Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący- Sędzia SO Krzysztof Kamiński – spr.

Sędziowie: SO Dariusz Niezabitowski

SO Przemysław Wasilewski

Protokolant : Agnieszka Malewska

po rozpoznaniu w dniu 30.01.2014 r. w obecności prokuratora Andrzeja Śliwskiego sprawy A. L. (1), wcześniej A. J. (1)’a oskarżonego o czyny z art. 286§1 k.k. w zb. z art. 294§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 110§2 k.k. na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego oraz jego obrońcę od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 30 kwietnia 2013 r. (sygn. akt III K 3545/07):

I. Na mocy art. 439§1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17§1 pkt 11 k.p.k. zaskarżony wyrok uchyla i postępowanie karne umarza.

II. Kosztami postępowania za obie instancje obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

A. L. (1), wcześniej A. J. (1), został oskarżony o to, że:

I.  w marcu 1994 r. w M. (...)), jako dyrektor, a jednocześnie udziałowiec Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)z siedzibą w M., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, posługując się podrobionymi dokumentami w postaci kontraktu numer (...)r. na dostawę urządzeń i materiałów do produkcji reklamowych urządzeń techniki świetlnej zawartego rzekomo z przedstawicielstwem Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)z siedzibą w R. (...)deklaracji celnej przewozu ładunków TD+1, faktury (invoice) numer (...)oraz międzynarodowego listu przewozowego (...)oznakowanych rzekomo w ramach kontroli celnej przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w B.i potwierdzających dostarczenie materiałów i wyposażenia na obszar celny (...)wprowadził pracowników(...) (...) (...) Banku (...)w M.w błąd i w następstwie czego w dniu 30 marca 1994 r. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia stanowiącymi mienie znacznej wartości środkami dewizowymi o wartości 299.329,70 USD (656.789,23 zł), czym działał na szkodę (...) (...) (...) Banku (...)w M.(obecnie Jawna Spółka Akcyjna (...)” w M.),

t.j. o popełnienie czynu z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 110§2 k.k.,

II.  w listopadzie 1994 r. w M. (...)), jako dyrektor, a jednocześnie udziałowiec Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)z siedzibą w M., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, posługując się podrobionymi dokumentami w postaci deklaracji celnej numer (...)z dnia 14 listopada 1994 r. przewozu ładunków i arkuszy dodatkowych do tej deklaracji oznakowanych rzekomo w ramach kontroli celnej przez funkcjonariuszy M. (...)Urzędu Celnego w M.i potwierdzających dostarczenie przez przedstawicielstwo firmy (...) (...)materiałów i wyposażenia na obszar celny (...) wprowadził pracowników Banku (...)w M.w błąd i w następstwie czego doprowadził w dniu 17 listopada 1994 r. do niekorzystnego rozporządzenia stanowiącymi mienie znacznej wartości środkami dewizowymi o wartości 399.933,50 USD (946.522,60 zł) na szkodę Banku (...)w M.(obecnie (...) Bank (...)” w M.),

t.j. o popełnienie czynu z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 110§2 k.k.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygn. akt III K 3545/07:

1.  W ramach czynu opisanego w pkt. I oskarżonego A. L. (1)uznał za winnego tego, że w marcu 1994 r. w M.na terytorium (...), jako dyrektor, a jednocześnie udziałowiec Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)z siedzibą w M., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 299.329,70 USD (...) (...) Bank (...), w ten sposób, że w trakcie negocjacji związanych z zawarciem i realizacją umowy kredytowej posługując się podrobionymi dokumentami w postaci kontraktu numer (...)r. na dostawę urządzeń i materiałów do produkcji reklamowych urządzeń techniki świetlnej zawartego rzekomo z przedstawicielstwem Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)z siedzibą w R. (...)deklaracji celnej przewozu ładunków TD+1, faktury (invoice) numer (...)oraz międzynarodowego listu przewozowego CMR (...)oznakowanych rzekomo w ramach kontroli celnej przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w B.i potwierdzających dostarczenie materiałów i wyposażenia na obszar celny (...)wprowadził pracowników (...) (...) (...) Banku (...)w M.w błąd co do tego, że zawarł umowę ze spółką (...)w R., mocą której zakupił od tej spółki urządzenia i materiały służące do wytwarzania reklam świetlnych o wartości 299.329,70 USD, które to zostały rzekomo dostarczone spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...)w M., w następstwie czego doprowadził ich do udzielenia w dniu 23 marca 1994 r. i wypłacenia w dniu 30 marca 1994 r. przez (...) Bank (...)w M.kredytu w kwocie 299.329,70 USD, z którego to kredytu spółka nie spłaciła kwoty stanowiącej jego kapitał, czym działał na szkodę (...) (...) (...) Banku (...)w M., tj. czynu z art. 205§1 d.k.k. w zb. z art. 265§1 d.k.k. w zw. z art. 114§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) w zw. z art. 4 k.k. i za to na mocy art. 205§1 d.k.k. w zb. z art. 265§1 d.k.k. w zw. z art. 10§2 d.k.k. w zw. z art. 114§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) w zw. z art. 4§1 k.k. skazał go, zaś na mocy art. 205 § 1 d.k.k. w zw. z art. 10 § 3 d.k.k. w zw. z art. 36 § 2 d.k.k. w zw. z art. 114§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) w zw. z art. 4§1 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności i 12.000 zł (dwunastu tysięcy złotych) grzywny z zamianą w wypadku nieuiszczenia jej w terminie na karę zastępczą 60 (sześćdziesięciu) dni pozbawienia wolności, przyjmując jeden dzień pozbawienia wolności za równoważny grzywnie w kwocie 200 zł (dwustu złotych).

2.  W ramach czynu opisanego w pkt. II oskarżonego A. L. (1)uznał za winnego tego, że w listopadzie 1994 r. w M.na terytorium (...)jako dyrektor, a jednocześnie udziałowiec Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)z siedzibą w M., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem kwocie 399.933,50 USD (...) Bank (...)w M., w ten sposób, że posługując się w trakcie negocjacji związanych z zawarciem i realizacją umowy kredytowej podrobionymi dokumentami w postaci deklaracji celnej przewozu ładunków numer (...)z dnia 14 listopada 1994 r. i arkuszy dodatkowych do tej deklaracji oznakowanych rzekomo w ramach kontroli celnej przez funkcjonariuszy M. (...)Urzędu Celnego w M.i potwierdzających dostarczenie przez przedstawicielstwo firmy (...) (...)materiałów i wyposażenia na obszar celny B.wprowadził pracowników (...) Banku (...)w M.w błąd co do tego, że zawarł umowę ze spółką (...), mocą której zakupił od tej spółki urządzenia i materiały służące do wytwarzania reklam świetlnych o wartości 399.933,50 USD, które to zostały rzekomo dostarczone przez(...)przedstawicielstwo spółki (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...)w M., w następstwie czego w dniu 17 listopada 1994 r. doprowadził ich do udzielenia i wypłacenia przez (...) Bank (...)w M.kredytu w kwocie 399.933,50 USD, z którego to kredytu spółka nie spłaciła kwoty stanowiącej jego kapitał czym działał na szkodę (...) Banku (...)w M., tj. czynu z art. 205§1 d.k.k. w zb. z art. 265§1 d.k.k. w zw. z art. 114§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) i za to na mocy art. 205§1 d.k.k. w zb. z art. 265§1 d.k.k. w zw. z art. 10§2 d.k.k. w zw. z art. 114§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) w zw. z art. 4§1 k.k. skazał go, zaś na mocy art. 205§1 d.k.k. w zw. z art. 10§3 d.k.k. w zw. z art. 36§2 d.k.k. w zw. z art. 114§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) w zw. z art. 4 § 1 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat i 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności i 14.000 zł (czternastu tysięcy złotych) grzywny z zamianą w wypadku nieuiszczenia jej w terminie na karę zastępczą 70 (siedemdziesięciu) dni pozbawienia wolności, przyjmując jeden dzień pozbawienia wolności za równoważny grzywnie w kwocie 200 zł (dwustu złotych).

3.  Na mocy art. 66 d.k.k. i art. 67§1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) w zw. z art. 4 k.k. orzekł wobec oskarżonego A. L. (1) karę łączną 3 (trzech) lat pozbawienia wolności i 15.000 zł (piętnastu tysięcy złotych) grzywny z zamianą w wypadku nieuiszczenia jej w terminie na karę zastępczą 75 (siedemdziesięciu pięciu) dni pozbawienia wolności przyjmując jeden dzień pozbawienia wolności za równoważny grzywnie w kwocie 200 zł (dwustu złotych).

4.  Na mocy art. 83 § 1 d.k.k. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r., Nr 17, poz. 78) zaliczył na poczet orzeczonej wobec oskarżonego A. L. (1) kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w sprawie od 7 lutego 2001 r. do 2 maja 2001 r.

5.  Zasądził od oskarżonego A. L. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3400 zł (trzech tysięcy czterystu) tytułem opłaty i obciążył go pozostałymi kosztami sądowymi w kwocie 5000 zł (pięciu tysięcy złotych), w pozostałej części zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych.

Powyższy wyrok zaskarżyli w całości oskarżony i jego obrońca.

Oskarżony A. L. (1) zaskarżył wyrok na podstawie art. 444 k.p.k. i 425 §1-3 k.p.k. i na podstawie art. 427 k.p.k. w zw. z art. 439§1 pkt 2, pkt 11 i pkt 9 k.p.k. oraz art. 438 pkt. 2 i 3 k.p.k. zarzucił mu:

1. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę prawa, a mianowicie art. 39 u.s.p. oraz art. 351 §1 k.p.k. poprzez przekazanie w trakcie rozprawy głównej sprawy III K 3545/07 zarządzeniem prezesa Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 22 marca 2010 roku, od referatu SSR Katarzyny Kochan do orzekania sędziemu Sz. Szymańskiemu co było niezgodne z zasadą niezmienności składu orzekającego od wywołania sprawy do ogłoszenia wyroku (bezwzględna przesłanka odwoławcza art. 439§1 pkt.2) i bez należytego poinformowania stron o takiej zmianie. Skutkowało to brakiem obecności sędziego orzekającego w dalszej części postępowania (sędziego SR Katarzyny Kochan) i niepodjęciem przez nią końcowej decyzji w sprawie oraz uzasadnione obawy skarżącego o braku bezstronności „nowego sędziego”. Zmiana sędziego orzekającego doprowadziła do naruszenia zasady szybkości postępowania i kontynuację procesu z proceduralnym naruszeniem art. 397§4 k.p.k. (zasady zawartej w art. 5§2 k.p.k.) co skutkowało wydaniem wyroku skazującego i uznaniem oskarżonego za winnego, a nie uniewinnieniem go od zarzucanych mu czynów (ten zarzut związany z zarzutami 15, 16 niniejszej apelacji);

2. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa, mianowicie zasady „podwójnej karalności czynu” zawartej wart. 111 k.k. (ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku) i art.114 d.k.k. (ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 roku) przez orzekanie sądu I instancji w warunkach braku podwójnej karalności czynu z uwagi na przedawnienie karalności zarzucanych czynów w miejscu ich popełnienia ((...)Skutkowało to wydaniem wyroku skazującego zamiast uniewinnienia oskarżonego od zarzucanych mu czynów;

3. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę prawa procesowego, mianowicie art. 590 k.p.k.- prowadzenie postępowania karnego bez przyjęcia ścigania karnego cudzoziemca i zbadania przesłanki „dobro wymiaru sprawiedliwości” przez organ uprawniony - Ministra Sprawiedliwości RP, po odmowie jego wydania władzom (...) z uwagi na prześladowania go za poglądy polityczne i prowadzoną działalność, co skutkowało wydaniem wyroku skazującego, a nie uniewinnieniem oskarżonego od zarzucanych mu czynów;

4. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę prawa procesowego, mianowicie art. 17§1 pkt. 11 k.p.k. w związku z art. 592 k.p.k. - nakaz umorzenia postępowania sądowego z uwagi na odmowę Ministra Sprawiedliwości RP wszczęcia postępowania w sprawie przyjęcia ścigania karnego prowadzonego równolegle z postępowaniem karnym o ten sam czyn i przeciwko tej samej osobie przez organy ścigania (...). Skutkowało to kontynuacją postępowania co w dalszym ciągu doprowadziło do wydania wyroku skazującego;

5. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 41§1 k.p.k. poprzez orzekanie sędziego Sz. Szymańskiego w okolicznościach w dostatecznym stopniu uzasadniających brak jego bezstronności w sprawie co skutkowało uznaniem oskarżonego za winnego;

6. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie zasady bezpośredniości zawartej w art. 92 k.p.k. oraz 410 k.p.k. poprzez bezzasadne oddalenie wniosków oskarżonego przez Sąd Rejonowy w Białymstoku o sprowadzenie oryginalnych protokołów i dokumentów z akt sprawy (...)śledztwa przeciwko A. Ż. (1). Skutkowało to wprowadzeniem do procesu wątpliwych dokumentów w postaci kserokopii sporządzonych niezgodnie z prawem przez (...) funkcjonariuszy. Prowadzenie czynności dowodowych i orzekanie na podstawie kserokopii doprowadziło do ustalenia błędnego stanu faktycznego oraz uznania oskarżonego za winnego zarzuconych mu czynów;

7. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 167 k.p.k. poprzez bezzasadne zaniechanie przeprowadzenia z urzędu dostępnych dowodów w postaci oryginalnej z akt śledztwa (...)prowadzonego przez (...)w M.sygn. akt.: (...)Doprowadziło to do dopuszczenia do procesu wątpliwych dokumentów w postaci kserokopii sporządzonych niezgodnie z prawem przez (...) funkcjonariuszy. Prowadzenie czynności dowodowych i orzekanie na podstawie kserokopii doprowadziło do ustalenia błędnego stanu faktycznego oraz uznania oskarżonego za winnego zarzuconych mu czynów;

8. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa materialnego, mianowicie art. 11 Umowy Polska (...)roku o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych poprzez uznanie za dowody dokumentów przekazanych przez (...)organy w postaci kserokopii protokołów przesłuchań świadków i z innych czynności procesowych, opatrzonych pieczęcią i uwierzytelnionych przez nieznanego funkcjonariusza. Doprowadziło to do dopuszczenia do procesu wątpliwych dokumentów w postaci kserokopii sporządzonych niezgodnie z prawem przez (...)funkcjonariuszy. Prowadzenie czynności dowodowych i orzekanie na podstawie kserokopii doprowadziło do ustalenia błędnego stanu faktycznego oraz uznania oskarżonego za winnego zarzuconych mu czynów;

9. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 117§2-3 k.p.k. w związku z art. 390§1 k.p.k. poprzez prowadzenie czynności przesłuchania świadków na (...)w ramach pomocy prawnej w warunkach należycie usprawiedliwionej nieobecności oskarżonego i złożeniu przez niego wniosku o nieprzeprowadzenie tych czynności bez jego obecności co skutkowało naruszeniem praw oskarżonego do obrony i ustaleniem przez Sąd I instancji nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie;

10. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 366§ 1 i art. 368 k.p.k. w związku z art. 170§3 k.p.k. i art. 98§1 3 k.p.k., art. 396§3 k.p.k. przez nie załatwienia wniosków z dnia 14.01.2012 (we wniosku podana omylna data - 14.04.2012) i 06.02.2012 o nieprzeprowadzeniu czynności przesłuchania świadków na terytorium (...)w dniach 18-19 stycznia, 17 lutego 2012 roku co skutkowało naruszeniem praw oskarżonego do obrony i ustaleniem przez Sąd I instancji nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie i wydaniem wyroku skazującego;

11. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę prawa procesowego w postaci naruszenia przepisów art. 49§l k.p.k. i art.53 k.p.k. - dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowym osoby prawnej - spółki (...), nie posiadającej legitymacji procesowej i nie będącej następcą prawnym podmiotu z którym oskarżony zawierał umową kredytową co skutkowało rozpoczęciem i prowadzeniem procesu przeciwko skarżącemu z udziałem osób nieuprawnionych, którzy wpływali na decyzję Sądu przez udział procesowy w postępowaniu i co doprowadziło do uznania oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów;

12. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę prawa procesowego w postaci naruszenia przepisów art. 49§l k.p.k. i art. 53 k.p.k. - dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowym i przyznanie statusu strony, osobie prawnej - spółce akcyjnej (...), nie posiadającej legitymacji procesowej i nie będącej następcą prawnym podmiotu z którym oskarżony zawierał umową kredytową co skutkowało rozpoczęciem i prowadzeniem procesu przeciwko skarżącemu z udziałem osób nieuprawnionych, którzy wpływali na decyzję Sądu przez udział w postępowaniu oraz uznaniem oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów;

13. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę prawa procesowego w postaci naruszenia przepisów art. 87 k.p.k. i art. 53 k.p.k. - dopuszczenie do udziału w postępowaniu sądowym pełnomocnika adw. J. M. osób nieuprawnionych - osoby (...) spółki (...) i spółki (...), nie posiadającego legitymacji procesowej co skutkowało rozpoczęciem i prowadzeniem procesu przeciwko skarżącemu z udziałem osób nieuprawnionych, którzy wpływali na decyzję Sądu przez udział w postępowaniu oraz uznaniem oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów.;

14. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę prawa procesowego, mianowicie art. 196§3 k.p.k. oraz art. 200 k.p.k. poprzez odmowę wyłączenia z postępowania biegłej A. K. (1) i powołania nowego biegłego w celu kontroli prawidłowości sporządzonej przez nią opinii z uwagi na brak jej bezstronności co skutkowało błędnym ustaleniem stanu faktycznego w sprawie, a mianowicie stwierdzeniem prawdopodobieństwa istnienia podpisu oskarżonego na umowie (...) z firmą (...) i akcie reklamacyjnym przez tą biegłą w warunkach braku jego podpisu. Doprowadziło to do nieprawidłowego ustalenia przez Sąd I instancji stanu faktycznego w sprawie i uznania oskarżonego za winnego zarzucanego czynu oszustwa (zarzut nr 1 aktu oskarżenia);

15. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę prawa procesowego w postaci naruszenia przepisów art. 397§3 k.p.k. ­ wyznaczenie trzeciego terminu oskarżycielowi publicznemu prokuratorowi Andrzejowi Śliwskiemu, w celu przedstawienia dowodów i usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego, a mianowicie naruszenie zasady in dubio pro reo zawartej w §4 tego przepisu co skutkowało naruszeniem zasady szybkości postępowania i rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie (art.2§1 pkt.4 k.p.k.) oraz naruszenie zasady domniemania niewinności co doprowadziło do wydania wyroku skazującego, a nie jak nakazywała ustawa wyroku uniewinniającego w trybie art. 414 k.p.k. w związku z art. 17§l pkt l k.p.k. (nieprzedstawienie przez oskarżyciela w ustawowym terminie jakichkolwiek dowodów);

16. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego w postaci naruszenia art. 397§4 k.p.k. w zw. z art. 5§2 k.p.k. (in dubio pro reo) w postaci nie rozstrzygnięcia na korzyść oskarżonego braku przedstawienia jakichkolwiek dowodów przez oskarżyciela publicznego na poparcie oskarżenia w ustawowo przewidzianym terminie co doprowadziło do wydania wyroku skazującego, a nie jak nakazywała ustawa wyroku uniewinniającego w trybie art. 414 k.p.k. w związku z art. 17§l pkt l (nieprzedstawienie przez oskarżyciela w ustawowym terminie jakichkolwiek dowodów);

17. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 196§3 k.p.k. przez odmowę wyłączenia z postępowania tłumacza przysięgłego języka (...) B. S.z uwagi na nieuprawnione tłumaczenia języka (...) bez odpowiedniej znajomości tego języka, co doprowadziło do orzekania na dowodach wątpliwych niezgodnych z rzeczywistym stanem i uznanie oskarżonego za winnego zarzucanych czynów;

18. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 196§3 k.p.k. przez odmowę wyłączenia z postępowania tłumacza przysięgłego języka (...) B. S.z uwagi na poświadczenie nieprawdziwego stanu faktycznego – „zgodność z oryginałem” tłumaczonych kserokopii protokołów przesłuchania świadków, uzyskanych od (...) organów ścigania oraz przez nieprawidłową weryfikację nieprawdziwych tłumaczeń biegłych G. M.i W. P. (1)co doprowadziło do orzekania na dowodach wątpliwych niezgodnych ze rzeczywistym stanem i uznanie oskarżonego za winnego zarzucanych czynów oraz ukrycie skali fałszerstw materiału dowodowego w postępowaniu przygotowawczym oraz motywów i pobudki sprawców tłumaczy G. i W. P.i uniknięcie przez nich odpowiedzialności karnej;

19. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 196§3 k.p.k. przez odmowę wyłączenia z postępowania tłumacza przysięgłego języka (...) B. S.z uwagi na nieprawdziwe tłumaczenie z języka (...) zdania - "smutno" zawartego w oświadczeniu świadka A. K. (2)oraz nie pochodzących od świadka K.oświadczeń w trakcie jego przesłuchania, co doprowadziło do orzekania na dowodach wątpliwych niezgodnych ze rzeczywistym stanem faktycznym i uznanie oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów;

20. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 72§3 k.p.k. poprzez doręczenie w 2006 roku oskarżonemu aktu oskarżenia wyłącznie w (...)bez wymaganego przez ten przepis doręczenia aktu oskarżenia w języku polskim, co uniemożliwiło oskarżonemu weryfikację prawidłowości tłumaczenia stawionych mu zarzutów przez polskie organy ścigania i naruszenia jego praw - prawo do obrony zawartych wart. 6 k.p.k. oraz uniemożliwiło prowadzenie skutecznej obrony w procesie;

21. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 590§4 k.p.k. i 587 k.p.k. i odczytanie na rozprawie w dniu 11.03.2011 r. kserokopie protokołów zeznań świadka A. K. (2), bez ich wstępnej weryfikacji u organów ścigania (...)Kserokopie te przekazane przez (...) organy ścigania zostały sporządzone sprzecznie z porządkiem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Doprowadziło to do ustalenia nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie i uznanie oskarżonego za winnego;

22. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 171§7 k.p.k. poprzez uznanie zeznań oskarżonego złożonych w trakcie rozprawy w dniach 14 września i następnych 2006 roku i nieprawdziwie przetłumaczonych przez tłumaczkę przysięgłą (...) N. T., co skutkowało ustaleniem przez Sąd I instancji nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie i uznanie oskarżonego za winnego zarzucanych mu czynów karnych;

23. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę prawa procesowego, mianowicie art. 196§3 k.p.k. poprzez odmowę wyłączenia z postępowania tłumaczki przysięgłej (...) N. T.i powołania innego biegłego tłumacza, z uwagi na fakt nieprawidłowych tłumaczeń zarzutów i uzasadnienia aktu oskarżenia oraz nieprawidłowych tłumaczeń w trakcie rozprawy głównej w dniach 14 września i następnych 2006 roku i tłumaczenia innych dokumentów co skutkowało ustaleniem przez Sąd I instancji nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie i uznanie oskarżonego za winnego, a nie uniewinnienia od zarzucanych mu czynów;

24. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 587 k.p.k. poprzez przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków, sporządzonych na terenie (...)przez organy (...)milicji w obecności prokuratorów Prokuratury Okręgowej w Białymstoku, jak również i bez ich obecności, bez względu na złożony przez oskarżonego dowód na to, że świadkowie ci znajdowali się pod przymusem i groźbą bezprawną oraz z uwagi na liczne raporty międzynarodowych organizacji dotyczących stosowania tortur i nieludzkiego traktowania świadków i oskarżonych na terytorium (...). Skutkowało to ustaleniem przez Sąd I instancji nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie i uznaniem oskarżonego za winnego, a nie uniewinnieniem od zarzucanych mu czynów;

25. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 170§3 k.p.k. i art. 93 k.p.k. przez niezałatwienie procesowe wniosku dowodowego oskarżonego z dnia 19 marca 2008 roku o sprowadzenie na rozprawę oryginałów statutów spółek, w których oskarżony był udziałowcem i skierowanie na rozprawę dowodów w postaci nieprawdziwych tłumaczeń dokumentów co skutkowało naruszeniem zasady bezpośredniości przez Sąd I instancji i ustaleniem nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie oraz uznaniem oskarżonego za winnego, a nie uniewinnienia od zarzucanych mu czynów;

26. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 173§1 i §3 k.p.k. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości RP z dnia 2.6.2003 w sprawie warunków technicznych przeprowadzania okazania w trakcie przesłuchania świadka z (...) A. K.co wywołało u Sądu przesłuchującego błędne przekonanie o wiarogodności zeznań świadka i ustaleniu na ich podstawie nieprawdziwego stanu faktycznego w sprawie co skutkowało uznaniem skarżącego za winnego zarzucanych kryminalnych czynów;

27. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 7 k.p.k. polegającą na całkowicie dowolnej, a nie swobodnej ocenie zebranego materiału dowodowego w sprawie w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, co skutkowało wyciągnięciem wniosków sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym, który prawidłowo oceniony nakazywał uniewinnić oskarżonego od zarzucanych mu przestępstw;

28. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 8§2 k.p.k. przez nieuznanie przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku (II Akz 98/02 z dnia 8 marca 2010 roku) stwierdzający prześladowania skarżącego za jego poglądy polityczne i prowadzoną działalność oraz brak znamion przestępstwa oszustwa w stosunkach gospodarczych oskarżonego z bankami. Ustalenia te są "objęte powagą rzeczy osądzonej". Nakazywały one Sądowi I instancji z wielką ostrożnością podchodzić do dowodów pochodzących od organów (...)oraz bezapelacyjnie rozstrzygnąć na korzyść oskarżonego wątpliwości wynikające z "jakości procesowej" tych dowodów (dotyczy to przede wszystkim kserokopii (...)i rzekomo) „(...)protokołów zeznań, okazywanych świadkom w trakcie przesłuchań) i uniewinnić oskarżonego od zarzucanych mu czynów.

29. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 193§1 k.p.k. przez nie powołanie przez Sąd I instancji biegłych z dziedziny (...) księgowości i bankowości dla ustalenia istotnych okoliczności w sprawie i odpowiedzi na pytanie, czy oskarżony regulował zobowiązania kredytowe w stosunku do banków w sposób wskazany w umowach kredytowych. Co skutkowało wyciągnięciem wniosków sprzecznych z zebranym materiałem dowodowym (dokumenty księgowe i bankowe), który prawidłowo oceniony nakazywał uniewinnić oskarżonego od zarzucanych mu czynów.

30. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę przepisów prawa procesowego, mianowicie art. 167§1 k.p.k. przez nie przeprowadzenie z urzędu dowodów:

a) w postaci zeznań:

- W. B.- ówczesnego dyrektora (...)" na okoliczność podpisania umowy kredytowej ze spółką oskarżonego;

- O. N. - właściciela firmy (...), która dostarczała urządzenia i materiały za firmę (...)

- C. F.- ówczesnego dyrektora firmy (...) LTDna okoliczność podpisania kontraktu nr (...) spółką (...)na dostarczenie urządzeń i materiałów oraz na okoliczności korespondencji ze spółką, w której był dyrektorem skarżący oraz na okoliczność czy firma (...) (...)była przedstawicielstwem na (...) firmy (...) LTD?;

- ekonomistę banku (...) O. P., który potwierdził w swojej opinii, że kredyt udzielony dla spółki (...) zabezpieczony był w pełnym zakresie, co obala twierdzenie Sądu I instancji, że spółka oskarżonego pozyskiwała dodatkowe finansowanie z uwagi na rzekomo zły stan finansowy (patrz. str. 49, 1 akapit z góry apelacji)

- S. K. - ówczesnego dyrektora firmy (...) na okoliczność dostarczenia urządzeń i materiałów dla spółki (...);

- A. S. (1) - dyrektora produkcji spółki (...) na okoliczność dostarczenia w 1994 roku materiałów i urządzeń przez firmę (...)” i firmę (...) LTD;

- N. Ż. - magazyniera spółki (...) w latach 1994-1999 na okoliczność dostarczenia w 1994 roku materiałów i urządzeń przez firmę (...) i firmę (...) LTD;

- właściciela (...) firmy przewozowej (...)na okoliczność przewozu ładunku z firmy (...)do spółki (...)w kwietniu 1994 roku;

- zastępcę głównego księgowego spółki (...) w latach 1994-1996 E. K. na okoliczność przedstawionych bilansów bankom, stan finansowy spółki oraz dostawy materiałów i urządzeń zgodnie z umowami kredytowymi

b) w postaci

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, wyciągów bankowych i deklaracji podatkowych (...) spółki (...)za lata 1994 -1995;

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, deklaracji podatkowych i wyciągów bankowych (...) firmy (...)za lata 1994-1995;

- bilansów księgowych, deklaracji podatkowych i wyciągów bankowych firmy (...) LTD;

- bilansów księgowych, wyciągów bankowych i deklaracji (...) spółki (...) za lata 1994 -1995;

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, wyciągów bankowych i deklaracji (...) spółki (...) za lata 1993 -1999;

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, wyciągów bankowych i deklaracji (...) spółki (...) za lata 1994- ­1998;

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, wyciągów bankowych i deklaracji (...) spółki (...) za lata 1994 -1998;

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, wyciągów bankowych i deklaracji (...) spółki (...) za lata 1994 -1998;

-bilansów księgowych, remanentów magazynowych, wyciągów bankowych i deklaracji (...) spółki (...) za lata 1994 ­1998;

oraz

- dokumentacji bankowej i księgowej banku (...)” potwierdzającej wpłaty od spółek oskarżonego na poczet spłaty kredytu zgodnie z umową kredytową ze spółką (...)za lata 1994 - 1999;

-dokumentacji bankowej i księgowej banku (...) potwierdzającej wpłaty od spółek oskarżonego na poczet spłaty kredytu zgodnie z umową kredytową ze spółką (...) za lata 1994 - 1999;

-dokumentacji bankowej i księgowej banku (...) potwierdzającej wpłaty od spółek oskarżonego na poczet spłaty kredytu zgodnie z umową kredytową ze spółką (...) za lata 1994 - 1999;

oraz

powołanie biegłego z dziedziny kryminalistycznego badania dokumentów na okoliczność czy przedstawione dokumenty w postaci „oryginalnej” przez (...)stroną (jak twierdzi strona oskarżenia) stanowiące podstawę zarzutów kryminalnych oskarżonemu, są dokumentami oryginalnymi i zostały sporządzone w latach 1994-1995, z uwagi na brak odpowiedzi na te pytania ze strony biegłej A. K.

na okoliczność weryfikacji zeznań oskarżonego i zeznań wszystkich przesłuchiwanych w sprawie świadków i ustalenie prawdziwego stanu faktycznego w sprawie. Te dowody wskazane wyżej potwierdziłyby fakt, że oskarżony nie popełnił przestępstwa oszustwa.

Wskazał, że domaga się

Mając powyższe zarzuty na uwadze, na podstawie art. 439§1 pkt 2, pkt 11 i pkt. 9 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku pierwszej instancji w całości i wydanie wyroku uniewinniającego, ewentualnie

przy uznaniu zarzutów (1,2,3,4) za bezzasadne, na podstawie art. 427§1 k.p.k. w związku z art. 440 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, jako wyroku rażąco niesprawiedliwego i uniewinnienie go od zarzucanych mu czynów.

Obrońca oskarżonego A. L. (1) zaskarżył wyrok na podstawie art. 425§1 i § 2 k.p.k. oraz art. 444 k.p.k. i na zasadzie art. 427§2 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

I. w ramach podstawy odwoławczej określonej w art. 438 pkt 1 k.p.k.

1. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę art. 111§1 k.k. polegającą na przyjęciu błędnej wykładni tego przepisu, zakładającej, że do uznania wyrażonego w nim warunku odpowiedzialności karnej za czyn popełniony za granicą za spełniony nie jest konieczne wykazanie, że na podstawie przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia rozpatrywanego czynu jego sprawca in concreto mógłby zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za ów czyn, co byłoby uzależnione m. in. od ustalenia, że w myśl tych przepisów karalność rzeczonego czynu nie uległa jeszcze przedawnieniu - podczas gdy prawidłowa interpretacja art. 111§1 k.k. prowadzi do wniosku, że wyrażony w tym przepisie warunek odpowiedzialności karnej za czyn popełniony za granicą jest spełniony wtedy i tylko wtedy, gdy według ustawy karnej obowiązującej w miejscu popełnienia danego czynu in concreto zachodziłaby możliwość pociągnięcia jego sprawcy do odpowiedzialności karnej za ów czyn, co jest wyłączone m. in. w wypadku, gdy karalność tego czynu uległa już przedawnieniu

- co skutkowało ostatecznie wydaniem wyroku skazującego w sytuacji, w której wobec przedawnienia się karalności obu czynów zarzucanych oskarżonemu według ustawy obowiązującej w miejscu ich popełnienia, tj. prawa (...)należało oskarżonego A. L.od czynów tych uniewinnić (względnie umorzyć co do nich postępowanie na podstawie art. 11§1 pkt 8 lub 11 k.p.k.).

2. mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę art. 111§2 k.k. w zw. z art. 83 ust. 1, 3 i 4 Kodeksu karnego (...)z dnia 9 lipca 1999 r. (dalej powoływanego jako "k.k. RB z 1999 r."), polegającą na błędnej wykładni pierwszego z wymienionych przepisów, zakładającej, że wyrażony w tym przepisie wymóg "stosowania ustawy polskiej" uniemożliwiał uwzględnienie w niniejszej sprawie na korzyść oskarżonego różnic w długości terminów przedawnienia karalności zarzucanych mu czynów, przewidzianych odpowiednio w ustawie polskiej oraz ustawie (...) jako ustawie obowiązującej w miejscu popełnienia tych czynów, i zastosowania krótszych terminów tego rodzaju z ustawy karnej (...)- podczas gdy prawidłowa interpretacja art. 111§2 k.k. prowadzi do wniosku, że w ramach "stosowania ustawy polskiej" nie tylko wolno, ale wręcz należy tego typu różnice uwzględniać na korzyść sprawcy

- co skutkowało oczywiście nieuprawnionym całkowitym zdeprecjonowaniem znaczenia okoliczności, że według prawa (...)karalność zarzucanych A. L.czynów uległa już przedawnieniu, i niezasadnym przyjęciem na potrzeby rozstrzygnięcia sprawy - wbrew wyrażonej wart. 111§2 k.k. dyrektywie uwzględniania na korzyść sprawcy różnic między ustawą karną polską a ustawą karną obowiązującą w miejscu popełnienia przezeń zarzucanych mu czynów - że do przedawnienia ich karalności nie doszło, co ostatecznie doprowadziło do wydania wyroku skazującego w sytuacji, w której stosując znaną ustawie karnej polskiej instytucję przedawnienia karalności z uwzględnieniem na podstawie art. 111§2 k.k. krótszych terminów przedawnienia przewidzianych w ustawie karnej (...)należało przyjąć, że karalność obu czynów zarzucanych oskarżonemu A. L.uległa przedawnieniu i postępowanie co do nich na podstawie art. 17§1 pkt 6 k.p.k. należało umorzyć.

