Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący- Sędzia SO Marek Paczkowski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2018 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko R. L.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Grudziądzu

z dnia 13 marca 2018 r.

sygn. akt I C 2242/17

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1)  w punkcie III. (trzecim) sentencji w ten sposób, że oprócz kwoty zasądzonej w punkcie II. (drugim) sentencji zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 568,44 zł (pięćset sześćdziesiąt osiem złotych i 44/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 lipca 2017r. do dnia zapłaty i oddala powództwo w pozostałej części;

2)  w punkcie IV. (czwartym) sentencji tylko o tyle, że w miejsce kwoty 548,93zł zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 592,76zł (pięćset dziewięćdziesiąt dwa złote i 76/100);

II. oddala apelację w pozostałej części;

III. ustala, iż koszty procesu w instancji odwoławczej ponosi powód.

VIII Ca 393/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Grudziądzu wyrokiem z dnia 13 marca 2018 roku w sprawie z powództwa (...) S.A. w B. przeciwko R. L. o zapłatę

I.  umorzył postępowanie w zakresie dotyczącym żądania zasądzenia na rzecz powoda kwoty 1.740,00zł;

II.  zasądził od pozwanej R. L. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 324,06 zł wraz z odsetkami umownymi naliczanymi w stosunku rocznym według stopy procentowej stanowiącej dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, poczynając od dnia 19 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;

III.  oddalił powództwo w pozostałej części;

I.  zasądził od pozwanej R. L. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 548,93zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

W dniu 7 września 2016 roku R. L. zawarła z (...) S.A. w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), na podstawie której udzielono jej pożyczki w kwocie 6.000,00 zł (całkowita kwota pożyczki), przy czym na rachunek bankowy pozwanej przekazana została kwota 2.861,15 zł, a kwota 3.138,85 zł została przeznaczona na spłatę innych zobowiązań pozwanej wobec pożyczkodawcy. W podpisanej umowie pozwana zobowiązała się do spłaty na rzecz pożyczkodawcy w 36 miesięcznych ratach kwoty 12.924,00 zł, na którą złożyły się: a) kwota udzielonej pożyczki w wysokości 6.000,00 zł, b) opłata przygotowawcza w wysokości 129,00 zł, c) wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 4.947,00 zł, d) odsetki umowne w wysokości 948,00 zł, e) opłata za usługę (...) w wysokości 900,00 zł. Usługa (...) oznaczała możliwość jednorazowego odroczenia terminów płatności maksymalnie dwóch rat albo bezpłatnego obniżenia o 50 % maksymalnie czterech kolejnych rat, przy czym odroczone raty lub części odroczonych rat i tak musiałaby zostać spłacone, ale w dodatkowym okresie kredytowania (pkt 15. umowy). Zabezpieczeniem pożyczki był podpisany przez R. L. weksel in blanco,
w którym zobowiązała się ona do dokonania zapłaty na rzecz (...) S.A. w B.. Zgodnie z deklaracją wekslową pożyczkodawca był uprawniony do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu wynikającemu z umowy łącznie z faktycznie poniesionymi kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego.

W punkcie 8. umowy zastrzeżono, że pożyczkodawca może z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzieć umowę i wypełnić wystawiony weksel, jeżeli opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Pismem z dnia 18 czerwca 2017 roku (...) S.A. w B. wypowiedział R. L. umowę pożyczki gotówkowej nr (...) z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, a w dniu 7 września 2017 roku wypełnił weksel in blanco podpisany przez pozwaną, określając wysokość zobowiązania na kwotę 10.478,06 zł.

Do dnia 2 marca 2018 roku (dzień zamknięcia rozprawy) R. L. wpłaciła na rzecz (...) S.A. w B. łącznie kwotę 5.700,00 zł tytułem spłaty pożyczki gotówkowej nr (...).

R. L. ma 65 lat i utrzymuje się z emerytury w wysokości 1.880,00 zł miesięcznie, przy czym z uwagi na zajęcie komornicze pozwana otrzymuje co miesiąc jedynie kwotę 1.400,00 zł. Pozwana od śmierci męża, która nastąpiła w lutym 2017 roku, mieszka sama i leczy się na depresję.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne i dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a także na podstawie przesłuchania pozwanej R. L..

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że (...) S.A. w B. udzielił R. L. pożyczki w kwocie 6.000,00 zł. Taka kwota została oddana do dyspozycji pozwanej i zgodnie z art. 720 § 1 kc taką kwotę pozwana powinna zwrócić pożyczkodawcy. Wątpliwości Sądu Rejonowego nie budzi też naliczona przez powoda kwota odsetek w wysokości 24,06 zł. W ocenie Sądu Rejonowego powód nie wykazał natomiast w niniejszej sprawie zasadności obciążania pozwanej: a) opłatą przygotowawczą i wynagrodzeniem prowizyjnym w łącznej wysokości 5.076,00 zł, b) opłatą za usługę (...) w wysokości 900,00 zł, c) odsetkami umownymi w wysokości 948,00 zł.

