Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 08 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Krośnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 08 maja 2018 r. na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. T.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę kwoty 3.822,86 zł

I.  zasądza od strony pozwanej (...) SA
w W. na rzecz powoda Ł. T. kwotę 3 822,86 zł (słownie: trzy tysiące osiemset dwadzieścia dwa złote i 86/100) wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 08 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty.

II.  zasądza od strony pozwanej (...) SA
w W. na rzecz powoda Ł. T. kwotę 192,00 zł (słownie: sto dziewięćdziesiąt dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 724/18

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Krośnie z dnia 08 maja 2018 r.

Powód Ł. T. domagał się zasądzenia od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 3 822,86 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 08 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że w dniu 31 sierpnia 2009 r. zawarł ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...). Powód liczył w ten sposób na ochronę ubezpieczeniową oraz zaoszczędzenie i pomnożenie zainwestowanych środków pieniężnych. W zamian za ochronę ubezpieczeniową powód wpłacał ubezpieczycielowi określoną kwotowo składkę. W dniu 01 września 2015 r. stosunek ubezpieczenia z pozwanym uległ zerwaniu i zostało dokonane świadczenie wykupu, jednak pozwany potrącił ze środków zgromadzonych na rachunku powoda opłatę za wykup w wysokości 3 822,86 zł, będącą zdaniem powoda opłatą likwidacyjną za rozwiązanie umowy. Powód dodał, że stosowne zapisy OWU w decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr (...) z dnia 23 grudnia
2015 r. zostały uznane za praktyki naruszające zbiorowy interesy konsumentów. Podobne stanowiska w sprawie stosowania klauzul niedozwolonych wyrażone zostało w wyrokach z dnia 11 października 2007 r. (nr wpisu (...)) przeciwko (...) S.A. w W. oraz w wyroku z dnia 25 czerwca 2007 r. (nr wpisu (...)) przeciwko (...) S.A. w S.. Kolejne tego rodzaju zapisu zostały umieszczone w Rejestrze Klauzul Niedozwolonych pod numerem (...), (...), (...), (...), (...), (...) w wyniku spraw toczących się przeciwko towarzystwom ubezpieczeń jak (...) Towarzystwa (...) S.A. czy (...) Towarzystwo (...) S.A.
W związku z tym, że postanowienia umowne zawierają klauzule niedozwolone, na podstawie art. 385 ¹ § 1 kc., nie wiążą one konsumenta. Zapis OWU dotyczący opłaty za wykup nie obowiązywał w stosunku do klientów, a sama pieniężna pobrana przez pozwanego uzyskana została bezprawnie.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Krośnie
w dniu 04 grudnia 2017 r. sygn. akt I Nc 2380/17, którym uwzględniono żądanie pozwu w całości, strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz
o zasądzenie od strony powodowej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, że umowa została własnoręcznie popisana przez powoda, który również potwierdził, że otrzymał pakiet ubezpieczeniowy zawierający między innymi polisę oraz obowiązujące ogólne warunki ubezpieczenia, które były podstawą do zawarcia umowy ubezpieczenia. Powód nie zgłaszał wątpliwości co do treści OWU, co więcej nie zgłaszał ich zarówno w dacie podpisania wniosku, jaki po dacie otrzymania dokumentów. Powód mógł też zgodnie z OWU bez żadnych konsekwencji w terminie 30 dni od daty podpisania umowy od niej odstąpić, czego nie uczynił, co więcej rozpoczął płacenie składek i był objęty ochroną ubezpieczeniową. W związku z rozwiązaniem umowy, pozwany dokonał ustalenia wartości wykupu polisy, którego podstawą były postanowienia OWU i załączona do nich Tabela. Zapisy dotyczące rezygnacji z ubezpieczenia oraz definicje pojęć z tym związane zostały napisane więcej niż prostym językiem, dla całkowitego ułatwienia klientowi ich zrozumienia; podobnie sytuacja miała się odnośnie zapisów w Tabeli. Powodowi doręczono tak polisę, jak i ogólne warunki ubezpieczenia. Tym samym wzorzec umowny jest dla powoda wiążący zgodnie z art. 384 k.c., a treść umowy ubezpieczenia kształtują OWU.

