Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2018 roku

sprawy z odwołania J. B. (1) jako następcy prawnego J. B. (2)

od decyzji z dnia 12 stycznia 2018 roku

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 12 stycznia 2018 roku, znak: (...) w ten sposób, że przyznaje J. B. (1) prawo do niezrealizowanego świadczenia – emerytury po J. B. (2) za okres od 15.11.2017 do 30.03.2018 r.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 602/18 UZASADNIENIE

Decyzją z 12.01.2018 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił J. B. (2) prawa do emerytury.

J. B. (2) odwołał się od tej decyzji. Wniósł o zmianę decyzji u doliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych okresów:

1/ od 1.10.1973 roku do 14.06.1975 roku (1 rok, 8 miesięcy, 14 dni), z tytułu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z., jako elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, przy budowie napowietrznych linii przesyłowych średniego napięcia;

2/ od 21.06.1975 roku do 31.08.1977 roku (2 lata, 2 miesiące, 10 dni), z tytułu zatrudnienia w Stoczni (...), jako spawacz wydziału kadłubowni;

3/ od 27.10.1980 roku do 31.03.1984 roku (3 lata, 5 miesięcy, 5 dni), z tytułu zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym, jako spawacz;

4/ od 1.04.1984 roku do 28.02.1987 roku (2 lata, 11 miesięcy), z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) w G., jako spawacz;

5/ od 5.03.1987 roku do 30.11.1989 roku (2 lata, 8 miesięcy, 27 dni), z tytułu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G.;

6/ od 1.12.1989 roku do 31.03.1997 roku (7 lat, 4 miesiące), z tytułu zatrudnienia w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. , jako spawacz i monter w energetyce,

- co łącznie daje okres ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania bowiem skarżący nie posiada wymaganego 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Postanowieniem z 23.04.2018 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 K.p.c., z uwagi na śmierć ubezpieczonego. W miejsce zmarłego, jako jego następca prawny, swój udział w sprawie zgłosiła jego żona J. B. (1). Wobec tego postanowieniem z 28.05.2018 roku Sąd podjął zawieszone postępowanie.

Sąd ustalił, co następuje:

J. B. (2) urodził się (...). W dniu 16.10.2017 roku wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Decyzją z 12.01.2018 roku ZUS odmówił mu prawa do emerytury bowiem ubezpieczony nie wykazał 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Pozwany ustalił, że ubezpieczony legitymuje się łącznym stażem ubezpieczeniom wynoszącym 25 lat, 1 miesiąc i 13 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Pozwany nie uwzględnił, jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia:

- od 21.06.1975 roku do 31.08.1977 roku, w Stoczni (...), bowiem świadectwo pracy w warunkach szczególnych zostało wydane przez Centralną Składnicę Akt w S. a więc nieuprawniony do tego organ;

- od 1.04.1984 roku do 28.02.1987 roku, w Zakładzie (...) w G., bowiem w świadectwie pracy pracodawca nie podał wykazu, działu, pozycji i nazwy stanowiska pracy zgodnego z rozporządzeniem z 7.02.1983 roku;

- od 5.03.1987 roku do 30.11.1989 roku, w Przedsiębiorstwie Produkcji (...), Handlu i Usług (...) w G., bowiem świadectwo pracy w warunkach szczególnych zostało wydane przez (...) w Z., a więc nieuprawniony do tego organ;

- od 1.12.1989 roku do 31.03.1997 roku, w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o., bowiem świadectwo pracy w warunkach szczególnych za ten okres zatrudnienia nie posiada dokładnych okresów, w których skarżący wykonywał pracę na stanowisku montera i spawacza, a stanowiska te zostały wykazane w różnych działach i pozycjach rozporządzenia z 1983 roku.

Ubezpieczony odwołał się od decyzji ZUS z 12.01.2018 roku.

W dniu 30.03.2018 roku J. B. (2) zmarł. Postanowieniem z 23.04.2018 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie. Swój udział w sprawie w charakterze następcy prawnego zmarłego zgłosiła jego żona – J. B. (1). W związku z tym postanowieniem z 28.05.2018 roku Sąd podjął zawieszone postępowanie z udziałem następny prawnego zmarłego J. B. (1).

