Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ksenia Sobolewska - Filcek

Sędziowie: SA Małgorzata Borkowska

SA Jolanta Pyźlak (spr.)

Protokolant: Małgorzata Samuła

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. F. (1), A. G., D. S., J. G., U. K., A. M. (1)

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 października 2016r.

sygn. akt XXV C 3/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo tj.:

a)  w punkcie pierwszym w ten tylko sposób, że oddala powództwo o zapłatę odsetek ustawowych od wskazanej tam kwoty za okres od 29 kwietnia 2014r. do dnia 13 czerwca 2014r.;

b)  w punktach drugim, trzecim, czwartym, piątym i szóstym w ten sposób, że obniża zasądzone tam kwoty do kwot po 25 000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami (ustawowymi odsetkami za opóźnienie) od dnia 14 czerwca 2014r. do dnia zapłaty i oddala powództwa co do kwot po 15 000 (piętnaście tysięcy złotych) z odsetkami i co do odsetek od zasądzonych kwot za okres od 29 kwietnia 2014r. do dnia 13 czerwca 2014r.;

c)  w punkcie ósmym częściowo tj. w ten sposób, iż obniża wskazane tam kwoty po 2000 zł do kwot po 1250 zł (tysiąc dwieście pięćdziesiąt złotych) zł, łącznie 6250 zł (sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt złotych);

d)  w punkcie dziesiątym w ten sposób, że obniża zasądzone tam kwoty do kwot po 1250 zł (tysiąc dwieście pięćdziesiąt złotych);

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od (...) w W. na rzecz A. G. kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w pozostałym zakresie znosi wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego między stronami.

Sygn. akt VI ACa 43/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 5 stycznia 2015 skierowanym przeciwko (...) w W. powódki A. G., D. S., J. G., U. K., A. M. (1) i W. F. (2) dochodziły zadośćuczynienia po śmierci męża ( w przypadku A. G.) i ojca (w przypadku pozostałych powódek) Z. G. w wysokości : A. G. 80 0000zł i pozostałe powódki po 76 000zł każda z nich z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014r w każdym przypadku. Dochodziły również zasądzenia od pozwanego na rzecz każdej z nich kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) powództwa nie uznawał i wnosił o jego oddalenie z zasądzeniem kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 28 października 2016 r. sygn. XXV C 3/15 Sąd Okręgowy w Warszawie:

1) zasądził od (...) w W. na rzecz A. G. zadośćuczynienie po śmierci męża Z. G. w kwocie 50 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2) zasądził od (...) w W. na rzecz D. S. zadośćuczynienie po śmierci ojca Z. G. w kwocie 40 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

3) zasądził od (...) w W. na rzecz ) J. G. zadośćuczynienie po śmierci ojca Z. G. w kwocie 40 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

4) zasądził od (...) w W. na rzecz U. K. zadośćuczynienie po śmierci ojca Z. G. w kwocie 40 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014r do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

5) zasądził od (...) w W. na rzecz A. M. (1) zadośćuczynienie po śmierci ojca Z. G. w kwocie 40 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

6) zasądził od (...) w W. na rzecz W. F. (1) zadośćuczynienie po śmierci ojca Z. G. w kwocie 40 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

7) dalej idące roszczenie każdej z powódek oddalił ;

8) nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w W.od (...) w W. koszty procesu od powództwa uwzględnionego w wysokości 2500 zł z tytułu roszczenia A. G., 2000 zł z tytułu roszczenia D. S., 2000 zł z tytułu roszczenia J. G., 2000 zł z tytułu roszczenia U. K., łącznie kwotę 8500 zł;

9) zasądził od (...) na rzecz A. G., D. S., U. K., A. M. (1) i W. F. (1) po 250 zł na rzecz każdej z nich tytułem zwrotu połowy wydatków związanych z wydaniem opinii przez biegłego w zakresie powództwa uwzględnionego ;