II. w ramach podstawy odwoławczej określonej wart. 438 pkt 2 k.p.k. mogącą mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku obrazę art. 6 k.p.k. w zw. z art. 390§1 k.p.k. i art. 370§1 k.p.k. polegającą na przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadków N. B., W. B., S. I.,A. J., W. K., O. K., A. M., S. P. S. P., W. P.i S. T.w drodze pomocy prawnej przed Sądem (...)miasta M.na wniosek Sądu Rejonowego w Białymstoku, a więc w miejscu i okolicznościach, w których oskarżony A. L., działający wówczas bez obrońcy, był faktycznie, jako osoba represjonowana przez reżim (...) pozbawiony możliwości udziału w tych czynnościach, pomimo że wnosił on o przeprowadzenie przesłuchań wymienionych świadków w taki sposób, by mógł w tych czynnościach dowodowych uczestniczyć

- co skutkowało istotnym naruszeniem prawa oskarżonego do obrony, gdyż uniemożliwiło mu aktywny udział w wymienionych czynnościach dowodowych, w szczególności zadawanie pytań zmierzających do podważenia wiarygodności przesłuchiwanych świadków, i w konsekwencji doprowadziło do bezkrytycznego przyjęcia przez Sąd I instancji, że dowody z ich zeznań, obciążające oskarżonego, są w pełni wiarygodne, przez co stały się one podstawą ustaleń w zakresie okoliczności faktycznych rozstrzygających o kwestii odpowiedzialności karnej A. L. za zarzucane mu czyny.

Na zasadzie art. 427§1 k.p.k. oraz art. 437 § 2 k.p.k. wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego A. L. od obu zarzucanych mu czynów (względnie umorzenie postępowania na podstawie art. 17§1 pkt 11 k.p.k),

- ewentualnie:

2. uchylenie zaskarżonego wyroku przekazanie niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższych zarzutów, z ostrożności procesowej:

III. w ramach podstawy odwoławczej określonej wart. 438 pkt 4 k.p.k. na zasadzie art. 427§2 k.p.k. zarzucił zaskarżonemu wyrokowi rażącą niewspółmierność (surowość) orzeczonych kar:

1.2 (dwóch) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności i 12.000 zł (dwunastu tysięcy złotych) grzywny z zamianą w wypadku nieuiszczenia jej w terminie na karę zastępczą 60 (sześćdziesięciu) dni pozbawienia wolności za pierwszy z czynów przypisanych A. L.,

2. 2 (dwóch) lat i 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności i 14.000 zł (czternastu tysięcy złotych) grzywny z zamianą w wypadku nieuiszczenia jej w terminie na karę zastępczą 70 (siedemdziesięciu) dni pozbawienia wolności za drugi z czynów przypisanych A. L. oraz

3. kary łącznej 3 (trzech) lat pozbawienia wolności i 15.000 zł (piętnastu tysięcy złotych) grzywny z zamianą w wypadku nieuiszczenia jej w terminie na karę zastępczą 75 (siedemdziesięciu pięciu) dni pozbawienia wolności

- wyrażająca się przede wszystkim w wymierzeniu A. L. nader dolegliwych kar tzw. bezwzględnego pozbawienia wolności: jednostkowych oraz łącznej w sytuacji, w której uwzględniając należycie całokształt okoliczności, które powinny mieć wpływ na wymiar kary, w szczególności właściwości i warunki osobiste oskarżonego, a także sposób jego życia przed popełnieniem przypisanych mu przestępstw i jego zachowanie się po ich popełnieniu, zwłaszcza zaś okoliczność, że oskarżony nie był dotychczas karany i przestrzegał porządku prawnego i był przez lata zaangażowany w walkę o demokratyczną Białoruś, a także jednoznaczne wskazania tzw. ogólnych dyrektyw sądowego wymiaru kary wymienionych wart. 50 § 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 1969 r. Nr 13, poz. 94, dalej powoływanego jako "d.k.k.") w zw. z art. 4 § 1 k.k. należało zastosować wobec oskarżonego instytucję nadzwyczajnego złagodzenia kary i wymierzyć mu za przypisane mu przestępstwa kary jednostkowe grzywny samoistnej lub ograniczenia wolności, ewentualnie, nie korzystając z tej instytucji, wymierzyć mu znacznie krótsze (łagodniejsze) od faktycznie wymierzonych kary jednostkowe pozbawienia wolności i znacznie mniej dolegliwą karę łączną pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

W razie uwzględnienia wyłącznie zarzutu opisanego w tym punkcie na zasadzie art. 427§1 k.p.k. oraz art. 437§2 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez wymierzenie oskarżonemu za przypisane mu przestępstwa kar jednostkowych grzywny samoistnej lub ograniczenia wolności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy jest wynikiem uwzględnienia zarzutów zawartych w pkt. 2 apelacji oskarżonego i pkt. I ppkt 1 apelacji obrońcy oskarżonego wskazujących na to, że na etapie postępowania sądowego nie został spełniony warunek „podwójnej karalności czynu”, o którym mowa w art. 114§1 d.k.k. Sytuację tę należy traktować jako okoliczność wyłączającą ściganie w rozumieniu art. 17§1 pkt 11 k.p.k . , skutkującą – zgodnie z dyspozycją art. 439§1 pkt 9 k.p.k. – uchyleniem zaskarżonego wyroku i – w realiach niniejszej sprawy – umorzeniem postępowania.

Zgodnie z treścią art. 114§1 d.k.k. (będącego odpowiednikiem art. 111§1 k.k.) ustawę karną polską stosuje się do cudzoziemców, którzy popełnili przestępstwo za granicą, jednakże warunkiem odpowiedzialności jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.

Na marginesie, Sąd Okręgowy w pełni akceptuje stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym ustawą względniejszą dla oskarżonego jest ustawa z dnia 19 czerwca 1969 r. Kodeks karny ( D.U.Nr 13, poz. 94, z późn. zm.)

Termin „podwójna karalność czynu” jest używany w doktrynie oraz orzecznictwie sądowym w dwóch znaczeniach, tj. jako „podwójna karalność czynu” in abstracto oraz in contreto. „Podwójna karalność czynu” in abstracto zachodzi wówczas, gdy zarzucany oskarżonemu czyn stanowi przestępstwo według prawa karnego obu państw, tj. gdy wyczerpuje znamiona określonego typu przestępstwa, w oderwaniu od kwestii ewentualnego wyłączenia odpowiedzialności karnej sprawcy. W szerszym znaczeniu „podwójnej karalności czynu” in abstracto, czyn porównuje się nadto pod względem typowych okoliczności wyłączających bezprawność czynu lub winę (np. obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności). „Podwójna karalność czynu” in contreto zakłada natomiast nie tylko przestępność, ale i karalność czynu w obu państwach. Oznacza to, że należy brać pod uwagę m.in. taką okoliczność, jak przedawnienie czynu na gruncie obcego państwa.

Poza sporem jest, że w świetle Kodeksu Karnego (...) (...). (zwanego w dalszej części uzasadnienia „k.k. R.B.) nastąpiło przedawnienie karalności zarzucanych oskarżonemu czynów. Kwestią sporną, aczkolwiek nie mającą istotnego znaczenia z punktu widzenia sposobu merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd Okręgowy jest to, kiedy nastąpiło przedawnienie karalności tychże czynów.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji, iż odpowiednikiem zarzucanych (przypisanych) oskarżonemu czynów jest przestępstwo oszustwa z art. 209 k.k. R.B. Czyn ten w kwalifikowanej postaci, tj. oszustwa „w dużych rozmiarach” (art. 209 ust. 3) zagrożony jest m.in. karą pozbawienia wolności od 2 do 7 lat ( vide k. 11684 – 11685, tom 59). Sąd Okręgowy akceptuje też pogląd Sądu I instancji, zgodnie z którym przedawnienie karalności czynów nastąpiło w 2009 r., aczkolwiek nie w miesiącach wskazanych przez Sąd (o czym w dalszej części uzasadnienia).

Jak wynika z treści art. 83 część (zwanej w dalszej części „ust.”) 4 k.k. R.B. ( vide k. 11683 oraz 17094 – tomy 59 oraz 86) „osoba” nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej, jeżeli od czasu popełnienia przestępstwa minęło piętnaście lat i bieg okresu przedawnienia nie był przerywany przez popełnienie nowego umyślnego przestępstwa. W tym ostatnim przypadku, zgodnie z ust. 3 omawianego przepisu, obliczenie terminów przedawnienia rozpoczyna się od dnia popełnienia nowego przestępstwa dla każdego przestępstwa osobno.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy, skoro oskarżonemu zarzucono popełnienie przestępstw w marcu oraz listopadzie 1994 r. (nie trzeba dodawać, że drugi z czynów miał charakter umyślny), przedawnienie ich karalności nastąpiło w listopadzie 2009 r., nie zaś – jak przyjął Sąd I instancji – w marcu i listopadzie 2009 r. Piętnastoletni okres przedawnienia karalności obu czynów winien być liczony od dnia popełnienia drugiego (chronologicznie) z nich (dla każdego przestępstwa osobno).

Wyjątki od zasady wskazanej w art. 83 ust. 4 k.k. R.B. określa ust. 5 tegoż przepisu. Jednak w realiach niniejszej sprawy nie ma on zastosowania gdyż dotyczy osób, które popełniły przestępstwa, za które może zostać wymierzona kara dożywocia i śmierci.

Sąd Okręgowy nie zgadza się z poglądem obrońcy oskarżonego, zgodnie z którym przedawnienie karalności czynów nastąpiło w 1999 r. bądź w listopadzie 2001 r. Oskarżony wyjechał z (...)po przedstawieniu mu zarzutów (tj. po dniu 17 lutego 1999 r.). W związku z tym do tego czasu nie upłynął 10-cioletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 83 ust. 1 pkt 3 k.k. R.B., przewidziany dla tego rodzaju czynów. Wyjazd oskarżonego z (...)spowodował zawieszenie „biegu przedawnienia” ( vide art. 83 ust. 4 k.k. R.B.). Wbrew twierdzeniu apelującego bieg okresu przedawnienia nie został wznowiony, albowiem oskarżony od czasu wyjazdu z (...)ukrywał się. Został wprawdzie zatrzymany na terenie Polski, ale zatrzymania tego nie sposób traktować w kategoriach „zatrzymania” rozumieniu art. 83 ust. 4 k.k. R.B., zważywszy, że odmówiono jego wydania władzom (...)

Na uwzględnienie zasługuje stanowisko wyrażone w obu apelacjach, że warunek odpowiedzialności karnej za czyn popełniony za granicą, o którym mowa w art. 114§1 d.k.k. (art. 111§1 k.k.), jest spełniony wyłącznie wtedy, gdy według ustawy karnej obowiązującej w miejscu jego popełnienia in contreto zachodziłaby możliwość pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Przedawnienie karalności czynów na terenie Republiki Białoruś wyklucza spełnienie tego warunku.

Stanowisko apelujących znajduje oparcie w dominujących poglądach doktryny (m.in. poglądach „komentatorów” A. Wąska, K. Wiaka, J. Raglewskiego, A.Sakowicza, P. Hofmańskiego i L. Gardockiego obszernie zaprezentowanych w apelacji przez obrońcę oskarżonego), wyrażonych nie tylko na gruncie art. 114§1 d.k.k. (art. 111§1 k.k.) ale nadto prawa ekstradycyjnego. Jedynym wyjątkiem jest Grzegorz Łabuda, który w komentarzu do art. 111§1 k.k. stwierdził, że warunek „podwójnej przestępności czynu” jest spełniony również wówczas, gdy w świetle prawa obowiązującego w miejscu jego popełnienia czyn nie będzie karalny z powodu wyłączenia jego przestępności lub karalności (vide Grzegorz Łabuda. Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007 r.). Przy czym, jak wykazał obrońca oskarżonego, pogląd ten opiera się na fałszywej przesłance. Ma o nim przesądzić użycie w treści art. 111§1 k.k. zwrotu „takiego czynu”, nie zaś „tego czynu”. Tymczasem, jak słusznie wskazuje obrońca oskarżonego ( odwołując się do Słownika języka polskiego, red. M. Szymczak, t. III z 1998 r., s. 440) – słowo „taki” w odniesieniu do słowa „czyn” zostało użyte w funkcji zaimka zastępującego wcześniej użyte słowa „popełniony za granicą”. Chodzi więc o „ten” konkretny czyn, o którym mowa w początkowym fragmencie w/w przepisu.