Ubezpieczyciel podniósł, że w świetle obowiązujących przepisów regulujących działalność ubezpieczycieli oraz w świetle treści umowy ubezpieczenia nie ulega wątpliwości, że w umowach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w razie rozwiązania tych umów ubezpieczyciel może ustalać zasady wykupu polis (vide art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej). Odnosząc się do kwestii kosztów i ryzyka podniósł, że podstawowym kosztem ubezpieczyciela związanym z zawarciem umowy ubezpieczenia są koszty akwizycji (amortyzowane w czasie trwania umowy), koszty związane z zawieraniem i odnawianiem umów ubezpieczenia. Biorąc pod uwagę wysokie koszty ponoszone przez pozwanego w związku z zawarciem umów ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, dochodowość tych umów dla pozwanego warunkowana jest długością ich trwania. Dopiero wówczas gdy umowa trwa odpowiednio długo, wysokie koszty poniesione na początku jej trwania (głównie koszty pośrednictwa), mogą zostać pokryte zyskami osiąganymi w kolejnych latach. Celem ustalenia wartości wykupu nie jest więc w żadnym razie osiągnięcie zysku, a skompensowanie poniesionych kosztów.

W ocenie strony pozwanej żadne z postanowień OWU nie narusza art. 385 ¹ k.c., gdyż stwierdzenie abuzywności postanowień wzorca umownego wymaga zaistnienia wszystkich łącznie przesłanek określonych w powołanym przepisie. W celu uznania postanowień OWU za niedozwolone należałoby wykazać, że postanowienia te nie zostały uzgodnione indywidualnie, nie dotyczą sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron oraz zostały ukształtowane w ten sposób, że prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami. Powód w żaden sposób nie wykazał powyższych okoliczności. Pozwany wskazał także, że postanowienia OWU regulujące wysokość świadczenia wykupu w poszczególnych latach trwania umowy określają świadczenia główne. Pozwany wskazał, że zgodnie z treścią OWU wykup polisy polega na wypłacie ubezpieczającemu wartości wykupu. Polisa ma wartość wykupu równa sumie wartości polisy i wartości dodatkowej, pomniejszonej o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej, wysokość powyższych opłat została określona w Tabeli opłat i limitów. Powód mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodowego nie wykazał, że postanowienia OWU, mające zastosowanie do zawartej umowy ubezpieczenia, miały charakter niedozwolonych postanowień umownych, a fakt uznania za klauzulę abuzywną postanowienia stosowanego przez innego ubezpieczyciela o podobnej (ale nie tożsamej) treści nie ma dla oceny tego faktu decydującego znaczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód Ł. T. zawarł z pozwanym (...) S.A. umowę ubezpieczenia na życie, polisa nr (...), rodzaj ubezpieczenia (...). Składka miesięczna wynosiła 300,00 zł. Polisa została wystawiona w dniu 31 sierpnia 2009 r. i w tym dniu również rozpoczęło się ubezpieczenie. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Suma ubezpieczenia została określona na kwotę 5 000,00 zł.

Załącznikiem do umowy ubezpieczenia były Ogólne Warunki Ubezpieczenia oraz Tabela Opłat. W tabeli opłat ubezpieczyciel wyszczególnił opłaty: administracyjną, za zmianę podziału składki regularnej pomiędzy poszczególne fundusze, za przeniesienie jednostek uczestnictwa, za zarządzanie funduszami własnymi, portfelami modelowymi oraz opłaty za wykup wartości polisy.
W zależności od roku polisy, opłata za wykup była kształtowana procentowo,
w zależności od wartości polisy utworzonej ze składki początkowej: w pierwszym, drugim i trzecim roku polisy było to 100%, w czwartym 80%, piątym 65%, szóstym 55%, siódmym 45%, ósmym 35%, dziewiątym 25%, dziesiątym 15%, jedenastym
i następne 0%.

W dniu 14 września 2009 r. powód podpisał potwierdzenie doręczenia pakietu ubezpieczeniowego polisy nr (...). Ł. T. złożył oświadczenie, że w tym dniu otrzymał pakiet ubezpieczeniowy zawierający między innymi polisę ubezpieczeniową, w dniu podpisania wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia otrzymał ogólne warunki ubezpieczenia obowiązujące w tym dniu, które były podstawą do zawarcia umowy ubezpieczenia.

