Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa R. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej

o zapłatę

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 18 776,28 zł (osiemnaście tysięcy siedemset siedemdziesiąt sześć złotych 28/100);

II.  w pozostałej części oddala powództwo;

III.  zasądza od R. K. na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3 600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 listopada 2015 roku R. K. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa na jej rzecz kwoty 107 428 zł
z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztami opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych (odpowiedź na pozew – k. 33).

W piśmie z dnia 8 stycznia 2016 roku powódka cofnęła pozew w części dotyczącej zapłaty kwoty 18 776,28 zł, wnosząc tym samym o zasądzenie kwoty 88 651,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (k. 42).

Na rozprawie w dniu 2 marca 2016 roku strona powodowa potrzymała swoje żądanie, wnosząc jednocześnie o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości (protokół rozprawy – k. 102).

Strona pozwana ostatecznie wniosła o oddalenie powództwa w całości
i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości (protokół rozprawy – k. 102).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powódka od dnia 6 maja 2004 roku do dnia 30 września 2011 roku była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A. Oddział w G. na stanowisku radcy prawnego (świadectwo pracy – k. 9-10).

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z dnia
23 kwietnia 2009 roku powódce przyznano emeryturę od dnia 1 kwietnia 2009 roku, którą zawieszono z powodu osiągania przez powódkę przychodu w kwocie przekraczającej (...) przeciętnego wynagrodzenia do czasu osiągnięcia przez powódkę ustawowego wieku emerytalnego, tj. 60 lat, co nastąpiło z dniem
(...) roku i skutkowało wznowieniem wypłaty świadczenia emerytalnego. Wysokość zwaloryzowanego świadczenia emerytalnego na dzień
1 marca 2011 roku wyniosła (...) zł, którą powódka otrzymywała kontynuując dotychczasowe zatrudnienie. Średnie wynagrodzenie powódki
z tytułu umowy o pracę w spółce (...) wynosiły (...) zł brutto miesięcznie. W 2011 roku powódka otrzymała premię roczną za 2010 roku w wysokości (...) zł oraz świadczenie socjalne w wysokości (...)zł (kopie decyzji ZUS – k. 11-12, k. 15-21, zaświadczenie o wynagrodzeniu – k. 24).

Równocześnie powódka była zatrudniona na stanowisku radcy prawnego w (...) Zespole (...) w G. w okresie od 3 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2010 roku. (świadectwo pracy – k. 84, przesłuchanie powódki – k. 101, nagranie: 00:15:53-00:17:41). W dniu
28 grudnia 2010 roku zawarta została kolejna umowa o pracę pomiędzy powódką a placówką medyczną, zgodnie z którą powódka rozpoczęła pracę
w Szpitalu z dniem 3 stycznia 2011 roku (kopia umowy o pracę – k. 85, przesłuchanie powódki: k. 101, nagranie: 00:15:53-00:17:41).

W 2011 roku powódka uzyskała dochód w wysokości(...) zł (PIT-37 – k. 50). W 2012 roku dochód powódki wyniósł (...) zł (PIT-37 – k. 53). W 2013 roku powódka osiągnęła dochód w wysokości(...) zł (PIT-37 –
k. 56).

W dniu 29 czerwca 2011 roku powódka złożyła wypowiedzenie umowy
o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia w związku
z przejściem na emeryturę. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazała przepis art. 103a znowelizowanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzonego na mocy art. 6 ustawy
z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 z późn. zm.). Okres wypowiedzenia upłynął w dniu 30 września 2011 roku (kopia wypowiedzenia umowy o pracy – k. 23).

Na mocy ustnego porozumienia powódka miała być ponownie zatrudniona na dotychczasowym stanowisku po dniu 1 października 2011 roku. Dyrektor oddziału spółki poinformował powódkę, iż wskutek zmiany polityki kadrowej spółki nie zostanie z nią zawarta nowa umowa o pracę, bowiem spółka nie będzie zatrudniać osób, które nabyły już uprawnienia emerytalne (przesłuchanie powódki – k. 101, nagranie: 00:04:52-00:09:21).

W dniu 13 listopada 2012 roku Trybunał Konstytucyjny wyrokiem
w sprawie o sygn. akt K 2/12 orzekł o niezgodności art. 28 ustawy z dnia
16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych ustaw, w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku z wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadą zaufania obywateli do państwa i prawa stanowionego przez nie. Wyrok został opublikowany
22 listopada 2012 roku.

