oraz Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1. (k. 81 akt adm. akt adm.).

Natomiast już w Raporcie z realizacji jednego z ww. celów z dnia 25 lipca 2011 r., a więc już po zawarciu pierwszych Porozumień (Porozumienia nr (...), (...) oraz (...)) wskazano, że [podmioty, będące stroną porozumienia nie mogą wykazywać wobec siebie działań konkurencyjnych- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.2 ( k. 1916 akt adm.).

Rafineria wskazywała również, że pozostaje do realizacji [wstępna, częściowa regionalizacja obszaru działań poszczególnych przedsiębiorstw. Rafineria wskazywała również na konieczność podjęcia wspólnych działań zmierzających do ograniczenia wewnętrznej konkurencji oraz określenia zasad działalności w poszczególnych regionach kraju, a także stopniowa regulacja rynku- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 66 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 67 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 68 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 69 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 70 akt adm.).

Powtarzającym się w raportach spostrzeżeniem Rafinerii jest to, że [„ negatywnym czynnikiem jest zaobserwowanie kilku przypadków prowadzenia wzajemnej konkurencji” - informacja utajniona] a [„ podmioty wymagają ciągłej obserwacji i ingerencji (...) w celu zapobiegania niekorzystnym zjawiskom rynkowym” - informacja utajniona] . Co więcej, Rafineria kwalifikowała jako zagrożenie dla realizacji swoich celów [„ wewnętrzną konkurencję – podbijanie cen rynkowych”. Jako propozycję przeciwdziałania zagrożeniom Rafineria wskazała regionalizację i przeprowadzenie audytów w celu wywołania poczucia kontroli i rozliczania z deklaracji- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.2 (k. 1916 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 66 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 67 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 68 akt adm.).

W późniejszym Raporcie z 10 lutego 2012 r. wskazano, że kolejne działania będą nakierunkowane na [eliminację wewnętrznej konkurencji poprzez rozbudowę istniejących zapisów porozumienia/umowy- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 77 akt adm.).

W Raporcie z realizacji jednego z ww. celów z dnia 19 stycznia 2012 r. stwierdzono, że [dzięki coraz lepszemu przepływowi informacji pomiędzy poszczególnymi dostawcami olejów odpadowych, a (...), udało się zapobiec podwyższaniu ceny w przetargach przez podmioty wchodzące w skład stałej sieci zbiórki oraz wskazano przykłady takich przetargów- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.3. (k. 76 akt adm.).

W raporcie z realizacji jednego z ww. celów z dnia 10 kwietnia 2012 r. stwierdzono, że [kontynuowano i optymalizowano proces organizacji, przepływu informacji i oferowania w poszczególnych przetargach na oleje przepracowane, pomiędzy podmiotami wchodzącymi w skład budowanej sieci zbiórki - informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1. (k. 79 akt adm.).

W raporcie z realizacji jednego z ww. celów z dnia 07 maja 2012 r. wskazano, że [w pierwszym półroczu 2012 r. kontynuowano i optymalizowano proces organizacji i przepływu informacji pomiędzy największymi dostawcami olejów odpadowych do (...) w celu eliminowania wewnętrznej konkurencji pomiędzy nimi i podwyższania cen u wytwórców olejów odpadowych- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 80 akt adm.).

Ponadto w wewnętrznej notatce (...) z dnia 22 maja 2012 r. wskazano, iż [w (...) zlecono skonkretyzowanie umownego zapisu dotyczącego działań mających na celu przeciwdziałanie wewnętrznej konkurencji wśród dostawców olejów przepracowanych do Rafinerii- informacja utajniona].

Dowód: Notatka z dnia 22 maja 2012 r. ze spotkania Komitetu Sterującego ds. realizacji Strategii (...) (k. 55-56 akt adm.).

(...) podjęła w lutym 2012 r. próbę dodatkowego umownego uszczegółowienia zakresu zakazu konkurencji pomiędzy podmiotami tworzącymi stałą sieć skupu olejów odpadowych dla Rafinerii, w tym w szczególności odnośnie skonkretyzowania zakazu konkurencji w przetargach oraz wprowadzenia systemu karania w przypadku nieprzestrzegania przedmiotowego zakazu. Zgodnie z pkt 1 Porozumienia, które miało dotyczyć ww. zagadnień: [„ Dostawcy deklarują zwiększenie stopnia komunikacji między sobą a tym samym unikanie i eliminowanie wewnętrznej konkurencji”. W pkt 2 „ Dostawcy deklarują, że nie będą działać konkurencyjnie wobec siebie […]”. Punkt 3 stanowi, że „ Dostawcy wyrażają zgodę, że w przypadku stwierdzenia i udokumentowania, powtarzalnych zdarzeń kreowania wewnętrznej konkurencji, Recykler może ukarać danego dostawcę poprzez obniżenie wartości przyznanego bonusu.” W pkt 4 „ Dostawcy wyrażają zgodę aby w procesie składania ofert do istotnych przetargów, konsultować z Recyklerem, ceny i sposób reprezentacji grupy dostawców. Powyższe ma na celu ograniczenie wewnętrznej konkurencji.” - informacja utajniona]. Do zawarcia przedmiotowej umowy jednak nie doszło.

Dowód: Porozumienie z dnia 15.02.2012 r. (k. 365-366 akt adm.).

W wewnętrznej notatce (...) z dnia 16 lipca 2012 r. wskazano jednak, że [cel, polegający na eliminacji wewnętrznej konkurencji wśród członków stałej sieci zbiórki został zrealizowany - informacja utajniona].

Dowód: Notatka z dnia 16 lipca 2012 r. ze spotkania Komitetu Sterującego ds. realizacji Strategii (...) (k. 58-59 akt adm.).

Przedsiębiorcy należący do stałej sieci zbiórki w praktyce realizowali cele porozumienia poprzez informowanie Rafinerii o działaniach innych podmiotów sieci niezgodnych z założeniami porozumienia. (...) s.c. w piśmie z dnia 15 maja 2012 r. skierowanym do (...), zwracała uwagę na konkurencyjne w stosunku do (...) s.c. działania spółki (...). Jednocześnie wyrażała swoje zaniepokojenie rozwojem konkurencyjnej spółki. Wskazała przy tym na działania (...), polegające na otworzeniu bazy zbierania oleju na terenie Ś.. Zwracała przy tym uwagę, że „prawdziwie oburzający jest fakt, iż w dniu 15.02.2012 otrzymaliśmy propozycję porozumienia mającego na celu poprawę relacji handlowych i eliminacji konkurencji wewnętrznej, które zostało skierowane do wszystkich dostawców oleju dla Rafinerii (...) S.A., w tym (...) oraz wspomnianej (...), do podpisania którego, jednak nie doszło. Porozumienie wg zapisów w nim zawartych jasno ograniczało działanie konkurencyjne wobec siebie, a w szczególności wobec podmiotów o mniejszym potencjale. Podsumowując pragniemy wyrazić pełne poruszenie i zaniepokojenie działaniami firmy (...), automatycznie deklarując nasz całkowity brak zgody i akceptacji dla takiej działalności.”.

Dowód: pismo (...) s.c. z dnia 17 maja 2012 r. (k. 35 akt adm.).

W odpowiedzi, Rafineria przekazała, że „dokłada wszelkich starań w celu eliminacji wewnętrznej konkurencji prowadzonej pomiędzy podmiotami wchodzącymi w skład stałej sieci dostawców olejów przepracowanych/odpadowych. Strategia w segmencie recyklingu olejów przepracowanych, którą obrała (...) S.A. i którą realizuję opiera się na kilkunastu dostawcach, działających w swych rejonach macierzystych tj. w obszarach lokalizacji spółek, głównych bez magazynowych. Wobec powyższego naszym głównym partnerem na obszarze województwa (...) jest spółka (...)”. Dalej Rafineria wskazała na konieczność zgodności działań z prawem konkurencji. Wskazuje zarazem, że „rozpoczęte działania, mające na celu eliminację wewnętrznej konkurencji będą dalej przez naszą spółkę kontynuowane, jednakże należy mieć świadomość, że efektywność tych działań nie jest zależna jedynie od (...) S.A. lecz przede wszystkim od podmiotów wchodzących w skład grupy stałych kontrahentów i ich chęć współpracy na wyznaczonych, proponowanych warunkach”.

Dowód: pismo (...) z dnia 18 maja 2012 r. (k. 36 akt adm.).