Zgodnie z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia na Życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) OWU (...).05.2008, (...) S.A. zobowiązywało się wypłacić świadczenie
w wypadku zajścia z życiu ubezpieczonego zdarzenia przewidzianego w umowie,
a ubezpieczający zobowiązywał się terminowo opłacać składki. Przedmiotem ubezpieczenia wg postanowień umowy było życie i zdrowie. Zakres ubezpieczenia miał obejmować śmierć ubezpieczonego w okresie udzielania ochrony ubezpieczeniowej. Odpowiedzialność Towarzystwa miała polegać na wypłacie uposażonemu świadczenia równego wyższej z wartości: sumy ubezpieczenia lub wartości polisy; ponadto Towarzystwo zobowiązało się wypłacić wartość dodatkową, o ile ona istniała. W artykule VI pkt 4 umowy zastrzeżono, że ubezpieczający ma prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia. Umowa ulegała natomiast rozwiązaniu m.in.
w przypadku śmierci ubezpieczonego – w dniu śmierci, wypłacenia wartości wykupu – w dniu dokonania przez towarzystwo wypłaty wartości wykupu.

W artykule IX OWU określono warunki wykupu polisy. Wykup polisy polegał na wypłacie ubezpieczającemu wartości wykupu. Przed upływem 3 lat od początku okresu ubezpieczenia polisa miała wartość wykupu równą wartości dodatkowej, jeżeli ona istniała, pomniejszonej o opłatę za całkowitą wypłatę wartości dodatkowej. Po upływie 3 lat od dnia rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej, pod warunkiem opłacenia wszystkich składek regularnych wymagalnych w tym okresie, polisa miała wartość wykupu równą sumie: wartości polisy, pomniejszonej o opłatę za wykup wartości polisy i wartości dodatkowej, pomniejszonej o opłatę za całkowitą wypłatę wartości dodatkowej. Wysokości powyższych opłat podane były w Tabeli opłat
i limitów. Towarzystwo zostało zobowiązane do wypłaty wartości wykupu polisy
w terminie 30 dni od daty umorzenia jednostek uczestnictwa, zgodnie z postawieniami ust. 4. Zgodnie z OWU, Towarzystwo dokonywało wypłaty wartości wykupu lub wartości dodatkowej (całkowitej lub częściowej) po otrzymaniu oświadczenia ubezpieczającego, złożonego na formularzu towarzystwa i potwierdzeniu jego tożsamości.

Powód dokonywał regularnych wpłat składek, a w 2015 r. zdecydował się na rozwiązanie umowy. Stosunek łączący strony uległ rozwiązaniu w dniu 1 września 2015 r. W dniu 11 września 2015 r. strona pozwana dokonała rozliczenia środków zgromadzonych na rachunku powoda, których całość wyniosła 20 035,23 zł. Pozwany nie wypłacił powodowi całej tej kwoty, zatrzymując kwotę 3 822,86 zł tytułem opłaty za wykup.

Ł. T. pismem z dnia 04 maja 2016 r. wezwał pozwanego do zwrócenia pobranej opłaty za wykup, jednak bezskutecznie.

/ dowód: polisa ubezpieczeniowa nr (...) wraz z tabelą opłat – k. 10; Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi (...) k. 14-25; potwierdzenie realizacji wypłaty z 11.09.2015 r. – k. 9; wezwanie do zapłaty z 04.05.2016 r. z potwierdzeniem odbioru – k. 7-8; pismo strony pozwanej z 07.06.2016 r. – k. 6; potwierdzenie doręczenia pakietu ubezpieczeniowego – k. 47; wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia – k. 48/

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych wyżej dowodów. Przedłożone w sprawie dokumenty Sąd uznał za wiarygodne jako, że zostały one sporządzone przez osoby do tego uprawnione i brak jest okoliczności podważających ich wiarygodność; nie były również kwestionowane przez strony.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie jest sporny, nie budzi również żadnych wątpliwości Sądu. Niewątpliwie Ł. T. zawarł w dniu 31 sierpnia 2009 r. ze stroną pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...), której częścią były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie (...). Powód w dniu 14 września 2009 r. podpisał zaznajomienie się z OWU (k. 47). Ani umowa zawarta z powodem, ani dołączone do umowy OWU nie określają w żaden sposób, jakie koszty (na które powołuje się strona pozwana w sprzeciwie) mają zostać pokryte z naliczonej opłaty za wykup.