10) zasądził od (...) na rzecz A. M. (1) i W. F. (1) po 2000 zł na rzecz każdej z nich tytułem zwrotu opłaty sądowej od powództwa uwzględnionego ;

11) nakazał pobrać od (...) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w W.kwotę 245,74 zł tytułem zwrotu połowy wydatków związanych z wydaniem opinii przez biegłego w zakresie powództwa uwzględnionego ;

12) nakazał pobrać od J. G. z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w W.kwotę 250 zł tytułem zwrotu połowy wydatków związanych z wydaniem opinii przez biegłego w zakresie powództwa oddalonego ;

13) pozostałe nieuiszczone koszty od powództwa oddalonego przejął na rachunek Skarbu Państwa;

14) koszty zastępstwa prawnego po stosunkowym rozdzieleniu wzajemnie zniósł pomiędzy stronami.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ich ocenie prawnej:

W dniu 15 grudnia 2013r w miejscowości N. gm. G., kierujący samochodem koloru czerwonego potrącił jadącego na rowerze Z. G. i zbiegł z miejsca wypadku. Na skutek odniesionych obrażeń rowerzysta zmarł, a sprawcy wypadku nigdy nie udało się odnaleźć.

W postępowaniu likwidacyjnym w dniu 4 czerwca 2014 r. pozwany uznając swoją odpowiedzialność co do zasady wypłacił na rzecz powódek kolejno: 35 000 zł dla żony i po 15 000 zł dla każdej z córek.

Przeprowadzone w dniu 21 marca 2016 r. badanie sądowo- psychologiczne wykazało, że każdą z powódek łączyła silna więź rodzinna ze zmarłym Z. G.. Nagłe zerwanie tej więzi przyniosło skutek w postaci głębokiej traumy, klasyfikowanej przez lekarzy psychiatrów jako epizod depresyjny, stany napięcia, niepokoju, przygnębienia i zaburzeń emocjonalnych. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne są tym bardziej głębokie i silne, ze powódki były świadkami powolnego umierania męża i ojca oraz odtoczenia w dokonaniu terminu pochówku zmarłego. Przeżycia te prowadziły do dezorganizacji funkcjonowania w każdej ze sfer aktywności powódek. Z uwagi na nie schwytanie sprawcy, proces żałoby nie został zakończony. W dalszym ciągu powódki odczuwają podwyższony poziom lęku, mają zaburzenia snu, każda odczuwa głębokie poczucie straty oraz silne poczucie krzywdy. W pierwszym okresie po uzyskaniu informacji powódki były zdezorganizowane. Sprawy związane z pochówkiem załatwiali ich mężowie.

A. G. na wieść o śmierci męża zemdlała. Taka sama reakcja wystąpiła u D. S. (córki zmarłego). U. K. dopiero po roku korzystała (zbiegło się to z momentem wniesienia pozwu) z pomocy psychologa i psychiatry. Przyjmowała leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. A. M. (1) również dopiero po kilku tygodniach od śmierci ojca udała się do lekarza psychiatry i do psychologa. Również J. G. początkowo zażywała leki ordynowane przez lekarza psychiatrę, ale szybko z nich zrezygnowała, bo czuła się po nich odurzona.

U. K. wraz mężem od 2010 r. mieszkali w odległości ok. 5 km od rodziców i prowadzili własne gospodarstwo domowe. Mieli dwóch synów 21 lat i 16 lat. Mąż U. K. i starszy syn pracują za granicą. Również A. M. (2) z mężem mieszkali oddzielnie prowadząc własne gospodarstwo domowe. Mają troje dzieci 16 lat, 18 lat i 23 lata. Jej maż także pracuje za granicą. W. F. (1) mieszka od rodziców ok. 26 km. Również ma troje dzieci 12 lat, 18 lat i 21 lat.

