Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 2/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku J. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w E.
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 lipca 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 czerwca 2010 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2010 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawczyni J. G. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w E. z dnia 21 października 2009 r. w sprawie przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w E. o emeryturę, wskazując w
uzasadnieniu, że wnioskodawczyni nie spełniła wszystkich koniecznych przesłanek
2
do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury określonych w art. 184 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawczyni (ur. w dniu 11 kwietnia 1954
r.), osiągnęła wiek 55 lat. W okresie od 2 maja 1972 r. do 9 marca 1991 r.
pracowała w „Społem" Powszechnej Spółdzielni Spożywców w S. na stanowiskach:
sprzedawcy agencyjnego, robotnika niewykwalifikowanego przy pracach lekkich,
pomocy ciastkarza, ciastkarza, ciastkarza dekoratora oraz samodzielnego referenta
ds. odbioru jakościowego towaru. W dniu 6 maja 2009 r. złożyła wniosek o
emeryturę wraz z zaświadczeniem pracodawcy o wykonywaniu pracy w
szczególnych warunkach, określonych w przepisach rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr
8, poz. 43 ze zm.), stwierdzające, że w okresie od dnia 1 stycznia 1981 r. do dnia
15 czerwca 1988 r. wykonywała prace w pełnym wymiarze czasu pracy na
stanowisku ciastkarz-dekorant, ciastkarz – wymienionych w dziale X poz. 11
wykazu A stanowiącego załącznik do uchwał Zarządu Głównego CZSR z dnia 25
lipca 1983 r. w sprawie pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w zakładzie
pracy spółdzielczości rolno-spożywczej (wykaz A załącznika do wskazanego
rozporządzenia, określający prace w szczególnych warunkach, których
wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – w dziale X poz. 11
wymienia jedynie prace przy wypieku pieczywa).
Decyzją z dnia 26 maja 2009 r. pozwany organ rentowy odmówił
wnioskodawczyni prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. Odwołanie wnioskodawczyni od powyższej decyzji, oddalił
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w E. wyrokiem z dnia 21
października 2009 r., stwierdzając, że ustalenia poczynione w sprawie nie
pozwalają na przyjęcie, że wnioskodawczyni legitymuje się okresem 15 lat pracy w
warunkach szczególnych, wymaganym dla przyznania dochodzonego świadczenia.
Kwestią sporną było wykonywanie przez wnioskodawczynię w okresie od dnia 2
kwietnia 1973 r. do dnia 15 czerwca 1988 r. pracy w szczególnych warunkach
3
uprawniającej do przyznania dochodzonego świadczenia. W ocenie Sądu pierwszej
instancji istotną okolicznością jest nie tylko to czy stanowisko pracy zostało
wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r., lecz równie istotny jest charakter tej pracy, oraz stwierdzenie czy była ona
wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym
stanowisku. Z poczynionych ustaleń wynikało, że wnioskodawczyni pracowała w
systemie dwuzmianowym w ciastkarni. Do jej obowiązków należało rozpalenie w
piecu oraz przygotowywanie tzw. rozczynu (co zajmowało około 2 godzin). Do
momentu osiągnięcia przez piec odpowiedniej temperatury robiono bezy lub inne
ciastka, po ogrzaniu pieca drożdżówki, pączki i bułki. Po wyrośnięciu rozczynu
wyrabiała ciasto, co zajmowało około 1 godziny, następnie porcjowała i formowała
ciasto (od 3 do 4 godzin). Początkowo prace wykonywano ręcznie, następnie
piekarnia została wyposażona w mieszadło do ciasta. Mycie blach i przenoszenie
produktów wykonywano w czasie gdy rosło ciasto. Wnioskodawczyni zajmowała się
również dekorowaniem pieczywa. Zdaniem Sądu Okręgowego, przyjmując taki
obraz czynności wnioskodawczyni jako mający potwierdzenie w zeznaniach
świadków należało stwierdzić, że w żadnym razie opisane czynności nie pozwalają
na przyjęcie, że wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze (8 godzin dziennie)
pracowała przy wypieku pieczywa, a tylko te prace określone zostały jako praca w
szczególnych warunkach, której wykonywanie uprawnia do niższego wieku
emerytalnego. Także z faktu wypłacania pracownikowi tzw. dodatku „szkodliwego"
(co potwierdzają od 1981 r. akta osobowe wnioskodawczyni), nie można –
wysnuwać wniosku, że w okresie od 1 stycznia 1981 r. do 15 czerwca 1988 r.