Zgodnie z tabelą opłat dołączoną do OWU, opłaty za wykup stanowiły procentowe wartości polisy utworzonej ze składki regularnej, procent był określany
w zależności od roku polisy; w pierwszych trzech latach obowiązywania umowy było to 100%, od 11 roku polisy stawka wynosiła 0%. Umowa została przez powoda rozwiązana we wrześniu 2015 r., a pozwany pobrał opłatę za wykup w kwocie 3 822,86 zł (k. 9). Nie budzi również żadnych wątpliwości, że powód w sposób należyty wywiązywał się z zawartej umowy tj. opłacał składki wynikające z umowy
i wzorca umownego; bezsporna jest wreszcie wysokość środków zgromadzonych przez powoda na jego rachunku rozliczeniowym.

Odmienna jest natomiast ocena prawna dokonana przez strony procesu, a spór koncentrował się przede wszystkim na zasadności (prawidłowości) ustalania oraz pobierania przez stronę pozwaną opłaty likwidacyjnej, tzw. opłaty za wykup wartości polisy (Tabela Opłat k. 10v, 23v-24) w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia.

Podstawą odpowiedzialności strony pozwanej była zawarta pomiędzy stronami umowa ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia uregulowana w art. 805 i n. kc, jak również w pozakodeksowych aktach normatywnych dotyczących ubezpieczeń,
w szczególności w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 z późn. zm.), nie jest ukształtowana jako umowa konsumencka, lecz jako typ umowy co najmniej jednostronnie profesjonalnej, po stronie ubezpieczającego, który zawiera umowę „w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa". Niewątpliwie strona pozwana ma status przedsiębiorcy
w rozumieniu treści przepisu art. 43 ¹ kc. Analiza umowy nie pozostawia również wątpliwości, że powód, zawierając polisę ubezpieczenia na życie, z całą pewnością działał jako konsument. Zgodnie z treścią przepisu art. 22 ¹ kc za konsumenta uważa się bowiem osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową. Status prawny stron nie był sporny
w niniejszej sprawie.

Stosownie zaś do treści art. 385 ¹ § 1 kc, postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Umowy te zgodnie z art. 385 ¹ kc podlegają kontroli pod względem zgodności z dobrymi obyczajami oraz interesami konsumentów. Postanowienia umów sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta nie wiążą go. W myśl art. 385 ² kc, oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść. Klauzulę generalną zawartą w art. 385 ¹ kc uzupełnia przykładowa lista „niedozwolonych postanowień umownych” zamieszczona w art. 385 ³ kc. Obejmuje ona najczęściej spotykane w praktyce, klauzule, które uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami i zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków i ryzyka między stronami, prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Chodzi tu o takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta), z góry,
w oderwaniu od konkretnych okoliczności, stawiają w gorszym (trudniejszym) położeniu. Zamieszczenie w umowie któregoś z postanowień objętych wyliczeniem znacząco ułatwia wykazanie, że wypełnia ono przesłanki „niedozwolonego postanowienia umownego”. Artykuł 385 ³ kc ustanawia domniemanie, że klauzula umowna o określonej treści jest „zakazanym postanowieniem umownym”. To „domniemanie” działa „w razie wątpliwości”, a zatem wówczas, gdy pojawią się wątpliwości co do tego, czy dopuszczalne jest posłużenie się określoną klauzulą
w obrocie. Wątpliwości te należy przesądzić, z mocy art. 385 ³ kc, na rzecz uznania danego postanowienia za niedozwolone. W innych przypadkach przedsiębiorca musi wykazać, że wprowadzona do umowy klauzula, chociaż o „niedozwolonym” brzmieniu, nie kształtuje praw (obowiązków) konsumenta „w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy”. Strona, kwestionując klauzulę wzorca, nie musi jednocześnie przyporządkować jej do jednej z klauzul objętej wyliczeniem. W tym zakresie odpowiedniej kwalifikacji dokonuje Sąd.

Klauzula „sprzeczności z dobrymi obyczajami” nawiązuje do wyobrażeń
o uczciwych, rzetelnych działaniach stron. Istotą dobrych obyczajów, jak wskazuje się w literaturze, jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, wskutek czego sprzeczne z nimi są działania wykorzystujące m.in. niewiedzę, brak doświadczenia drugiej strony, naruszanie zasady równorzędności stron. Natomiast naruszenie interesów konsumenta, przy czym w grę wchodzi tu szerokie ich rozumienie, obejmujące oprócz interesu ekonomicznego także kwestie związane z niewygodą organizacyjną, mitręgą czy stratą czasu, musi być rażące (por. m. in. wyrok Sądu (...) z 18.11.2013 r., XVII AMC 12373/12, L.).