Natomiast w piśmie (...) Sp. z o.o. z dnia 11 czerwca 2012 r. do Rafinerii dotyczącym działań niektórych pozostałych podmiotów wchodzących w skład stałej sieci skupu, spółka informuje, że [podmioty te pomimo poczynionych ustaleń dotyczących „rejonalizacji” działania ww. podmiotów, nie przestrzegają tych ustaleń i podwyższają ceny. Jak wskazała spółka „w takiej sytuacji Rafineria płaci zupełnie niepotrzebnie duże pieniądze na dostarczony olej (a gdzie ekonomia?)”. Co więcej, (...) wskazała, że „należałoby doprowadzić do równowagi cen między spółkami, zatrzymać wyższe ceny dla strategicznych wytwórców, panować nad przetargami u strategicznych wytwórców dbając o rejonizację, ustalić rejonizację. […] Kolejną kwestią jest przeciwdziałanie podwyższaniu ceny stwarzając konkurencję między spółkami. Jeżeli spółki mają konkurować, to po co było jednakowe malowanie samochodów i tworzenie sieci zbiórki?” - informacja utajniona].

Dowód: Pismo (...) z dnia 11 czerwca 2012 r. (k. 29-30 akt adm.).

W odpowiedzi na ww. pismo z dnia 18 czerwca 2012 r. Rafineria stwierdziła, że [zauważa problem wewnętrznej konkurencji i w celu jej ograniczenia pomiędzy podmiotami tworzącymi stałą sieć skupu (...) przyjęła zasadę, że w przypadku utrzymywania i stosowania przez Rafinerię równorzędnych cen zakupu, „rejonalizacja” będzie tworzyć się samoistnie, a jej granice będą wyznaczane przez koszty pozyskania olejów przez poszczególnych dostawców na danym terenie. Rafineria zwróciła również uwagę, że dużym problemem jest brak komunikacji pomiędzy poszczególnymi podmiotami w trakcie penetracji rynku i uczestniczenia w przetargach. Zdaniem Rafinerii, przy odpowiednim poziomie komunikowania się, możliwe jest ograniczenie wewnętrznej konkurencji i równoległe budowanie stałej sieci zbiórki. Ponadto stwierdzono, że w przypadku kilkunastu przetargów, o których prowadzeniu (...) posiadała informację udało się porozumieć z podmiotami tworzącymi stałą sieć zbiórki biorącymi udział w przetargu i odpowiednio wyeliminować wewnętrzną konkurencję. - informacja utajniona]

Dowód: odpowiedź (...) z dnia 18 czerwca 2012 r. (k. 31-32 akt adm.).

Z uwagi na istotne zmiany personalne w spółce, Rafineria nie jest jednak w stanie wskazać, których dokładnie przetargów miały dotyczyć wyżej wskazane działania, ani na czym konkretnie miały one polegać.

Dowód: Pismo Rafinerii z dnia 6 listopada 2014 r., (k. 2512- 2519 akt adm.).

Kolejne Raporty wskazują jednak, że Rafineria [pracowała i optymalizowała proces organizacji, przepływu informacji oraz ofertowania do poszczególnych przetargów na oleje przepracowane, pomiędzy poszczególnymi podmiotami wchodzącymi w skład budowanej sieci zbiórki- informacja utajniona].

Dowód: Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 79 akt adm.).

Oprócz wskazanych wyżej zachowań członków sieci skupu zdarzały się przypadki, że podmioty tworzące stałą sieć zbiórki informowały Rafinerię o ilościach i cenach, w jakich pozostałe podmioty wchodzące w skład sieci skupowały oleje odpadowe, a także z jakimi klientami posiadały relacje handlowe.

Dowód: Wiadomość e-mail [ (...) s.c. (obecnie (...) sp.j). do (...) z dnia 1 sierpnia 2011 r. wraz z załącznikiem oraz wiadomość (...) sp. z o.o. do (...) z dnia 7 marca 2012 r. wraz z załącznikiem- informacja utajniona], (k. 37-38 akt adm.).

W Umowach sprzedaży zawartych przez (...) z uczestnikami stałej sieci skupu 17 grudnia 2012 r. obowiązujących od 1 stycznia 2013 r. nie zawarto już postanowień dotyczących zobowiązania podmiotów tworzących stałą sieć skupu do wzajemnego niekonkurowania.

Dowód: Umowa Sprzedaży nr (...) (k. 88- 91 akt sąd.).

W przypadku umowy zawartej 1 grudnia 2011 r. przez Rafinerię z Przedsiębiorstwem Handlowo – Usługowym (...) Sp. z o.o. została ona przez Spółki rozwiązana na mocy „Rozwiązania Umowy Sprzedaży nr (...) z dnia 1 grudnia 2011 r. za porozumieniem Stron”, zawartego w dniu 31 grudnia 2012 r., w którym wskazano, że Spółki rozwiązują starą umowę z dniem 31 grudnia 2012 r.

Dowód: „Rozwiązanie Umowy Sprzedaży nr (...) z dnia 01 grudnia 2011 r. za porozumieniem Stron” (k. 209 akt sąd.).

Postanowieniem z 31 grudnia 2013 r. Prezes UOKiK wszczął postępowanie w sprawie zawarcia przez (...) wchodzących w skład stałej sieci skupu olejów odpadowych dla Rafinerii, tj.

1.  (...) S.A. z siedzibą w J.;

2.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.;

3.  T. S. (1) prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą T. S. (1) w L. oraz pana M. B. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą E. M. B. w L., wspólników spółki cywilnej (...) S.C. (...), M. B.;

4.  Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L.;

5.  (...) Sp. j. z siedzibą w K.;

6.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.;

7.  J. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą
(...) w K.;

8.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.;

9.  J. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą
F.U.H. E. J. M. w S.;Początek formularza

10.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.;

11.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.;

12.  K. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) w K.;

13.  A. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą A. S. w I. oraz G. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą G. S. w I., wspólników spółki cywilnej (...), A. S.;

14.  (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.

I.  porozumienia ograniczającego konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, polegającego na ustalaniu cen skupu olejów odpadowych poprzez zobowiązanie się przez Przedsiębiorców wymienionych w pkt 2 – 14 w umowach zawartych z (...) S.A. z siedzibą w J. do niekonkurowania, z uwagi na możliwość naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

II.  porozumienia ograniczającego konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, polegającego na podziale rynku skupu olejów odpadowych poprzez zobowiązanie się przez Przedsiębiorców wymienionych w pkt 2 – 14 w umowach zawartych z (...) S.A. z siedzibą w J. do niekonkurowania, z uwagi na możliwość naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Dowód: Postanowienie z dnia 31 grudnia 2013 r. (k. 1- 5 akt adm.).

Przedmiotowe postanowienie doręczono (...) S.A. w dniu 03 stycznia 2014 r. Dowód: zpo (k. 11g akt adm.)

W odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu postępowania antymonopolowego strony postępowania ustosunkowały się do zarzutów zawartych w postanowieniu, zaprzeczając zawarciu porozumienia.

(...) stanęła na stanowisku, zgodnie z którym “ przyjęcie klauzuli […] było efektem postulatów zgłaszanych przez część podmiotów wymienionych w załączniku nr 6 do ww. umów. Były to jednak postulaty zgłaszane w formie ustnej. Z uwagi na zmiany personalne w Spółce, które objęły także osoby zaangażowane w prace w ramach tego segmentu działalności Spółki, (...) S.A. nie jest obecnie w stanie wskazać konkretnych podmiotów zgłaszających takie postulaty. Uwzględniając te postulaty Spółka przygotowała projekty umów zawierających przedmiotowe klauzule i rozesłała te projekty do akceptacji podmiotów tworzących stałą sieć zbiórki. Umowy zostały zaakceptowane przez dostawców Spółki”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 13 grudnia 2013 r. (k. 23-27 akt adm.).

Odnosząc się do kwestii monitorowania przestrzegania zakazu konkurowania, Rafineria stwierdziła, że „w związku z tym, że klauzula […] nie była uwarunkowana jakimikolwiek karami i restrykcjami, monitorowanie jej przestrzegania odbywało się w ramach prowadzonych przez Spółkę ogólnych obserwacji i analiz rynku. Spółka nie egzekwowała przedmiotowej klauzuli i wobec tych podmiotów nie były podejmowane żadne działania prawne”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 13 grudnia 2013 r., (k. 23-27 akt adm.).

W kolejnym piśmie, Rafineria wskazała, że „założeniem ani intencją Modelu Zakupu jak również porozumień zawieranych z Dostawcami w jego ramach w żadnym stopniu nie było ograniczenie konkurencji, a wyłącznie zabezpieczenie stabilnych dostaw olejów przepracowanych do Spółki” a „pominięcie przez Prezesa UOKiK powyżej przedstawionego kontekstu ekonomiczno-prawnego byłoby sprzeczne ze współczesną aksjologią prawa ochrony konkurencji, wyrażającą się w tzw. podejściu ekonomicznym”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 29 sierpnia 2014 r., (k. 2448- 2455 akt adm.).