W ocenie Sądu Okręgowego - przeprowadzone postępowanie dowodowe (w tym przesłuchani świadkowie R. K., W. M. i P. F. oraz zeznania powódek, którym to dowodom Sąd dał wiarę), wykazało, że rodzina funkcjonowała bardzo poprawnie, wszystkich jej członków łączyły silne więzi rodzinne. Mimo posiadanych własnych rodzin i obowiązków płynących z posiadanych rodzin, córki odwiedzały rodziców, pozostawały z nimi (w tym ze zmarłym ojcem) w ciepłych rodzinnych relacjach. Najczęściej były to spotkania niedzielne u rodziców oraz okazjonalne. Utrata jednego z członków rodziny była dlatego dużym przeżyciem dezorganizującym na jakiś czas życie. Śmierć poszkodowanego rowerzysty Z. G. była zatem traumą dla wszystkich powódek, w szczególności dla żony, która pozostała sama. Śmierć męża i ojca przerwała na zawsze relacje z ojcem i mężem, co w ocenie Sądu I instancji, świadczy o naruszeniu dobra osobistego każdej z powódek i uzasadnia wypłatę zadośćuczynienia, chociaż nie w wysokościach przez nie żądanych.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo co do zasady zasługiwało na uwzględnienie, choć w stopniu mniejszym niż żądania strony powodowej. Sąd ten wskazał, iż materialnoprawną przesłankę roszczeń powodów stanowi art. 98 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003.124.1152 z późn. zm.) w związku z art. 436 k.c. w z art. 444 k.c. i 445 k.c. i 446 k.c. Zgodnie z treścią art. 446. § 4.kc. w przypadku śmierci poszkodowanej w wypadku osoby, Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny stosowne zadośćuczynienie.

W ocenie Sądu I Instancji przeprowadzone postępowanie wykazało w sposób nie budzący żadnych wątpliwości, że rodzina G. funkcjonowała jako prawidłowa rodzina, gdzie relacje pomiędzy jej członkami były prawidłowe. Relacje, jakie zachodziły pomiędzy dorosłymi dziećmi a ojcem oraz pomiędzy małżonkami były tymi, dla których ustawodawca przewidział zadośćuczynienie w wyżej przywołanym przepisie.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia dla każdej z powódek Sąd Okręgowy miał na uwadze oddzielnie sytuację pozostałej żony A. G. oraz sytuację dorosłych, mających własne rodziny córek. Zadośćuczynienie jest sposobem naprawienia krzywdy ujmowanej jako zarówno cierpienia psychiczne, jak ból i inne dolegliwości, jak i cierpienia psychiczne, czyli negatywne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi. Powołując się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3.02.2000 r. w sprawie sygn. akt I CKN 969/00 (niepubl.) Sąd Okręgowy wskazał, iż zadośćuczynienie powinno mieć charakter całościowy i obejmować wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno doznane jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości.

Sąd I Instancji wskazał, iż krzywdę doznaną w wyniku śmierci drugiej osoby bliskiej trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym jednak ta ocena powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Nie można też zapominać, że uzupełniające znaczenie mieć też będzie przesłanka ”przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa”, która ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może pozbawiać jednak zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar.

Sąd Okręgowy wziął pod uwagę opinie biegłej dotyczące każdej z powódek oddzielnie. Wskazał, iż powódki wraz z nieżyjącym mężem stanowiły dobrą rodzinę z zachowanymi relacjami. Utrata ojca i męża stanowiła zerwanie pewnych dotychczasowych więzi rodzinnych i stanowi podstawę do wyrównania szkód niematerialnych. Największą stratę poniosła w ocenie tego Sądu powódka A. G., która straciła męża - osobę bliską, z którą była po tym, jak córki zawierając związki małżeńskie wyprowadzały się z domu. Dlatego zadośćuczynienie dla niej zostało ustalone na wyższym poziomie, tj. w kwocie 85 000 zł, przy czym biorąc pod uwagę kwotę już wypłaconą przez ubezpieczyciela w toku postepowania likwidacyjnego (tj. 35 000 zł), Sąd zasądził dalszą kwotę 50 000 zł.

