Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Kutnie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SR Paweł Wrzesiński

Protokolant – st. sekr. sąd. Irena Anyszewska

po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2018 r. w Kutnie

na rozprawie

sprawy z powództwa Powiatu (...) - Powiatowego Urzędu Pracy w K.

przeciwko E. K.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od Powiatu (...) - Powiatowego Urzędu Pracy w K. na rzecz E. K. kwotę 3.617,00 (trzy tysiąc sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.600,00 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 347/18

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym dnia 23 sierpnia 2017 r. powód Powiat (...) – Powiatowy Urząd Pracy w K. wniósł o zasądzenie w postępowaniu nakazowym od pozwanej E. K. kwoty 13.300,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 6 czerwca 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jednocześnie wniósł o ustalenie, że odpowiedzialność pozwanej za przedmiotowe zobowiązanie ma charakter solidarny do odpowiedzialności M. K. za zobowiązanie wynikające z prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Kutnie z dnia 5 września 2013 r. w sprawie o sygn. akt I Nc 680/13. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 5 czerwca 2007 r. pomiędzy M. K. (synem pozwanej) a powodem została zawarta umowa nr (...) o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej, na podstawie której M. K. otrzymał kwotę 13.300,00 zł. W związku z niedotrzymaniem warunków umowy, powód odstąpił od umowy i wezwał M. K. do zwrotu otrzymanych środków wraz z ustawowymi odsetkami w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania. Żądanej kwoty dłużnik nie uiścił, a prowadzona egzekucja komornicza okazała się bezskuteczna. Powód wskazał, że pozwana E. K. jest poręczycielem przedmiotowej umowy. Pismem z dnia 4 maja 2017 r. pozwana wniosła o rozłożenie należności na raty oraz umorzenie odsetek ustawowych, co w ocenie powoda stanowiło uznanie długu. Wobec czego, wskutek braku wykonania zobowiązania przez dłużnika głównego, powód dochodził zwrotu wypłaconych środków od pozwanej jako poręczyciela umowy.

/pozew – k. 2-3/

Sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

/notatka urzędowa – k. 31/

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w dniu 22 listopada 2017 r. pod sygn. akt I Nc 2334/17 orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

/nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym – k. 30/

W ustawowym terminie pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, zaskarżając go w całości i wnosząc o odrzucenie pozwu w całości z uwagi na przedawnienie roszczenia, pozwana wniosła o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Z ostrożności procesowej pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Pozwana nie kwestionowała samego faktu zawarcia umowy. Podniosła jednak zarzut przedawnienia roszczenia, powołując się na pięcioletni termin przedawnienia wynikający z zastosowania przepisów Ordynacji podatkowej. Ponadto podniosła zarzut braku legitymacji procesowej czynnej strony powodowej. Zakwestionowała również zastrzeżenie co do ustalenia jej odpowiedzialności do zapłaty kwoty 13.300,00 zł solidarnie z odpowiedzialnością M. K. ustaloną prawomocnym nakazem zapłaty, wskazując na brak tożsamości podmiotu, na którego rzecz miałoby być spełnione świadczenie.

/sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 37-40/

W odpowiedzi na sprzeciw powód podtrzymał swoje stanowisko w sprawie, uznając zarzuty pozwanej za bezzasadne. Powód wskazał, że podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia nie stanowi podstawy do odrzucenia pozwu. Nadto wskazał, że wniosek pozwanej o rozłożenie na raty i umorzenie odsetek ustawowych należy traktować jako uznanie niewłaściwe długu.

/odpowiedź na sprzeciw – k. 48-49v, protokół rozprawy z dnia 13 lipca 2018 r. – k. 63-64/

Pozwana podtrzymała stanowisko zawarte w sprzeciwie od nakazu zapłaty. Ponadto wskazała na brak informowania pozwanej o skutkach niewywiązywania się z umowy przez syna pozwanej. Powołał się na brak swobodnego działania pozwanej w chwili sporządzania wniosku o rozłożenie na raty, podkreślając, że pozwana pomimo wniosku, nie dokonała żadnej wpłaty. Pozwana podniosła zarzut naruszenia art. 5 k.c., powołując się na zasady współżycia społecznego. Pozwana wskazała, że nie rozumiała pisma o rozłożenie na raty, które sporządzane było pod presją pracowników Urzędu Pracy, nadto pozwana nie ma kontaktów z synem, który przebywa za granicą.