Zdaniem Rafinerii „brzmienie przedmiotowej klauzuli w żadnym stopniu nie sugeruje ani nie może sugerować, aby przewidziany nią zakaz konkurowania oznaczał zobowiązanie od ustalania cen czy też konieczność ustalania cen skupu olejów odpadowych bądź określony, uzgodniony przez (...) i Dostawców, podział rynku skupu olejów odpadowych” a „zakres działalności prowadzonej przez poszczególnych Dostawców wynikał ze spotykanych niemal w każdej branży czynników rynkowych i gospodarczych, a nie z ustaleń pomiędzy dostawcami a Spółką”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 29 sierpnia 2014 r., (k. 2448- 2455 akt adm.).

W opinii Rafinerii „wprowadzona w umowach klauzula zakazu konkurencji mogła przypominać Dostawcom o konieczności utrzymywania dobrych relacji biznesowych z ich dotychczasowymi klientami i pozyskiwania nowych klientów, przy zachowaniu zasad uczciwej konkurencji. [...] (...) w żadnym zakresie nie uczestniczyła w kształtowaniu polityk cenowych Dostawców i zakłada, że ci ostatni opierali je o rachunek ekonomiczny, uwzględniający skalę prowadzonej działalności”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 29 sierpnia 2014 r., (k. 2448- 2455 akt adm.).

Rafineria dodatkowo wskazywała, że przedmiotowe umowy nie zawierały żadnych sankcji za złamanie jej postanowień i nie mogły wywołać żadnych negatywnych skutków na rynku. Zdaniem Rafinerii, monitorowanie realizacji przez Dostawców umów dotyczących dostaw do (...)olejów przepracowanych odbywały się wyłącznie w ramach “standardowych, zwykłych obserwacji rynku”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 29 sierpnia 2014 r., (k. 2448- 2455 akt adm.).

(...) wskazała ponadto, że „pomimo iż strony postępowania nie rozwiązały formalnie umów przed dniem 31 grudnia 2012 r., to rozpoczęły negocjacje nowych umów, niezawierających kwestionowanych przez Prezesa UOKiK postanowień już od przełomu II i III kwartału 2012 r. Wskazuje to jednoznacznie na intencję zaprzestania stosowania umów zawierających postanowienia budzące wątpliwości Prezesa UOKiK. Nowe umowy zawierane były już począwszy od 17 grudnia 2012 r., a ich obowiązywanie od 1 stycznia 2013 r. wynikało wyłącznie ze względów organizacyjnych i technicznych związanych z rozliczaniem ujednoliconych wolumenów dostaw oraz nowymi wymaganiami fizyko-chemicznymi zakupywanego przez Spółkę oleju odpadowego”.

Dowód: (...) S.A. z dnia 29 sierpnia 2014 r., (k. 2448- 2455 akt adm.).

Odnosząc się do wspólnych uzgodnień w zakresie ofertowania do znaczących przetargów, a także przepływu informacji, jaki miał mieć miejsce pomiędzy Rafinerią a pozostałymi stronami postępowania w zakresie udziału w przetargach, Rafineria wskazała, że ze względu na zmiany personalne w Spółce nie jest w stanie wyjaśnić, na czym działania te miały polegać. Nie jest również w stanie zidentyfikować przetargów, w których działania te mogły mieć miejsce.

Dowód: (...) S.A. z dnia 6 listopada 2014 r. (k. 2512- 2519 akt adm.).

Rafineria dodatkowo podnosiła, że postępowanie antymonopolowe w sprawie zostało wszczęte po upływie terminu przedawnienia i jako takie powinno zostać umorzone.

Dowód: (...) S.A. z dnia 29 sierpnia 2014 r. (k. 2448- 2455 akt adm.).

Wskazane powyżej stanowisko (...) S.A. zostało powtórzone w ostatecznym stanowisku Spółki z dnia 18 grudnia 2014 r. Spółka dodatkowo podkreśliła w nim, że celem nawiązania trwałej współpracy ze stronami postępowania było jedynie zabezpieczenie stabilnych i jednocześnie zwiększonych w stosunku do lat poprzedzających wdrożenie Modelu Zakupu dostaw olejów do spółki oraz dla pełniejszego wykorzystania mocy nowoczesnej instalacji.

Dowód: (...) S.A. z dnia 18 grudnia 2014 r. (k. 2796 akt adm.).

Rafineria wskazała ponadto, że nie doszło do faktycznego wprowadzenia w życie klauzul umownych zakazujących działań konkurencyjnych, co potwierdzają m.in. takie okoliczności jak: (i) brak uzgodnionego przez strony wykazu podmiotów sprzedających oleje, z którymi dany Dostawca miałby współpracować oraz brak przypisania poszczególnych obszarów geograficznych skupowania olejów, (ii) nieuczestniczenie przez (...) S.A. w kształtowaniu polityk cenowych stron postępowania, czy też w wyborze wytwórców olejów, do których decydowały się kierować swoje oferty, (iii) brak podejmowania przez (...) S.A. działań monitorujących i dyscyplinujących, (iv) brak zrozumienia przez strony postępowania zakresu zakazu przewidzianego klauzulą umowną będącą przedmiotem postępowania, co skutkowało jej niestosowaniem, (v) prowadzenie wzajemnej rywalizacji rynkowej przez strony postępowania, (vi) prowadzenie przez niektóre strony postępowania działalności na terenie całego kraju pomimo zarzutu Prezesa UOKiK o podziale rynku, (vii) ograniczenie zakresu działalności niektórych stron do obszaru sąsiadującego z ich siedzibą jedynie ze względów logistycznych i z powodu kosztów transportu. W ocenie Spółki nie można zatem stwierdzić, by przedmiotowe klauzule spowodowały jakikolwiek skutek dla konkurencji na rynku właściwym. Co więcej, Spółka nie czerpała żadnych korzyści z wprowadzenia klauzuli umownej w omawianym kształcie.

Dowód: (...) S.A. z dnia 18 grudnia 2014 r. (k. 2797-2804 akt adm.).

Na koniec Spółka wskazała na fakt współpracy z Prezesem UOKiK w toku postępowania, brak wcześniejszych naruszeń u.o.k.k. przez Spółkę, a także na fakt usunięcia przedmiotowych klauzul jeszcze przed wszczęciem postępowania antymonopolowego.

Dowód: (...) S.A. z dnia 18 grudnia 2014 r. (k. 2804-2805 akt adm.).

W toku postępowania Rafineria (...) S.A. złożyła wniosek o wydanie na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy antymonopolowej decyzji zobowiązującej. Spółka wskazała na możliwość zobowiązania się do podjęcia następujących działań:

1. niestosowania w przyszłości zobowiązań umownych, na podstawie których przedsiębiorcy tworzący sieć zbiórki byliby zobligowani do wzajemnego niekonkurowania;

2. niepodejmowania żadnych działań, które wpływałyby na ograniczanie konkurencji pomiędzy ww. przedsiębiorcami;

3. wdrożenia wewnętrznych procedur w zakresie komunikacji przedstawicieli (...) z przedsiębiorcami tworzącymi sieć zbiórki w celu zapewnienia, że działania Spółki są zgodne z prawem konkurencji;

4. wdrożenia wewnętrznych procedur prawno-antymonopolowej weryfikacji i akceptacji rozważanych przez Spółkę przedsięwzięć biznesowych i uregulowań umownych, w tym w szczególności służących realizacji założonych celów strategicznych w odniesieniu do olejów przepracowanych;

5. stałego monitorowania poziomu stosowania i przestrzegania nowo-wdrożonych procedur wewnętrznych;

6. przeprowadzania regularnych, powtarzanych cyklicznie, szkoleń z zakresu reguł prawa konkurencji dla obecnych i nowych pracowników (...), odpowiedzialnych za kontakty handlowe z przedsiębiorcami tworzącymi sieć zbiórki.

Pismem z 2 grudnia 2014 r. strony postępowania zostały zawiadomione o zakończeniu zbierania materiału dowodowego w niniejszym postępowaniu oraz o możliwości zapoznania się z materiałem zgromadzonym w aktach sprawy i wypowiedzenia się w zakresie zebranych dowodów i materiałów (k. 2766 akt adm.).

30 grudnia 2014 r. Prezes UOKIK wydał zaskarżoną Decyzję.