Dla pozostałych powódek (córek) Sąd I Instancji przyjął, iż zadośćuczynienie powinno wynosić po 55 000 zł i po uwzględnieniu kwot już wypłaconych przez pozwanego (po 15 000 zł), dodatkowo zasądził na rzecz każdej z powódek po 40 000 zł. W ocenie tego Sądu - sytuacja powódek przedstawia się nieco inaczej od sytuacji żony. Powódki zawierając związki małżeńskie stworzyli nowe rodziny (mąż, dzieci), co spowodowało zmianę relacji z rodzicami (w tym ze zmarłym ojcem). Nie oznacza to, że to były słabsze relacje, miały one jedynie inny charakter, które w ocenie Sądu uzasadniają niższe zadośćuczynienie. Wskazane kwoty zadośćuczynienia stanowią realne wartości, które winny ułatwić powódkom zafunkcjonowanie w zmienionych okolicznościach faktycznych po śmierci męża i ojca, są to wielokrotności miesięcznych dochodów rodziny powódek. Zasądzenie wyższych kwot nie znajduje uzasadnienia, dlatego dalej idące powództwo zostało oddalone.

Odsetki od tak zasądzonych kwot zostały ustalone w oparciu o przepis art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. w zw. z art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Szkoda została zgłoszona pismem z dnia 25 marca 2014 r., a w dniu 28 marca 2014 r. pozwany potwierdził otrzymanie głoszenia, zatem dzień 29 kwietnia 2014 r. jest pierwszym dniem zwłoki uzasadniającej odsetki od tej daty.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy rzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c., 100 k.p.c., 102 k.p.c. i art. 113 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Od powyższego wyroku apelację wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w części:

1) tj. w zakresie pkt 1 wyroku co do kwoty 35 000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 245,75 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

2) w pkt 2 wyroku co do kwoty 25 000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty za okres od dnia 29.04.20 14 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 245,75 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

3) w pkt 3 wyroku co do kwoty 25 000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 245,75 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia za okres od dnia 29.04.20 14 r. do dnia 14.06.2014 r.,

4) w pkt 4 wyroku co do kwoty 35 000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia zapłaty oraz co do kwoty 81,92 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

5) w pkt 5 wyroku co do kwoty 35 000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 81,92 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

6) w pkt 6 wyroku co do kwoty 35 000 zł wraz z odsetkami od tej kwoty za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 81,92 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

7) w pkt 8-11, 14 wyroku w zakresie kosztów procesu.

Pozwany podniósł następujące zarzuty:

I. naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 446 § 4 k.c. poprzez przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy odpowiednią dla powódki A. G. kwotą zadośćuczynienia po śmierci Z. G. jest łączna kwota 85.000 zł, zaś dla pozostałych powódek kwoty po 55.000 zł dla każdej z nich, podczas gdy brak jest uzasadnienia dla takiego stanowiska w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym,

2) art. 109 ust. 1 i 3 w zw. z art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) (Dz. U. 2003, Nr 124, poz. 1152 ze zm.) poprzez ich niezastosowanie oraz art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie w stanie faktycznym niniejszej sprawy, że odsetki od zasądzonego zadośćuczynienia należą się już od dnia 29.04.2014 r., w sytuacji gdy odsetki winny zostać zasądzone najwcześniej od dnia następnego po upływie przynajmniej 30-dniowego terminu od otrzymania przez pozwany (...) roszczenia poszkodowanego o wypłatę poszczególnych kwot tj. najwcześniej od dnia 14.06.2014 r., nie zaś od upływu 30 dni od otrzymania roszczenia przez zakład ubezpieczeń likwidujący szkodę w imieniu (...),

II. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj.:

1) przekroczenie zasady swobodnej oceny - art. 233 § I k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów, a w konsekwencji błędne wyciągnięcie wniosków w zakresie ustaleń faktycznych, a mianowicie poprzez przyjęcie, że w okolicznościach niniejszej sprawy odpowiednią dla powódki A. G. kwotą zadośćuczynienia po śmierci Z. G. jest łączna kwota 85.000 zł, zaś dla pozostałych powódek kwoty po 55.000 zł dla każdej z nich, podczas gdy brak jest uzasadnienia dla takiego stanowiska w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

W konsekwencji pozwany wniósł o:

I. zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez:

1) oddalenie powództwa A. G. ponad zasądzoną w pkt 1 wyroku kwotę 15 000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 245,75 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia (należności głównej nie podlegającej zaskarżeniu) za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

2) oddalenie powództwa D. S. ponad zasądzoną w pkt 2 wyroku kwotę 15.000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 245,75 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia (należności głównej nie podlegającej zaskarżeniu) za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

3) oddalenie powództwa J. G. ponad zasądzoną w pkt 3 wyroku kwotę 15 000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 245,75 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia (należności głównej nie podlegającej zaskarżeniu) za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.20 14 r.,

4) oddalenie powództwa U. K. ponad zasądzoną w pkt 4 wyroku kwotę 5 000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 81,92 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia (należności głównej nie podlegającej zaskarżeniu) za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

5) oddalenie powództwa A. M. (1) ponad zasądzoną w pkt 5 wyroku kwotę 5 000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 81,92 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia (należności głównej nie podlegającej zaskarżeniu) za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

6) oddalenie powództwa W. F. (1) ponad zasądzoną w pkt 6 wyroku kwotę 5 000 zł oraz oddalenie powództwa co do kwoty 81,92 zł tj. skapitalizowanych odsetek od zasądzonej kwoty 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia (należności głównej nie podlegającej zaskarżeniu) za okres od dnia 29.04.2014 r. do dnia 14.06.2014 r.,

7) zasądzenie od każdej z powódek na rzecz pozwanego (...)zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji według norm przepisanych, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i proporcjonalnie do wyniku końcowego sprawy,

II. zasądzenie od każdej z powódek na rzecz pozwanego (...)zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji według norm przepisanych.

Powódki wnosiły o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest częściowo uzasadniona.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia prawa procesowego, Sąd Apelacyjny stwierdza, iż zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. nie jest zasadny. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny albo że wiarygodności i mocy dowodowej jest pozbawiony. Prawidłowe postawienie zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania konkretnych zasad, które sąd naruszył i dowodów, przy ocenie których do naruszenia takiego doszło. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

Przenosząc te ogólne rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, iż przede wszystkim skarżący nie wskazał jakie dowody zostały przez Sąd I Instancji ocenione z naruszeniem reguł z art. 233§1 k.p.c. Sąd Okręgowy czyniąc ustalenia faktyczne oparł się na dokumentach, zeznaniach świadków, zeznaniach powódek oraz opinii biegłego, a skarżący nie wskazał, który z tych dowodów został oceniony niezgodnie ze wskazanymi wyżej zasadami. W ocenie Sądu Apelacyjnego - Sąd Okręgowy ocenił wiarogodność i moc ww. dowodów zgodnie z wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego i regułami logicznego myślenia, w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny. Brak jest podstaw do zakwestionowania tej oceny.