(bezsporne)

J. B. (2) w dniu 18.06.1977 roku ukończył (...) Szkołę Zawodową (...) w zawodzie ślusarz ze specjalizacją spawacz. Od 1975 roku posiada uprawnienia do spawania.

W okresie od 1.10.1973 roku do 14.06.1975 roku (1 rok, 8 miesięcy, 14 dni) J. B. (2) był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z., w pełnym wymiarze godzin pracy. Pracował jako elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, przy budowie napowietrznych linii przesyłowych średniego napięcia. Został przyjęty do tej pracy do przyuczenia zawodowego jako niepełnoletni.

W okresie od 21.06.1975 roku do 31.08.1977 roku (2 lata, 2 miesiące, 10 dni) J. B. (2) pracował w warunkach szczególnych jako spawacz w Stoczni (...). Spawał kadłuby statków. Pracował w pełnym wymiarze godzin pracy. Nie miał dłuższych przerw w świadczeniu pracy. Nie korzystał wówczas z urlopów bezpłatnych.

Od 27.10.1980 roku do 31.03.1984 roku (3 lata, 5 miesięcy, 5 dni) ubezpieczony pracował jako ślusarz - spawacz w (...) Kombinacie Budowlanym. Pracował w pełnym wymiarze godzin pracy. W okresie zatrudnienia nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Zbroił stron a następnie spawał w całość (21 elementów dużych i 8 elementów małych). Zajmował się również transportowaniem wykonanych już elementów do dalszych prac. Pracę wykonywał na terenie hali przy ul. (...) w G. Zazwyczaj pracował na jedną zmianę. Pracował w brygadzie, w której pracowali również zbrojarze, spawacze, ślusarze i majster.

Od 1.04.1984 roku do 28.02.1987 roku (2 lata, 11 miesięcy) skarżący pracował w warunkach szczególnych jako spawacz w Zakładzie (...) w G.. Pracował w pełnym wymiarze godzin pracy. Nie korzystał wówczas z urlopów bezpłatnych. Firma (...) produkowała grzejniki. Siedziba firmy znajdowała się w W. i tam swoją pracę wykonywał ubezpieczony. Firma posiadała maszyny: gilotynę, prasy, spawarki. Wszyscy zatrudnieni tam pracownicy pracowali na terenie jednej hali. Ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia w Zakładzie (...) zajmował się wyłącznie spawaniem.

W okresie od 5.03.1987 roku do 30.11.1989 roku (2 lata, 8 miesięcy, 27 dni) ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych jako spawacz, pomocnik kotlarza i brygadzista przy nadzorze spawaczy i kotlarzy w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G.. Pracował w pełnym wymiarze godzin pracy, nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Pracował przy spawaniu kotłów i jako kotlarz. Wycinał stare elementy i spawał nowe elementy kotłów. Spawał zazwyczaj rurociągi, najmniejszy o średnicy 50, największy o średnicy 500. Pracował w brygadzie liczącej 5 pracowników.

Od 1.12.1989 roku do 31.03.1997 roku (7 lat, 4 miesiące) J. B. (2) pracował w warunkach szczególnych w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. Uszczelniał rurociągi pyłowe. Pracę wykonywał w Ł. na terenie Elektrociepłowni. Pracował w pełnym wymiarze godzin pracy. Nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Był wówczas spawaczem, monterem urządzeń elektroenergetycznych i brygadzistą. Jako brygadzista nadzorował pracę spawaczy i monterów urządzeń elektroenergetycznych.