Zdaniem Sądu Rejonowego niedopuszczalne jest obciążanie pożyczkobiorcy jakimkolwiek zryczałtowanym odszkodowaniem przekraczającym kwotę odsetek maksymalnych naliczanych od wymagalnego zadłużenia. Odsetki maksymalne limitują bowiem wysokość wynagrodzenia należnego pożyczkodawcy w związku z udzieleniem pożyczki, a ich wysokość jest przy tym ograniczona z uwagi na treść art. 359 § 2 ¹ k.c., który wprowadza maksymalną wysokość odsetek wynikających z czynności prawnych.

W niniejszej sprawie powód nie wykazał, aby w związku z zawarciem z pozwaną umowy pożyczki rzeczywiście poniósł koszty w wysokości 5.076,00 zł. W ocenie Sądu Rejonowego obciążenie pozwanej taką kwotą jest zatem próbą osiągnięcia przez powoda dodatkowego wynagrodzenia przekraczającego wysokość zastrzeżonych odsetek maksymalnych. Postanowienia umowy są zatem w tym zakresie nieważne w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. jako zmierzające do obejścia prawa (art. 483 § 1 k.c. i 359 § 2 ¹ k.c.). Przede wszystkim musi budzić uzasadnione wątpliwości obciążanie pozwanej wynagrodzeniem prowizyjnym w wysokości 4.947,00zł, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod uwagę wysokość udzielonej pożyczki (6.000,00 zł), nie wspominając już o kwocie, jaką pozwana otrzymała na konto (2.861,15 zł). R. L. nie kwestionowała jednak tego, że kwota 3.138,85 zł, stanowiąca część udzielonej pożyczki została przeznaczona na spłatę trzech poprzednich pożyczek udzielonych pozwanej przez powoda. W konsekwencji Sąd Rejonowy nie mógł weryfikować istnienia i wysokości wierzytelności, wynikających ze wcześniejszych umów zawieranych przez strony.

Powyższe rozważania dotyczą także wynagrodzenia za korzystanie z usługi (...). Wysokość tego wynagrodzenia (900zł) w zamian za możliwość odroczenia płatności 50% maksymalnie czterech rat (w kwocie po 359,00 zł każda), które miały i tak zostać spłacone, tyle że w dodatkowym okresie kredytowania, jest w sposób oczywisty rażąco wygórowana i stanowi w istocie dodatkowe wynagrodzenie pożyczkodawcy. „Usługa” ta w żadnej mierze nie była korzystna dla pozwanej, gdyż znacznie bardziej opłacalne byłoby po prostu odłożenie przez pozwaną kwoty 900,00 zł na wypadek problemów ze spłatą rat.

Jeżeli chodzi zaś odsetki w kwocie 948,00 zł, to powód nie wykazał, w jaki sposób (od jakich kwot i za jaki okres) zostały one wyliczone.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy uznał, że na podstawie umowy pożyczki gotówkowej nr (...) R. L. zobowiązana była do zwrotu powodowi kwoty 6.024,06zł. Z tego zobowiązania pozwana wywiązała się do kwoty 5.700,00zł, a w konsekwencji wytoczone powództwo zasługiwało na uwzględnienie do kwoty 324,06 zł.

Z uwagi na skuteczne cofnięcie pozwu Sąd Rejonowy na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w punkcie I. wyroku umorzył postępowanie w sprawie w zakresie dotyczącym żądania zasądzenia na rzecz powoda kwoty 1.740zł.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł powód zaskarżając wyrok w pkt III. i IV. sentencji i zarzucił wyrokowi:

- naruszenie art. 385 ¹ §1 k.c. w związku z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim przez przyjęcie, że wysokość opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia umownego oraz wynagrodzenia za (...) zawarte w umowie pożyczki nr (...) wiążącej strony są niedopuszczalne, podczas gdy kwoty te nie przekraczają limitu kosztów pozaodsetkowych zawartych w ustawie i kredycie konsumenckim,

- art. 359 §1 k.c. w związku z pkt 1.2. umowy pożyczki oraz art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim przez przyjęcie, że odsetki umowne nie należą się powódce, ponieważ nie wykazała ona, w jaki sposób zostały one wyliczone, podczas gdy wynikają one z czynności prawnej, to jest zawartej umowy pożyczki.

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda dodatkowo kwoty 6924zł z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 19.07.2017r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów za obie instancje.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowa zasadna.

Na wstępie należy zauważyć, iż ustalenia faktyczne Sądu I instancji były prawidłowe, znajdowały oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, ocenionym należycie, bez naruszenia granic swobody sędziowskiej. W konsekwencji Sąd Okręgowy podzielił je w całości i przyjął za własne. W związku z tym nie istniała już potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. postanowienie SN z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 156/13, LEX nr 1365587).

