Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2014 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej(...)w G.

przeciwko K. B. i M. B.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu

z dnia 20 września 2013 r.

sygn. akt I C 1299/13

oddala apelację.

Sygn. akt VIII Ca 648/13

UZASADNIENIE

Powód Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa(...)w G. w pozwie przeciwko K. B. i M. B. żądał azasądzenia od pozwanych solidarnie na jego rzecz kwoty 27.846,36 zł z odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od 6 listopada 2012 r. do dnia zapłaty a nadto kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 20 września 2013 r. Sąd Rejonowy w Toruniu:

I.  zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 27.846,36 zł z maksymalnymi odsetkami od dnia 6 listopada 2012 r. do dnia 20 września 2013 r.,

II.  rozłożył zasądzoną kwotę na 120 rat w wysokości: pierwsza rata 238,36 zł wraz z kwotą odsetek zasądzonych w punkcie I sentencji wyroku i 119 rat po 232 zł, płatnych do dnia 10 miesiąca począwszy od 10 października 2013 r. wraz z maksymalnymi odsetkami na wypadek opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z rat od dnia jej płatności do dnia zapłaty,

III.  nie obciążył pozwanych kosztami procesu poniesionymi przez powoda.

Podstawą tego orzeczenia były następujące okoliczności: powód zawarł z pozwanymi umowę pożyczki, nie wywiązali się oni z obowiązku spłaty co doprowadziło do wypowiedzenia umowy. Kwota zadłużenia dochodzona pozwem nie była w toku sprawy kwestionowana; pozwani domagali się jedynie rozłożenia jej na raty. Rozstrzygnięcie w przedmiocie rat zostało oparte na art. 320 k.p.c. i umotywowane było faktem, iż majątek pozwanych obciążony jest wysokim zadłużeniem; nie należą oni do osób majętnych; mają możliwość wywiązania się z ratalnej spłaty zadłużenia, gdyż pozwany podjął pracę, a jego wynagrodzenie nie zostało dotychczas zajęte na poczet egzekucji komorniczej. Sąd I instancji zwrócił uwagę, że powód nie jest typową instytucją kredytową, lecz spółdzielnią, której celem nie jest osiąganie zysku; nadto względy słuszności i utrwalona linia orzecznictwa wskazują, że rozstrzygnięcie sporu cywilnego nie może prowadzić do ruiny dłużnika. Zezwolenie powodowi na egzekucję całej dochodzonej sumy jednorazowo doprowadziłoby zaś niewątpliwie do takiego skutku. Sąd miał przy tym na uwadze, że powód udzielił pożyczki w momencie, w którym zdolność kredytowa pozwanych była wątpliwa, zatem winien w tym zakresie przyjąć na siebie ciężar ryzyka kredytowego, tym bardziej, że pozwani są osobami życiowo niezaradnymi. Ustalając wysokość rat Sąd Rejonowy kierował się możliwościami finansowymi pozwanych. Zdaniem tego Sądu, uwzględnienie wniosku w tym zakresie jest korzystne nie tylko dla pozwanych ale i dla powoda, albowiem kierując całą należność do egzekucji i tak nie zostałby on zaspokojony w krótkim czasie. Pozwani nie mają bowiem wartościowego majątku podlegającego licytacji, zaś egzekucja z wynagrodzenia następowałaby w ratach z uwagi na niskie zarobki pozwanego i wysokość kwoty wolnej od zajęcia. Zniszczeniu uległaby natomiast ekonomiczna podstawa utrzymania pozwanych i ich dzieci, co miałoby negatywne konsekwencje ze społecznego punktu widzenia. Orzeczenie o kosztach procesu zostało oparte na art. 102 k.p.c.