/protokół rozprawy z dnia 13 lipca 2018 r. – k. 63-64/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 czerwca 2007 r. pomiędzy Powiatem (...) reprezentowanym przez Starostę (...), z upoważnienia którego działał Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w K., a bezrobotnym M. K. została zawarta umowa nr (...) o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej w ramach projektu pod nazwą (...), realizowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w K. w ramach Programu Operacyjnego współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego. Na podstawie przedmiotowej umowy M. K. została przyznana jednorazowa pomoc finansowa w kwocie 13.300,00 zł z przeznaczeniem na pokrycie wydatków wskazanych we wniosku związanych z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej - Sklep z artykułami cukierniczymi, której siedziba miała mieścić się pod adresem: K., ul. (...). Środki miały być wypłacone w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy jednorazowo na rachunek bankowy wskazany przez bezrobotnego. Zgodnie z § 1 umowy przyznane środki stanowiły pomoc de minimis w rozumieniu przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy w ramach de minimis (Dz. Urz. UE L 379 z 28.12.2006). Na mocy umowy M. K. zobowiązał się m.in. do rozpoczęcia działalności gospodarczej w terminie nieprzekraczającym 30 dni od daty zawarcia umowy tj. od dnia 5 lipca 2007 r., wykorzystania środków na zakupy wskazane we wniosku zgodnie z celem, na który zostały przyznane w okresie od dnia zawarcia umowy do 30 dnia od daty podjęcia działalności gospodarczej oraz rozliczenia przekazanej na konto kwoty w terminie 2 miesięcy od daty rozpoczęcia działalności gospodarczej określonej we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, udokumentowania rozliczenia wydatków w oparciu o kserokopie dokumentów poświadczonych za zgodność przez pracownika (...) lub notariusza, prowadzenia nieprzerwanie działalności gospodarczej przez okres minimum 12 miesięcy, liczony od daty zgłoszenia rozpoczęcia działalności gospodarczej, przedstawienia dokumentów tj. zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o nieprzerwanym prowadzeniu działalności gospodarczej oraz zaświadczenia ZUS o przebiegu ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, będącej przedmiotem umowy w terminie do ostatniego dnia kolejnego miesiąca po upływie 12 miesięcy od daty jej rozpoczęcia (§ 3 ust. 1-5, 11 umowy). W przypadku niedotrzymania warunków umowy, bezrobotny zobowiązany był w ciągu 30 dni od daty otrzymania wezwania, do zwrotu wypłaconej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia faktycznej wypłaty pomocy finansowej (§ 4 umowy). W § 6 wskazano, że w celu zabezpieczenia wykonania umowy bezrobotny złoży w dniu jej podpisania weksel in blanco do kwoty 15.800,00 zł wraz z deklaracją wekslową, poręczony przez współmałżonka lub inną osobę fizyczną. Umowa została podpisana przez strony. Pod pozycją „Imię i nazwisko poręczyciela” swój podpis złożyła E. K., obok wskazania serii i numeru dokumentu tożsamości oraz daty oraz pod oświadczeniem, że zapoznała się z treścią umowy, której 1 egzemplarz otrzymała.

/dowód: bezsporne, nadto umowa nr (...) – k. 6-9/

W dniu 6 czerwca 2007 r. Powiatowy Urząd Pracy w K. w oparciu o postanowienia wskazanej umowy dokonał przelewu kwoty 13.300,00 zł na rzecz M. K. tytułem środków na wydatki związane z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej.

/dowód: potwierdzenie przelewu – k. 10/

Pismem z dnia 30 września 2008 r. Powiatowy Urząd Pracy w K. wezwał M. K. do dostarczenia wymaganych dokumentów w postaci: zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o nieprzerwanym prowadzeniu działalności gospodarczej oraz zaświadczenia z ZUS o przebiegu ubezpieczenia społecznego oraz oświadczenia o niepodejmowaniu zatrudnienia w okresie pierwszych 12 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej, celem ostatecznego rozliczenia umowy, w terminie do dnia 20 października 2008 r. Następnie M. K. był kilkukrotnie wzywany do przedłożenia wymaganych dokumentów pismami z dnia 17 listopada 2008 r., 16 grudnia 2008 r., 23 grudnia 2008 r., 9 lutego 2009 r.

/dowód: pismo z dnia 30.09.2008 r. – k. 11, pismo z dnia 17.11.2008 r. – k. 12, pismo z dnia 16.12.2008 r. – k. 13, pismo z dnia 23.12.2008 r. – k. 14, pismo z dnia 9.02.2009 r. – k. 15/

M. K. nie dostarczył wskazanych dokumentów.

/bezsporne/

W związku z niedotrzymaniem warunków umowy, pismem z dnia 16 marca 2009 r. Powiatowy Urząd Pracy w K. skierował do M. K. wezwanie do zapłaty i oświadczył, że odstępuje od umowy nr (...). Wezwał M. K. do zwrotu kwoty 16.074,05 zł, na którą składały się: środki przyznane na podjęcie działalności gospodarczej w kwocie 13.300,00 zł oraz odsetki na dzień 16 marca 2009 r. w kwocie 2.774,05 zł, w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania. Pismo do wiadomości zostało przesłane również E. K. jako poręczycielowi. Brak potwierdzenia nadania bądź doręczenia pisma zarówno adresatowi, jak i poręczycielowi.