Z poglądami doktryny w pełni koresponduje stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 22 listopada 2011 r. ( IV KK 267/11, OSNKW 2012/3/24, LEX nr 1095846) wyraźnie podkreślił, że „obecnie powszechnie uznaje się, iż podstawą oceny, czy zaistniała przesłanka podwójnej karalności, powinna być zawsze sytuacja analizowana in contreto. Oznacza to konieczność stwierdzenia, że w państwie obcym możliwe jest postawienie zarzutu sprawcy na podstawie identycznych okoliczności faktycznych. Oceniając spełnienie tego warunku powinno się brać pod uwagę całość ustawodawstwa, czyli również ewentualne wyłączenie karalności czynu możliwe na podstawie przepisów danego państwa”.

Zdaniem Sądu Okręgowego dodatkowym argumentem przemawiającym za trafnością takiego stanowiska jest to, że system prawa polskiego nastawiony jest na ocenę indywidualnej sytuacji prawnej oskarżonego. Przykładem jest art. 2§1 d.k.k. (odpowiednik 4 k.k.), który w przypadku zmiany ustawy karnej nakazuje stosowanie ustawy względniejszej, czyli korzystniejszej dla oskarżonego. Pojęcie względności ocenia się in contreto, a nie in abstracto.

Ze wskazanych wyżej powodów Sąd Okręgowy nie akceptuje stanowiska Sądu I instancji, zgodnie z którym spełnienie warunku podwójnej przestępności wymaga jedynie ustalenia, że czyn ten w miejscu jego popełnienia jest przestępstwem, a ponadto nie zachodzą warunki wyłączające jego przestępność, będące odpowiednikiem kontratypów, okoliczności wyłączających winę. Pogląd taki jest sprzeczny z orzecznictwem sądowym oraz stanowiskiem doktryny, w tym cytowanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku poglądem A. S. i K. W. (obaj stoją na stanowisku, że warunek „podwójnej przestępczości czynu” należy oceniać in contreto). Nadto jest on wynikiem błędnej interpretacji użytego w sformułowania „czyn zabroniony jest przestępstwem w miejscu popełnienia”. Podczas gdy według kryteriów przyjętych w naszym prawie karnym nie uznaje się za przestępny czynu popełnionego m.in. przy wystąpieniu okoliczności wyłączających m.in. karalność.

Reasumując, przedawnienie karalności obu zarzucanych oskarżonemu czynów na terenie Republiki Białorusi powoduje, że na etapie orzekania nie został spełniony warunek „podwójnej karalności czynu”, o którym mowa w art. 114§1 d.k.k. W związku z tym w sprawie zachodzi okoliczność wyłączająca ściganie w rozumieniu art. 17§1 pkt 11 k.p.k. Dlatego, zgodnie z dyspozycją art. 439§1 pkt 9 k.p.k. zaskarżone orzeczenie należało uchylić i ze względu na trwały charakter wady prawnej postępowanie należało umorzyć.

Przepis art. 436 k.p.k. uprawnia Sąd Okręgowy, jako sąd odwoławczy, do ograniczenia rozpoznania środków odwoławczych tylko do poszczególnych uchybień, jeżeli rozpoznanie sprawy w takim zakresie jest wystarczające do wydania wyroku, a odniesienie się do pozostałych zarzutów podniesionych w apelacjach byłoby bezprzedmiotowe. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy powodem uchylenia wyroku jest tzw. „bezwzględna przesłanka odwoławcza”. Niemniej jednak Sąd Okręgowy czuje się zobligowany do odniesienia się do kilku najistotniejszych zagadnień ze względu na:

- po pierwsze, charakter niektórych zarzutów, wskazujących na inne „bezwzględne przyczyny odwoławcze”, w tym chronologicznie „wyprzedzające” wskazany na wstępie zarzut;

- po drugie, potrzebę wyjaśnienia niektórych kwestii stricte proceduralnych;

- po trzecie, kierunek apelacji oskarżonego (zmierza do uniewinnienia go od popełnienia zarzucanych mu czynów) i związany z tym prymat przesłanek merytorycznych z art. 17§1 pkt 1 i 2 k.p.k. nad przesłanką z art. 17§1 pkt 11 k.p.k.

Chociaż nie wszystkie z omawianych w tej części uzasadnienia zarzutów wskazują wprost na zaistnienie bezwzględnych przyczyn odwoławczych to należało je rozpatrywać przez pryzmat ich treści, a nie zakwalifikowania ich jako obrazy konkretnych przepisów prawa. I tak:

Bezzasadny w stopniu oczywistym jest zarzut z pkt. 28 apelacji oskarżonego, tj. obrazy art. 8§2 k.p.k., który należy odczytywać w kategoriach zarzutu z art. 439§1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17§1 pkt 7 k.p.k., tj. naruszenia „powagi rzeczy osądzonej”.

Jak wynika z treści art. 8§1 k.p.k. „sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu” (zasada jurysdykcyjnej samodzielności sądu karnego). Jedyny wyjątek od tej zasady przewiduje §2 tegoż przepisu, zgodnie z którym „prawomocne rozstrzygnięcie sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są jednak wiążące”.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie o sygn. akt II AKz 98/02 zajmował się wyłącznie kwestią dopuszczalności wydania ściganego (...). Postanowieniem z dnia 8 marca 2002 r. uznał, iż wydanie go(...)jest prawnie niedopuszczalne ( k. 550- 552 akt dołączonej sprawy III Kop 2/02 Sądu Okręgowego w Białymstoku). Postanowienie to stwarza powagę rzeczy osądzonej i ma moc wiążącą – w rozumieniu art. 8§1 d.k.k. – wyłącznie w zakresie „prawnej niedopuszczalności” wydania ściganego A. Ż. (2).

Sąd Apelacyjny nie rozstrzygał kwestii dotyczących ustaleń faktycznych oraz winy ściganego w zakresie zarzuconych mu czynów, co wielokrotnie podkreślił w uzasadnieniu w/w postanowienia („ oczywiste przy tym jest, iż badanie to nie może rozciągać się na kwestie związane z ustaleniem winy…”, „w tego rodzaju postępowaniu nie rozstrzyga się bowiem o odpowiedzialności karnej osoby ściganej”, „w tym postępowaniu Sąd nie jest bowiem powołany do czynienia ustaleń czy ścigany popełnił, czy też nie popełnił przestępstw opisanych we wniosku o wydanie”). Dlatego w/w postanowienie, w tym w zakresie poczynionych w jego uzasadnieniu ustaleń faktycznych (m.in. w kwestii znamion przestępstwa w zarzucanych oskarżonemu czynach, zaciągania kredytów oraz ich spłaty), wbrew stanowisku oskarżonego nie stwarzało powagi rzeczy osądzonej w zakresie niniejszej sprawy i nie było wiążące – w rozumieniu art. 8§1 k.p.k. – ani dla Sądu I instancji, ani dla prokuratora.

Z powyższym poglądem nie koliduje przywołany w uzasadnieniu apelacji wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który dotyczy zgoła odmiennej sytuacji, tj. uznania za wiążące dla wszystkich organów państwa prawomocnych ustaleń lustracyjnych w zakresie współpracy bądź jej wykluczenia.

Dodać należy, że z materiału aktowego (m.in. uzasadnienia zaskarżonego wyroku) jednoznacznie wynika, iż Sąd I instancji wziął pod uwagę realia niniejszej sprawy. W szczególności to, że oskarżony był na (...)gdzie nie są przestrzegane reguły demokratyczne, osobą zaangażowaną w działalność opozycyjną. Dowodzi tego nie tylko uzasadnienie zaskarżonego wyroku ale nadto podejmowane przez tenże Sąd działania zmierzające m.in. do przesłuchania, a następnie osobistego uczestnictwa w przesłuchaniu świadków, obywateli (...)

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty z pkt. 3 i 4 apelacji oskarżonego.

Nie ma racji apelujący wskazując, że jedynie wydanie przez Ministra Sprawiedliwości decyzji o przejęciu ścigania w trybie art. 590 k.k. bądź art. 592 k.p.k. warunkowało możliwość wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego w Polsce za czyn popełniony przez niego za granicą. W konsekwencji nie podjęcie takiej decyzji w oparciu o w/w przepisy – jak argumentuje oskarżony – winno skutkować odmową wszczęcia, bądź umorzeniem postępowania na podstawie art. 17§1 pkt 11 k.p.k. (tym samym przedmiotem obu zarzutów sformułowanych przez apelującego jest faktycznie zaistnienie w sprawie bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439§ 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. art. 17§ 1 pkt 11 k.p.k.)

Z powyższym tokiem rozumowania nie sposób się zgodzić.

Na wstępie zaznaczyć należy, że w tej materii w sposób wyczerpujący wypowiedział się Sąd Rejonowy uzasadniając postanowienia wydane na rozprawie w dniu 26 października 2010 roku, treścią których na mocy art. 17§1 pkt 9 k.p.k. oraz art. 17§1 pkt 10 i 11 k.p.k. nie uwzględnił wniosków oskarżonego A. Ż. o umorzenie postępowania ( k. 10683 – 10683v, k. 10685 – 10685v, tom 59). Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji w tym zakresie, stąd niecelowym jest powielanie argumentacji przywołanej przez tenże Sąd w szerszym zakresie. Zwłaszcza z uwagi na zbieżność argumentacji oskarżonego zawartej we wnioskach o umorzenie postępowania złożonych na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego z argumentacją zawartą w apelacji. Należy jedynie zwrócić uwagę na kilka najistotniejszych kwestii.

Przede wszystkim nie ma racji apelujący, że reguła ne bis in idem (w zasadzie nie obowiązująca formalnie na poziomie międzynarodowym) wyklucza prowadzenie równorzędnych postępowań karnych w dwóch różnych państwach przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn (vide m.in. Sławomir Steinborn komentarz aktualizowany do art. 590 i 592 k.p.k., porównaj również Demenko Anna Procedura przejęcia i przekazania ścigania w świetle regulacji polskich [w] Prawo do obrony formalnej w transgranicznym postępowaniu karnym w Unii Europejskiej, LEX ). Samo przejęcie, bądź przekazanie ścigania, o których stanowią m.in. art. 590 k.p.k. i art. 592 k.p.k. oznacza wyłącznie, że jedno z państw (w sytuacji spełnienia określonych warunków) rezygnuje ze swojego uprawnienia do ścigania danego czynu . Przekazanie jurysdykcji jest co do zasady definitywne i jedynie w pewnych sytuacjach możliwym jest podjęcie przekazanego postępowania (takie rozwiązania w omawianym zakresie przewiduje art. 60 i 65 umowy między Rzeczypospolitą Polską,(...)o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych).

W związku z takim charakterem w/w instytucji brak rezygnacji z uprawnienia do ścigania danego czynu (na skutek przejęcia bądź przekazania ścigania) sam w sobie nie może stanowić przeszkody procesowej, o której stanowi art. 17§1 pkt 11 k.p.k. Tym bardziej, że zgodnie z obowiązującą w polskim kodeksie postępowania karnego zasadą legalizmu organy ścigania zobowiązane są do wszczęcia postępowania w razie ustalenia prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu (art. 10§1 k.p.k., art. 303 k.p.k.). W świetle zaś art. 110§2 k.p.k. ustawę karną polską stosuje się w razie popełnienia przez cudzoziemca za granicą czynu zabronionego innego niż wymieniony w §1, jeżeli czyn zabroniony jest w ustawie karnej polskiej zagrożony karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie postanowiono go wydać. Skoro zatem bezsprzecznym jest, że w przedmiotowej sprawie w/w przesłanki zaistniały, obligatoryjnym było wszczęcie i prowadzenie postępowania.