W dniu 30 lipca 2015 roku powódka wystosowała do Ministerstwa Pracy
i Polityki Społecznej wezwanie do zapłaty kwoty 145 794,22 zł z tytułu utraconych zarobków, jakie uzyskiwałaby pozostając w dotychczasowym stosunku pracy (kopia wezwania do zapłaty – k. 25).

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej odmówiło spełnienia roszczenia, uznając je za całkowicie bezzasadne (pismo MPiPS z dnia 4 września 2015 roku - k. 26-28).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów oraz dowodu z przesłuchania powódki w charakterze strony. Sąd uznał za wiarygodne przedłożone dokumenty, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności. W odniesieniu do dowodu z przesłuchania powódki Sąd nie doszukał się podstaw do uznania go za niewiarygodny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Strona powodowa cofnęła pozew w części dotyczącej zapłaty kwoty 18 776,28 zł i wniosła o umorzenie postępowania co do zapłaty kwoty 18 776,28 zł. Stosownie do treści art. 355 § 1 k.p.c. Sąd postanowił w punkcie I o umorzeniu postępowania w zakresie powyższego żądania.

W pozostałym zakresie powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne
z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Art. 417 ¹ § 1 k.c. ma charakter szczególny wobec ww. przepisu, bowiem źródłem szkody jest podjęcie lub zaniechanie dokonania czynności konwencjonalnych o charakterze władczym np. w formie aktu normatywnego, bądź indywidualnego aktu stosowania prawa. Dla określenia odpowiedzialności władzy publicznej za szkodę konieczne jest tak ustalenie istnienia prejudykatu, a więc stwierdzenia w innym postępowaniu niezgodności dokonanej czynności konwencjonalnej z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, jak również ustalenie pozostałych elementów odpowiedzialności, czyli istnienie szkody i związku przyczynowego, zgodnie z treścią art. 361-363 k.c. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niekonstytucyjność danego przepisu nie oznacza jednak, iż automatycznie aktualizuje się przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej
z art. 417 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 maja 2015 r., sygn. akt I ACa 1593/14).

W niniejszym postępowaniu powódka wywodzi, iż źródłem szkody było wprowadzenie do systemu prawnego przez ustawodawcę ustawą z dnia
16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych ustaw przepisu art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym powódka zmuszona była dokonać wyboru pomiędzy kontynuowaniem zatrudnienia na umowę o pracę,
a pobieraniem przysługującego już jej świadczenia emerytalnego. Powódka podnosiła, że gdyby nie obowiązywał art. 103a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, wówczas powódka w dalszym ciągu mogłaby otrzymywać wynagrodzenie za pracę i świadczenie emerytalne.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem K 2/12 orzekł o niekonstytucyjności ww. przepisu w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku. Powódka nabyła uprawnienia emerytalne we wskazanym powyżej okresie.

W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja powódki nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z treścią art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Wprowadzony przez ustawodawcę przepis nie nakazywał ubezpieczonemu rozwiązywania stosunku pracy w celu pobierania świadczenia, a jedynie pozostawiał możliwość wyboru uzyskiwania
w danym momencie świadczenia emerytalnego bądź wynagrodzenia za pracę.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu do przywoływanego w niniejszej sprawie wyroku K 2/12 należy zwrócić uwagę, że obowiązująca regulacja nie wyłącza możliwości łączenia emerytury z dochodami z pracy zarobkowej, lecz uzależnia wypłatę emerytury od rozwiązania stosunku pracy
z pracodawcą (pracodawcami), u którego dana osoba była zatrudniona bezpośrednio przed złożeniem wniosku o emeryturę. Emeryt może wrócić do pracy do tego samego lub innego pracodawcy (oczywiście, o ile zostanie zatrudniony) i pobierać zarówno wynagrodzenie, jak i emeryturę. Przy tym, co już zostało wspomniane, osoby, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, mogą bez ograniczeń łączyć emeryturę z zarobkiem, gdyż nie stosuje się do nich zasad zmniejszenia oraz wstrzymania wypłaty świadczenia ze względu na wysokość osiąganych zarobków (zob. także M. Janiszewska-Wyszyńska, Wypłata emerytury - pod warunkiem rozwiązania stosunku pracy, "Służba Pracownicza" nr 10/2011, stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zmian w systemie emerytalnym z dnia 30 marca 2011 r., znak SPS-023-21469/11).