Jak słusznie podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2005 r. (I CK 832/04, Biuletyn SN 2005/11/13) „rażące naruszenie interesów konsumenta”
w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw
i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie wskazane
w tym przepisie formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw
i obowiązków konsumenta.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że umowa została zawarta przez konsumenta (powoda Ł. T.)
z przedsiębiorcą (strona pozwaną). Zapisy OWU z całą pewnością stanowią wzorzec umowny. Pod pojęciem wzorca umownego (ogólnych warunków umów, formularzy umów, regulaminów, taryf, instrukcji), w świetle treści przepisu art. 384 kc, rozumie się przygotowane z góry przez proponenta, przed zawarciem umowy, postanowienia kształtujące treść stosunku prawnego wiążącego strony, a ten warunek został spełniony przez analizowany zapis polisy i OWU.

W ocenie Sądu opłata za wykup (opłata likwidacyjna) jest niedozwoloną klauzulą umowną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. 1 kc. Zakwestionowane przez powoda postanowienie, wprowadzające opłatę za wykup wartości polisy, nie zostało uzgodnione z powodem indywidualnie, ponieważ powód nie miał żadnego wpływu na jego treść. Stosowane przez pozwanego wzorce umowne nie zawierają definicji „opłaty za wykup wartości polisy” ani wskazania jakie świadczenia się na nią składają. Powód, zawierając umowę, nie został poinformowany, na poczet jakich należności ta opłata zostanie pobrana. Nie dowiedział się, że strona pozwana ponosi koszty akwizycji, koszty wystawienia lub likwidacji polisy, koszty badań lekarskich, reklamy itp., ani jaka jest ich wysokość. Nie były one w jakikolwiek sposób objęte treścią umowy, a odwołanie się do nich przez pozwanego dopiero w toku procesu stanowi niedopuszczalną próbę legitymizacji pobranej opłaty za wykup i nie może wiązać powoda. Narusza to obowiązek rzetelnego i kompletnego informowania konsumentów o istotnych okolicznościach dotyczących praw i obowiązków w zakresie łączącego strony stosunku prawnego (tak też m. in. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotów
w W. w wyroku z dnia 5 sierpnia 2014 r., sygn. akt I C 508/14).

Koszty akwizycji, na które powoływała się strona pozwana w sprzeciwie, nie wynikają ani z umowy, ani z OWU, w ocenie Sądu zostały „stworzone” na użytek niniejszego procesu. Należy również zaznaczyć, że strona pozwana pobierała także inne opłaty (administracyjne i za zarządzanie), z których wspomniane koszty mogły być pokrywane.

Nie ma również znaczenia, w ocenie Sądu, podnoszony przez stronę pozwaną zarzut, że zapisy OWU zostały sformułowane w sposób jasny i klarowny, a powód miał możliwość zapoznania się z ich treścią i ewentualnego odstąpienia od umowy. Nie chodzi bowiem o samą instytucję opłaty likwidacyjnej, ale o sposób jej obliczania jako ułamek procentowy zgromadzonych środków, co jest niedozwolone w świetle art. 385 ¹ § 1 zd. 1 kc. Ustalenie wysokości tej opłaty w sposób całkowicie oderwany od kosztów, jakie ponosi ubezpieczyciel w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy, jest klauzulą niedozwoloną. Tego rodzaju zastrzeżenie z jednej strony praktycznie pozbawia konsumenta uprawnienia do wypowiedzenia umowy (art. 385 ³ pkt 14 k.c.), a z drugiej strony nakłada na niego nadmiernie wygórowane świadczenie na wypadek odstąpienia od umowy ( (...) pkt 17 kc).

Ponadto należy zaznaczyć, że przejęcie przez ubezpieczyciela znacznej części zgromadzonych środków w oderwaniu od rozmiarów uiszczonej składki rażąco narusza interes konsumenta oraz jest wyrazem nierówności stosunku zobowiązaniowego, kształtując obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami (tak SN w wyroku z dnia 18.12.2013 r. I CSK 149/13).

Stosowanie przez ubezpieczycieli opłat likwidacyjnych w rażąco wygórowanej wysokości zostało uznane w orzecznictwie za niedozwolone (por. m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26.06.2012 r., VI ACa 87/12, Legalis nr 740911). W uzasadnieniu tego wyroku Sąd podkreślił, że także niższe opłaty likwidacyjne są klauzulami niedozwolonymi, jeżeli są ustalane w sposób ryczałtowy i w ogólnych warunkach ubezpieczenia nie wskazano w żaden sposób, jakie koszty mają być
z takich opłat pokrywane.