J. B. (2) posiada ponad 15 letni staż pracy w warunkach szczególnych.

dowód: dokumenty w aktach organu rentowego, tom I: świadectwa pracy k. 9-21; tom IV: zaświadczenie k. 6, świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 7-8; dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia: w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. k. 27, 29, w (...) Kombinacie Budowlanym w G. k. 31-41; w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G. k. 43, w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. k. 57-61v; zeznania świadka J. B. (1) k. 65, zeznania świadka W. S. k. 65-66, zeznania świadka M. S. k. 66, zeznania świadka Z. C. (1) k. 66, zeznania ubezpieczonego J. B. (2) k. 66-67; odpis skrócony aktu zgonu k. 80, akt dziedziczenia k. 90-94.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie czy ubezpieczony J. B. (2) spełniał przesłanki do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z 12.01.2018 roku pozwany odmówił mu bowiem prawa do żądanego świadczenia z uwagi na nieudowodnienie 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. w okolicznościach niniejszej sprawy pozostawało, że ubezpieczony legitymuje się ponad 25 letnim stażem ubezpieczeniowym.

Zgodnie z art. 136 ustawy z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2018.1270 j.t.; dalej jako ustawa emerytalna), razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Osoby wymienione w ust. 1 tego przepisu mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła. Przepis ten obejmuje nie tylko sytuację, w której śmierć osoby uprawnionej następuje w trakcie ubiegania się przez nią o przyznanie prawa do emerytury lub renty, ale też odnosi się on także do przypadków zgonu (przed dniem wypłaty świadczenia) emeryta lub rencisty, czyli - zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 4 pkt 1 i 11 ustawy emerytalnej - osoby mającej już ustalone prawo do emerytury lub renty (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 13.01.2015 r., II UK 144/14, LEX 1580160). Roszczenia o wypłatę niezrealizowanego świadczenia wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

Ubezpieczony zmarł w dniu 30.03.2018 roku. Pismem z 9.05.2018 roku (k. 89) J. B. (1) doręczyła do Sądu odpis aktu poświadczenia dziedziczenia po mężu J. B. (2), a pismem z 21.05.2018 roku (k. 102) zgłosiła swój udział w sprawie w charakterze następcy prawnego zmarłego męża. Spełniła zatem przesłanki z art. 136 ustawy emerytalnej, wobec czego Sąd podjął zawieszone w dniu 23.04.2018 roku (k. 83) postępowanie.

Spór pomiędzy stronami dotyczył ustalenia, czy J. B. (2) posiada 15 letni stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 184. ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po 31.12.1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1.01.1999 roku) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) wymagany okres składkowy i nieskładkowy, który w przypadku kobiet wynosi 20 lat i 25 w przypadku mężczyzn.

W świetle ust. 2 tego artykułu powyższa emerytura, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem organu rentowego, na dochody budżetu państwa.

W art. 32 ustawy określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1.01.1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się zaś pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Przy czym w orzecznictwie dopuszcza się kwalifikowanie jako zatrudnienie w warunkach szczególnych wykonywanie tak zorganizowanej pracy, że w ciągu dnia pracownik wykonuje różne czynności wypełniające czas pracy, ale każda z nich należy do rodzaju prac zaliczanych do tych wykonywanych w warunkach szczególnych.

Bez znaczenia dla oceny rzeczywistego i efektywnego wykonywania podstawowego zatrudnienia przy pracy w warunkach szczególnych pozostaje uboczne i krótkotrwałe wykonywanie czynności nienarażających na działanie czynników szkodliwych, jeżeli czynności te wykonywane były na tak niewielką skalę, że można je uznać za marginalne i pomocnicze (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19.01.2016 roku, I UK 269/15, Legalis).

W postępowaniu cywilnym Sąd ma szersze uprawnienia niż organ rentowy w postępowaniu administracyjnym.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (zob. Sąd Najwyższy w wyroku z 2 lutego 1996 r., II URN 3/95 OSNP 1996/16/239).

Należy podkreślić, iż art. 184 ustawy emerytalnej jest przepisem szczególnym, który przyznając określonej grupie adresatów zawartej w nim normy prawnej, korzystniejsze przywileje emerytalne poprzez obniżenie wieku emerytalnego nie powinien być poddawany wykładni rozszerzającej. W wyroku z 12.07.2012 roku w sprawie II UK 2/11 Sąd Najwyższy stwierdził, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, że instytucja tzw. wcześniejszej emerytury podlega ścisłej wykładni. Podobne stanowisko reprezentował Sąd Najwyższy w wyroku 22.02.2007 roku w sprawie I UK 258/06, który orzekł, iż „wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych "instytucją" wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej.”