Dodać należy, że zgodnie z treścią art. 590§2 k.p.k., jeżeli na podstawie umowy międzynarodowej, której Rzeczpospolita jest stroną, wszczęto w Rzeczpospolitej Polskiej postępowanie karne o przestępstwo popełnione za granicą, Minister Sprawiedliwości może wystąpić do właściwego organu państwa o przejęcie ścigania przez organy tego państwa niezależnie od tego, czy w państwie obcym wszczęto ściganie co do tego samego czynu. Nie trzeba dodawać, że użyte w w/w przepisie sformułowanie „może” nie oznacza „musi”.

Zarzut z pkt. 1 apelacji oskarżonego jest wynikiem błędnej interpretacji zasady niezmienności składu orzekającego, realizację której gwarantuje art. 439§1 pkt 2 k.p.k. Zgodnie z w/w zasadą każdy z członków składu orzekającego musi być obecny we wszystkich fazach rozprawy głównej, od wywołania sprawy do ogłoszenia wyroku i jego ustnego uzasadnienia (wraz z pouczeniem o przysługującym stronom prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia). W przypadku, gdyby którykolwiek z członków składu orzekającego nie był obecny na całej rozprawie, sąd odwoławczy – stosownie do treści art. 439§1 pkt 2 k.p.k. – uchyla zaskarżone orzeczenie (niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia). Nie ulega przy tym wątpliwości, że w/w przepis odnosi się do „członków składu orzekającego”, którzy wydali „zaskarżone orzeczenie”.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy, zasada niezmienności składu orzekającego zostałaby naruszona jedynie wówczas, gdyby sędzia Szczęsny Szymański, który wydał zaskarżony wyrok, nie był obecny we wszystkich wskazanych wyżej fazach rozprawy głównej. Z sytuacją taką nie mieliśmy do czynienia. W/w sędzia, po przekazaniu sprawy do jego referatu, zgodnie z art. 404§2 k.p.k., prowadził odroczoną rozprawę od początku.

Na marginesie, – wbrew stanowisku apelującego – nie budzi zastrzeżeń decyzja Prezesa Sądu Rejonowego w Białymstoku o przekazaniu sprawy do referatu sędziego Szczęsnego Szymańskiego ( vide zarządzenie z dnia 22 marca 2010 r., k. 8545, tom 43). Decyzja ta, uzasadniona „pilną konieczności podjęcia czynności w sprawie III K 3545/07 zmierzających do jej merytorycznego rozpoznania”, była prawidłowa, zważywszy na dotychczasowe problemy z rozpoznaniem sprawy ( akt oskarżenia został przesłany do Sądu Rejonowego w Białymstoku w dniu 18 kwietnia 2006 r. /k. 5962, tom 30/). Nadto mieści się granicach sprawowanego przez Prezesa Sądu nadzoru nad działalnością administracyjną sądu ( vide art. 37b§ 1 i 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych /tekst jednolity Dz.U.2013.427, z późn. zm./) i nie wkracza w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli (na marginesie, art. 39 w/w ustawy, do którego odwołuje się oskarżony – został uchylony Ustawą z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw / Dz. U. Nr 203, poz. 1192/). Nie narusza też §50 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. Regulaminu urzędowania sądów powszechnych ( Dz. U. Nr 38, poz. 249 z późn. zm.), który upoważnia Prezesa Sądu (Przewodniczącego Wydziału) do zmiany składu orzekającego. Wprawdzie jest w nim mowa o sytuacjach wyjątkowych, niemniej – o czym wyżej – sytuacja taka zaistniała w niniejszej sprawie.

Wskazać też należy, że:

- obowiązujące przepisy nie nakładają na Prezesa Sądu (Sąd) obowiązku zawiadamiania stron o zmianie składu orzekającego oraz szczegółowego wyjaśniania powodów podjętej decyzji;

- stanowisko oskarżonego w kwestii rzekomych nacisków Prezesa Sądu Rejonowego w Białymstoku na sędzię K. K. są gołosłowne i nie znajdują uzasadnienia w materiale aktowym.

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty obrazy pozostałych przepisów postępowania, nie mające charakteru bezwzględnych przyczyn odwoławczych,

Zgodnie z treścią art. 438 pkt 2 k.p.k. orzeczenie (w tym wyrok) ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia. W świetle ugruntowanego orzecznictwa sądowego ( vide m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 18 marca 2003 r., IV KKN 332/00, LEX nr 77447) o wpływie obrazy przepisów postępowania na treść orzeczenia można mówić dopiero wtedy, gdy zasadnie wykaże się, iż kwestionowane rozstrzygnięcie byłoby w istotny sposób odmienne od tego, które w sprawie zapadło.

Omawiane zarzuty ograniczają się w zdecydowanej większości do dowolnej polemiki ze stanowiskiem Sądu I instancji wyrażanym w kwestionowanych postanowieniach (częściowo w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku). Nadto z racji ich charakteru nie mogły mieć wpływu na treść zaskarżonego wyroku.

Bezzasadne są zarzuty z pkt 15 i 16 apelacji oskarżonego.

Faktem jest, że Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 4 września 2008 r. na mocy art. 397§1 k.p.k. zakreślił prokuratorowi 3-miesięczny termin do przedstawienia dowodów w celu usunięcia istotnych braków postępowania ( k. 7545 – 7551, tom 38). Następnie dwukrotnie uwzględniał wnioski prokuratora ( z dnia 3 grudnia 2008 r. /k. 7628 – 7631/ i z dnia 24 marca 2009 r. /k. 7647, tom 39) o przedłużenie terminu do przedstawienia dowodów ( k. 7633 i 7650, tom 39). Nadto podczas rozprawy w dniu 24.02.2012 r. Sąd I instancji ponownie zakreślił oskarżycielowi publicznemu 3-miesięczny termin na przedstawienie danych osobowych świadków (k. 13524, tom 68).

Wbrew zarzutom apelującego przepis art. 397§3 k.p.k. nie ogranicza oskarżyciela publicznego (prokuratora) – w wypadku niemożności dotrzymania zakreślonego przez sąd terminu – do jednorazowego zwrócenia się do sądu o jego przedłużenie.

Na marginesie, stanowisko takie wyrażone jest m.in. w tezie nr 12 do art. 397 k.p.k. Komentarza do Kodeksu postępowania karnego ( Tom II, Komentarz do art. 297 – 467 pod red. Prof. Piotra Hofmańskiego, 3 wydanie, wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2007 r.), zgodnie z którym „brak jest podstaw do twierdzenia, że przedłużenie może w danej sprawie nastąpić tylko raz”.

Z kolei dyspozycja art. 397§4 k.p.k. dotyczy wyłącznie sytuacji, w której oskarżyciel nie przedstawia dowodów wskazanych w postanowieniu sądu wydanym na podstawie art. 397§1 k.p.k., jednak dowodów tych nie można było uzyskać lub przeprowadzić ( por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 października 2012 r. II AKa 347/12, LEX nr 1236421). W sytuacji opóźnienia w realizacji postanowienia sądu – jak w realiach niniejszej sprawy – nie można mówić o obowiązku rozstrzygania przez sąd na korzyść oskarżonego (a tym samym naruszeniu przez Sąd I instancji zasady in dubio pro reo) wątpliwości wynikających z nieprzeprowadzenia tych dowodów.

Tylko taka interpretacja przepisów art. 397§3 k.p.k. i art. 397§4 k.p.k. odznacza się racjonalnością. Nie narusza też jednej z podstawowych zasad procesowych, tj. zasady prawdy materialnej określonej w art. 2§2 k.p.k. Obliguje ona m.in. sąd do podjęcia maksymalnych starań i wyczerpania wszystkich środków dla dotarcia do prawdy.

Faktem jest, że oskarżony – wbrew przepisom art. 72§3 k.p.k. w zw. z art. 72§1 k.p.k. (przepisy te nakładają obowiązek doręczenia oskarżonemu, który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, aktu oskarżenia wraz z tłumaczeniem) – otrzymał akt oskarżenia w języku (...) Uchybienie to ( vide zarzut nr 20 apelacji oskarżonego) nie ograniczało jednak prawa oskarżonego do obrony (art. 6 k.p.k.) w sensie pozbawienia go możliwości „prawidłowego zrozumienia stawianych mu zarzutów”. Zważywszy, że jak wynika z protokołu rozprawy z dnia 14 września 2006 r. ( k. 6155 – 6167, tom 31) oskarżony oświadczył m.in., że treść zarzutów zrozumiał i złożył obszerne wyjaśnienia (podobnie jak podczas rozprawy w dniu 27 września 2006 r. /k. 6188 – 6195, tom 31/).

Bezzasadne są zarzuty z pkt. 9 apelacji oskarżonego oraz z pkt II apelacji obrońcy oskarżonego.

Zgodnie z treścią art. 390§1 k.p.k. oskarżony ma prawo być obecny w czasie przeprowadzania w toku rozprawy wszystkich czynności postępowania dowodowego. Rozwinięciem tej zasady jest m.in. przepis art. 396§3 k.p.k., który daje prawo m.in. oskarżonemu (jego obrońcy) do udziału w czynnościach dokonywanych w drodze pomocy prawnej ( vide art. 396§1 i 2 k.p.k.). W/w czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności (art. 117§2 k.p.k.).

Sąd I instancji dołożył wszelkich starań, aby przesłuchać świadków, (...), najpierw podczas rozprawy, a gdy okazało się to niemożliwe (świadkowie nie stawili się na wezwania) – w drodze telekonferencji. Przy czym takiego trybu nie przewiduje umowa z 26 października 1994 r. zawarta między Rzeczpospolitą Polską a(...)o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych z dnia 26 października 1994 r. ( Dz. U. z 1995 r., Nr 128, poz. 619). W tej sytuacji Sąd I instancji zdecydował się na jedyny możliwy w tych okolicznościach sposób przesłuchania w/w świadków, tj. – na podstawie art. 396§2 k.p.k. i art. 5 oraz 88 w/w umowy w drodze pomocy prawnej, m.in. z udziałem sędziego wraz z tłumaczem ( vide postanowienie z dnia 5 lipca 2011 r., k. 12641 – 12641v. tom 64). Zdając sobie sprawę z tego, że oskarżony z przyczyn obiektywnych nie będzie mógł brać udziału w przesłuchaniach w/w świadków, umożliwił mu (podobnie jak prokuratorowi) sformułowanie pytań do przesłuchiwanych osób, zakreślając termin do dania 28 lipca 2011 r.

Oskarżyciel sformułował szczegółowe pytania do świadków w zakreślonym terminie ( k. 12666 – 12672, tom 64). Nie uczynił tego natomiast oskarżony.

W świetle powyższych okoliczności Sądowi I instancji nie sposób zarzucić obrazy wskazanych wyżej norm, co miało skutkować – w ocenie obu apelujących – ograniczeniem przysługującego oskarżonemu mu prawa do obrony (art. 6 k.p.k.). Oskarżony miał bowiem prawo do sformułowania pytań do przesłuchiwanych świadków. Mógł też ustanowić sobie obrońcę z wyboru, zważywszy że upoważniała go do tego sytuacja materialna (jak wynika z akt sprawy, prowadził działalność gospodarczą). Skoro tego nie uczynił, sam pozbawił się prawa realizacji swoich uprawnień procesowych.

Sąd I instancji nie był zobligowany do ustanowienia oskarżonemu obrońcy z urzędu w trybie art. 79§2 k.p.k. („oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę”). Wynikający z art. 79§2 k.p.k. obowiązek udziału obrońcy niezbędnego w rozprawie i niektórych posiedzeniach nie odnosi się do czynności dowodowych przeprowadzanych przez sąd w trybie wskazanym w art. 396§2 k.p.k. Zatem jego nieobecność podczas tychże czynności nie stanowi uchybienia, o jakim mowa w art. 439§1 pkt 10 ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2006 r., III KK 297/05, OSNKW 2006, nr 7-8, poz. 68, LEX nr 188845).