/dowód: wezwanie do zapłaty wraz z oświadczeniem o odstąpieniu od umowy – k. 16-18/

Na skutek pozwu wniesionego w dniu 12 lipca 2013 r., prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w dniu 5 września 2013 r. w sprawie o sygn. akt I Nc 680/13 Sąd Rejonowy w Kutnie zasądził od M. K. na rzecz Powiatu (...) - Starosty (...) kwotę 13.300,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 czerwca 2007 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2.567,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2014 r. powyższemu nakazowi zapłaty została nadana klauzula wykonalności w zakresie punktu 1. nakazu zapłaty.

/dowód: nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydany w sprawie I Nc 680/13 – k. 30 załączonych akt I Nc 680/13 Sądu Rejonowego w Kutnie, postanowienie w przedmiocie wydania tytułu wykonawczego – k. 39 załączonych akt I Nc 680/13 Sądu Rejonowego w Kutnie, pozew wraz z załącznikami złożony w sprawie I Nc 680/13 – k. 2-21 załączonych akt I Nc 680/13 Sądu Rejonowego w Kutnie/

Na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przez Sąd Rejonowy w Kutnie w sprawie I Nc 680/13 prowadzona była w stosunku do M. K. egzekucja przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kutnie D. F. w postępowaniu egzekucyjnym Km 323/15, która okazała się bezskuteczna.

/dowód: zawiadomienie o stanie sprawy egzekucyjnej – k. 21/

Pismem z dnia 4 maja 2017 r. skierowanym do Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w K. E. K., w związku z otrzymanym zawiadomieniem o wypełnieniu weksla in blanco, wniosła o rozłożenie na raty należności głównej z tytułu umowy o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz umorzenie odsetek ustawowych, wskazując na swą trudną sytuację materialną. Skierowała propozycję spłaty w ratach miesięcznych w wysokości po 200 zł do ostatniego dnia każdego miesiąca. Pismo zostało sporządzone własnoręcznie przez E. K., natomiast treść wniosku została podyktowana przez pracownika Urzędu Pracy w K..

/dowód: przesłuchanie pozwanej – k. 57-57v, pismo pozwanej z dnia 4 maja 2017 r. – k. 22/

Postanowieniem z dnia 16 lutego 2018 r. Starosta (...) zawiesił z urzędu postępowanie w sprawie wniosku E. K. o rozłożenie należności głównej na raty i umorzenie odsetek ustawowych do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd Rejonowy w Kutnie na skutek pozwu skierowanego przeciwko E. K..

/dowód: postanowienie Starosty (...) wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 60, 61/

E. K. nie dokonywała żadnych wpłat na poczet należności wynikających z umowy nr (...).

/bezsporne/

E. K. jest wdową, mieszka sama, utrzymuje się z renty w wysokości około 1,5 tys. zł miesięcznie. Jej syn M. K. przebywa za granicą, nie przekazywał jej żadnych informacji odnośnie braku spłaty zobowiązania oraz istniejącej zaległości. E. K. nie podjęła próby cofnięcia wniosku o rozłożenie na raty, mimo tego, że żałowała podjętej decyzji.

/dowód: przesłuchanie pozwanej – k. 57-57v/

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody z dokumentów oraz dowód z przesłuchania strony pozwanej, które w odpowiednim zakresie stanowiły podstawę poczynionych ustaleń faktycznych.

Należało zauważyć, że do pozwu strona powodowa dołączyła jedynie kopie dokumentów przywołanych w pozwie. Dowody z określonych dokumentów załączonych do akt sprawy w formie niepoświadczonych kserokopii lub wydruków wprawdzie nie stanowią dowodów z dokumentów, o których mowa w art. 244 i art. 245 k.p.c., nie są jednak pozbawione mocy dowodowej, w rozumieniu art. 232 w zw. z art. 308 k.p.c. Dopóki sąd ani strona przeciwna nie zakwestionuje ich i nie zażąda złożenia oryginałów dokumentów, stanowią one jeden ze środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowodnić fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dowody te, jak każde inne, podlegają ocenie sądu na podstawie art. 233 k.p.c. Strona pozwana nie zakwestionowała okoliczności przywołanych w pozwie.

Wnioski dowodowe stron zgłoszone po zamknięciu rozprawy, w szczególności wniosek dowodowy pozwanej zawarty w piśmie z dnia 16 lipca 2018 r. o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z pisma skierowanego przez pozwaną do Powiatowego Urzędu Pracy w K. z dnia 16 lipca 2018 r. na okoliczność wycofania przez pozwaną wniosku o rozłożenie należności na raty ze względu na wprowadzenie pozwanej w błąd przez pracownika Powiatowego Urzędu Pracy w K. (k. 65), z uwagi na treść art. 217 § 2 k.p.c. podlegały pominięciu jako spóźnione oraz odnoszące się do okoliczności niemających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Przedmiotowe pismo pozwanej do tutejszego sądu wpłynęło w dniu 16 lipca 2018 r. (data prezentaty), a zatem już po zamknięciu rozprawy, które miało miejsce w dniu 13 lipca 2018 r. (protokół rozprawy – k. 63-64), a do akt sprawy pismo faktycznie zostało załączone w dniu 18 lipca 2018 r. Strona pozwana w żaden sposób nie uzasadniła tak późnego złożenia wniosku dowodowego w sprawie, nie uprawdopodobniła, że zwłoka w powołaniu tego wniosku wystąpiła bez winy pozwanej, czy też nie prowadzi to do przewlekłości postępowania lub też wystąpiły inne wyjątkowe okoliczności. Tym samym treść dokumentów złożonych już po zamknięciu rozprawy nie była brana pod uwagę przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy.