Należało w sprawie ustalić, czy w okresie kiedy ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z., w Stoczni (...), w (...) Kombinacie Budowlanym, jako spawacz, w Zakładzie (...) w G., w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G. i w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o., pracował on w warunkach szczególnych. Na tę okoliczność sąd dopuścił dowód z zeznań świadków: J. B. (1), A. W., W. S., M. Z. i Z. C. (1), dowód z zeznań ubezpieczonego oraz dowód z dokumentów w aktach organu rentowego i w aktach sprawy, w tym w dokumentach osobowych skarżącego stanowiących załącznik do akt sprawy.

W postępowaniu o świadczenia emerytalno – rentowe dopuszczalne jest bowiem przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność charakteru pracy wykonywanej przez osobę ubiegającą się o świadczenie emerytalne. Dokumenty zgromadzone w sprawie wskazują jednoznacznie, iż ubezpieczony posiadał uprawnienia do wykonywania pracy jako spawacz bowiem od 1975 roku posiadał uprawnienia do spawania oraz uprawnienia do pracy jako monter urządzeń cieplnych i elektroenergetycznych. Nadto, posiada on wykształcenie zawodowe ze specjalizacją spawacz.

Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynika jednoznacznie, że w okresie od 1.10.1973 roku do 14.06.1975 roku, a zatem przez 1 rok, 8 miesięcy, 14 dni, ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych jako elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z.. Jak wynika z zeznań ubezpieczonego wykonywał on wówczas prace przy budowie i eksploatacji napowietrznych linii przesyłowych średniego napięcia. Ze świadectwa pracy za ten okres zatrudnienia wynika, że był on wówczas zatrudniony jako elektromonter instalacji i urządzeń elektroenergetycznych. Zgromadzony materiał dowodowy potwierdził, że od 1.10.1973 roku do 14.06.1975 roku J. B. (2) stale i w pełnym wymiarze godzin pracy wykonywał prace wymienione w dziale II (w energetyce) rozporządzenia z 7.02.1983 roku (prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych), w związku z działem II poz. 1 pkt 11 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12.08.1983 roku (Dz.Urz.WUG z 12.08.1983 roku). Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozostawia również wątpliwości, że w okresie od 21.06.1975 roku do 31.08.1977 roku (2 lata, 2 miesiące, 10 dni), ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze godzin pracy pracował jako spawacz w Stoczni (...) w wydziale kadłubowni, a zatem wykonywał prace wymienione w wykazie A dział XIV (prace różne) pkt 12 i wykazie C dział I pkt 57 rozporządzenia z 7.02.1983 roku. Ze świadectwa pracy za ten okres zatrudnienia wynika, że ubezpieczony pracował w Stoczni (...) jako spawacz. Okoliczność tę potwierdzili zeznający w sprawie świadek: J. B. (1) oraz ubezpieczony J. B. (2). Sąd, na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, nie miał żadnych wątpliwości aby wliczyć skarżącemu do stażu pracy w warunkach szczególnych również okres zatrudnienia w Zakładzie (...) w G. od 1.04.1984 roku do 28.02.1987 roku (2 lata, 11 miesięcy) – jako spawacz. W świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 3.10.2005 roku pracodawca – Z. W. wskazał, że J. B. (2) pracował u niego w pełnym wymiarze godzin pracy wykonując prace spawalnicze w warunkach uciążliwych (k. 7 tom IV akt ZUS). Świadek A. W. podała, że w spornym okresie jej mąż zatrudniał skarżącego, który zajmował się wyłącznie spawaniem. Świadek często widziała jak skarżący wykonywał prace przy spawaniu bowiem często przebywała w firmie swojego męża dowożąc mu obiady. Okoliczności te potwierdził ubezpieczony wskazując, że w Zakładzie (...) pracował wyłącznie jako spawacz. Kolejny okres pracy od 5.03.1987 roku do 30.11.1989 roku (2 lata, 8 miesięcy, 27 dni) w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) w G. również należało wliczyć skarżącemu do stażu pracy w warunkach szczególnych. Z zaświadczenia o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych z 19.08.2005 roku (k. 6 tom IV akt ZUS) wynika, że w tym spornym okresie J. B. (2) stale i w pełnym wymiarze godzin pracy pracował jako spawacz i pomocnik kotlarza. W świadectwie pracy z 14.11.1989 roku wynika, że wówczas skarżący pracował jako spawacz i pomocnik kotlarza. Jak wynika z zeznań świadka M. Z., który pracował razem z ubezpieczonym w tym spornym okresie, skarżący pracował w elektrociepłowni zajmując się spawaniem i remontami kotłów oraz przy nadzorze. Okoliczności te potwierdził ubezpieczony w toku swoich zeznań. Ubezpieczony wykonywał zatem prace wymienione w wykazie A dział XIV pkt 1-2, 12 i 24 rozporządzenia z 7.02.1983 roku. Sąd, na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, ustalił również, że w okresie od 1.12.1989 roku do 31.03.1997 roku (7 lat, 4 miesiące), ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. jako spawacz oraz jako brygadzista nadzorując prace monterów. Prace, które wówczas wykonywał ubezpieczony wymienione zostały w dziale XIV pkt 12 i pkt 24 i w dziale II rozporządzenia z 7.02.1983 roku, w związku z działem II poz. 1 pkt 31,33 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12.08.1983 roku.