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ocenił, iż powód nie jest uprawniony do żądania od pozwanej należności z tytułu prowizji i usługi (...). Obciążenie pozwanej wynagrodzeniem prowizyjnym należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i przepisami regulującymi kwestię odsetek maksymalnych. Zwykłym wynagrodzeniem w związku z udzieleniem pożyczki są odsetki, natomiast pobranie wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie niewiele niższej od udzielonej pożyczki stanowi wyłącznie dodatkowe źródło zysku przedsiębiorcy i nie znajduje podstawy prawnej. Żądane przez powoda wynagrodzenie prowizyjne to w istocie ukryta forma odsetek od pożyczonego kapitału. Również postanowienia dotyczące usługi (...) Sąd Okręgowy uznaje za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i prowadzące do obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa. W żaden sposób usługa, jaką w ramach tego pakietu oferował powód nie jest ekwiwalentna wobec kwoty 900 zł, jaką została obciążona pozwana. Pakiet uprawniał pozwaną do tego, aby odroczyć termin płatności 2 kolejnych rat, ewentualnie obniżyć o 50% wysokość maksymalnie 4 kolejnych rat, przy czym odroczone raty lub obniżone raty miałyby zostać spłacone w dodatkowym okresie kredytowania. Tym samym powód otrzymałby kwotę 900 zł tylko za to, że część rat zostanie zapłacona w późniejszym terminie, przy niezmienionej ich wysokości.

Natomiast w odmienny sposób niż Sąd Rejonowy należy ocenić kwestie związane z obowiązkiem zapłaty odsetek umownych oraz opłaty przygotowawczej.

Z umowy pożyczki wynika jednoznacznie, że pozwana przyjęła na siebie obowiązek zapłaty odsetek od pożyczki w wysokości 9,74% w skali roku (pkt 1.2. umowy). Obciążenie pozwanej odsetkami w takiej wysokości było uprawnione. Z harmonogramu spłat wynika, że odsetki były płatne w ramach każdej z miesięcznych rat. Z niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego, podzielonych przez Sąd Okręgowy wynika, że powód dokonał wypowiedzenia umowy pożyczki pismem z dnia 18.06.2017r. Pismo to zostało doręczone pozwanej w dniu 26.06.2017r., a zatem z dniem 26.07.2017r. pozwana winna zwrócić powodowi niespłacony kapitał pożyczki. Od tego dnia również nie była zobowiązana, aby opłacać odsetki wynikające z umowy stanowiące wynagrodzenie powoda za korzystanie z jego środków pieniężnych przez okres trwania umowy pożyczki. Do dnia 26.07.2018r. należne były powodowi raty za okres od października 2016r. do lipca 2017r., a łączna wysokość odsetek wchodzących w skład tych rat wynosiła 439,44zł, co Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o harmonogram spłat.

Zdaniem Sądu Okręgowego powód jest uprawniony do otrzymania od pozwanej opłaty przygotowawczej. Jest oczywiste, że powód przygotowując umowę pożyczki, jaką zawarł z pozwaną podjął pewne czynności związane z analizą jej sytuacji finansowej. Z dokonaniem takich działań wiąże się konieczność poniesienia kosztów. Ścisłe ustalenie wysokości opłaty przygotowawczej adekwatnej do poniesionych przez powoda kosztów jest w niniejszej sprawie nader utrudnione, a zatem znajduje zastosowanie art. 505 ⁶ §3 k.p.c. Zdaniem Sądu Okręgowego kwota dochodzona przez powoda tytułem opłaty przygotowawczej jest odpowiednia przy uwzględnieniu wysokości pożyczki i możliwych czynności, jakie wykonał powód przed udzieleniem pożyczki pozwanej. Nie można także przyjąć, że sam fakt obciążenia pożyczkobiorcy obowiązkiem zapłaty opłaty przygotowawczej jest próbą obejścia prawa.

Reasumując należy wskazać, że pozwana winna zapłacić powodowi następujące kwoty: 6000zł tytułem zwrotu kapitału pożyczki, 439,44zł tytułem odsetek umownych, 129zł tytułem opłaty przygotowawczej, 24,06zł tytułem odsetek za opóźnienie, co daje łącznie kwotę 6592,50zł. Pozwana zapłaciła powodowi kwotę 5700zł, a zatem winna jeszcze zapłacić kwotę 892,50zł (6592,50– 5700 = 892,50). Po odliczeniu kwoty zasądzonej przez Sąd Rejonowy należało dodatkowo zasądzić od pozwanej na rzecz powoda kwotę 568,44zł.

Brak było podstaw do zasądzenia odsetek umownych za opóźnienie od dodatkowo zasądzonej kwoty, gdyż powód nie wykazał podstawy prawnej do takiego zasądzenia. Tym samym konieczne było zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie na mocy art. 481 §2 k.c.

Konsekwencją zasądzenia wyższej kwoty na rzecz powoda jest konieczność zmiany rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu. Podstawą prawną rozstrzygnięcia jest art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. Powód wygrał ostatecznie proces w 28%, a ponosząc koszty na poziomie 2117zł, winien otrzymać od pozwanej kwotę 592,76zł.

Z wyżej wymienionych względów Sąd Okręgowy, na mocy art. 385 k.p.c. i art. 386 §1 k.p.c., orzekł jak pkt I. i II. sentencji wyroku.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej orzeczono po myśli art. 100 zdanie drugie k,p.c. Powód wygrał postępowanie odwoławcze w 8%, a zatem pozwana uległa jedynie w nieznacznej części, co daje podstawę do zastosowania powołanego przepisu.