Stosownie do treści art. 217 § 1 k.p.c. strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności (art. 217§ 2 k.p.c.).

Bezspornym między stronami pozostawał fakt, że syna pozwanej oraz stronę powodową łączyła zawarta w dniu 5 czerwca 2007 r. umowa o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej.

Pozwana nie kwestionowała także samego faktu udzielenia poręczenia. Jako podstawę odpowiedzialności pozwanej strona powodowa wskazywała właśnie poręczenie (art. 876 1 k.c.). Jednakże analiza zapisów przedłożonej umowy nie zawiera postanowień regulujących kwestię poręczenia cywilnego. Na umowie pozwana złożyła jedynie podpis jako poręczyciel, jednakże z faktu tego nie sposób wyprowadzić twierdzenia, że samo złożenie podpisu na umowie przez pozwaną stanowiło udzielenie poręczenia spełnienia zobowiązania przez dłużnika głównego. Z treści § 6 umowy wynika natomiast, że w celu zabezpieczenia wykonania umowy bezrobotny złoży w dniu jej podpisania weksel in blanco do kwoty 15.800,00 zł wraz z deklaracją wekslową, poręczony przez współmałżonka lub inną osobę fizyczną. Zapis ten wskazuje, że poręczenie udzielone przez pozwaną miało w istocie charakter poręczenia na wekslu in blanco, nie zaś charakter poręczenia cywilnego.

Sposób udzielenia poręczenia nie pozostawia zatem wątpliwości, że zobowiązanie pozwanej było w istocie poręczeniem wekslowym (awalem) regulowanym w art. 30-32 prawa wekslowego, nie zaś poręczeniem udzielonym na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Z tego powodu, przedmiotem poręczenia udzielonego przez pozwaną nie mogła być należność główna wynikająca z umowy, lecz należność wekslowa, powstająca w wyniku wypełnienia weksla in blanco.

Jednakże strona powodowa nie przedłożyła wskazanego w postanowieniach umowy wypełnionego weksla in blanco podpisanego przez E. K. jako poręczyciela.

Należy zauważyć, że weksel in blanco ze swej istoty nie jest jeszcze ważnym wekslem. Dla ważności weksla konieczne jest jego wypełnienie w sposób zgodny z art. 1 prawa wekslowego oraz deklaracją wekslową.

Wypada także zauważyć, że pismo pozwanej z dnia 4 maja 2017 r. skierowane do Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w K. odnosi się do zobowiązania z weksla, nie zaś z umowy poręczenia. Oświadczenie to należy potraktować jako uznanie długu niewłaściwe będące oświadczeniem wiedzy. Kwalifikacja niewłaściwego uznania długu jako oświadczenia wiedzy ma doniosłe konsekwencje. Przede wszystkim wyklucza to przyznanie takiemu oświadczeniu skutku konstytutywnego w postaci powstania zobowiązania. Ponieważ uznanie niewłaściwe z uwagi na brak oświadczenia woli nie jest czynnością prawną, a jedynie działaniem o charakterze faktycznym, uzewnętrznieniem świadomości dłużnika, nie może ono prowadzić do powstania nowego zobowiązania po jego stronie. Co najwyżej skutkuje potwierdzeniem istnienia zobowiązania, które powstało już wcześniej. Z tych względów uznanie niewłaściwe długu nie może być rozpatrywane w kategoriach ważność czy też nieważność czy też skuteczności, podlega badaniu tylko pod kątem zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy i ewentualnie okoliczności, czy w ogóle zostało złożone. Wyłącza to stosowanie wobec niego przepisów dotyczących między innymi wad oświadczeń woli. Oświadczenie w przedmiocie uznania niewłaściwego długu jako oświadczenie wiedzy nie może być też cofnięte czy odwołane.

Podstawową różnicą między uznaniem właściwym a niewłaściwym jest to, że uznanie właściwe kwalifikowane jest jako czynność prawna, czyli umowa, której stronami są uprawniony i zobowiązany, natomiast uznanie niewłaściwe jest jedynie oświadczeniem wiedzy zobowiązanego.

Uznanie jest przejawem lojalności dłużnika w stosunku do wierzyciela i zapobiega wytaczaniu niepotrzebnych procesów. Znajduje to potwierdzenie w przesłuchaniu pozwanej, która zeznała, że napisała to oświadczenie, bo chciała być uczciwa.

