Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2014r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Urszula Kubowska-Pieniążek

Sędzia SO Monika Kuźniar (spr.)

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W.

przeciwkoI. C., I. W. i E. W.

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu

z dnia 21 grudnia 2012r.

sygn. akt XIV C 706/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że powództwo oddala; zmienia go także w punktach II i III w ten sposób, że punkty te uchyla oraz w punkcie V w ten sposób, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu przez adwokata M. S. w kwocie 221,40 zł (w tym należny podatek VAT) zasądza na jego rzecz od strony powodowej;

II.  zasądza od strony powodowej na rzecz adwokata M. S. 110, 70 zł (w tym należny podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

III.  nakazuje stronie powodowej uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej kwotę 400 zł tytułem opłaty od apelacji, od której pozwane były zwolnione.

Sygn. akt II Ca 263/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w pkt I nakazał pozwanym I. W., E. W. i małoletniemu I. C., aby opuścili, opróżnili i wydali stronie powodowej lokal mieszkalny położony we W. przy ul. (...); w pkt II orzekł, że pozwanym I. W., E. W. i małoletniemu I. C. przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego; w pkt III wstrzymał wykonanie pkt I do czasu złożenia pozwanym przez Gminę W. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego; w pkt IV nie obciążył pozwanych kosztami procesu; w pkt V zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. kwotę 221,40 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia stanu faktycznego.