Za zasadne natomiast należy uznać zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Zgodnie z art. 446 §4 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Krzywda, której naprawienia może domagać się podmiot na podstawie tego przepisu, stanowi niemajątkowy skutek czynu niedozwolonego, w postaci bólu i cierpienia po stracie osoby bliskiej, spowodowany naruszeniem wskutek śmierci tej osoby więzi emocjonalnej i poczucia bliskości. Nie jest to zapłata za śmierć bezpośrednio poszkodowanego. Celem tego przepisu jest złagodzenie cierpień psychicznych doznawanych przez osoby bliskie wskutek śmierci poszkodowanego. Kompensata majątkowa ma na celu przezwyciężenie przykrych doznań. Służyć temu ma nie tylko udzielenie pokrzywdzonemu należnej satysfakcji moralnej w postaci uznania jego krzywdy wyrokiem sądu, lecz także zobowiązanie do świadczenia pieniężnego, które umożliwi pełniejsze zaspokojenie potrzeb i pragnień pokrzywdzonego lub wesprze realizację wskazanego przez niego celu społecznego (por. uchwała SN (Pełna Izba Cywilna) z dnia 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSN 1974, nr 9, poz. 145; wyrok SN z dnia 22 maja 1990 r., II CR 225/90, LEX nr 9030; wyrok SN z dnia 11 lipca 2000 r., II CKN 1119/98, LEX nr 50884; wyrok SN z dnia 18 listopada 2004 r., I CK 219/04, LEX nr 146356). Zadośćuczynienie unormowane w ww. przepisie jest świadczeniem mającym za zadanie kompensację doznanej krzywdy o charakterze ściśle niemajątkowym. Dotyczące go roszczenie ma na celu zapewnienie uprawnionemu pomocy w dostosowaniu się do nowej rzeczywistości powstałej po śmierci osoby mu najbliższej. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą tej osoby.

Ze względu na niewymierność krzywdy określenie w konkretnym wypadku odpowiedniej sumy pozostawione zostało Sądowi. Odpowiednia suma w rozumieniu art. 446 §4 k.c. nie oznacza jednak sumy dowolnej, określonej wyłącznie według uznania Sądu, a jej prawidłowe ustalenie wymaga uwzględnienia wszystkich okoliczności mogących mieć w danym przypadku znaczenie. Zgodnie z dorobkiem judykatury określając wysokość zadośćuczynienia Sąd powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a zwłaszcza stopień i czas trwania cierpień psychicznych i fizycznych, trwałość skutków czynu niedozwolonego, prognozy na przyszłość, wiek poszkodowanego, a także przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody. Zadośćuczynienie powinno uwzględniać nie tylko krzywdę istniejącą w chwili orzekania, ale również taką, którą poszkodowany będzie w przyszłości na pewno odczuwać oraz krzywdę dającą się z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć (tak też SN w uzasadnieniu do wyroku z dnia 10 marca 2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10/175). W orzecznictwie wskazuje się, iż na rozmiar krzywdy podlegającej kompensacie na podstawie art. 446 § 4 k.c. mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem jego odejścia (np. nerwicy, depresji), rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy oraz wiek pokrzywdzonego (tak m.in. S.A. w Lublinie w wyroku z dnia 18 października 2012 r. I ACa 458/12, LEX nr 1237237).