Nieobecność oskarżonego podczas czynności dokonywanych w ramach pomocy prawnej (w tym w sprawach międzynarodowych) nie stanowi bezwzględnej przesłanki odwoławczej w rozumieniu art. 439§1 pkt 11 k.p.k. (co sugeruje obrońca oskarżonego). Zgodnie bowiem z treścią art. 374§1 k.p.k. obecność oskarżonego jest obowiązkowa wyłącznie na rozprawie głównej, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej (odstępstwa przewidują wyłącznie przepisy art. 375-377 k.p.k., art. 390§2 k.p.k., art. 479 k.p.k. oraz art. 485 k.p.k., które – w realiach omawianego zarzutu – nie miały zastosowania).

Na marginesie, bezzasadny jest zarzut z pkt 10 apelacji oskarżonego.

Sąd I instancji nie dopuścił się uchybień nie odnosząc się merytorycznie do wniosków oskarżonego o „nieprzeprowadzanie czynności przesłuchania świadków na terytorium (...)(złożył je do akt sprawy ze skutkiem doręczenia).

Przede wszystkim – w ocenie Sądu Okręgowego – omawiane wnioski nie były wnioskami dowodowymi sensu stricte. Celem ich złożenia było bowiem wstrzymanie przeprowadzenia czynności procesowych (sprzeciwianie się przeprowadzeniu dowodu), nie zaś żądanie ustalenia istnienia lub nieistnienia okoliczności za pomocą określonego środka dowodowego W związku z tym nie miały do nich zastosowania przepisy m.in. art. 170 k.p.k. (m.in. „załatwienie” tychże wniosków nie wymagało formy postanowienia, vide §3 tegoż przepisu), art. 368 k.p.k. (reguluje kwestię uwzględnienia wniosku dowodowego), a tym bardziej art. 396§3 k.p.k. (o którym wyżej) i art. 98 k.p.k. (reguluje zasady sporządzania uzasadnień postanowień).

W związku powyższym – zgodnie z dyspozycją art. 93§2 k.p.k. – kwestię wniosku „załatwiono” w formie zarządzenia, które – jako niezaskarżalne – nie wymagało uzasadnienia (art. 99§2 k.p.k.).

Omawiane wnioski oparte były na tych samych podstawach faktycznych i prawnych jak wniosek oskarżonego złożony podczas rozprawy w dniu 29 lipca 2011 r. ( k. 12683v – 12684, tom 64) o uchylenie postanowienia o przesłuchaniu świadków w drodze pomocy prawnej. Sąd I instancji zajął stanowisko w tej kwestii w trakcie rozprawy w dniu 29 lipca 2011 r. ( nie uwzględnił wniosku oskarżonego, k. 12683 – 12684v, tom. 64). Zauważyć należy, że oba wnioski wpłynęły do Sądu Rejonowego niemalże w przeddzień przeprowadzenia czynności procesowych zaplanowanych na terytorium (...) I tak, wniosek z dnia 14 stycznia 2012 r. wpłynął do w dniu 16 stycznia 2012 ( k. 13402 – 13404, tom 68), tj. dwa dni przed wyznaczonym terminem przesłuchania świadków (18-19 stycznia 2012 r.). Natomiast wniosek z dnia 6 lutego 2012 r. wpłynął w dniu 7 lutego 2012 r. ( k. 13473 – 1347, tom 68).

Niezależnie od powyższego, gdyby nawet przyjąć teoretycznie, że Sąd I instancji dopuścił się wskazywanych przez oskarżonego uchybień, to z całą pewnością nie miały one wpływu na treść zaskarżonego wyroku (art. 438 pkt 2 k.p.k.).

Dodać należy, że Sąd Okręgowy w pełni akceptuje sądową wykładnię art. 88 umowy między Rzeczpospolitą Polską a (...)o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych z dnia 26 października 1994 r. ( Dz. U. z 1995 r., Nr 128, poz. 619), wyrażoną też przez Departament Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego Ministerstwa Sprawiedliwości w informacji z dnia 19 września 2001 r. ( (...)470-2840/10/23), iż obecność przedstawiciela sądu polskiego przy wykonywaniu wniosku tego sądu o przesłuchanie świadków na terytorium (...)przez sąd tego państwa nie wymaga zgody Ministerstwa Sprawiedliwości R.P.

Odnośnie zarzutów z pkt 6, 7 i 8 apelacji oskarżonego Sąd Okręgowy w pełni utożsamia się ze stanowiskiem Sądu I instancji (wyrażonym w pisemnych motywach postanowienia z dnia 15 kwietnia 2011 r. /k. 12387 – 1238, tom. 62/ oraz uzasadnienia wyroku), zgodnie z którym dowody w postaci kserokopii protokołów przesłuchania świadków zamieszkałych na terenie (...)sporządzone przez (...) organy ścigania, spełniają wszelkie wymogi proceduralne. Sposób przeprowadzenia w/w dowodów nie był sprzeczny z zasadami porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej (uwzględniał też stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 28 marca 2008 r., V KKN 122/00, OSNKW z 2002 r., z. 7-8, poz. 60). Nadto kserokopie protokołów przesłuchania w/w świadków są opatrzone pieczęcią urzędową i podpisem upoważnionego funkcjonariusza i tym samym nie wymagały „legalizacji”. W tej sytuacji Sąd I instancji ujawniając protokoły zeznań w/w świadków, w tym odczytując podczas videokonferencji w dniach 10 i 11 marca 2011 r. zeznania A. K.( k. 12209 – 12213 oraz 12220 – 12239, tom 62), nie naruszył zasady bezpośredniości (art. 410 k.p.k.), ani też art. 167 k.p.k.

Powyższe uwagi odnoszą się do zarzutów z pkt. 21, 24 i 25 apelacji oskarżonego. Wskazać jedynie należy, że Sąd I instancji dokonał weryfikacji protokołów zeznań A. K. (4) podczas wskazanych wyżej videokonferencji. Nadto w świetle powyższych wywodów „niezałatwienie” procesowe wniosku dowodowego oskarżonego z dnia 19 marca 2008 r. o sprowadzenie na rozprawę oryginałów statutów spółek, w których oskarżony był udziałowcem” nie miało znaczenia z punku widzenia rozstrzygnięcia sprawy (art. 438 pkt 2 k.p.k.).

Dodać trzeba, że bezzasadność zarzutu z pkt 26 apelacji oskarżonego wynika z tego, że czynność „okazania” oskarżonego świadkowi A. K. podczas telekonferencji w dniu 11 marca 2001 r. ( k. 12226v – 12227, tom 62) nie była okazaniem w rozumieniu art. 173§1 k.p.k. Nie musiała więc spełniać wymogów określonych w §1 i §3 w/w przepisu (m.in. obecności osób „przybranych”) oraz rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia okazania ( Dz. U. Nr 104, poz. 981).

Poglądowi apelującego, że wskazana wyżej czynność – sama w sobie – wywołała przekonanie o wiarygodności zeznań w/w świadka, co z kolei doprowadziło do dokonania błędnych ustaleń faktycznych przez Sąd I instancji, ewidentnie przeczą pisemne motywy zaskarżonego wyroku.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut z pkt. 5 apelacji oskarżonego.

Zgodnie z treścią art. 41§1 k.p.k. sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Wątpliwość co do bezstronności sędziego musi istnieć obiektywnie i poddawać się zewnętrznej weryfikacji oraz ocenie, a nie być tylko subiektywnym przekonaniem określonej osoby ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2012 r., III KK 214/11, OSNKW 2012/4/40, Biul.SN 2012/4/13, LEX nr 1135690).

Argumentacja zawarta w apelacji oskarżonego w zakresie omawianego zarzutu jest wynikiem subiektywnego przekonania oskarżonego i nie znajduje uzasadnienia w materiale aktowym.

Na marginesie, Sąd Okręgowy w pełni akceptuje stanowisko Sądu Rejonowego wyrażane w postanowieniach rozstrzygających wnioski oskarżonego o wyłączenie sędziego Szczęsnego Szymańskiego ( z dnia 24 maja 2010 r., k. 8857, tom 45; z dnia 22 czerwca 2010 r., k. 9019 – 9020, tom 46; z dnia 20 lipca 2010 r. k. 9231, tom 47; z dnia 27 lipca 2010 r., k. 9584, tom. 48; z dnia 21 września 2010 r., k. 10418 - 10419, tom 53; z dnia 23 września 2010 r., k. 10440, tom 53; z dnia 24 września 2010 r., k. 10501, tom 53; z dnia 15 października 2010 r., k. 10631, tom 54; z dnia 11 marca 2011 r., k. 12217, tom 62; z dnia 7 kwietnia 2011 r., k. 12351, tom 62; z dnia 26 października 2011 r., k. 12983, tom 65).

W szczególności brak jest podstaw do twierdzenia, że sędzia Szczęsny Szymański (na każdym etapie postępowania) okazywał swoje sympatie polityczne, próbował zastraszać środowisko (...)emigrantów w Polsce bądź też potwierdzał to, że na terytorium RP służby (...)mają poważne wpływy w wymiarze sprawiedliwości. Poglądów takich nie uzasadnia cytowany przez oskarżonego fragment uzasadnienia wyroku („ Polska oczywiście udziela azylu uchodźcom i powinna to robić, ale z drugiej strony Polska nie może stać się schronieniem dla osób popełniających przestępstwa kryminalne. I osoby, które popełniają przestępstwa kryminalne muszą wiedzieć, że wyjeżdżając do Polski, nawet jeżeli prowadziły wcześniej działalność polityczną, to za te kryminalne przestępstwa, tu, w Polsce, poniosą odpowiedzialność”). Zawarta jest w nim bowiem ocena sędziowska ( notabene w pełni obiektywna) argumentów podnoszonych przez oskarżonego i jego obrońcę na etapie postępowania sądowego, która nie wykracza poza zakres orzekania.

Dowodem stronniczości sędziego Szczęsnego Szymańskiego nie jest z całą pewnością jego udział w przesłuchaniach świadków na terytorium (...)prowadzonych przez sędzię N. P.(zdaniem apelującego, upolitycznionej, sterowanej przez władze wykonawcze i służby specjalne, skazującej (...)opozycjonistów na „ciężkie więzienia po fabrykowanych zarzutach”). Abstrahując od kwestii zasadności zarzutów kierowanych pod adresem sędzi N. P., udział we wskazanych wyżej czynnościach był jedyną możliwością „zetknięcia się” z osobowymi źródłami dowodowymi. Nadto polski wymiar sprawiedliwości nie ma możliwości ingerencji w skład organów (...)dokonujących czynności procesowych w ramach pomocy prawnej.

Omawianego zarzutu nie uzasadniają też rozbieżności między treścią protokołu posiedzenia z dnia 14 maja 2010 r. ( k. 8818 – 8821, tom 45) oraz wyciągiem maszynowym nagrań fonicznych przebiegu posiedzenia ( k. 9593 – 9616 oraz 9654 – 9660, tom 48 i 49). Zgodnie z treścią art. 148§1 k.p.k. („wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się z możliwą dokładnością”) oraz stanowiskiem orzecznictwa sądowego ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 marca 2011 r., II AKa 22/11, KZS 2011/5/49, LEX nr 936497) protokół posiedzenia (rozprawy) nie musi stanowić idealnego odzwierciedlenia przebiegu danej czynności, w tym wypowiedzi oskarżonego. O treści protokołu decyduje organ procesowy. Nie ma on obowiązku zamieszczania w nim wszystkiego, czego zażądają strony i inni uczestnicy czynności procesowej. Ważne jest to, żeby jego treść była zrozumiała, pozbawiona rozmaitych ułomności wypowiedzi i oddawała istotę rzeczy.

Protokół posiedzenia z dnia 14 maja 2010 r. spełnia powyższe kryteria, zważywszy że przedmiotem posiedzenia było „przygotowanie i organizacja rozprawy głównej”.