Lokal mieszkalny nr (...) położony w nieruchomości przy ulicy (...) we W. należy do zasobów mieszkaniowych Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. W dniu 29 stycznia 2004r. umowę najmu wyżej wymienionego lokalu mieszkalnego zawarł mąż pozwanej M. W.. Lokal składa się z dwóch pokoi, kuchni, przedpokoju, WC, łazienki, ma łączną powierzchnię użytkową 49,72 m ^{( 2)}, a mieszkalną 36 m ^{( 2)}. Umowa nie wskazywała, iż poza najemcą, uprawnione do stałego zamieszkiwania w tym lokalu są żona I. W. i córka E. W.. Umowa została zawarta na czas nieoznaczony. Zgodnie z jej treścią, najemca (§4) zobowiązał się uiszczać wynajmującemu czynsz obliczany według zasad wynikających z ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych, opłaty za centralne ogrzewanie, zimną wodę, podgrzanie wody, odbiór nieczystości stałych, dźwig, gaz, domofon, antenę zbiorczą. Opłaty te miały być uiszczane miesięcznie do 15. dnia każdego miesiąca na wskazany w umowie rachunek wynajmującego (§5 umowy). Zgodnie z §10, umowa najmu mogła być rozwiązana wyłącznie z ważnych przyczyn na piśmie pod rygorem nieważności najpóźniej na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, jeżeli najemca: 1. pomimo pisemnego upomnienia nadal: a) używa w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z przeznaczeniem, zaniedbuje obowiązki dopuszczając do powstania szkód albo niszczy urządzenia przeznaczone do wspólnego korzystania przez mieszkańców, b) wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali, 2. jest w zwłoce z zapłatą czynszu lub opłat, o których mowa w §4 umowy co najmniej przez dwa pełne miesięczne okresy płatności, pomimo uprzedzenia na piśmie o zamiarze wypowiedzenia najmu i wyznaczenia dodatkowego terminu do zapłaty zaległości i bieżących należności, 3. podnajął lokal w całości lub w części bez zgody wynajmującego. W umowie wskazano, że w sprawach nieuregulowanych umową znajdują zastosowanie przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów oraz kodeksu cywilnego. M. W. nie zamieszkuje w lokalu, aktualnie w lokalu zamieszkują pozwana I. W. wraz z dziećmi pełnoletnią E. W. małoletnim I. C.. W dniu 16 maja 2008r. M. W. złożył oświadczenie o wypowiedzeniu z dniem 31 maja 2008r. stosunku najmu przy ulicy (...). Z uwagi na zawarcie umowy w czasie trwania związku małżeńskiego z pozwaną I. W. pismem z dnia 3 czerwca 2008r. poinformowano pozwaną, iż pozostaje stroną stosunku najmu w oparciu o umowę ze stycznia 2004r. i pismo z dnia 3 czerwca 2008r. Pismem z dnia 11 maja 2011r. doręczonym pozwanej I. W. osobiście w dniu 17 maja 2011r. wezwano pozwaną do zapłacenia w terminie jednego miesiąca zaległości w opłatach za używanie lokalu i opłat pośrednich. W dniu 28 czerwca 2011r. strona powodowa skierowała do pozwanej pismo z wypowiedzeniem stosunku najmu z uwagi na zaległości w uiszczaniu opłat za używanie lokalu, które przekraczają pełne okresy płatności. Pismo to zostało pozwanej doręczone w dniu 29 czerwca 2011r. Pismem z dnia 3 sierpnia 2011r. strona powodowa wezwała pozwaną I. W. do wydania lokalu w terminie 30 dni. Natomiast pozwana E. W. została wezwana do opuszczenia lokalu pismem z dnia 6 marca 2012 r., które doręczono pozwanej w dniu 12 marca 2012r. Do dnia 28 kwietnia 2011r. istniały zaległości w opłatach z tytułu najmu lokalu przy ulicy (...) w wysokości 33.043,12 złotych, a w czerwcu 2011r. – 34.496,30 złotych. W dacie złożenia pozwu w kwietniu 2012r. zaległość z tytułu opłat z mieszkanie przy (...) została przez pozwaną I. W. częściowo zmniejszona do kwoty 11.451,06 złotych. Pismem z dnia 4 grudnia 2011r., które wpłynęło do strony powodowej w dniu 15 grudnia 2011r. I. W. zwróciła się do WAM (...) we W. z wnioskiem o przywrócenie stosunku najmu, informując, że w okresie poprzedzającym wypowiedzenie leczyła się psychiatrycznie i nie była świadoma konsekwencji. Wnioski te pozwana ponowiła. Pozwana I. W. nie pracuje od 10 lat. Nie jest zarejestrowana jako bezrobotna. Nie pobiera świadczeń emerytalnych, ani rentowych. I. W. pobierała w okresie od 1 czerwca 2008r. do 31 maja 2011r. zasiłek pielęgnacyjny na córkę E. W.. Łączna wysokość świadczeń z tego tytułu wyniosła 5.508 złotych. Pozwana I. W. jest osobą schorowaną, cierpi na reumatoidalne zapalenie stawów i była leczona psychiatrycznie. Postanowieniem z dnia 18 lipca 2011r. tut. Sąd w Wydziale III Rodzinnym i Nieletnich stwierdził istnienie podstaw do przyjęcia w dniu 7 lipca 2011r. I. W. do szpitala psychiatrycznego na podstawie przepisu art. 24 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W opinii lekarza psychiatry A. D. u I. W. wystąpiły ostre zaburzenia psychotyczne. W okresie poprzedzającym hospitalizację stwarzała bezpośrednie zagrożenie dla życia innych osób, pobudzona niebezpiecznie prowadziła samochód, w trakcie pobytu na oddziale przejawiała zachowania agresywne. Na oddziale (...) I. W. przebywała