Uznanie niewłaściwe polega na tym, że dłużnik nie składa wprawdzie wyraźnego oświadczenia o uznaniu roszczenia, lecz na podstawie objawów jego zachowania kontrahent może zasadnie przyjmować, że dłużnik ma świadomość ciążącego na nim zobowiązania i ma zamiar dobrowolnego spełnienia świadczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CSK 703/10, niepubl.). W konkretnych okolicznościach sprawy, uznanie niewłaściwe odnoszące się w oświadczeniu pozwanej do zobowiązania wekslowego, trudno potraktować jednocześnie jako zrzeczenie się zarzutu przedawnienia roszczenia.

Wskazać należy, że na powodzie, jako podmiocie inicjującym postępowanie cywilne, ciążył obowiązek przedstawienia podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) oraz dowodów na jej poparcie (art. 232 k.p.c.).

Sąd zważył, co następuje:

Przedmiotowe powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Nie ulega wątpliwości, że na podstawie umowy z dnia 5 czerwca 2007 r. M. K. uzyskał od powoda jednorazową pomoc finansową w wysokości 13.300,00 zł na pokrycie wydatków związanych z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej. Powód wypłacił M. K. środki w dniu 6 czerwca 2007 r.

Do wskazanej umowy znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) o treści obowiązującej w dacie zawarcia umowy.

Na mocy przepisu art. 46 ust. 1 pkt 2 wskazanej ustawy Starosta z Funduszu Pracy mógł przyznać bezrobotnemu jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej.

Dofinansowanie stanowiło pomoc de minimis w rozumieniu przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 379 z 28.12.2006, str. 5) i było finansowane ze środków Funduszu Pracy.

Z kolei odpowiedzialność pozwanej za zapłatę należności ze wskazanej umowy strona powodowa wywodziła z poręczenia udzielonego przez pozwaną, jako podstawę prawną powództwa fachowy pełnomocnik powoda wskazał art. 876 k.c.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu mającego istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasada skonkretyzowana w tym przepisie jest jasna, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić okoliczności faktyczne uzasadniające to żądanie.

Należy zauważyć, że poręczenie jest jednym ze sposobów osobistego zabezpieczenia wierzytelności. Osobiste zabezpieczenia wierzytelności charakteryzują się powstaniem odpowiedzialności majątkowej dodatkowej osoby (obok dłużnika). Przyjmuje ona na siebie odpowiedzialność za spełnienie świadczenia przez dłużnika. Zabezpieczenie osobiste pochodzi zatem od osoby, która nie jest stroną zabezpieczanego zobowiązania. Stronami umowy poręczenia są poręczyciel i wierzyciel, któremu przysługuje zabezpieczana wierzytelność. W umowie poręczenia poręczyciel zobowiązuje się do spełnienia świadczenia wierzycielowi, jeżeli nie uczyni tego jego dłużnik. Dzięki temu wierzyciel uzyskuje dodatkową osobę, która całym swoim majątkiem aktualnym i przyszłym odpowiada za zabezpieczone zobowiązanie. W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel odpowiada za dług dłużnika tak jak współdłużnik solidarny (art. 881 k.c.). Zobowiązanie poręczyciela nie jest zatem subsydiarne w stosunku do zobowiązania dłużnika. Wierzyciel po upływie terminu do spełnienia świadczenia przez dłużnika może domagać się jego spełnienia przez poręczyciela. Zobowiązanie poręczyciela jest jednak zależne od istnienia i treści zobowiązania ciążącego na dłużniku. Wykonanie zobowiązania przez poręczyciela powoduje jednocześnie zwolnienie dłużnika z obowiązku spłaty długu względem wierzyciela.

Poręczeniem zabezpieczyć można, co do zasady, każdą wierzytelność (pieniężną, niepieniężną, warunkową, przyszłą). Poręczenie jest zabezpieczeniem akcesoryjnym. Akcesoryjność poręczenia należy rozumieć jako jego powiązanie z zabezpieczonym zobowiązaniem, polega ona m.in. na tym, że istnienie zabezpieczonej wierzytelności przesądza o istnieniu poręczenia (wyjątek wynika z art. 877 k.c.).

Umowa poręczenia (pisemne oświadczenie poręczyciela) nie musi zawierać słowa „poręczam" lub podobnego, lecz powinna być tak sformułowana, żeby wynikało z niej, że poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Zobowiązanie to powinno być oznaczone ze wskazaniem osób wierzyciela i dłużnika. Nie wystarczy możliwość określenia osoby wierzyciela na podstawie towarzyszących okoliczności. Osoba dłużnika może natomiast wynikać z samego oznaczenia długu.