(...) S.A. z siedzibą w J. została przejęta przez (...) S.A. z siedzibą w T. na podstawie uchwały o połączeniu przez przejęcie podjętej 28 listopada 2014 r. przez nadzwyczajne zgromadzenia obydwu Spółek, w wyniku czego (...) S.A. z siedzibą w T. stała się następcą prawnym (...) S.A. z siedzibą w J. i zmieniła nazwę Spółki na (...) S.A. z siedzibą w T. (odpis z KRS k. 72- 87 akt sąd.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dokumentów, których prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd dokonując analizy zaskarżonej Decyzji pod kątem stawianych jej zarzutów uznał, że Decyzja Prezesa UOKiK jest słuszna i znajduje uzasadnienie w przepisach prawa, zaś podnoszone przez powoda - (...) S.A. z siedzibą w T. zarzuty nie mogą skutkować jej uchyleniem.

W ocenie Sądu Prezes UOKiK prawidłowo przyjął, iż zawarte pomiędzy (...) S.A. z siedzibą w J. wymienionymi w Decyzji podmiotami posiadającymi status przedsiębiorców porozumienie było porozumieniem określonym w art. 6 ust. 1 pkt 3 u.o.k.i.k. do zawarcia którego doszło na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, które spowodowało naruszenie interesu publicznoprawnego.

Zgodnie z wyżej wskazanym przepisem art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na podziale rynków zbytu lub zakupu. Porozumienia podziałowe mogą zatem występować zarówno po stronie podażowej jak i popytowej rynku.

Porozumienia podziałowe wymagają powstrzymania się od działań na określonej części rynku lub w odniesieniu do danej grupy klientów. Naturalną konsekwencję podziału rynku stanowi wykreowanie rynku (lub jego części), na którym operuje ograniczona liczba konkurentów (w niektórych wypadkach nawet jeden podmiot). Porozumienia podziałowe służą określeniu "strefy wpływów" zaangażowanych w nie przedsiębiorców ( A. Jurkowska, Porozumienia kooperacyjne, s. 179). Stwarza to oczywistą barierę wejścia na rynek. Porozumienia podziałowe, służące alokowaniu klientów, terytoriów, czy asortymentu, prowadzą do eliminacji konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami, którzy dokonali podziału, gdyż zyskują oni swoisty monopol na określonym obszarze lub wobec danej grupy konsumentów (Komentarz do art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Legalis zaczerpnięty z: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. prof. dr hab. Tadeusz Skoczny, wyd. 2 z 2014 r.).

Antykonkurencyjny wymiar porozumień może przejawiać się poprzez z góry założony antykonkurencyjny cel lub rzeczywisty antykonkurencyjny skutek. Cel i skutek nie muszą występować łącznie, przesłanki mają charakter alternatywny. Antykonkurencyjny cel porozumienia istnieje obiektywnie, niezależnie od subiektywnego przekonania jego uczestników o celu, który przyświecał przystąpieniu do porozumienia. Cel porozumienia należy wywodzić nie tylko z literalnego brzmienia umowy lub innego dokumentu, ale z całokształtu okoliczności towarzyszących zawarciu i wykonywaniu porozumienia (A. Jurkowska, Porozumienia kooperacyjne, s. 91). Antykonkurencyjny cel „nie musi wynikać ze wszelkich postanowień porozumienia. Wystarczającym jest, iż zawierać będzie tylko poszczególne klauzule zmierzające do ograniczenia lub eliminacji konkurencji (...)" ( K. Kohutek, w: Kohutek, Sieradzka, OKiKU. Komentarz, s. 252). [Komentarz do art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Legalis zaczerpnięty z: Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. prof. dr hab. Tadeusz Skoczny, wyd. 2 z 2014 r.].

Zagrożenie dla konkurencji musi być realne, aby uznać je za naruszenie konkurencji, przy czym nie ma znaczenia, czy postanowienia niedozwolonego porozumienia zostały wprowadzone w życie.

W tym miejscu należy również wskazać, że w świetle art. 4 pkt 5 u.o.k.i.k. przez porozumienia rozumie się umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych.

W niniejszym przypadku ujawnione na ustalonym ogólnie na potrzeby niniejszego postępowania krajowym rynku skupu olejów odpadowych porozumienie miało formę pisemną w postaci dwustronnych umów/porozumień przygotowanych przez (...) i zawieranych pomiędzy wymienioną Rafinerią - odbiorcą oleju odpadowego, która wytwarza towar z zakupionego oleju odpadowego a Przedsiębiorcami skupującymi olej odpadowy dla Rafinerii, czyli formę identycznych porozumień pionowych na linii Rafineria – Przedsiębiorcy wchodzący w skład sieci skupu olejów odpadowych dla Rafinerii, które składają się w jedno porozumienie podziałowe ograniczające konkurencję. Niniejsze porozumienie zostało zatem zawarte na szczeblu dostaw oleju przepracowanego do ostatecznego odbiorcy- Rafinerii, miało więc charakter porozumienia wertykalnego, gdyż wiązało Przedsiębiorców na różnych szczeblach obrotu.

Przedsiębiorcy skupujący oleje odpadowe począwszy od 23 maja 2011 r. do 1 grudnia 2011 r. a nawet 1 stycznia 2012 r. zawierali Porozumienia, jak też Umowy z (...) S.A. poprzez zaakceptowanie ich treści i podpisanie, które to porozumienia oraz umowy zobowiązywały Przedsiębiorców do niekonkurowania między sobą, co skutkowało ograniczeniem wzajemnej konkurencji pomiędzy członkami sieci na poszczególnych obszarach.

Przedmiotowe Porozumienia i Umowy zgromadzone przez Prezesa UOKiK stanowią bezpośrednie dowody zawarcia przez powoda oraz innych przedsiębiorców zakazanego porozumienia podziałowego polegającego na podziale rynku skupu olejów odpadowych poprzez zobowiązanie się przez konkretnych Przedsiębiorców zajmujących się skupem tych olejów w Umowach/Porozumieniach zawartych z (...) S.A. z siedzibą w J. do niekonkurowania między sobą, co skutkowało ograniczeniem wzajemnej konkurencji pomiędzy członkami sieci na poszczególnych obszarach.

W wymienianych Porozumieniach z 23 maja 2011 r. i z 12 sierpnia 2011 r. dostawca oleju odpadowego do Rafinerii wprost bowiem deklarował, że [ nie będzie prowadził działań konkurencyjnych względem podmiotów wchodzących w skład Zintegrowanego Systemu Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych/Przepracowanych zgodnie z zawartym porozumieniem z dnia 04.03.2009 roku”- informacja utajniona]. Przy czym chodzi tu o Porozumienie powołujące Zintegrowany System Zbiórki i Przemysłowego Zagospodarowania Olejów Odpadowych, w skład którego weszli dostawcy oleju odpadowego do Rafinerii. W Umowach sprzedaży z 1 grudnia 2011 r. bądź 1 stycznia 2012 r. zawartych przez Rafinerię ze wszystkimi podmiotami wymienionymi w Decyzji tworzącymi stałą sieć zbiórki wskazano ponownie bezpośrednio, że [ „Dostawca deklaruje, że nie będzie prowadził działań konkurencyjnych względem podmiotów będących w stałych relacjach handlowych z Recyklerem a wymienionych w załączniku nr 6 do niniejszej umowy”- informacja utajniona], czyli „Wykazie podmiotów współpracujących, stałych dostawców do (...) S.A.”, tj.: (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T.; (...) S.C. T. S. (1), M. B. (obecnie (...) Sp.j. T. S. (1), M. B. z siedzibą w L.); (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L.; (...) Sp. j. z siedzibą w K.; (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.; J. K. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...)w K.; (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.; J. M. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą F.U.H. E. J. M. w S.;Początek formularza (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.; (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.; K. M. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...)w K.; (...), A. S. (wspólnicy: A. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą A. S. w I.; G. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą G. S. w I.) oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T..