w okresie od 7 lipca 2011r. do 30 sierpnia 2011r. W okresie około 1,5 miesiąca przed hospitalizacją pozwana I. W. znajdowała się w stanie pogorszenia zdrowia psychicznego. I. W. w okresie poprzedzającym hospitalizację przyjmowała marihuanę. Wcześniej pozwana I. W. leczona była odwykowo z powodu uzależnienia opiatowego. Małoletni syn pozwanej I. C. uczy się w pierwszej klasie szkoły podstawowej, jest zdrowym dzieckiem. Pozwana E. W. studiuje na drugim roku studiów dziennych Akademii Wychowania Fizycznego. Pozwana E. W. z uwagi na niedosłuch jest uznana za osobę niepełnosprawną i z tego tytułu ma przyznany zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 złotych miesięcznie w okresie od 1 czerwca 2011r. do 30 czerwca 2014r. E. W. nie jest zarejestrowana jako bezrobotna i nie pobiera świadczeń emerytalnych, ani rentowych. Pozwanym nie przysługuje prawo do żadnego innego lokalu mieszkalnego, ani nieruchomości nadającej się do zamieszkania. Pismem z dnia 20 lutego 2012r. pozwana I. W. zwróciła się o Dyrektora (...) WAM we W. o rozłożenie zaległości w opłatach za najem lokalu na raty. W dniu 14 maja 2012r. pozwana zawarła ze stroną powodową umowę nr (...) regulująca spłatę ratalną zadłużenia, z której wynika, że ostatnia rata w wysokości 902,65 złotych jest płatna w dniu 15 maja 2013r. Pismem z dnia 7 czerwca 2011r. kierowanym do M. W. wezwano go do zapłaty kwoty 2.287,44 złotych, którą to kwotę pozwana I. W. uregulowała w dniu 13 września 2011r.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest zasadne. Prawo własności lokalu, nie budziło żadnych wątpliwości, podobnie jak fakt władania przez pozwanych spornym lokalem. Sąd I instancji uznał, że przyczyna rozwiązania stosunku łączącego strony była zasadna i wynikała z istniejącego, sięgającego ponad 33.000 zł., zadłużenia pozwanej z tytułu opłat za korzystanie z lokalu. Na pozwanej i wspólnie z nią zamieszkującej dorosłej córce spoczywał prawny obowiązek uiszczania opłat. Obowiązku tego nie miał zaś mąż pozwanej, który, co pozostawało poza sporem, nie zamieszkuje w spornym lokalu. Jak uznał Sąd Rejonowy, wbrew twierdzeniom pozwanych, zawiadomienie o zamiarze wypowiedzenia zostało dokonane skutecznie, podobnie jak wypowiedzenie. Natomiast dla oceny skuteczności wypowiedzenia, a także posiadania tytułu prawnego do lokalu nie ma znaczenia fakt, iż pozwana z pomocą rodziny dokonała spłaty znaczącej części zaległości, która to spłata nastąpiła po skutecznym wypowiedzeniu stosunku najmu. Ponadto, w dacie złożenia pozwu istniało niespłacone zadłużenie przekraczające dwa pełne okresy płatności w wysokości łącznie ponad 11.000 zł., co wynika z dowodów wpłat przedstawionych przez pozwaną oraz kartoteki finansowej dołączonej przez powoda (k. 80). Nawet gdyby uznać za nieskuteczne zawiadomienie z maja 2011r. oraz wypowiedzenie z czerwca 2011r., to wniesienie i podtrzymanie powództwa o eksmisję w tej sytuacji należało uznać za skuteczne uprzedzenie i rozwiązanie stosunku najmu, bowiem spłata w dacie orzekania nie nastąpiła. Wniesienie pozwu o natychmiastowe rozwiązanie najmu i orzeczenie eksmisji najemcy można uznać za spełnienie wymagania uprzedzenia najemcy na piśmie i udzielenie mu dodatkowego miesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu. Z tych przyczyn Sąd doszedł do przekonania, że pozwani zajmują mieszkanie bez tytułu prawnego. Z chwilą wygaśnięcia stosunku najmu z pozwaną I. W., pozwani E. W. i małoletni I. C. także utracili uprawnienie do korzystania z lokalu. W ocenie Sądu I instancji, żądanie powoda nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż zła sytuacja ekonomiczna i zdrowotna pozwanych nie może skutkować oceną, iż strona powodowa swego prawa nadużywa. Pozwana I. W. nie pracuje od 10 lat, pomimo atrakcyjnego dla rynku zawodu. Faktem jest, że pozwana jest osobą schorowaną, jednak nie sposób nie zauważyć, iż cześć jej problemów zdrowotnych wywołana jest działaniem jej samej, bowiem leczona była odwykowo z powodu uzależnienia opiatowego, a zatem od heroiny i pochodnych. Konsekwencje nieodpowiedzialnych zachowań pozwanej I. W. niewątpliwie dotykają jej dzieci, niemniej jednak nie może to podważyć oceny działań powoda jako nie naruszających zasad współżycia społecznego. Trudna sytuacja życiowa i majątkowa pozwanych mogła jedynie skutkować orzeczeniem o lokalu socjalnym. Sąd oddalił wniosek o przesłuchanie świadka R. C. na okoliczność spłaty zadłużenia pozwanych w stosunku do powoda, przyczyn braku regulacji opłat czynszowych, stanu zdrowia pozwanej I. W. w chwili otrzymania wypowiedzenia i w okresie późniejszym oraz jej obecnego stanu zdrowia, sytuacji materialnej i mieszkaniowej pozwanych. Okoliczności faktyczne mające być przedmiotem tego dowodu zostały bowiem wykazane innymi środkami dowodowymi, w tym w szczególności dowodami z dokumentów w postaci zaświadczeń o stanie zdrowia pozwanej, informacji z MOPS, ZUS i PUP oraz dowodem z przesłuchania pozwanych. Przeprowadzanie zatem tego dowodu byłoby zbędne i zmierzało jedynie do przedłużania postępowania. Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł o art. 102 k.p.c. Mając wzgląd na trudną sytuację życiową i materialną pozwanych, Sąd na tej podstawie odstąpił od obciążania ich kosztami procesu na rzecz strony powodowej. Na wysokość kosztów wynagrodzenia pełnomocnika pozwanych z urzędu zasądzonych w punkcie V. orzeczenia składa się wynagrodzenie adwokackie w wysokości 180 złotych. Do rozliczenia przyjęto stawkę wynagrodzenia adwokackiego, ustaloną zgodne z § 10 pkt 1 w związku z § 2 ¹ ust. 2. Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002r. (Dz.U. 163 poz. 1348 ze zmianami) w wysokości stawki minimalnej podwyższonej o połowę i powiększoną o podatek VAT. Sąd uznał, iż pomimo współuczestnictwa formalnego z uwagi na nakład pracy pełnomocnika, sporządzenie pism w imieniu obu reprezentowanych pozwanych, należne jest pełnomocnikowi jedno wynagrodzenie.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia w części, tj. w zakresie pkt I – orzeczenia eksmisji oraz w zakresie pkt V – orzeczenia o kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponad kwotę 221,40 zł, wniosły pozwane I. W. i E. W.. Sądowi I instancji zarzuciły naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez: - dokonanie przez Sąd błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, skutkującej dokonaniem nieprawidłowych ustaleń faktycznych oraz braku poczynienia ustaleń niezbędnych dla rozstrzygnięcia, co miało wyraz w uzasadnieniu wyroku, w szczególności w zakresie: braku oceny znaczenia dla przedmiotowej sprawy faktu zawarcia umowy o ratalną spłatę należności z dnia 14 maja 2012r., w szczególności pod kątem ponownego nawiązania stosunku najmu między stronami oraz oceny zgodności pozwu z zasadami współżycia społecznego; przyjęcia przez Sąd, że w umowie najmu zawartej w dniu 19 stycznia 2004r. brak jest informacji o uprawnieniu do zamieszkiwania w lokalu przy ul. (...) pozwanych ad. 1 i ad. 2; braku poczynienia oceny co do nie przedstawienia przez stronę powodową dowodu dokonania wypowiedzenia w stosunku do pozwanej E. W.; uznania, że pismo z dnia 3 sierpnia 2011r. wzywające I. W. do wydania spornego lokal zostało tej pozwanej doręczone pomimo braku potwierdzenia jego odbioru; przyjęcie przez Sąd I instancji, że w chwili wniesienia pozwu zaległość pozwanych wobec strony powodowej wynosiła 11.451,06 zł; braku oceny znaczenia faktu przyjmowania przez pozwaną I. W. leków psychotropowych po opuszczeniu szpitala psychiatrycznego dla jej zdolności pojmowania składanych jej i przez nią oświadczeń woli; braku ustalenia, kiedy pozwana I. W. skutecznie zapoznała się z pismem informującym o zamiarze wypowiedzenia stosunku najmu; ustalenia, iż spłata ostatniej raty zadłużenia na mocy umowy z dnia 14 maja 2012 r. ma nastąpić w dniu 15 maja 2013 r.; braku oceny zachowania powódki, polegającej na wzywaniu do zapłaty należności z tytułu opłat za używanie lokalu w 2011 r. M. W., pomimo uznania, że w 2008 r. skutecznie wypowiedział on umowę najmu lokalu. Zarzuciły tez naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie zgłoszonego przez pozwane wniosku o przesłuchanie w charakterze świadka R. C., podczas gdy zeznania świadka miały istotne znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego sprawy, w tym w szczególności okoliczności częściowej spłaty zaległości pozwanych wobec powoda, aktualnej pozycji życiowej pozwanych; nadto naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. – poprzez nieuwzględnienie przy wyrokowaniu zmiany okoliczności faktycznych, jakie nastąpiły w okresie od wniesienia pozwu do momentu wyrokowania, w tym w szczególności faktu zawarcia przez strony umowy o ratalną zapłatę należności i wywiązywania się z niej przez pozwane w przeważającym zakresie, w następstwie których nastąpiło ponowne nawiązanie stosunku najmu pomiędzy stronami sporu. Zarzuciły tez naruszenie art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez uznanie, że w świetle ustalonych okoliczności faktycznych pozwanym nie przysługuje skuteczne względem powoda uprawnienie do władania lokalem, a tym samym, że wystąpienie z powództwem o eksmisję nie stanowi nadużycia prawa podmiotowego przez stronę powodową oraz naruszenia art. 688 k.c. w zw. z art. 680(1) § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że wypowiedzenie umowy najmu lokalu mieszkalnego dokonane przez M. W. pismem z dnia 16 maja 2008 r. (z dniem 31 maja 2008 r.), jest dokonane skutecznie. Zarzuciły także naruszenie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – poprzez zasądzenie – wbrew wnioskowi pełnomocnika pozwanych oraz zastępowania w sprawie dwojga uczestników – wynagrodzenia adwokackiego w wysokości odpowiadającej stawce obliczonej za jednego pozwanego.