Nie można, zdaniem Sądu, podzielić stanowiska strony pozwanej, jakoby opłata za wykup w umowie ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym była świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. 2 kc. Treść przepisu art. 805 kc nie pozostawia wątpliwości, że głównym świadczeniem ubezpieczającego jest zapłata składki, a ubezpieczyciela jest nazwane ochroną ubezpieczeniową (tak M. Orlicki (w:) J. Panowicz-Lipska (red.), System prawa prywatnego, tom 8: Prawo zobowiązań – część szczegółowa, Warszawa 2004, s. 669). W realiach niniejszej sprawy świadczenie ubezpieczającego miało polegać na wypłacie świadczenia na wypadek zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego lub świadczenia wykupu. Sama nazwa wskazanej opłaty tj. opłata za wykup, jak również stosowanych przez stronę pozwaną wzorców umownych wskazują, że opłata ta stanowiła świadczenie konsumenta, nie będące świadczeniem głównym, za bliżej nieokreślone czynności pozwanej. Tym samym nie można uznać ustalonej w art. IX OWU i Tabeli Opłat opłaty za wykup za świadczenie główne stron i odmówić ubezpieczającemu ochrony stosowanej dla konsumenta w wypadku zastosowania niedozwolonych klauzul umownych we wzorcach, nawet jeśli strona powodowa nie zawarła tej umowy pod wpływem przymusu i miała możliwość odstąpienia od umowy w ustalonym przez strony terminie.

Jak wspomniano, świadczeniem głównym powoda był obowiązek płacenia składki, a pozwanego obowiązek wypłaty ustalonej sumy na wypadek zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego lub świadczenie wykupu. Trzeba podkreślić, że opłata za wykup to nie to samo co wykup, tak więc argumentacja przedstawiona przez pozwanego oraz cytowane przez niego orzeczenia, które odnoszą się do świadczenia wykupu, są chybione (k. 40-45). Opłata za wykup ma charakter dodatkowy, nie jest przewidziana w sytuacji dłuższego trwania umowy (powyżej 11 lat) i zdaniem Sądu ma charakter zbliżony do kary umownej na wypadek nie wywiązania się w całości
z umowy.

Podsumowując, zatrzymana przez stronę pozwaną opłata za wykup, a więc de facto opłata likwidacyjna, bowiem różnica pomiędzy nimi sprowadza się wyłącznie do nomenklatury, w wysokości 3 822,86 zł, jest niedozwoloną klauzulą umowną
w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. 1 kc i nie wiąże powoda Ł. T.. W pozostałym zakresie strony są związane umową. Tym samym powód zasadnie domaga się od strony pozwanej zwrotu kwoty nienależnie ustalonej z tytułu opłaty za wykup wartości polisy w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia na życie, jako że kwota ta stanowi świadczenie nienależne, a pozwany pozostaje bezpodstawnie wzbogacony kosztem powoda (art. 405 i art 410 kc).

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd, na podstawie powołanej umowy, art.
385 ¹ § 1 zd. 1 kc oraz art. 405 kc, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3 822,86 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 08 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I wyroku).

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 kc zgodnie z żądaniem pozwu. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wynika z ustawy, a termin jego spełnienia nie jest oznaczony wolą stron ani nie wynika z ustawy. Określenie terminu jego spełnienia następuje zatem poprzez czynność wezwania do zapłaty, określoną
w art. 455 kc (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, I ACa 1051/14). Powód wezwał stronę pozwaną do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem pismem z dnia
04 maja 2016 r. ustalając termin na 30 dni od dnia doręczenia pisma. Strona pozwana odpowiedziała na wskazane wezwanie do zapłaty pismem z dnia 07 czerwca 2016 r. odmawiając zwrotu pobranej opłaty, tak więc co najmniej od następnego dnia (od
08 czerwca 2016 r.) popadła w opóźnienie. Należy więc stwierdzić, że żądanie zasądzenia odsetek od dnia 08 czerwca 2016 r. było zasadne.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 kpc. Na koszty postępowania należne stronie powodowej składa się jedynie opłata od pozwu w wysokości 192,00 zł i taką kwotę Sąd zasądził na rzecz powoda w pkt II wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)