Przekaz przytoczonego zapisu nie pozostawia wątpliwości odnośnie złożenia Rafinerii przez Przedsiębiorców zapewnienia o nieprowadzeniu działań konkurencyjnych w stosunku do dostawców wymienionych w załączniku Umowy. Przekaz ten jest jasny, dlatego nie wymaga dla jego rozumienia szczegółowego wyjaśnienia a przez to dla jego realizacji - wykładni sposobu postępowania. Wobec klarowności złożonej przez Przedsiębiorców deklaracji obiektywnie jednoznaczny jest również cel zawiązanego porozumienia w postaci ograniczenia konkurencji.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, iż przedmiotowa klauzula zakazu konkurencji odnosiła się do podziału rynku skupu olejów odpadowych, w tym zakazu konkurencji w przetargach. Potwierdzają to zarówno sporządzane przez Rafinerię dokumenty o charakterze wewnętrznym, jak i korespondencja między Rafinerią a członkami sieci zbiórki. Przykładowo w Raporcie z Realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 - 2014 (sierpień 2011 r.) wskazano, że do realizacji pozostaje [cel polegający na częściowej regionalizacji obszaru działań poszczególnych przedsiębiorców oraz współuczestniczeniu i nadzorowaniu przetargów o znaczącym wolumenie- informacja utajniona]. Jednocześnie w Raporcie jako zagrożenie zakwalifikowano [brak pełnego porozumienia pomiędzy poszczególnymi podmiotami co do działań rynkowych (regionalizacja) oraz wewnętrzną konkurencję polegająca na podbijaniu cen rynkowych- informacja utajniona]. (Raport z realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 – 2014, sierpień 2011 r. (k. 41-43 akt adm.) oraz Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1. (k. 67 akt adm.)). Z kolei w kolejnych raportach Rafineria wskazywała również, że pozostaje do realizacji [wstępna, częściowa regionalizacja obszaru działań poszczególnych przedsiębiorstw. Rafineria wskazywała również na konieczność podjęcia wspólnych działań zmierzających do ograniczenia wewnętrznej konkurencji oraz określenia zasad działalności w poszczególnych regionach kraju, a także stopniowa regulacja rynku- informacja utajniona]. (Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 66 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 67 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 68 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 69 akt adm.), Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.1.1 (k. 70 akt adm.)). Zgodnie zaś z treścią Raportu z Realizacji Strategii Grupy (...) (luty 2012 r.) faktycznym [„ celem będzie minimalizacja efektów wewnętrznej konkurencji […] Ważnym i koniecznym elementem będzie również eliminacja wewnętrznej konkurencji a tym samym ograniczenie wzrostu ceny dostarczanych do (...) olejów przepracowanych” - informacja utajniona]. (Raport z Realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 - 2014 (luty 2012 r.), k. 44-47 akt adm.).

Celem przedmiotowego porozumienia było zatem rozbicie rynku dla poszczególnych dostawców Rafinerii, którzy działając samodzielnie w danym okręgu mogli kształtować w swoim rejonie ceny skupu olejów przepracowanych od jego wytwórców w związku z ograniczeniem konkurencji dostawców, co było dla nich korzystne, a w efekcie miało przekładać się na zmniejszenie kwot płaconych wytwórcom za olej trafiający ostatecznie do (...). Obiektywnie antykonkurencyjny cel tego porozumienia, wyrażony w deklaracjach jego uczestników występuje niezależnie od subiektywnych przekonań i zamiarów uczestników przystępujących do porozumienia. Dostawcy obiektywnie zobowiązali się bowiem w Umowach/Porozumieniach do niekonkurowania, co stanowi jasny i konkretny wyraz przyjętych przez nich dążeń.

Powyższe implikuje tezę o zawarciu porozumienia ograniczającego konkurencję. Zgodnie bowiem z podzielanym przez Sąd stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lutego 2014 r. o sygn. III SK 26/13 (opublik. Legalis) „W przypadku porozumień ograniczających konkurencję ze względu na cel to zasadniczo sama treść porozumienia, wsparta oceną kontekstu gospodarczo-prawnego porozumienia, uzasadnia przyjęcie założenia, że do ograniczenia konkurencji doszło już wskutek zawarcia porozumienia. Skutki tego porozumienia nie muszą zmaterializować się w obrocie gospodarczym”. Jednak w dalszej kolejności Sąd Najwyższy wskazuje w wyżej powołanym uzasadnieniu wyroku, iż „Porozumienie, którego celem jest ograniczenie konkurencji, jest stosowane, gdy jego strony zachowują się w sposób odpowiadający poczynionym ustaleniom. Gdy porozumienie takie, mimo zawarcia, nie było nigdy wykonywane, a zatem gdy sformalizowana - jak w niniejszej sprawie - w umowie koordynacja zachowań przedsiębiorców nie miała miejsca, nie można mówić o „stosowaniu praktyki ograniczającej konkurencję”.

Dlatego podkreślenia wymaga, iż zakwestionowane porozumienie w sensie całościowym było aktywne, ponieważ w myśl kolejnego raportu Rafinerii [„bieżąca analiza i monitoring realizacji zapisów umów handlowych, wskazuje na wyraźną poprawę współpracy w zakresie dostaw olejów przepracowanych, zarówno pomiędzy dostawcami a (...) S.A., jak również pomiędzy poszczególnymi dostawcami. Coraz częściej dochodzi do wspólnych uzgodnień w zakresie ofertowania do znaczących przetargów. Celem jest eliminacja wewnętrznej konkurencji, a przede wszystkim „niewindowanie” cen zakupu olejów u wytwórcy. Z przebiegu rozmów wynika, że cała grupa dostawców z którymi (...) podpisała umowy, pozytywnie odbiera nowe zasady współpracy i konsekwentnie je realizuje” - informacja utajniona].(Raport nr (...) z realizacji celu nr IV.3, k. 72 akt adm.). Co więcej, w wewnętrznej notatce (...) z dnia 16 lipca 2012 r. wskazano, że [cel, polegający na eliminacji wewnętrznej konkurencji wśród członków stałej sieci zbiórki został zrealizowany - informacja utajniona].(Notatka z dnia 16 lipca 2012 r. ze spotkania Komitetu Sterującego ds. realizacji Strategii (...) (k. 58-59 akt adm.)).

Tym samym należy wywieść, iż przedmiotowe porozumienie jako realizowane w praktyce oddziaływało w niewłaściwy sposób na konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych na szczeblu skupu tych olejów od jego wytwórców, co świadczy o horyzontalnym efekcie porozumienia. Organizator porozumienia – Rafineria - warunkami Umów handlowych i Porozumień wpływała na swobodę dostawców w tym zakresie poprzez wprowadzenie do wzorców Umów/ Porozumień zobowiązania do niekonkurowania, które sformułowano jako deklarację podmiotu o niekonkurowaniu składaną Rafinerii, przerzucając na członków sieci skupu ciężar inicjatywy w wyrażeniu woli o niekonkurowaniu.

Przestrzeganie zakazu konkurowania było przez Rafinerię monitorowane, czemu wielokrotnie dawała wyraz w tworzonych raportach, zaś w wymagających tego przypadkach Rafineria podejmowała stosowne postępowanie. Przykładowo, w Raporcie z Realizacji Strategii Grupy (...) (sierpień 2011 r.), Rafineria zwraca bowiem uwagę, że [„negatywnym czynnikiem jest zaobserwowanie kilku przypadków prowadzenia wzajemnej konkurencji. Podmioty wymagają ciągłej obserwacji i ingerencji(...) w celu zapobiegania niekorzystnym zjawiskom rynkowym […]”-informacja utajniona]. (Raport z Realizacji Strategii Grupy (...) na lata 2010 - 2014 (sierpień 2011 r.), k. 41-43 akt adm.).

Okoliczność interwencji Rafinerii potwierdził też (...) Sp. z o.o. w toku postępowania administracyjnego, który stwierdził, iż „[…] celem przedmiotowej klauzuli było wymuszenie przez (...) S.A. określonego zachowania kontrahentów zainteresowanych dostawą olejów przepracowanych do Rafinerii. Rafineria pretendowała do roli organizatora tego rynku w regionie i narzucała swoim dostawcom ograniczenia w wykonywaniu ich działalności. Rafineria wymuszała przestrzeganie tej klauzuli stosując kontrole i żądając wyjaśnień od podmiotów naruszających jej funkcjonowanie pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Strony umowy traktowały klauzulę jako dodatkowy obowiązek dostawcy, a nie jego przywilej. […] jedynym podmiotem monitorującym i dyscyplinującym przestrzeganie klauzuli była Rafineria. Odbywało się to w drodze przeglądów faktur dostawcy oleju przez osoby umocowane przez Rafinerię. Przykładowo, Rafineria wzywała […] spółkę do składania wyjaśnień w sprawie faktury ujawnionej w toku prowadzonej przez Rafinerię kontroli”. ( (...) sp. z o.o. z dnia 10 grudnia 2013 r., k. 571-572 akt adm.). Przedsiębiorcy zdawali sobie zatem sprawę ze statusu Rafinerii koordynującej zawiązane porozumienie i związanego z tym faktycznego, czynnego monitorowania przez Rafinerię rynku.

Z uwagi na pozycję Rafinerii w ramach porozumienia niektórzy z dostawców w sytuacji zaobserwowania zachowań konkurencyjnych zwracali się do Rafinerii w celu podjęcia przez nią działań zmierzających do zdyscyplinowania pozostałych uczestników porozumienia do wypełniania poczynionych ustaleń co do zakazu konkurencji, przy czym w ocenie Sądu chodziło o ustalenia zawarte w § 9 ust. 3 umowy. Świadczy to zatem o aktywności uczestników co do przestrzegania zapisanej w porozumieniu deklaracji, niezależnie od istnienia faktycznych środków przymusu umożliwiających wyegzekwowanie przestrzegania zobowiązania do niekonkurowania.