Wniosły o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od strony powodowej kwoty 442,80 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu, jak też o zasądzenie od strony powodowej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kwoty 221,40 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu. Wniosły też o zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt V przez zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S. dalszej kwoty 221,40 zł – tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie kosztów procesu w obu instancjach.

W piśmie procesowym z dnia 30 kwietnia 2013 r. pozwane oświadczyły, że dokonały spłaty całości zadłużenia, systematycznie regulują bieżące należności i nie posiadają względem strony powodowej jakiegokolwiek zadłużenia, a w konsekwencji brak jest podstaw do orzeczenia eksmisji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy zaznaczyć, że sąd drugiej instancji jest sądem także merytorycznym i w razie konieczności nie może poprzestać na zbadaniu zarzutów apelacyjnych, lecz poczynić własne ustalenia i samodzielnie ocenić je z punktu widzenia prawa materialnego. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji i z tego względu sąd drugiej instancji ma obowiązek rozważenia na nowo całokształtu okoliczności, istniejących w chwili zamknięcia rozprawy apelacyjnej oraz własnej ich swobodnej i samodzielnej oceny (art. 233 § 1 k.p.c. i art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c.).

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie budzą wątpliwości, wobec czego Sąd Okręgowy przyjął je za podstawę własnego rozstrzygnięcia. W szczególności, nie budzi wątpliwości fakt skutecznego wypowiedzenia pozwanej I. W. umowy najmu, a argumentacja Sądu Rejonowego w tym zakresie jest prawidłowa i nie wymaga powtórzenia.

Nawiązując do zarzutów apelacji podważających tę argumentację, a to w kontekście nieskuteczności wcześniejszego wypowiedzenia dokonanego przez M. W., jako sprzecznego z treścią art. 688 k.c. w zw. z art. 680 ¹ k.c. i w związku z tym- nieskutecznego wypowiedzenia dokonanego wobec pozwanej I. W., jak również w kontekście zawartego porozumienia z 14.05.2012r., które w ocenie apelujących doprowadziło do nawiązania nowego stosunku najmu, jak również zarzutu o braku skuteczności wypowiedzenia umowy wobec braku wypowiedzenia w stosunku do pozwanej E. W., zarzuty te należy uznać za chybione.

Aby doszło do nawiązania stosunku prawnego, potrzeba zgodnej woli stron. O braku takiej woli ze strony Agencji świadczy choćby podtrzymywanie niniejszego powództwa o wydanie po 14.05.2012r. i jej stanowisko procesowe zajmowane w równolegle toczącej się sprawie XIV C 962/12 z powództwa I. W. o ustalenie nieistnienia stosunku najmu. Jeśli chodzi o niewypowiedzenie najmu E. W., to nie było to konieczne, gdyż prawo tej pozwanej (stosunek użyczenia), podobnie jak prawo małoletniego I. C., było pochodne od prawa najemcy- I. W.. Ponadto, skoro mąż pozwanej wypowiedział umowę najmu, nawiązaną w trakcie trwania związku małżeńskiego z pozwaną, to na mocy art. 680 ¹ k.c. pozwana stała się jedynym najemcą lokalu. Nie stoi temu – wbrew twierdzeniom apelujących - na przeszkodzie treść art. 680 ¹ § 1, 2 k.c. zgodnie z którym małżonkowie są najemcami lokalu bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe, jeżeli nawiązanie stosunku najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych założonej przez nich rodziny nastąpiło w czasie trwania małżeństwa, a ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie powoduje ustania wspólności najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. Sąd, stosując odpowiednio przepisy o ustanowieniu w wyroku rozdzielności majątkowej, może z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków znieść wspólność najmu lokalu. To, że prawo najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych, wchodzi w skład majątku wspólnego bez względu na istniejące między małżonkami stosunki majątkowe, a ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie powoduje ustania wspólności najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny nie oznacza, że jeden z małżonków nie może wypowiedzieć tego stosunku prawnego, na podstawie art. 673 § 1 k.c. Faktu wygaśnięcia najmu w stosunku do M. W. nie zmienia okoliczność, że to jemu – omyłkowo – zostało doręczone wezwanie do zapłaty z dnia 07.06.2011r.