Formę oświadczenia poręczyciela określa art. 876 § 2 k.c., jest to forma ad solemnitatem (por. art. 78 § 1 zdanie pierwsze k.c.). Nie jest wystarczające samo złożenie podpisu na skrypcie dłużnym stwierdzającym zobowiązanie dłużnika głównego (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 6 grudnia 1958 r., 3 CR 1063/58, OSPiKA 1960, z. 7–8, poz. 188).

Co do zasady poręczeniem zabezpieczyć można także wierzytelności przyszłe, tzn. przede wszystkim takie, których powstanie uzależnione jest od warunku zawieszającego lub terminu początkowego. W umowie poręczenia należy wówczas określić stosunek prawny, z którego powstanie zabezpieczana wierzytelność. Nie jest wierzytelnością przyszłą wierzytelność istniejąca, ale jeszcze niewymagalna. Jeśli zatem w chwili zawarcia umowy poręczenia dłużnik jest już zobowiązany do spełnienia skonkretyzowanego świadczenia, które jest jeszcze niewymagalne, to mamy do czynienia z długiem istniejącym. Dotyczy to również świadczeń okresowych wymagalnych po powstaniu poręczenia, które pojawiają się w ramach zobowiązania istniejącego już w chwili udzielania poręczenia, np. zobowiązanie alimentacyjne, rentowe. Długiem przyszłym jest zatem dług, który jeszcze nie istnieje w chwili zawarcia umowy poręczenia i w tym czasie dłużnik nie jest zobowiązany do świadczenia oznaczonego pod względem treści i przedmiotu świadczenia.

Poręczenie pozwanej odnosi się do długu przyszłego, który nie istniał jeszcze w chwili zawierania umowy. Z punktu widzenia wymogów art. 878 § 1 k.c., możliwe jest poręczenie za dług przyszły, ale do wysokości z góry oznaczonej. Należy zauważyć, że dopuszczalnym jest co do zasady określenie jako przedmiotu poręczenia za dług przyszły należności w sposób na tyle opisowy, aby można było wywieźć za co udzielono poręczenia, nie musi to się sprowadzać zawsze do określenia wprost kwoty, za którą udzielono poręczenia.

W § 6 umowy wskazano, że w celu zabezpieczenia wykonania umowy bezrobotny złoży w dniu jej podpisania weksel in blanco do kwoty 15.800,00 zł wraz z deklaracją wekslową, poręczony przez współmałżonka lub inną osobę fizyczną. Z zapisu tego nie sposób wywieść poręczenia cywilnego udzielonego przez pozwaną za przyszłe zobowiązanie dłużnika, na wypadek niewykonania warunków umowy.

Poręczenie wekslowe jest instytucją całkowicie odrębną od poręczenia cywilnego uregulowanego w kodeksie cywilnym. Specyficzna jest również odpowiedzialność poręczyciela wekslowego, jest ona bowiem materialnie samodzielna, gdyż wynika ona z abstrakcyjnego charakteru zobowiązania wekslowego. Gwarancyjny charakter poręczenia wekslowego jako formy wykonania zobowiązania pieniężnego sprawia, że instytucja ta służy przede wszystkim zabezpieczeniu interesów wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 2003 r., III CK 35/02, niepubl.).

Zgodnie z art. 30 prawa wekslowego zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całości sumy wekslowej lub co do jej części. Poręczenie może dać osoba trzecia lub nawet osoba, podpisana na wekslu. Sposób udzielenia poręczenia wekslowego określa natomiast art. 31, który stanowi, że poręczenie umieszcza się na wekslu albo na przedłużku. Poręczenie oznacza się wyrazem „poręczam” lub innym zwrotem równoznacznym; podpisuje je poręczyciel. Poręczenie powinno wskazywać, za kogo je dano. W braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawcę.

Strona powodowa nie przywołała oraz nie wykazała okoliczności warunkujących uznanie odpowiedzialności pozwanej jako poręczyciela cywilnego, czy jako poręczyciela wekslowego.

Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, który w ocenie pozwanej miał uzasadniać odrzucenie pozwu. Uwzględnienie zarzutu przedawnienia skutkuje zawsze oddaleniem powództwa, nie zaś jego odrzuceniem.

Należy zauważyć, że roszczenie powiatu - powiatowego urzędu pracy o zwrot środków pochodzących z Funduszu Pracy, przyznanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia wypłaty tych środków (art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 1065 ze zm.) (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2018 r., III CZP 5/18, (...)

Jak stanowi przepis art. 76 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, roszczenia z tytułu zasiłków, dodatków szkoleniowych, stypendiów i innych świadczeń pieniężnych finansowanych z Funduszu Pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia spełnienia warunków do ich nabycia przez uprawnioną osobę, a roszczenia powiatowego urzędu pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia ich wypłaty. W zakresie nieuregulowanym stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny dotyczące przerwania biegu terminu przedawnienia. Ze względu na wskazane regulacje nie sposób w tym zakresie podzielić stanowiska pozwanej, że w niniejszej sprawie znajdzie zastosowanie pięcioletni termin przedawnienia wynikający z zastosowania przepisów Ordynacji podatkowej.