Już zatem tylko zastrzeżenie w umowach handlowych nieprowadzenia konkurencji między członkami sieci skupu mogło sterować, czy też sterowało zachowaniami jego uczestników. Porozumienie to niewątpliwie oddziaływało na konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, albowiem ingerowało w mechanizm rywalizacji rynkowej pomiędzy dostawcami oleju odpadowego do Rafinerii. Rezygnacja z suwerenności konkurencyjnej odbiorców w związku ze zgodą na zawarcie w Umowach handlowych uregulowań wyłączających konkurencję prowadzi bowiem do wyłączenia gry rynkowej opartej na zasadach wolnego rynku. Klauzule wyłączające konkurencję między członkami sieci skupu narzucały terytorialny i podmiotowy podziału rynku. W połączeniu z działaniami (...) polegającymi na kontrolowaniu przestrzegania poczynionych ustaleń podziałowych i dyscyplinowaniu uczestników stałej sieci zbiórki, należy uznać, że porozumienie zmniejszało niepewność dostawców co do zachowania konkurentów i powodować mogło, czy też powodowało ograniczenie rywalizacji rynkowej pomiędzy nimi.

Tym niemniej skoro, jak już wcześniej wskazano zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencji, a zatem niekoniecznym jest wystąpienie skutku stosowania niedozwolonej praktyki w postaci ograniczenia bądź wyłączenia konkurencji, kluczowym w niniejszej sprawie do przypisania antykonkurencyjnej praktyki jest zamiar Przedsiębiorców rezygnacji ze swej suwerenności, w niniejszym przypadku co do autonomicznego działania na obszarze krajowego rynku skupu olejów odpadowych w sposób nieskrępowany.

Natomiast fakt, że strony porozumienia nie zawsze stosowały się do ustaleń objętych porozumieniem nie neguje istnienia samego porozumienia, gdyż dla stwierdzenia niedozwolonego porozumienia tylko ze względu na cel nie jest istotne jego wykonywanie w sposób przekładający się na wymiernie negatywne konsekwencje na rynku. Poza tym nawet jeśli Przedsiębiorcy działali na rynku dość swobodnie w oderwaniu od konkurentów, należy uznać, iż uczestniczyli w niedozwolonym porozumieniu. Decydujące znaczenie ma bowiem fakt, iż odbiorcy, podpisując Umowę dotyczącą niekonkurowania przystąpili do porozumienia, mając wiedzę jako profesjonalni uczestnicy rynku o jego charakterze, czym stworzyli wrażenie, że będą przestrzegać obowiązujących ich postanowień, a co więcej, jak wyżej podniesiono, porozumienie to działało, mimo, że Przedsiębiorcy nie podporządkowali się w pełni zakazowi konkurencji. Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że antykonkurencyjny cel porozumienia nie musi być objęty świadomym działaniem stron umowy, wystarczająca jest możliwość przewidzenia, że taki cel z tego porozumienia wynika, a jego realizacja może prowadzić do skutku w postaci co najmniej zakłócenia konkurencji.

Jednocześnie fakt wystąpienia zachowań konkurencyjnych nie neguje faktu istnienia porozumienia, tak jak nie niweczy porozumienia zaprzestanie jego wykonywania przez jednego z uczestników (wyrok SN z dnia 22 maja 2014 r. o sygn. III SK 50/13 opublik. Legalis).

Natomiast Przedsiębiorcy nie wykazali takich działań, które mogłyby być uznane za zdystansowanie się od warunków umowy i świadczyłyby o nieprzestrzeganiu porozumienia, a tylko wówczas można by mówić o jego niestosowaniu, bądź o fakcie dobrowolnego zaprzestania stosowania praktyki z zamiarem zerwania dotychczasowej, antykonkurencyjnej współpracy.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że Rafineria jako skupująca olej odpadowy na własne potrzeby wytwórcze zorganizowała swoją działalność w sposób systemowy, tworząc sieć dostawców oleju przepracowanego przez innych przedsiębiorców. Warunki współpracy z dostawcami zostały określone we wzorcach przygotowanych przez Rafinerię. Skoro Rafineria narzucała warunki umów, oznaczało to, iż istotnym jest dla niej przyjęcie przez Przedsiębiorców danych warunków. Z kolei przyjęcie przez wszystkich dostawców tych warunków mogło odnieść zamierzony, pełny skutek na rynku w postaci wyeliminowania konkurencji. Nadto nieracjonalnym, bo nieprzydatnym dla osiągnięcia zamierzonego celu byłoby określanie przez Rafinerię zakazu konkurencji tylko w jednej, czy części umów. Stąd też jasnym dla Przedsiębiorców musiało być, iż Rafineria chciała w dany sposób zorganizować swoją sieć. W przeciwnym wypadku nie narzucałaby przygotowanych przez siebie warunków współpracy w tym zakresie. Natomiast lista Przedsiębiorców załączana do Umów sprzedaży wprost określała podmioty objęte zakazem konkurowania. Nie sposób zatem przyjąć, że Przedsiębiorcy nie wiedzieli o zawieranych przez Rafinerię umowach z innymi Przedsiębiorcami, gdyż zapoznawali się z załącznikiem nr 6 do przedmiotowej Umowy, zatem mogli przypuszczać, że z wymienionymi w nim podmiotami gospodarczymi również zawarto umowy zawierające postanowienie o treści § 9 ust. 3. Jednak z uwagi na kwalifikację porozumienia co do zasady jako wertykalnego nie było potrzebne wykazanie bezpośrednich relacji horyzontalnych pomiędzy jego uczestnikami. Istotnym jest bowiem wyłącznie ustalenie w ramach relacji wertykalnych w rzeczywistości relacji horyzontalnych, co stanowi przejaw horyzontalnego efektu porozumienia.

Tego typu porozumienie podziałowe uznawane za jedno z „najcięższych” rodzajów porozumień nie podlega wyłączeniu spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję.

W szczególności rygorystycznie oceniane są horyzontalne porozumienia podziałowe, podobnie jak porozumienia cenowe i kontyngentowe. W konsekwencji możliwość indywidualnego wyłączenia na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów jest w zasadzie wykluczona w przypadku porozumień horyzontalnych. Inaczej jest w przypadku wertykalnych porozumień podziałowych, które mogą być uznane za dopuszczalne po spełnieniu przesłanek zawartych w przepisach rozporządzenia w sprawie wyłączenia określonych porozumień wertykalnych spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję. Niezależnie od układu pionowego lub poziomego porozumienia podziałowe nie mogą być traktowane jako porozumienia bagatelne i podlegać ustawowemu wyłączeniu na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ze względu na ograniczenie wynikające z art. 7 ust. 2 wymienionej ustawy.

Powyższe wnioski uzasadniają twierdzenie, że w niniejszej sprawie został naruszony interes publicznoprawny konkurentów. Przy czym w ocenie Sądu interes publicznoprawny konkurentów i konsumentów objawia się w warunkach niezakłóconej konkurencji. Tylko bowiem wtedy przedsiębiorcy i konsumenci mają gwarancję realizacji konstytucyjnej wolności gospodarczej i ochrony swoich praw, w tym w szczególności do współzawodnictwa w celu uzyskania przewagi na rynku pozwalającej na uzyskanie maksymalnych korzyści ekonomicznych ze sprzedaży towarów i usług przy maksymalnym zaspokojeniu potrzeb konsumentów po jak najniższej cenie. Tymczasem niedozwolona praktyka była niewątpliwie ukierunkowana, aby pozbawić Przedsiębiorców możliwości swobodnego wykonywania działalności gospodarczej na terenie kraju, co mogło być odczuwalne dla przedsiębiorców, od których oleje były skupowane.

Tym samym w opinii Sądu spełnione zostały wszystkie przesłanki uznania danego porozumienia za niedozwolone w świetle przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Sąd uznał, iż Prezes UOKiK prawidłowo przyjął, że powód zaniechał stosowania niedozwolonej praktyki z dniem 1 stycznia 2013 r., albowiem wszystkie umowy handlowe zawierające zakwestionowaną treść, które opracował powód obowiązywały do końca dnia 31 grudnia 2012 r., a na rok 2013 r. Rafineria przygotowała nowy wzorzec umowny różniący się w kwestionowanym zakresie od poprzedniego. Nowe umowy zostały zawarte 17 grudnia 2012 r., tym niemniej na podstawie ich § 18 dotychczasowe Umowy traciły moc obowiązywania z dniem 1 stycznia 2013 r., toteż nowe umowy na podstawie § 19 wchodziły w życie z tym dniem. Powód wyraził więc wolę stosowania zasad wolnego rynku dopiero od 1 stycznia 2013 r. i dopiero od tego momentu faktycznie zmieniła się taktyka całej grupy sieci skupu.