Powód zaskarżył powyższy wyrok w zakresie pkt. II, zarzucając naruszenie art. 320 k.p.c. przez błędną interpretację i przez to naruszenie słusznych praw powoda poprzez nieorzeczenie o natychmiastowej wymagalności całości świadczenia w razie opóźnienia w płatności dwóch kolejnych rat. Wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez dodanie sformułowania "z tym że opóźnienie w spłacie dwóch kolejnych orzeczonych rat skutkować będzie natychmiastową wymagalnością zasądzonej należności", a nadto o zasądzenie od pozwanych na jego rzecz solidarnie kosztów postępowania za II instancję.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji oraz nieorzekanie na ich rzecz o kosztach postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Zgodnie z art. 320 in principio k.p.c. w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Podstawą zastosowania tego przepisu jest wyłącznie uznanie sądu, że zachodzą szczególnie uzasadnione przesłanki, na przykład, że ze względu na stan majątkowy, rodzinny, czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia przez pozwanego niezwłoczne lub jednorazowe byłoby niemożliwe lub bardzo utrudnione albo narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody (M. Jędrzejewska [w:] " Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz.", t. 2, red. T. Ereciński, s. 24 i n.). Z punktu widzenia tych kryteriów orzeczenie Sądu I instancji było niewątpliwie słuszne, a powód w tej części go nie zakwestionował. Przedmiotem zaskarżenia jest natomiast niezamieszczenie przy tym rozstrzygnięciu klauzuli, zgodnie z którą określone opóźnienie w płatności rat powoduje natychmiastową wymagalność całości roszczenia.

Kwestia, czy formułowanie takiego zastrzeżenia jest w ogóle dopuszczalne, nie jest rozstrzygana jednolicie. W piśmiennictwie przyjęto, że rozkładając świadczenie na raty sąd może zastrzec, że w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat całe zasądzone świadczenie staje się natychmiast wymagalne wraz z należnymi odsetkami (M.Manowska i in., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Lexis Nexis 2011, komentarz do art. 320 k.p.c.). Natomiast w praktyce orzeczniczej wyrażono pogląd, że dodawanie takiego zastrzeżenia do orzeczenia w przedmiocie rozłożenia świadczenia na raty nie jest możliwe. Po pierwsze bowiem tego rodzaju rozstrzygnięcie nie znajduje oparcia w treści art. 320 k.p.c., który uprawnia sąd jedynie do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, a po drugie nie odpowiada istocie powołanego przepisu, który ma na celu stworzenie zobowiązanemu, z uwagi na jego szczególne położenie, korzystniejszych warunków do spłaty zasądzonego świadczenia (np. wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 30 października 2013 r, II Ca 797/13, www.orzeczenia.ms.gov.pl).

Nie przesądzając tego zagadnienia w niniejszej sprawie, należy podkreślić, że nawet przy przyjęciu pierwszej koncepcji nie można abstrahować od przyczyn, które legły u podstaw rozłożenia na raty. Niewątpliwe trzeba zgodzić się z poglądem, że ochrona, jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 r., I ACa 242/12, Lex nr 1321914). Zarazem jednak na tle niekwestionowanego przez powoda stanu faktycznego sprawy trzeba podzielić stanowisko Sądu I instancji, że ewentualna egzekucja całości roszczenia doprowadziłaby do dramatycznych konsekwencji dla pozwanych i ich dzieci, a powód - biorąc pod uwagę skalę ich zadłużenia i brak wartościowego majątku – z wysokim prawdopodobieństwem i tak nie uzyskałby zaspokojenia całej należności. Ponadto, co trzeba wyeksponować, powód jako profesjonalista w zakresie działalności finansowej, przed zawarciem umowy mógł z łatwością ocenić niską zdolność kredytową pozwanych i przewidzieć znaczne ryzyko niewywiązania się przez nich ze zobowiązania, a tym samym brak możliwości natychmiastowego i jednorazowego odzyskania należności. Z tego punktu widzenia uprawniona jest teza, że powinien ponieść skutki swojego zaniechania w postaci sądowej zmiany terminu płatności - i to bez względu na to, czy hipotetycznie pozwani będą wywiązywali się z terminowości spłat czy nie. Nie jest przy tym trafny zawarty w apelacji zarzut, iż w razie braku terminowych spłat powód będzie uprawniony do realizacji całości swego roszczenia w drodze egzekucji dopiero po upływie 10 lat. Jasne jest przecież, że każdorazowa zaległość pozwanych w spłacie będzie mogła stanowić podstawę do niezwłocznego złożenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w odpowiednim zakresie.

Z powyższych względów zdaniem Sądu Okręgowego nie ma podstaw do uznania, że zaskarżony wyrok nie zawierając sankcji natychmiastowej wymagalności świadczenia w razie opóźnienia w płatności w jakikolwiek szczególny sposób uprzywilejowuje pozwanych czy też realnie pogarsza sytuację powoda. Dlatego też orzeczono jak w sentencji (art.385 k.p.c.).