Zarzutu stronniczości sędziego Szczęsnego Szymańskiego z całą pewnością nie uzasadniają też:

a)  skierowanie przez niego sprawy na rozprawę, pomimo błędów w tłumaczeniu materiałów sprawy, tym bardziej, że całkowicie gołosłowne są twierdzenia apelującego, iż tłumacze przysięgli świadomie „sfałszowali” dowody oraz, że w/w sędzia był w pełni tego świadomy;

b)  odmienne (od oskarżonego) stanowisko w zakresie dopuszczalności przeprowadzania określonych dowodów i oceny materiału dowodowego.

Również wydanie orzeczenia (jakiejkolwiek treści) samo przez się nie świadczy o istnieniu osobistego stosunku sędziego, który w tym uczestniczył ani do uczestników postępowania, ani do przedmiotu orzekania. Wydanie orzeczenia jest następstwem dokonania oceny sprawy, choćby błędnej, a nie pochodną osobistego stosunku sędziego do osób uczestniczących w sprawie bądź do jej przedmiotu ( vide postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2000 r., II AKo 84/00, KZS 2000/9/35, LEX nr 43988).

Sąd Okręgowy w pełni podzielił stanowisko Sądu I instancji wyrażone wielokrotnie w postanowieniach wydawanych podczas rozprawy o braku podstaw do wyłączenia biegłej A. K. (1) (vide postanowienie z dnia 24 lutego 2012 r., k. 13511v – 13512, tom 68) oraz tłumaczy B. S. ( vide postanowienia z dnia 1 października 2010 r., k. 10574v – 10575, tom 53, z dnia 11 marca 2011 r., k. 1224v, tom 62, z dnia 15 kwietnia 2011 r., k. 12386, tom 62, z dnia 28 października 2011 r., k. 13022v – 13022v, tom 66) i N. T. ( vide postanowienia z dnia 20 lipca 2010 r., k. 9227v, tom 47) Argumenty mające uzasadnić wnioski o wyłącznie w/w osób (zarzuty z pkt. 14, 17, 18, 19, 22 i 23 apelacji oskarżonego) są ewidentnie wynikiem subiektywnej oceny pracy biegłej oraz tłumaczy i nie spełniają kryteriów wskazanych w art. 196§3 k.p.k. Nadto, podobnie jak zarzuty z pkt 11, 12 i 13 apelacji oskarżonego (na marginesie, Sąd I instancji postanowieniami z dnia 14 maja 2010 r., k. 8822 – 8824, tom 45 oraz z dnia 20 lipca 2010 r., k. 9222 – 9222v, tom 47 nie uwzględnił wniosku oskarżonego o stwierdzenie braku legitymacji procesowej pokrzywdzonych Spółki Akcyjnej (...) i (...) Spółki Akcyjnej Banku (...) do występowania w charakterze oskarżycieli posiłkowych), są bezzasadne w świetle dyspozycji art. 438 pkt 2 k.p.k. Brak jest bowiem podstaw do przyjęcia (nie wykazał ich oskarżony), że sygnalizowane „uchybienia”, w tym udział w rozprawie oskarżycieli posiłkowych (ich przedstawicieli i pełnomocnika) mogły mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Dodać jedynie należy, że wskazywane przez oskarżonego rozbieżności w opiniach biegłej A. K. (1) sporządzonych na etapie postępowania przygotowawczego oraz śledztwa, dotyczące dwóch dokumentów, w tym umowy (...) z dnia 11 marca 1994 r. między spółką (...) z firmą (...) (kserokopia k. 8050), zostały wyjaśnione przez biegłą w sposób rzeczowy podczas rozprawy.

Sąd I instancji przyjął (w opisie przypisanego oskarżonemu czynu z pkt. 1 części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku oraz części „ustalającej” uzasadnienia), że przedmiotowe dokumenty podrobiła inna nieustalona osoba, a oskarżony jedynie posłużył się nimi. O ile faktem jest, że Sąd I instancji w „rozważaniach” kilkakrotnie wskazywał – jak to ujmuje apelujący – na „prawdopodobieństwo istnienia podpisu oskarżonego” na w/w dokumentach, o tyle nie ma to znaczenia z punktu widzenia ustaleń fatycznych. Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem sądowym ( vide m .in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2013 r., II KK 70/12, LEX nr 1294448) ustalenia faktyczne będące podstawą dokonywanej subsumpcji pod normy prawa karnego znajdują się w wyroku, nie zaś pisemnym jego uzasadnieniu.

Nie ulega wątpliwości, że użyte przez B. S. (...)sformułowania „za zgodność z oryginałem” na tłumaczeniach protokołów przesłuchania świadków S. B., A. I., A. J. (2)i A. K. (4)oznaczają, że są one zgodne z dostarczonymi tłumaczowi dokumentami (w formie kserokopii).

Faktem jest, że B. S.przetłumaczył na język polski sporządzone w języku (...)fragmenty protokołów przesłuchania w/w świadków (informacje o ich prawach i obowiązkach). Okoliczność ta nie miała znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, zważywszy że w/w informacje zostały później przetłumaczone na język polski przez tłumacza języka (...) (...) I. B.( k. 12302 – 12339, tom 62).

Powodem wyłączenia tłumacza B. S. nie może być też odmienna – od dokonanej przez oskarżonego – interpretacja słowa „smutno”. B. S. podczas rozprawy w dniu 1 października 2010 r. ( k. 10574v – 10577v – maszynopis rozprawy, k. 10579 – zapis rozprawy na płycie DVD i kasecie magnetofonowej) wyjaśnił w sposób logiczny, dlaczego przetłumaczył wyraz „smutno” jako „niepokojąco” (w znaczeniu „niepokojące wspomnienia”) oraz dlaczego nie przyjął lansowanej wówczas przez oskarżonego wersji „nie pamięta” ( k. 10574v).

Powyższe uwagi odnoszą się tłumacza N. T., zważywszy że apelujący sformułowane w tym zakresie zarzuty ograniczają się de facto do nieprawidłowego – zdaniem apelującego – przetłumaczenia nazw banków.

Nieuprawnione są zarzuty z pkt 29 i 30 apelacji oskarżonego.

W świetle obowiązujących regulacji prawnych zasięga się opinii biegłego lub biegłych, jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych (art. 193 k.p.k.). Wiadomościami specjalnymi nie są te, które nie wykraczają poza przeciętne umiejętności praktyczne ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 1982 r., II KR 186/82, OSNPG 5/1983, poz. 59).

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd I instancji dokonał fachowej analizy zgromadzonych w sprawie dokumentów, w tym m.in. dokumentów bankowych wskazanych w pkt. 27 apelacji oskarżonego. Dokumenty te są wystarczające do karno-prawnej oceny zachowań oskarżonego. W tej sytuacji nie zachodziła konieczność uzupełniania postępowania poprzez powołanie biegłych z dziedziny bankowości i (...)księgowości” (pkt. 29 apelacji), przesłuchanie wskazanych przez oskarżonego świadków (pkt. 30 ppkt „a” apelacji), żądanie dokumentacji firm (pkt. 30 ppkt „b” i „c” apelacji) oraz powoływania biegłego z zakresu „kryminalistycznego badania dokumentów” celem zbadania autentyczności przedstawionych przez stronę białoruska „oryginalnych” dokumentów.

Rozważając kwestię pierwszeństwa przesłanek wymienionych w art. 17§1 pkt 1 i 2 oraz pkt 11 k.p.k. Sąd Okręgowy stoi na stanowisku prymatu przesłanek merytorycznych, do których należą niepopełnienie czynu, brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, czy też brak znamion czynu zabronionego, nad przesłanką nieziszczenia się warunku podwójnej karalności. Gdyby bowiem w chwili wyrokowania przez Sąd Okręgowy zachodziły podstawy uniewinnienia oskarżonego z powodu niedopełnienia czynów, należałoby wydać takie rozstrzygniecie. Ponieważ jednak niewątpliwym jest, że doszło do wypełnienia przez oskarżonego znamion przedmiotowych oraz podmiotowych czynów, jedyną decyzją procesową jaką należało podjąć w tym stanie sprawy było umorzenie postępowania.

Sąd I instancji dokonał niezwykle wnikliwej i wszechstronnej analizy oraz oceny wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów we wzajemnym ze sobą powiązaniu. Wskazał m.in., stosownie do treści art. 424§1 k.p.k., jakie fakty uznał za odpowiadające rzeczywistemu przebiegowi wydarzeń, na jakich w tej mierze oparł się dowodach oraz dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Ocena materiału dowodowego przez Sąd I instancji jest zgodna z zasadami doświadczenia życiowego i nie zawiera błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu) lub logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania). Tym samym nie wykracza poza granice swobodnej oceny dowodów i jako taka zasługuje na pełna akceptację Sądu Okręgowego.

Podkreślić trzeba, że w myśl zasady swobodnej oceny dowodów wyprowadzenie wniosku o wiarygodności, czy też niewiarygodności określonych dowodów, zależy od wewnętrznego przekonania Sądu. Jest on władny dać wiarę określonym dowodom pod warunkiem, że swoje stanowisko w sposób przekonujący uzasadni. Co też miało miejsce w niniejszej sprawy.

Powyższe okoliczności zwalniają Sąd Okręgowy – zgodnie ze poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lipca 2003 r., sygn. akt III KK 108/02, LEX nr 81194 – od odnoszenia się w szerszym zakresie do wskazanych w apelacji zarzutów, gdyż byłoby to jedynie zbędnym powtórzeniem poglądów przedstawionych przez Sąd I instancji. W tym miejscu stwierdzić jedynie należy, że nie jest prawdą, jak podnosi oskarżony, iż Sąd I instancji oparł ustalenia faktyczne na sfałszowanych dowodach oraz zeznaniach świadków, którzy składali zeznania „pod dyktando” funkcjonariuszy (...)organów ścigania. Sąd I instancji kluczowe w sprawie ustalenia oparł na:

a)  oryginałach istotnych dokumentów ( m.in. oryginale kontraktu (...)11 marca 1994 r. zawartego rzekomo z (...)z siedzibą w R.oraz dokumentach bankowych);

b)  zeznaniach świadków, które zostały zweryfikowane przez polskich prokuratorów oraz przez Sąd I instancji ( m.in. Sąd I instancji, zgodnie z art. 88 umowy z 26 października 1994 r. między Rzeczpospolitą Polską a (...)o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych uczestniczył w przesłuchaniu świadków przez Sąd Dzielnicy (...)miast M.kilkunastu świadków, obywateli (...)oraz przesłuchał w drodze videokonferencji, m.in. w obecności oskarżonego, przedstawicieli firmy (...) (...) A. K. (2), A. J. (2));

c)  opiniach „polskiej” biegłej z zakresu badania pisma ręcznego.

Nie budzi zastrzeżeń przyjęta przez Sąd I instancji kwalifikacja prawna czynów, mająca uzasadnienie w ugruntowanym orzecznictwie oraz poglądach doktryny, wskazanych przez tenże Sąd. Zważywszy, że argumentacja oskarżonego zawarta w pkt. 27 apelacji ogranicza się de facto do wykazania, iż wywiązywał się on z zobowiązań na rzecz pokrzywdzonych banków, gdyż spłacał odsetki od kredytów, podkreślić jedynie należy (za Sądem Rejonowym), że pochód przestępstwa oszustwa kończy się wraz z nastąpieniem skutku, czyli niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2008 r., II AKa 356/07, LEX nr 447045). W realiach niniejszej sprawy nastąpiło to w momencie przelania przez banki środków pochodzących z kredytu na rachunki wskazane przez oskarżonego. Dla bytu przestępstwa z art. 205§1 d.k.k. nie ma znaczenia, że oskarżony spłacał odsetki od kredytów, zważywszy że – jak logicznie wykazał Sąd I instancji – gdyby tego nie czynił, cel jego działania zostałby szybko ujawniony.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec, jak w pkt. I sentencji niniejszego wyroku.

O kosztach postępowania (za obie instancje) orzeczono na mocy art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.