Sąd Odwoławczy aprobuje również stanowisko Sądu Rejonowego, że zarówno monit wzywający pozwaną I. W. do uiszczenia zaległych opłat, jak i wypowiedzenie umowy najmu, zostały pozwanej doręczone w taki sposób, że mogła zapoznać się z ich treścią, a ostatecznie czynności te zostały potwierdzone poprzez wniesienie niniejszego pozwu i jego podtrzymywanie.

Słusznie też Sąd Rejonowy wskazał, że pozwana I. W. jako najemca lokalu przy ul. (...), wraz ze stale zamieszkującymi z nią osobami pełnoletnimi była solidarnie odpowiedzialna wobec WAM za zapłatę czynszu i innych należnych opłat, zgodnie z art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, nawiązującego w swej treści do art. 688 ¹ § 1 k.c. W tym kontekście nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia fakt, że do zapłaty zaległych opłat wzywany był M. W..

W kontekście powołanego wyżej przepisu art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, ustalenia poczynione przez pozwaną I. W. z mężem, który opuścił lokal, w zakresie obowiązku uiszczania opłat, pozostają bez znaczenia dla strony powodowej, która w relacjach pomiędzy małżonkami jest osobą trzecią, nie związaną treścią stosunku obligacyjnego istniejącego pomiędzy nimi. Brak nadzoru pozwanej nad płatnościami, które czynić miał M. W., może zostać jedynie częściowo usprawiedliwiony osobistą sytuacją pozwanej, jednakże nie oznacza to, że niedokonywanie opłat przez pozwaną było dopuszczalne. Okoliczność, że w dacie orzekania zadłużenie pozwanych zmniejszyło się do kwoty, jak twierdzą apelujące 3600 zł, nie wpływa na zasadnie przyjętą przez Sąd Rejonowy argumentację o skuteczności wypowiedzenia z powodu zalegania z opłatami. Sąd Rejonowy badał stan, jaki istniał w dacie wypowiedzenia umowy, a samego zadłużenia w wysokości znacznie przekraczającej wartość dwumiesięcznego czynszu pozwani nie kwestionowali.

Mając na względzie całokształt okoliczności przedmiotowej sprawy, w tym ujawnionych w postępowaniu apelacyjnym, Sąd II instancji doszedł do przekonania, że w niniejszej sprawie zaistniał przypadek wyjątkowy, uzasadniający zastosowanie klauzuli zasad współżycia społecznego do oceny powództwa, a tym samym - do ograniczenia właścicielskiego prawa Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, wynikającego z art. 222 § 1 k.c.

Obecnie w orzecznictwie dominuje stanowisko, iż choć przepis art. 5 k. c. nie może w zasadzie pozbawiać właściciela nieruchomości atrybutów własności, prowadzić do trwałego wywłaszczenia, to oddalenie roszczenia windykacyjnego może nastąpić w sytuacjach zupełnie wyjątkowych. Istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy (zob. postanowienie z dnia 2 czerwca 2011 r., I CSK 520/10 LEX nr 1129076, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2000 r., I CKN 287/00, OSNC 2001/3/43 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1970 r., III CRN 122/70, nie publ.; por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1980 r., III CRN 97/80, OSNC 1980/12/250 II CSK 640/10 wyrok SN 2011-08-25 LEX nr 964496).

A zatem, w sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c., zastosowanie art. 5 k.c. jest co do zasady wyłączone, a jeśli je dopuścić, to całkiem wyjątkowo i po dokonaniu oceny całokształtu okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94 LEX nr 82293. Takie wyjątkowe okoliczności, jak wyżej wskazano, miały miejsce w niniejszej sprawie.