Warunkiem otrzymywania obydwu świadczeń było przerwanie ciągłości zatrudnienia, z czego, jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, powódka skorzystała w odniesieniu do zatrudnienia w (...) Zespole (...) w G.. W identycznym stanie prawnym i analogicznym stanie faktycznym powódka mogła więc dokonać takich zgodnych z obowiązującym w porządku prawnym czynności, które pozwalały jej na zachowanie obydwu źródeł dochodu.

Brak tym samym określonego w treści art. 361 k.c. związku przyczynowego pomiędzy niezgodnym z Konstytucją zachowaniem ustawodawcy, a utratą przyszłego, hipotetycznego wynagrodzenia, którego powódka nie uzyskała poprzez złożenie wypowiedzenia umowy o pracę. Niedopuszczalne zdaniem Sądu jest przyjęcie, iż szkoda w majątku powódki powstała w wyniku wydania przez ustawodawcę aktu prawnego niezgodnego z Konstytucją w zakresie, w jakim mógł on dotyczyć powódki, bowiem fakt powstania szkody wiązał się z autonomiczną decyzją powódki o wypowiedzeniu umowy o pracę
i konsekwencjami działania pracodawcy powódki. Kontynuacja zatrudnienia
u dotychczasowego pracodawcy nie pozbawiałaby powódki uprawnień emerytalnych, lecz jedynie skutkowała ich zawieszeniem. Podjęte przez powódkę działania, będące wynikiem jej woli wykluczają możliwość przyjęcia, iż zachodzi w sprawie adekwatna przyczynowość. Zupełnie odmiennie przedstawiałaby się sytuacja, gdyby skutek ów następował z mocy zakwestionowanej ustawy. Doszłoby do takiej sytuacji w razie kontynuowania przez powódkę zatrudnienia – doszłoby do zawieszenia prawa do emerytury, wówczas w świetle powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego szkoda powódki miałaby postać sumy niewypłaconych świadczeń emerytalnych i stanowiłaby normalne, bezpośrednie
i adekwatne następstwo deliktu legislacyjnego. Powódka zrezygnowała
z zatrudnienia, w sytuacji, w której jej prawo do świadczeń emerytalnych nie było zagrożone, lecz jedynie ulegało zawieszeniu. Powyższe nakazuje przyjąć, iż
w ustalonym stanie faktycznym zaistniała jedynie pierwsza przesłanka wskazana w art. 417 ¹ § 1 k.c. Nie doszło do ziszczenia się kolejnej w postaci adekwatnego związku przyczynowego.

Nie można również tracić z pola widzenia, iż powódka z własnej woli rozwiązując stosunek pracy faktycznie zaprzestała jej świadczenia. Zatem potencjalnie możliwe do uzyskania wynagrodzenie, jakie by otrzymywała, gdyby umowy nie rozwiązała, nie stanowi szkody. Powódka utraciła jedynie szasnę na uzyskanie określonych dochodów, a nie faktycznie utraciła korzyści.

Jak wynika z materiału dowodowego, w tym w szczególności
z przesłuchania samej powódki, jej zamiarem nie była rezygnacja z uzyskiwania wynagrodzenia za pracę, a jedynie przerwanie ciągłości zatrudnienia w celu uzyskiwania obydwu świadczeń. W trakcie przesłuchania powódka w sposób nie budzący wątpliwości wskazała, iż istniało ustne porozumienie między nią a kierownictwem zakładu pracy, w którym była zatrudniona, iż po upłynięciu okresu wypowiedzenia zostanie z powódką zawarta nowa umowa o pracę.
Z uwagi na to źródła szkody należałoby się dopatrywać w niewykonaniu zobowiązania przez kierownictwo zakładu pracy powódki, co rodziłoby odpowiedzialność kontraktową pracodawcy, a nie odpowiedzialność deliktową Skarbu Państwa z art. 417 ¹ § 1 k.c.

Sąd nadmienia, iż w przypadku odmiennego wyboru ze strony powódki, uszczuplenie jej majątku nastąpiłoby w drodze decyzji administracyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wydanej w oparciu o niezgodny z Konstytucją przepis ustawy. W tej hipotetycznej sytuacji istniałby związek przyczynowy, co pozwoliłoby na uwzględnienie powództwa i zrekompensowanie utraconych korzyści.

Mając na uwadze ogół powyższych rozważań Sąd Okręgowy na podstawie art. 417 ¹ § 1 k.c. a contrario orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz w zw. z art. 99 k.p.c.

SSO Jacek Bajak