J. B. (2) w spornych okresach był zatrudniony w pełnym wymiarze godzin pracy i korzystał z urlopów bezpłatnych, co wynika z dokumentów zgromadzonych w sprawie, oraz z zeznań świadków i skarżącego. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, nie znajdując żadnych podstaw by kwestionować ich szczerość i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy. J. B. (1) jest żoną skarżącego, niemniej jednak nie ujawniły się żadne okoliczności w sprawie, które podważałyby jej wiarygodność. Z samego faktu bliskich więzi łączących świadka i odwołującego nie można wnioskować, iż zeznania tego świadka są niewiarygodne. Świadkowie: A. W., W. S., M. Z. i Z. C. (1) są osobami obcymi dla odwołującego. Nie ujawniły się żadne okoliczności, które podważałyby ich wiarygodność. Świadkowie nie mają żadnego interesu w składaniu fałszywych zeznań. Ich zeznania wzajemnie się uzupełniają tworząc logiczną całość. Świadkowie pracowali razem z ubezpieczonym, a zatem posiadają wiedzę o czynnościach jakie w godzinach pracy wykonywał ubezpieczony. Zeznaniom ubezpieczonego sąd również dał wiarę albowiem korespondowały one z zeznaniami świadków i zgromadzonymi w sprawie dokumentami. Analiza dokumentów pochodzących z okresu zatrudnienia ubezpieczonego w połączeniu z zeznaniami świadków i skarżącego jednoznacznie wskazuje, że w spornych okresach ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze godzin pracy pracował w warunkach szczególnych w: Przedsiębiorstwie (...) w Z., w Stoczni (...), w Zakładzie (...), Przedsiębiorstwie Produkcji (...), Handlu i Usług (...) w G. oraz w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. w G..