Roszczenie o zwrot środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej jest dochodzone na drodze sądowej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Powyższe nie oznacza jednak, że przekazanie środków przestaje być świadczeniem pieniężnym finansowanym z Funduszu Pracy, co wynika wprost z treści art. 46 ust. 1 ustawy. Z kolei, katalog środków podlegających przedawnieniu w terminie trzyletnim nie jest zamknięty, a zatem przyjąć należy, że dotyczy on wszystkich świadczeń wypłacanych z Funduszu Pracy, w tym także środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej. Oznacza to, że termin przedawnienia roszczenia o zwrot środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej określa art. 76 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym termin ten wynosi 3 lata od dnia wypłaty środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej.

W niniejszej sprawie bieg terminu przedawnienia rozpoczął się w dniu 6 czerwca 2007 r. tj. w dniu przekazania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 76 ust. 5 ustawy, bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Nie sposób przyjąć, że złożenie pozwu w dniu 12 lipca 2013 r. w sprawie I Nc 680/13 bezpośrednio przeciwko dłużnikowi doprowadziło do przerwania biegu przedawnienia, gdyż w chwili złożenia pozwu roszczenie o zwrot środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej uległo już przedawnieniu.

Natomiast nawet gdyby przyjąć, że roszczenie o zwrot środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej podlega ogólnym terminom przedawnienia, to zgodnie z art. 118 k.c. w zw. z art. 76 ust. 5 ustawy, termin ten wynosiłby 10 lat. Roszczenie o zwrot środków przekazanych bezrobotnemu na podjęcie działalności gospodarczej nie dotyczy bowiem roszczenia okresowego, ani nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, lecz działalności o charakterze publicznym w formach określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Należy zauważyć, że od chwili przekazania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej do chwili złożenia pozwu w niniejszej sprawie upłynął już okres 10 lat.

Przedmiotem poręczenia udzielonego przez pozwaną nie była jednak należność główna, wynikająca z umowy, lecz zapewne należność wekslowa, powstająca w wyniku wypełnienia weksla in blanco. W konsekwencji, przedawnienie roszczenia w stosunku do poręczycieli wekslowych nie mogło rozpocząć biegu przed dniem powstania roszczenia z weksla.

Z uwagi na odmienną podstawę prawną poręczenia wekslowego, nie ulega ono przedawnieniu w terminie ogólnym (art. 118 k.c.), lecz w szczególnym terminie przedawnienia roszczeń wekslowych wynikającym z art. 70 prawa wekslowego (por. wyroki Sądu Najwyższego z 19 listopada 2004 r., V CK 228/04, OSP 2005, nr 11, poz. 130 oraz z 19 grudnia 2007 r., V CSK 323/07, niepubl.). Roszczenie to przedawniania się więc po upływie trzech lat od dnia płatności wypełnionego weksla in blanco.

Strona powodowa nie wykazała, że doszło do wypełnienia weksla in blanco. Ponadto należy stwierdzić, że posiadacz weksla nie może go uzupełnić po przedawnieniu się zobowiązania podstawowego, na zabezpieczenie którego wystawiono weksel.

Wypada zauważyć, że Sąd Najwyższy w wyroku z 14 lutego 2008 r., II CSK 522/07, niepubl., stwierdził, że treścią upoważnienia w deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco, wręczanego dla zabezpieczenia określonego roszczenia, jest objęte uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Odnosi się to również do przypadków użycia w deklaracji zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie oraz opatrzenia go datą płatności według uznania wierzyciela.

Oznacza to, że osoba, która złożyła podpis na wekslu in blanco, w razie uzupełnienia tego weksla niezgodnie z upoważnieniem po upływie terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu, może powoływać się, że nie jest zobowiązana wekslowo (art. 10 prawa wekslowego).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwracano też uwagę, że wypełnienie weksla in blanco i dochodzenie roszczenia wekslowego nie jest możliwe po przedawnieniu roszczenia zabezpieczonego tym wekslem. Ze względu na funkcje weksla in blanco i jego związek z zabezpieczonym roszczeniem uzupełnienie weksla może nastąpić tylko przed upływem terminu przedawnienia roszczenia zabezpieczonego wekslem. Dotyczy to także wypadku upoważnienia wierzyciela do uzupełniania weksla w każdym czasie. Do takiego uprawnienia do uzupełnienia weksla in blanco stosuje w drodze analogii art. 120 § 1 w zw. z art. 118 k.c.; skutkiem upływu terminu jest zaś wygaśnięcie tego uprawnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 marca 2010 r., IV CSK 382/09, niepubl.).