Zgodzić należy się ze stroną powodową, że w przeciwieństwie do samorządu gminnego, na stronie powodowej nie ciąży obowiązek zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ogółu ludności, a także świadczenia im innej pomocy. Okoliczność ta nie ma znaczenia dla oceny przyjętej przez Sąd II instancji, wobec tego, że przypadek wyjątkowy zaistnieć może niezależnie od podmiotu właścicielskiego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie warunkuje się możliwości oddalenia powództwa opartego o przepis art. 222 § 1 k.c. na skutek naruszenia art. 5 k.c. od podmiotu właściciela, w szczególności możliwość taka istnieje nie tylko w przypadku, gdy o wydanie nieruchomości występuje gmina.

Jak wynika z kartotek finansowych lokalu, w toku postępowania apelacyjnego pozwana I. W. spłaciła całe zadłużenie, sięgające w dacie wypowiedzenia - jak wskazał Sąd Rejonowy – ponad 33.000 zł. W kontekście spłaty tak wysokiej kwoty w niedługim okresie, Sąd Okręgowy zwrócił szczególną uwagę na sytuację osobistą pozwanej w czasie, gdy powstało zadłużenie, oraz w datach, w jakich doszło do wezwania pozwanej przez stronę powodową do zapłaty i do opuszczenia lokalu mieszkalnego, jak również wcześniejsze działania strony powodowej. W dniu 7 lipca 2011 r. pozwana została przyjęta bez swojej zgody, na przymusowe leczenie psychiatryczne w (...) Centrum (...), gdzie przebywała prawie 2 miesiące, do 30 sierpnia 2011 r. Jak wynika z akt sprawy niniejszej, jak również z akt Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu o sygn. XIV C 962/12, w okresie poprzedzającym leczenie szpitalne, pozwana leczyła się psychiatrycznie, od kwietnia 2011r. zaczęła brać silniejsze leki, a choroba się nasilała do tego stopnia, że pozwana trafiła do szpitala. W trakcie leczenia szpitalnego rozpoznano u pozwanej ostre zaburzenia psychotyczne.

A zatem, w czasie, gdy strona powodowa /pismem z dnia 11 maja 2011 r./ zawiadomiła pozwaną, że w przypadku braku zapłaty wszelkich zaległych i bieżących należności, umowa najmu zostanie wypowiedziana, pozwana nie miała obiektywnie możliwości podjęcia racjonalnych i odpowiednich działań, a nawet przypuszczalnie żadnych działań mających na celu rozwiązanie tej sytuacji, choćby takich, jakie podjęła, wiedząc już o zadłużeniu. Tym bardziej, że z twierdzeń pozwanej wynika, czemu strona powodowa nie zaprzeczyła, że po 2008r., kiedy pozwana została zawiadomiona, iż stała się jedynym najemcą lokalu, i kiedy zadłużenie systematycznie rosło, strona powodowa nie wzywała pozwanej do zapłaty, co mogło pozwaną utwierdzić w przekonaniu, że mąż /zgodnie z tym, o czym ją zapewniał/, wywiązuje się z umowy z nią i opłaca regularnie czynsz tytułem alimentów na niepełnosprawną córkę E. W..

Sytuacja zdrowotna pozwanej uniemożliwiała również w chwili wypowiedzenia umowy najmu przez stronę pozwaną /pismem z dnia 29 czerwca 2011 r./ jakąkolwiek reakcję na takie oświadczenie. Dopiero po powrocie ze szpitala, od września 2011r. pozwana rozpoczęła regulowanie zaległości, a także starania o wycofanie wypowiedzenia.

Przy ocenie zasadności powództwa Sąd Odwoławczy brał również pod uwagę treść ugody zawartej z pozwaną w dniu 14.05.2012r. i sposób wywiązania się z niej pozwanej, która to uczyniła z należytą starannością, co wykazała w postępowaniu przed Sądem II instancji.

Należy też zwrócić uwagę, że na ocenę zasadności powództwa miała wpływ sytuacja życiowa pozwanej, a więc to, że pozwana jest osobą chorą psychicznie, choruje na reumatoidalne zapalenia stawów, stara się o rentę, dorywczo pracując, nie ma żadnego wsparcia w mężu, opiekuje się małoletnim synem i niepełnosprawną córką studentką z głębokim obustronnym niedosłuchem, zaś dzieci nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych w inny sposób, jak tylko poprzez wspólne z pozwaną zamieszkiwanie w spornym lokalu. Niewątpliwie ocena powództwa mogłaby być znacznie bardziej jednoznaczna, gdyby lokal przy ul. (...) pozwana I. W. zajmowała samodzielnie; wówczas ocena zaniechania przez pozwaną uiszczania opłat za lokal byłaby wówczas bardziej krytyczna.