O uznaniu za pracę w warunkach szczególnych decyduje bowiem rodzaj rzeczywiście wykonywanych czynności pracowniczych, a nie formalne zapisy w dokumentach pracowniczych. W wyroku z 5.10.2011 roku (II UK 43/11) Sąd Najwyższy wskazał, iż zgodnie z art. 245 K.p.c. dokument prywatny (świadectwo pracy) stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Z przepisu tego odczytywanego w powiązaniu z art. 253 K.p.c. wynikają dwa domniemania, po pierwsze – że dokument jest autentyczny, a więc nie jest przerobiony ani podrobiony (domniemanie prawdziwości) oraz drugie – że oświadczenie w nim zawarte pochodzi od osoby, która dokument ten podpisała. Niewątpliwie świadectwo pracy jest dokumentem prywatnym obejmującym oświadczenie wiedzy pracodawcy i już tylko z tego względu zgodność z prawdą ich treści może być podważana wszelkimi środkami dowodowymi. Jak wynika z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, a w szczególności z zeznań odwołującego oraz świadków, w okresie od 5.03.1987 roku do 30.11.1989 roku ubezpieczony pracował jako spawacz i kotlarz, a także jako brygadzista nadzorując prace spawaczy i kotlarzy. Zeznania ubezpieczonego i świadków pozwoliły na ustalenie jakie rzeczywiście czynności w tym spornym okresie wykonywał ubezpieczony, a było to m.in. spawanie elementów kotłów, praca kotlarza w elektrociepłowni. Podobnie zeznania skarżącego i świadków pozwoliły na ustalenie, że – wbrew zapisom w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 25.02.2015 roku – odwołujący w okresie od 1.12.1989 roku do 31.03.1997 roku pracował jako spawacz, elektromonter i brygadzista nadzorując prace spawaczy i elektromonterów. Jako brygadzista nadzorował on prace osób pracujących w warunkach szczególnych, cały czas sam pracując w tych warunkach szczególnych. Decydujące znaczenie ma charakter faktycznie wykonywanej pracy, a zatem nawet wówczas gdy świadectwo pracy w warunkach szczególnych zawiera pewne błędy czy też brak, nie może samo przez się powodować utraty możliwości zaliczenia tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych, wobec przedstawienia innych dowodów (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 13.07.2017 roku, III AUa 1623/16, Legalis). Zeznania świadków i ubezpieczonego pozwoliły na precyzyjne ustalenie jakie konkretnie czynności wykonywał w spornych okresach ubezpieczony.

Organ rentowy podnosił, że skarżący nie przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych za okres 1.10.1973 roku do 14.06.1975 roku z tytułu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z., oraz że świadectwa pracy w warunkach szczególnych za okres pracy w Stoczni (...) i w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) zostały wystawione przez nieuprawnione podmioty, a także że świadectwa pracy w warunkach szczególnych za okresy zatrudnienia w Zakładzie (...) i w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. zawierają błędy, to jednak w kontekście całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, okoliczności te nie miały istotnego znaczenia. Rację ma pozwany, iż zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia z 7.02.1983 roku, okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy, jednak zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem, w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10.03.1984 roku, III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z 21.09.1984 roku, III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowym. Wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi więc żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest bowiem jedynie dokumentem prywatnym wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności potwierdzone w tym dokumencie przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem Sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie Sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę wnioskodawcy w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do rozporządzenia z 7.02.1983 roku. W ramach postępowania dowodowego Sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz jak również z dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego ze spornych okresów zatrudnienia, ściągniętych przez Sąd do akt sprawy głównej. Autentyczność dokumentów z akt osobowych nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne. Prymat wiarygodności przyznał Sąd także zeznaniom świadków oraz korespondującym z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków Sąd miał na względzie, że nie mają żadnego interesu w tym by nieprawdziwie zeznawać na korzyść J. B. (2), narażając się na odpowiedzialność karną. Zeznania przesłuchanych świadków były przy tym spójne, konsekwentne i zbieżne ze sobą wzajemnie, nie budząc jakichkolwiek wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności.