Zadośćuczynienie zasądzane na podstawie art. 446 §4 k.c. ma na celu złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej, traumatycznych przeżyć z nią związanych oraz ułatwienie przystosowania się do zmienionej sytuacji życiowej. Należy zatem rozważyć jaka kwota jest odpowiednia dla osiągnięcia tego skutku. Jak się wskazuje w orzecznictwie: jednym z kryteriów określających „odpowiedniość" zadośćuczynienia jest jego kompensacyjny charakter (wyrok SN z 15 lutego 2006 r., IV CK 384/05, LEX nr 190756, wyrok SN z 6 czerwca 2003 r., IV CKN 213/01, LEX nr 141396). Oznacza to, że przyznana poszkodowanemu kwota powinna stanowić realną wartość ekonomiczną w odniesieniu do doznanej krzywdy, nie będąc przy tym jedynie wartością symboliczną, jak i nie stanowiąc bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego. Powinna być to kwota, która pozwoli na złagodzenie cierpienia, a zatem pozwoli na kontynuację leczenia psychiatrycznego czy dłuższą terapię psychologiczną, pozwoli na wyjazd do sanatorium czy na urlop, w czasie którego osoba pokrzywdzona będzie mogła odreagować stres i nabrać sił, pozwoli na niezbędną dla poprawy samopoczucia przerwę od pracy, jak i sprawienie sobie w tym celu jakiejś innej przyjemności. Istotne jest jak długo cierpienia związane ze śmiercią osoby bliskiej mogą trwać i jaki okres jest niezbędny dla powrotu do normalnego funkcjonowania. Jednocześnie zadośćuczynienie nie może prowadzić co do zasady do zwiększenia majątku poszkodowanego, bowiem nie jest to jego celem. Zadośćuczynienie zasądzane na podstawie tego przepisu nie może też służyć naprawieniu szkody majątkowej, jaką powódki poniosły w związku ze śmiercią męża i ojca. A zatem fakt, iż ojciec pomagał córkom swoją fizyczną pracą nie podlega naprawieniu w ramach zadośćuczynienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w okolicznościach niniejszej sprawy kwota przyznana żonie zmarłego A. G. tytułem zadośćuczynienia uwzględnia wyżej wskazane okoliczności, a w szczególności fakt, iż utraciła ona partnera życiowego, z którym była związana przez całe swoje dorosłe życie, fakt, iż straciła go w wieku, z którym wątpliwe jest już nawiązanie kolejnego związku, fakt, iż wsparcie małżonka w późnych latach życia jest bardzo potrzebne, z uwagi na stan zdrowia i wiek. Okoliczność, iż obecnie zamieszkuje z nią dorosła córka nie zmienia tej sytuacji, bowiem w każdej chwili może ona wyprowadzić się z domu. Samotność będąca skutkiem przedmiotowego zdarzenia jest w istocie skutkiem długotrwałym. Relacja z dziećmi nigdy nie zastąpi relacji z mężem. Ponadto słusznie Sąd Okręgowy wziął pod uwagę zakres przeżyć psychicznych powódki i stan jej zdrowia psychicznego wywołany doznaną wskutek śmierci męża traumą. W wyroku SN z dnia 12 września 2013 r. (IV CSK 87/13, LEX nr 1383297) podkreślono, że krzywda wywołana śmiercią współmałżonka jest jedną z najbardziej dotkliwych i najmocniej odczuwalnych z uwagi na rodzaj i siłę więzów rodzinnych oraz rolę pełnioną przez niego w rodzinie, a poczucie krzywdy, wynikające z osobistego żalu, bólu, osamotnienia, cierpienia i bezradności (..). Podzielając powyższy pogląd, Sąd Apelacyjny uznał, iż zasądzona przez Sąd I Instancji kwota zadośćuczynienia jest adekwatna do okoliczności niniejszej sprawy i nie jest wygórowana. Niewątpliwie dla A. G. krzywda wywołana śmiercią męża ma charakter długotrwały i łagodzenie jej skutków może trwać latami.