Jak wskazał Sąd Najwyższy- Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w wyroku z dnia 02 lipca 2009 r. o sygn. III SK 10/09 (opublik. Legalis) „zaniechanie stosowania tej praktyki to rzeczywiste zaprzestanie zachowania, które zakwalifikowane zostało we wcześniejszym postępowaniu jako naruszające konkurencję.” Sąd Apelacyjny w Warszawie trafnie natomiast przyjął w wyroku z 19 grudnia 2012 r. o sygn. VI ACa 677/12 (Legalis), iż „ zaprzestanie stosowania praktyki polegającej na naruszeniu art. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów ma miejsce wtedy, gdy strony faktycznie zaprzestały realizacji porozumienia lub podjęły działania - w przypadku praktyki przybierającej postać zaniechania. Przyjąć należy, iż w przypadku, gdy praktyka ma postać umowy o charakterze antykonkurencyjnym wówczas termin przedawnienia należy liczyć od końca roku, w którym zaprzestano stosowania takiej umowy antykonkurencyjnej. Z samego sformułowania "zaprzestano stosowania" wynika, że chodzi o zaprzestanie działania a więc faktycznego wykonywania porozumienia a nie o formalne wypowiedzenie porozumienia.”

Przesądza to zarazem o nienaruszeniu przez Prezesa UOKiK przepisu art. 93 u.o.k.i.k., zgodnie z którym nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok, ponieważ postępowanie antymonopolowe w niniejszej sprawie zostało wszczęte 31 grudnia 2013 r. Zatem wraz z wygaśnięciem Umowy obowiązującej do końca 31 grudnia 2012 r. i faktycznym zakończeniem stosowania antykonkurencyjnego modelu relacji między odbiorcami oleju odpadowego, czyli od początku 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. nie upłynął rok, tak więc wszczęcie postępowania przez Prezesa UOKiK było jak najbardziej możliwe. Na datę wszczęcia tego postępowania nie ma bowiem wpływu moment doręczenia stronie zawiadomienia w tym przedmiocie, co w przypadku powoda miało miejsce 3 stycznia 2014 r.

Rozpoczęcie postępowania antymonopolowego w sprawach praktyk ograniczających konkurencję następuje zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, z urzędu. Natomiast na mocy art. 88 ust. 2 tej ustawy, stanowiącego lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu postepowania administracyjnego, Prezes Urzędu wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania antymonopolowego i zawiadamia o tym strony. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zatem, w odróżnieniu od przepisu art. 61 k.p.a., formalizuje sposób wszczęcia postępowania. Sąd zgadza się z poglądem wyrażonym w doktrynie, iż „Wszczęcie postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję następuje w drodze postanowienia Prezesa UOKiK. W tym przypadku ustawodawca wprowadził sformalizowany sposób wszczęcia takiego postępowania. Forma takiego postanowienia nie jest bowiem wymagana przy wszczęciu "zwykłego" postępowania administracyjnego (tj. postępowania toczącego się wyłącznie na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego). Przepisy tego kodeksu nie regulują kwestii formy wszczęcia takiego postępowania; wymagane jest jedynie zawiadomienie osób będących stronami w sprawie (zob. art. 61 § 4 k.p.a. ). […] Jak już wyżej wskazano, wymóg wszczęcia przez Prezesa UOKiK postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję w formie postanowienia jest unormowaniem szczególnym (w porównaniu z zasadami zawartymi w kodeksie postępowania administracyjnego). Celu takiego unormowania upatrywać należy w szczególnym charakterze tego rodzaju postępowania antymonopolowego. Jego przedmiotem jest zarzut stosowania praktyk antykonkurencyjnych. Określenie czynów stanowiących takie praktyki (zob. art. 6 ust. 1 oraz art. 9 u.o.k.k.) nierzadko ma charakter dość ogólny. Dlatego też ustawodawca - dążąc do zapewnienia stronie możliwości korzystania z prawa do czynnego udziału w postępowaniu (zob. art. 10 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k.) w jak najpełniejszym zakresie - ustanawia obok "ogólnego" obowiązku zawiadomienia strony o fakcie wszczęcia przeciwko niej postępowania antymonopolowego także wymóg wydania postanowienia o takim wszczęciu, czyli aktu administracji spełniającego warunki określone w art. 124 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k. (w tym w szczególności wymóg jednoznacznego oraz precyzyjnego sformułowania rozstrzygnięcia).” (Konrad Kohutek, Komentarz do art.88 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, LEX Omega).

Wszczęcie postępowania antymonopolowego inicjuje zatem wydanie stosownego postanowienia, a nie zawiadomienie strony o postępowaniu, które jest czynnością następczą po wszczęciu postępowania. Brak zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania może zatem co najwyżej wpłynąć na prawo strony do obrony i doprowadzić do wadliwości postępowania, ale nie zmienia to faktu uprzedniego zainicjowania i rozpoczęcia postępowania w wyniku wydania postanowienia o jego wszczęciu. Stanowisko takie zajęto również w doktrynie, wskazując dodatkowo że „Organ nie ma obowiązku doręczać stronie postanowienia o wszczęciu postępowania, a jedynie zawiadomić stronę o jego wszczęciu. Nieskuteczne zawiadomienie wpływa na wadliwość postępowania antymonopolowego. Toczy się ono bowiem bez udziału strony, pozbawiając ją prawa do obrony. Braku zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania nie można jednak utożsamiać z brakiem wszczęcia postępowania, jest ono bowiem wszczęte, gdyż postanowienie zostało wydane.” […] „Należy wskazać, że na użytek art. 93 (przedawnienie wszczynania), zasadnicze znaczenie ma data widniejąca na postanowieniu o wszczęciu postępowania. Strona nie może powoływać się na przedawnienie wszczynania, biorąc pod uwagę datę doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania. Jeśli jednak doręczenie zawiadomienia w trakcie postępowania nie nastąpiło w ogóle, wówczas strona może powoływać się na wadliwość postępowania, bowiem toczyło się ono bez jej udziału i zagwarantowania prawa do obrony.” (Cezary Banasiński (red.), Eugeniusz Piontek (red.), Komentarz do art. 88 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, LEX Omega).

Wobec tego, wbrew stanowisku powoda, za datę wszczęcia postępowania nie można przyjąć daty doręczenia mu postanowienia o wszczęciu postępowania.

Wobec uregulowania kwestii wszczęcia postępowania w sprawie praktyk ograniczających konkurencję, w ocenie Sądu, w sposób czytelny i wyczerpujący nie mają w tym zakresie zastosowania przepisy kodeksu postepowania administracyjnego, które zgodnie z treścią art. 83 ustawy stosuje się w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Prezesem Urzędu. Biorąc zatem powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że termin do wszczęcia postępowania antymonopolowego określony w art. 93 ustawy został zachowany.

Prezes UOKiK wydając zaskarżoną Decyzję oparł się słusznie na przepisie art. 11 ust. 1 i 2 ustawy, albowiem zachowanie rynkowe Rafinerii przestało naruszać zakaz określony w art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dniem 1 stycznia 2013 r. W takim właśnie przypadku wydaje się decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdza zaniechanie jej stosowania.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy i uznając, że powód był głównym członkiem zakazanego porozumienia Sąd stanął na stanowisku, że zasadnym było wymierzenie powodowi kary jako takiej, jak też w wysokości określonej przez Prezesa UOKiK, która zdaniem Sądu jest odpowiednia.

Przepis art. 106 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. stanowi, iż Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 6 tej ustawy, w zakresie niewyłączonym na podstawie art. 7 i 8.

W niniejszym postępowaniu Sąd ustalił, że powód dopuścił się naruszenia zakazu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 powołanej ustawy, przy czym zawarte niedozwolone porozumienie, w którym brał udział nie podlegało wyłączeniu z zakazu porozumień ograniczających konkurencję. Ponadto uznać trzeba, że naruszenie przez powoda przepisów ustawy było zawinione. Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 kwietnia 2011 r. o sygn. III SK 45/10 (Legalis) o tym, czy naruszenie było zawinione decyduje czy przedsiębiorca miał świadomość, że swoim zachowaniem narusza zakaz praktyk ograniczających konkurencję, lub czy jako profesjonalny uczestnik obrotu mógł (powinien był) taką świadomość mieć. Natomiast w ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę powód jako profesjonalny uczestnik obrotu niewątpliwie taką świadomość miał skoro działał na rynku od wielu lat, w tym w branży olejów przepracowanych a jednoznacznie antykonkurencyjny zapis § 9 ust. 3, który wprowadzał do Umów, celowo narzucał wszystkim dostawcom, ponieważ eliminacja konkurencji wynikała wprost z założeń Strategii Grupy (...). Przy czym na antykonkurencyjny wymiar klauzuli z § 9 ust. 3 Umowy zwracał Rafinerii nawet uwagę jeden z Przedsiębiorców [ (...) s.c. (obecnie (...) sp.j.) – informacja utajniona], gdyż eliminacja konkurencji poprzez podział rynku jest jednym z najbardziej typowych zachowań sprzecznych z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów a pomimo tego Umowy zostały podpisane w niezmienionej treści.