Zgromadzony materiał dowodowy – w szczególności zeznania ubezpieczonego oraz przesłuchanych w sprawie świadków – dał podstawy do przyjęcia, że praca ubezpieczonego w spornych okresach (poza okresem pracy w (...) Kombinacie Budowlanym, bowiem wówczas skarżący pracował jako ślusarz – spawacz, oraz przy transporcie, co wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy głównej, aktach ZUS i zeznań świadka Z. C. (2)) nie była pracą w warunkach szczególnych. W okresie od 1.12.1989 roku do 31.03.1997 roku (7 lat, 4 miesiące), ubezpieczony pracował w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. jako spawacz, elektromonter oraz jako brygadzista, nadzorując prace elekt monterów i spawaczy (dział XIV pkt 12 i 24, dział II rozporządzenia z 7.02.1983 roku, w związku z działem II poz. 1 pkt 9 zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z 12.08.1983 roku). Podkreślenia wymaga, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że praca brygadzisty w żaden sposób nie wpłynęło na wykonywanie przez skarżącego jego obowiązków służbowych. Sprawował on nadzór nad podległymi pracownikami – monterami, pracując wspólnie z nimi. Znajduje to potwierdzenie w dokumentacji z akt osobowych: umowach z brygadzistą, angażach. Stanowisko brygadzisty było dla ubezpieczonego jedynie dodatkowym obowiązkiem i sprowadzało się do bezpośredniego nadzoru nad stanowiskami roboczymi. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że sama w sobie okoliczność, iż ubezpieczony był brygadzistą nie uniemożliwiła zaliczenia spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. do stażu pracy w warunkach szczególnych, bowiem ubezpieczony był brygadzistą pracującym na równi z pozostałymi pracownikami wykonującymi prace w warunkach szczególnych. Co więcej wskazać należy, że w powoływanym wyżej rozporządzeniu z 7.02.1983 roku przewidziano, iż pracami w warunkach szczególnych są także prace związane bezpośrednio z nadzorowaniem pracowników wykonujących prace wymienionych w załączniku do rozporządzenia. Mianowicie w dziale XIV, dotyczącym prac różnych, pod pozycją 24 wprost wskazano, że pracami w warunkach szczególnych są również prace polegające na „kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”. Z wyjaśnień ubezpieczonego wynikało jednoznacznie, że jako brygadzista miał za zadanie nadzorować pracowników wykonujących prace w warunkach szczególnych i sprawiając ten nadzór sam przebywał i pracował w tych warunkach tym samym uznać należało, że w całym okresie zatrudnienia w Zakładzie Budowlano – (...) Sp. z o.o. należało uznać za okres pracy w warunkach szczególnych.

Wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i pewnego ustalenia przesłanek prawa. Ubezpieczony w toku sprawy o ustalenie prawa do wcześniejszej emerytury może swoje racje wykazywać wszelkimi środkami dowodowymi. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 K.c. i art. 232 K.p.c. W sprawie o emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do emerytury. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dn. 27.10.2016 roku, III AUa 41/16, Lex 2151525). Zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że ubezpieczony w spornym okresie co najmniej przez 15 lat pracował w warunkach szczególnych, a więc sprostał on obowiązkowi określonemu w art. 6 K.c. oraz art. 232 K.p.c. albowiem podnoszone przez niego argumenty co do wadliwości spornej decyzji ZUS znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Ustalając stan faktyczny sąd oparł się na zeznaniach świadków i ubezpieczonego oraz dokumentach zgromadzonych w sprawie, którym to nadał przymiot wiarygodności z powodów wyżej wskazanych.

J. B. (2) posiadał staży pracy w warunkach szczególnych wynoszący ponad 15 lat ( (...) Przedsiębiorstwie (...) w Z. – 1 rok, 8 miesięcy, 14 dni; Stocznia (...) – 2 lata, 2 miesiące, 10 dni; Zakład (...) w G. – 2 lata, 11 miesięcy; Przedsiębiorstwa Produkcji (...) w G. – 2 lata, 8 miesięcy, 27 dni; Zakład Budowlano – (...) Sp. z o.o. – 7 lata, 4 miesiące). Pozostałe przesłanki do nabycia prawa do emerytury nie były sporne.

J. B. (2) złożył wniosek o emeryturę w dniu 16.10.2017 roku, lecz wszystkie przesłanki do nabycia praw do żądanego świadczenia nabył dopiero w dniu(...), bowiem tego dnia skończył 60 lat (art. 129 § 1 ustawy emerytalnej). Wobec powyższego, w oparciu o treść art. 136 ustawy emerytalnej, Sąd przyznał J. B. (1) prawo do niezrealizowanego świadczenia emerytalnego od dnia 15.11.2017 roku do dnia 30.03.2018 roku (tj. do dnia śmierci ubezpieczonego).

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c. orzekł jak w wyroku.

SSO Tomasz Korzeń