Apelacja jest natomiast częściowo uzasadniona w stosunku do pozostałych powódek. W ocenie Sądu Apelacyjnego wystarczające do kompensaty doznanych uszczerbków są kwoty po 25 000 zł, a łącznie z przyznanym już wcześniej zadośćuczynieniem kwoty po 40 000 zł. Takiej wysokości kwoty zadośćuczynienia są wystarczające dla złagodzenia skutków cierpienia wywołanego śmiercią ojca oraz ułatwią przystosowanie się powódek do zmienionej sytuacji życiowej. Zasadnie Sąd I instancji wziął pod uwagę więzi łączące powódki ze zmarłym ojcem, tragiczność tego wypadku, nieodwracalność skutku, przeżycia emocjonalne powódek, zachwianie poczucia bezpieczeństwa, przedłużony okres żałoby, nieumiejętności poradzenia sobie z sytuacją po śmierci ojca. Sąd jednak powinien także wziąć pod uwagę fakt, iż powódki są osobami dorosłymi, które mają własne rodziny, zatem nie można uznać, iż są obecnie osobami osamotnionymi. Jak już wyżej wskazano - zadośćuczynienie ma na celu zapewnienie uprawnionemu pomocy w dostosowaniu się do nowej rzeczywistości powstałej po śmierci osoby mu najbliższej. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą tej osoby. W ocenie Sądu Apelacyjnego już zadośćuczynienie w kwocie po 40 000 zł spełnia te cele, jest wystarczające, aby powódki mogły podjąć terapię łagodzącą skutki traumy przeżytej po nagłej śmierci ojca, czy też pozwolić sobie na jakiś dłuższy wyjazd lub pozostanie przez pewien czas bez pracy, aby wypocząć i dojść do siebie. Jest oczywiste, że zasądzone z tego tytułu kwoty nie zrekompensują utraconej więzi z osobą bliską, ale pomogą pogodzić się z rzeczywistością. Powódki nie będą bezpodstawnie wzbogacone, bowiem środki te umożliwią im powrót do normalnego funkcjonowania. Jak się wskazuje w orzecznictwie - kwota zadośćuczynienia musi mieć realną wartość ekonomiczną, dlatego też nie jest możliwe uwzględnienie apelacji w całości i dalsze zmniejszenie kwoty zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie musi być adekwatne do rozmiaru krzywdy, a w niniejszej sprawie istotne jest, że powódki nagle straciły bliskiego członka rodziny, głęboko to przeżyły, a szkoda tego rodzaju ma charakter nieodwracalny.

Jak się wskazuje w orzecznictwie - skuteczne zakwestionowanie wielkości zasądzonego świadczenia możliwe jest tylko wówczas, gdy jego nieproporcjonalność do wyrządzonej krzywdy jest bardzo wyraźna, czy wręcz rażąca (tak przykładowo SN w wyroku z dnia 15 października 2009 r., I CSK 83/09, LEX nr 553662 oraz SA w P. w wyroku z dnia 10 stycznia 2008 r., I ACa 1048/07, LEX nr 466432). Sytuacja taka zachodzi jednak w niniejszej sprawie, bowiem przedstawiona analiza zaskarżonego wyroku w kontekście zarzutów apelacji doprowadziła Sąd II instancji do przekonania, iż Sąd Okręgowy dopuścił się błędu oceniając rozmiar krzywdy doznanej przez powódki D. S., J. G., U. K., A. M. (1) i W. F. (1) i odpowiedniego z tego tytułu zadośćuczynienia. Kwota przyznana przez Sąd Okręgowy jest wygórowana i nieuzasadniona okolicznościami sprawy, prowadzi też do nieuzasadnionego wzbogacenia powódek.

Zasadny również jest zarzut naruszenia art. 109 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( t.j. D.z. U. 2018 poz.473). Sąd Okręgowy wprawdzie prawidłowo zacytował ten przepis, ale nieprawidłowo go zastosował. Zgodnie z treścią tego przepisu (...)jest obowiązany zaspokoić roszczenie, o którym mowa w art. 98 ust. 1 i 1a tej ustawy, w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń lub syndyka upadłości, ewentualnie w terminie 14 dni od wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu lub wysokości świadczenia. Istotna jest zatem nie data zgłoszenia szkody, lecz data przekazania do (...)akt szkody przez zakład ubezpieczeń, który prowadził postepowanie wyjaśniające. W niniejszej sprawie (...) otrzymał akta szkody od (...) dopiero w dniu 14 maja 2014r., a zatem odsetki za opóźnienie mogą być naliczane dopiero od 14 czerwca 2014r. Prowadzi to do zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie żądania zasądzenia odsetek za okres od 29 kwietnia 2014r. do 13 czerwca 2014r.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 i 386§1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji. Zmiana rozstrzygnięcia w zakresie przyznanej kwoty zadośćuczynienia uzasadnia również zmianę orzeczenia o kosztach procesu, stosownie do treści art. 100 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono – w stosunku do A. G. na podstawie art. 98 k.p.c., zaś w odniesieniu do pozostałych powódek, wobec częściowego uwzględnia apelacji – na podstawie art. 100 k.p.c.