Z tych względów należało uznać, że w przedmiotowej sprawie zachodziły podstawy do nałożenia na powoda kary pieniężnej na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k..

Jeśli chodzi o rzeczywiste wymierzenie kary przez Prezesa UOKiK, Sąd stanął na stanowisku, iż pomimo, że przepis art. 106 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. przewiduje jedynie fakultatywne nałożenie kary, w okolicznościach niniejszej sprawy jest ono konieczne wobec charakteru, wagi oraz czasu trwania naruszenia przez powoda przepisów ustawy, które to naruszenie należy określić jako poważne. Sąd przyjął zatem, że Prezes UOKiK działając w ramach uznania administracyjnego podjął słuszną decyzję o nałożeniu kary. W ocenie Sądu wymierzenie kary zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności.

Ponadto, Sąd miał na względzie, iż Przedsiębiorcom biorącym udział w niedozwolonym porozumieniu, nie będącym jego inicjatorami, także została wymierzona kara pieniężna.

W ocenie Sądu, wymiar kary ustalony przez Prezesa UOKiK uwzględnia zwłaszcza dyrektywy wymiaru kary określone w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów w art. 111, a zatem uwzględnia między innymi okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy.

Przede wszystkim Sąd miał na uwadze, że powód jako ostateczny odbiorca olejów przepracowanych był inicjatorem porozumienia ograniczającego konkurencję na krajowym rynku skupu olejów odpadowych, którego istotą był podział rynku oparty na wzajemnym niekonkurowaniu Przedsiębiorców skupujących oleje odpadowe dla Rafinerii. Powód działał przy tym umyślnie, gdyż jako przedsiębiorca działający profesjonalnie na rynku zdawał sobie sprawę z ograniczeń, jakie nakłada na niego ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów a mimo tego przygotowywał i zawierał Umowy, które naruszały przepisy tej ustawy. Rafineria jako organizator i lider porozumienia kontrolowała przestrzeganie kwestionowanych postanowień umownych, zaś w wymagających tego przypadkach podejmowała stosowne postępowanie, dążąc do realizacji tych postanowień.

Zaznaczenia w tym miejscu wymaga, że porozumienie dotyczące podziału rynku, które powód wykreował jest jednym z cięższych naruszeń prawa konkurencji. Sąd podziela stanowisko prezentowane w doktrynie, iż szczególna szkodliwość porozumień podziałowych wiąże się z tym, że prowadzą one niejednokrotnie do ustalenia określonej struktury rynku, która bynajmniej nie jest strukturą wykreowaną przez funkcjonowanie skutecznej konkurencji (Cezary Banasiński, Eugeniusz Piontek, Komentarz do art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, LEX).

Oddziaływanie tego typu porozumienia jest zatem odczuwalne przez wytwórców olejów przepracowanych, od których oleje były skupowane. Negatywne skutki porozumienia wynikają już tylko z samego faktu zawarcia w umowie handlowej zapisu, na skutek którego uległa zmniejszeniu niepewność co do poczynań konkurentów. W tym kontekście należało uwzględnić okoliczność, iż udział Rafinerii i pozostałych stron postępowania na rynku skupu olejów przepracowanych w 2012 r., a więc w roku, w którym obowiązywały przedmiotowe Umowy handlowe, był istotny (kilkudziesięcioprocentowy). W konsekwencji udział rynkowy produktów objętych porozumieniem był dość znaczny. Oceniając z kolei oddziaływanie praktyki na rynek, na którym porozumienie miało ograniczać konkurencję, należało przyjąć, że na rynku skupu olejów przepracowanych prowadzą działalność również inne podmioty, które posiadają dość istotny udział w tym rynku. Dodatkowo, zastrzec trzeba, że choć porozumienie wprowadzono w życie, w praktyce zdarzały się odstępstwa w respektowaniu przez dostawców deklaracji o nie konkurencji, stąd należało uwzględnić, że porozumienie nie było w istocie restrykcyjnie stosowane. Natomiast Rafineria stosowała tylko niektóre elementy kontroli przestrzegania porozumień. Z tego też względu uznać trzeba, że wpływ przedmiotowego porozumienia na konkurencję był ograniczony, przez co nie zmaterializowały się znaczące szkody dla rynku.

Jednocześnie należy zgodzić się z pozwanym, iż Rafineria posiada silną pozycję na rynku właściwym i z tego też względu pozycja negocjacyjna dostawców olejów odpadowych była mocno ograniczona. Przedmiotowe Umowy zawierane były przez dostawców pod niemalże „ekonomicznym przymusem”. Brak zgody na podpisanie umowy, a w konsekwencji brak współpracy z Rafinerią mógłby oznaczać dla przedsiębiorców trudności w prowadzeniu działalności, tym bardziej, że w większości przypadków przychód osiągany ze współpracy z Rafinerią stanowi istotną część całkowitego przychodu tychże podmiotów.

Sąd wziął pod uwagę, że uczestnictwo powoda w porozumieniu trwało długo, bo aż ponad rok. Najpierw podpisano Porozumienia z 23 maja 2011 r., później z 12 sierpnia 2011 r., ostatecznie ze wszystkimi dostawcami sieci Rafineria zawarła Umowy 1 grudnia 2011 r., które realizowano do czasu utraty mocy ich obowiązywania, tj. 1 stycznia 2013 r. a nie 17 grudnia 2012 r. kiedy uzgodniono nowe warunki współpracy w ramach kolejnych umów, wobec tego, że te nowe warunki wprowadzono dopiero od 1 stycznia 2013 r. Jednocześnie udział powoda w porozumieniu został zaniechany przed wszczęciem postępowania antymonopolowego, co stanowi okoliczność łagodzącą.

Dodatkową okolicznością łagodzącą w przypadku (...) jest współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania. Jak zauważył bowiem Prezes UOKIK Rafineria wykazywała w toku postępowania inicjatywę i często sama informowała, bądź przekazywała dokumenty, będące w jej opinii istotne dla sprawy. Działanie Rafinerii przyczyniło się do sprawnego przeprowadzenia postępowania, co byłoby utrudnione bez woli współpracy z jej strony.

Jeśli chodzi natomiast o przyjęte zasady wyliczenia kary pieniężnej nie budzą one zastrzeżeń Sądu. Sąd stwierdził, iż wysokość kary została ustalona w relacji do ogólnej kwoty przychodu osiągniętego przez Przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. W ocenie Sądu wymierzona kara odnosząca się do przychodu ogółem może być realnie odczuwalna dla przedsiębiorcy, a tym samym spełnić swoją funkcję. Tak więc nie nominalna wysokość kary świadczy o jej wielkości, ale jej procentowy udział w przychodzie, a im wyższe przychody osiągane przez przedsiębiorcę tym wyższy wymiar kary. Ze względu zatem na osiągnięte przez powoda w 2013 r. przychody i duży potencjał Spółki kara pieniężna w mniejszej wysokości niż wymierzona nie spełniłaby swojej funkcji.

Mając powyższe na względzie, Sąd zważył, że orzeczona w stosunku do powoda kara w wysokości 582.532,68 zł jest karą odpowiednią do stopnia naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W ocenie Sądu kara ta spełni w szczególności swoją funkcję represyjną i prewencyjną, zapobiegając podobnym naruszeniom w przyszłości. Sąd uznał, iż wymierzona powodowi przez Prezesa UOKiK kara pieniężna stanowi sankcję o odpowiednim stopniu dolegliwości, proporcjonalnym do wagi naruszenia przepisów ustawy, nie większym niż to niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu nałożonej kary.

W oparciu o wyżej przedstawione motywy Sąd stwierdził, że zaskarżona Decyzja znajduje oparcie w powołanych w niej przepisach prawa, a ustalone okoliczności niniejszej sprawy w pełni uzasadniają nałożenie na powoda kary pieniężnej w wysokości określonej przez Prezesa UOKiK.

Z tych względów Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił wniesione przez powoda odwołanie wobec braku podstaw do jego uwzględnienia na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania w całości, powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu. Na powyższe koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w wysokości 360,00 zł ustalone zgodnie z § 14 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490).

SSO Anna Maria Kowalik