Wypełnienie weksla in blanco po upływie terminu przedawnienia zabezpieczanego roszczenia pozawekslowego jest w istocie uzupełnieniem go niezgodnie z porozumieniem wekslowym, co pozwala dłużnikowi wekslowemu powoływać się na to, że nie jest zobowiązany wekslowo. Opiera się on na założeniu, że treścią uprawnienia do uzupełnienia weksla in blanco jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu, choćby porozumienie nie narzucało w tej mierze ograniczeń. Upoważnienie takie czyniłoby remitenta dysponentem w zakresie rozpoczęcia biegu przedawnienia i podważałoby znaczenie tej instytucji (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 15 maja 2018 r., II CSK 4/18, niepubl.).

Strona pozwana podniosła także zarzut sprzeczności żądania pozwu z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Wykonywanie prawa podmiotowego w sposób sprzeczny z ustanowionymi w art. 5 k.c. kryteriami oceny jest bezprawne i z tego względu nie korzysta z ochrony jurysdykcyjnej. O nadużyciu prawa podmiotowego decydują obiektywne kryteria oceny w postaci sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa podmiotowego.

Nadużycie prawa jest to anormalne jego używanie, używanie przeciwne przeznaczeniu gospodarczemu lub społecznemu prawa podmiotowego, używanie dla motywów aspołecznych, potępione w opinii społecznej.

Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego do zastosowania tego przepisu konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym.

Przez zasady współżycia społecznego rozumie się oceny moralne wyrażone w postaci uzasadnionych przez te oceny norm postępowania (norm moralnych), regulujących postępowanie jednych osób wobec innych. Ocena moralna to przeżycie polegające na udzieleniu aprobaty lub dezaprobaty jakiemuś czynowi ludzkiemu ze względu na to, w jakim stopniu przyczynia się ono do sprawiedliwego dobra innych ludzi. Poszczególne normy moralne stanowią zatem konkretyzacje naczelnego nakazu moralnego, opierającego się na aprobacie takiego postępowania, które jest dyktowane sprawiedliwą życzliwością wobec innych ludzi. Życzliwość ta polega na tym, że aprobuje się to, że innych spotyka jakieś dobro, a dezaprobuje się to, że niesprawiedliwie spotyka ich jakieś zło (zob. Kodeks Cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, C.H. Beck 2010).

Nie ulega wątpliwości, że fakt realizacji przez powoda zadania o charakterze publicznym oraz obowiązek stania na straży wydawania środków budżetowych czy unijnych, nie stawia go w stosunkach umownych na z góry uprzywilejowanej pozycji oraz nie wyklucza możliwości oceny jego zachowania na podstawie tegoż przepisu. Także, bowiem podmioty prawa publicznego, od których wymaga się troski o ochronę interesów państwa, powinny dbać o to, by kierując się interesem powszechnym, nie krzywdzić nikogo swym postępowaniem (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2002 r., V CA 2/02, OSNC 2003, nr 1, poz. 12, z dnia 21 kwietnia 2011 r. I CSK 799/10, niepubl.).

Na gruncie spraw dotyczących przyznania dofinansowania ze środków publicznych w orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego toruje sobie drogę słuszny pogląd o konieczności kładzenia akcentu na cel przepisów pomocowych oraz treść społeczną i gospodarczą stosunku prawnego łączącego strony i to w ramach konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego. Choć bowiem z jednej strony nie ulega wątpliwości, że umów należy dotrzymywać, w związku, z czym nie powinno się bagatelizować powinności beneficjenta programu, które dobrowolnie na siebie nałożył, to jednak biorąc pod uwagę kształt stosunku cywilnoprawnego pozbawiony zbalansowania i zdecydowanie promujący jedną ze stron, można w pewnych przypadkach odwołać się do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego. Ma to za zadanie ochronę drugiej, słabszej strony przed nadużyciami podmiotu publicznego i może pozwolić na przywrócenie zachwianej równowagi kontraktowej wskutek narzucenia przez instytucję treści umowy.

W realiach przedmiotowej sprawy należy zauważyć, że strona powodowa wystąpiła z żądaniem zapłaty przeciwko pozwanej jako poręczycielowi po upływie 10 lat od wypłaty dłużnikowi głównemu środków na podjęcie działalności gospodarczej, bez odpowiedniej konkretyzacji zobowiązania pozwanej. Zgłoszone przez powoda żądanie w konkretnych okolicznościach należało uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadą słuszności i sprawiedliwości. Bez znaczenia z punktu widzenia art. 5 k.c. miała podnoszona przez pozwaną jej sytuacja osobista czy materialna.

Z tych względów w oparciu o przywołane przepisy przedmiotowe powództwo podlegało w całości oddaleniu.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.).

Pozwana poniosła wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w osobie adwokata w kwocie 3.600,00 zł, uiściła opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł, co stanowi łącznie kwotę 3.617,00 zł.

W konsekwencji sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanej poniesione faktycznie przez pozwaną koszty procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., ustalając koszty zastępstwa procesowego w oparciu o przepis § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800) w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2016 r. poz. 1668).

Z tych względów na podstawie przywołanych przepisów sąd postanowił jak w punkcie 2. wyroku.