wnioskodawczyni wykonywała pracę w szczególnych warunkach. Stanowisko to w
pełni podzielił Sąd Apelacyjny, uznając że pracy wnioskodawczyni nie można uznać
za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, gdyż nie można uwzględnić
okresu zatrudnienia, w którym pracownik wykonuje taką pracę w niepełnym czasie
pracy.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości, pełnomocnik
wnioskodawczyni zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 32 ust. 1
i 2, art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, oraz § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
4
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w związku z wykazem A
dział X poz. 11 załącznika do rozporządzenia poprzez błędną wykładnię i przyjęcie,
że prace wykonywane przez wnioskodawczynię w okresie od dnia 3 kwietnia 1973
r. do dnia 9 marca 1991 r. nie były pracą w szczególnych warunkach, oraz
naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy – art. 385
k.p.c. poprzez oddalenie apelacji w sytuacji, gdy w istniały przesłanki do
uwzględnienia żądania wnioskodawczyni, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
w całości i uwzględnienie żądania wnioskodawczyni, ewentualnie uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi drugiej instancji wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje;
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli - tak jak w rozpoznawanej sprawie -
skarga nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania (jedyny zarzut
skargi odnoszący się do naruszenia przepisów postępowania dotyczy naruszenia
art. 385 § k.p.c., który mówi o oddaleniu przez Sąd drugiej instancji apelacji, gdy
jest ona bezzasadna). Tym samym Sąd Najwyższy był związany ustaleniami
faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, a więc i ustaleniem,
że poza pieczeniem ciasta, wnioskodawczyni rozpalała w piecu oraz
przygotowywała ciasto (rozczyn) nadto wyrabiała, porcjowała i formowała ciasto (co
zajmowało od 3 do 4 godzin), zajmując się także dekorowaniem pieczywa. Już z
tego „zestawienia” obowiązków wnioskodawczyni, wynika niewątpliwie, że opisane
czynności nie pozwalają na przyjęcie, że wnioskodawczyni stale i w pełnym
wymiarze (8 godzin dziennie) pracowała przy wypieku pieczywa, co trafnie przyjął
Sąd Apelacyjny, wskazując nadto, że z faktu wypłacania pracownikowi dodatku z
tytułu pracy w warunkach szkodliwych, nie można wysnuwać wniosku, że w
przytoczonych wyżej okresach wykonywała pracę w szczególnych warunkach „stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy” - §
2 rozporządzenia.
5
Niewątpliwe było również, że wnioskodawczyni przedstawiła świadectwo pracy
o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach jedynie w okresie od dnia 1
stycznia 1981 r. do dnia 15 czerwca 1988 r., co wprawdzie nie stanowi przeszkody
w udowodnieniu takiego charakteru zatrudnienia w dłuższym okresie przy pomocy
innych środków dowodowych, tyle że ocenione w granicach dyspozycji określonych
w art. 233 § 1 k.p.c. zeznania świadków nie pozwoliły na takie ustalenia. Wszystko
to doprowadziło Sąd drugiej instancji do wyrażenia uprawnionej konkluzji, że praca
wnioskodawczyni w warunkach szczególnych nie obejmowała pełnego wymiaru
czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, a tym samym nie spełniła ona
przesłanek określonych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Tym
ustaleniom i dokonanej przez Sąd Apelacyjny ocenie zebranego w sprawie
materiału dowodowego, skarżąca w istocie przeciwstawiła w skardze kasacyjnej
polemiczne jedynie twierdzenia co do czasu i zakresu pracy w szczególnych
warunkach, które nie znajdują uzasadnienia w przytoczonym materiale do-
wodowym, czyniąc wiążącymi Sąd Najwyższy poczynione ustalenia faktyczne.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07,
(OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290), nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów
pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do
emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych
prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na
organizm pracownika. Z tego względu wykonywanie takiej pracy, jak w ustalonym
stanie faktycznym, nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1
i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z przywileju przejścia na emeryturę w
niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą bowiem korzystać
wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (art. 32 ustawy o
emeryturach i rentach w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.).
Ustanowiony w tych przepisach warunek szczególnego charakteru zatrudnienia,
zwłaszcza przy ubieganiu się o prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym,
nie może budzić żadnych wątpliwości (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6
6
marca 2007, I UK 287/06, wskazujący, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych
mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co oznacza także, że określo-
na w ustawie o emeryturach i rentach, instytucja tzw. „wcześniejszej emerytury”
musi podlegać ścisłej wykładni).
Gdy więc przytoczone w skardze podstawy okazały się nieuzasadnione, Sąd
Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
/tp/