Należy też mieć na względzie, że choć, jak wyżej wskazano, ustawowym zadaniem strony powodowej nie jest zapewnienie potrzeb mieszkaniowych ogółowi mieszkańców, to jednak jej obowiązkiem jest zapewnienie tych potrzeb oprócz żołnierzom także i członkom ich rodzin (art. 1 ust 1 pkt 1 a w zw. a art. 26 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej), zaś w świetle prawa pozwana wraz z M. W. stanowią rodzinę, gdyż nadal są małżeństwem. Realizacja powyższego obowiązku może polegać na pomocy w stosunku do osób zagrożonych eksmisją, poprzez umożliwienie ratalnej spłaty zadłużonego mieszkania i powstrzymanie się od działań windykacyjnych. W przedmiotowej sprawie strona powodowa taką pomocną dłoń do pozwanych wyciągnęła, co skutkowało mobilizacją pozwanej I. W., która ponownie zaczęła realizować swoje finansowe zobowiązania, w tym spłacać zaległości czynszowe. W piśmie z dnia 15.12.2011r. pozwana I. W. wskazała, że nie zdawała sobie sprawy z konsekwencji wypowiedzenia, nie ma żadnego wsparcia w mężu, opiekuje się niepełnosprawną córką i deklaruje chęć pokrycia zadłużenia, aby zniwelować skutki wygaśnięcia najmu. Te okoliczności zostały wzięte pod uwagę przez WAM, bowiem w dniu 14.05.2012r. strony zawarły umowę o ratalną spłatę zadłużenia. Pozwana I. W. spłaciła zaległość zgodnie z harmonogramem ustalonym przez powódkę, wykazała również, że na bieżąco uiszcza wszystkie opłaty; nie wykraczała przeciwko innym interesom właściciela lokalu, w szczególności – co stwierdzili w trakcie kontroli pracownicy powódki – utrzymywała i utrzymuje lokal mieszkalny w sposób należyty, zachowując jego dobry ogólny stan. Mimo tego, strona powodowa nie odstąpiła od żądania eksmisji, a takie zachowanie - sprzeczne z przeznaczeniem prawa własności lokali mieszkalnych z zasobu Agencji rodzinom żołnierzy zawodowych oraz z poczuciem sprawiedliwości, nie mogło znaleźć aprobaty Sądu Odwoławczego.

Tym samym uznać należało, że oddalenie powództwa WAM o wydanie nieruchomości z uwagi na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, ustaloną na podstawie wyjątkowych okoliczności przedmiotowej sprawy, wynikających z ustalonego zarówno przez Sąd I Instancji, jak i Sąd Odwoławczy, stanu faktycznego, było uzasadnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd Odwoławczy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt I ten sposób, że powództwo oddalił,; w konsekwencji Sąd Odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt II i III w ten sposób, że punkty te uchylił, zmienił go także w pkt V w ten sposób, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu przez adwokata M. S. w kwocie 221,40 zł zasądził na jego rzecz od strony powodowej, o czym orzeczono jak w pkt I sentencji. Orzeczenie o kosztach postępowania zapadło w oparciu o przepis art. 98 § 1 kpc w zw. z § 10 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 1, 2 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych zostało zasądzone w stawce minimalnej, podwyższonej o połowę.

Na podstawie art. 378 § 2 kpc Sąd Odwoławczy rozpoznał apelację i orzekł również na rzecz pozwanego małoletniego I. C., który nie zaskarżył wyroku, lecz obowiązki będące przedmiotem zaskarżenia były dla niego i pozostałych pozwanych wspólne, jako że małoletni pozostaje pod władzą rodzicielską pozwanej I. W. i jego miejsce zamieszkania jest związane z miejscem zamieszkania matki (art. 26 k.c.).

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego, zawarte w pkt II sentencji, zapadło w oparciu o przepis art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 10 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 1, 2 i 3 i § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych zostało zasądzone w stawce minimalnej, podwyższonej o połowę.

Orzeczenie zawarte w pkt III sentencji zapadło w oparciu o przepis art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.