Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2014r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2014r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko L. G. i B. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 26 kwietnia 2013r., sygn. akt I C 33/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nakaz zapłaty z dnia 4 października 2012r. wydany przez Sąd Okręgowy w Gliwicach w sprawie sygn. I Nc 55/12 utrzymuje w mocy w stosunku do pozwanych L. G. i B. G. w całości;

2.  zasądza od pozwanych na rzecz powódki kwotę 8.719 (osiem tysięcy siedemset dziewiętnaście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 620/13

UZASADNIENIE

Powodowy Bank wniósł o zasądzenie od pozwanych małżonków G., jako kredytobiorców oraz od pozwanych J., P. i H. G. (dłużników rzeczowych) kwoty 174 375,62 zł wraz z ustawowymi odsetkami. W zarzutach od wydanego w dniu 4.10.2012 r. przez Sąd Okręgowy w postępowaniu nakazowym nakazu pozwani małżonkowie wnieśli o rozłożenia dochodzonej wierzytelności na raty wskazując proponowany sposób spłat.

Wyrokiem z dnia Sąd Okręgowy utrzymał w mocy wymieniony nakaz zapłaty i rozłożył zasądzoną od pozwanych wierzytelność ustalając, co następuje.

Pomiędzy stronami, w dniu 24.10.2005 r., została zawarte umowa kredytowa, mocą której postawiono do dyspozycji pozwanych pobraną kwotę 114 125,96 zł indeksowaną kursem franka szwajcarskiego. Spłata kredytu miała nastąpić w 360 równych miesięcznych ratach. Kredyt przeznaczony był na pokrycie części kosztów zakupu nieruchomości mieszkalnej w G. przy ul.(...), na cele konsumpcyjne i na spłatę innych kredytów powołanych w umowie. Zabezpieczeniem spłaty były m.in. hipoteka kaucyjna ustanowiona na wymienionej nieruchomości oraz hipoteka kaucyjna na nieruchomości położonej w G. przy ul. (...) – należącej do pozostałych pozwanych. Z uwagi na zaprzestanie spłacania należności przez pozwanych kredytobiorców strona powodowa pismem z 25.11.2011 r. wypowiedziała pozwanym warunki spłaty kredytu wzywając ich do spłaty zobowiązania w terminie 30 dni od doręczenia wypowiedzenia. Pozwani nie dokonali spłaty zobowiązania. Zadłużenie na dzień 9 .07.2012 r. wyniosło 174.375,62 zł z tytułu należności głównej oraz 3613,07 zł z tytułu odsetek.

Kredyt był spłacany terminowo przez 5 lat pomimo częstych wahań kursu CHF. Pozwana z powodu choroby straciła pracę, długi czas przebywała na zwolnieniu lekarskim, a potem była na zasiłku dla bezrobotnych. Dochody pozwanego, górnika, obecnie emeryta górniczego przeznaczane były na spłatę rat, ale z powodu stanu zdrowia pozwanej i braku jej wynagrodzeń pozwani popadli w zadłużenie. Pozwana przeszła zabieg stopy lewej, prawą nogę też ma chorą, ma uraz kręgosłupa, grozi jej operacja, leczyła się też psychiatrycznie. Próbowała pracować za granicą ale pracodawca nie wypłacił jej wszystkich należności i świadectwo pracy wystawił z opóźnieniem, co pozbawiło pozwaną zasiłku.

Pozwany - jako emeryt górniczy - obecnie dorabia około 1500 zł jako ochroniarz. Jego emerytura po potrąceniach wynosi do wypłaty 2791,87 zł. Dorosły syn pozwanych mieszkający z nimi przekazuje im 500 zł na utrzymanie. Pozwani są zdesperowani i pragną uniknąć zabrania obciążonego hipoteką mieszkania stanowiącego własność ich sąsiadki J. G., schorowanej 78-letniej staruszce, mającej na utrzymaniu syna schizofrenika z niewielką rentą i syna alkoholika bez żadnych dochodów.

W ocenie Sądu Okręgowego, wniosek pozwanych, którzy nie kwestionowali wysokości swojego zobowiązania zasługuje na uwzględnienie na podstawie art. 320 k.p.c., zwłaszcza że interesy powodowego Banku zostały uwzględnione. Nie został bowiem pozbawiony odsetek za okres do daty wyroku, co wynika z ugruntowanego orzecznictwa. Nadto, w przypadku uchybienia spłaty którejkolwiek z rat cala niespłacona należność stanie się natychmiast wymagalna. Dochód pozwanego gwarantuje regularną spłatę deklarowanej, uwzględnionej w wyroku raty i jest porównywalna z ratą uprzednio ustaloną w umowie kredytowej, podobnie jak czasokres spłat. W przypadku egzekucji z dochodów pozwanego wpływy banku byłyby podobne. Pozbawienie pozwanych dachu nad głową byłoby w ich sytuacji szczególnie krzywdzące; nawet przy egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia. Skorzystanie z przysługującego sądowi uprawnienia ma na celu także uchronienie pozwanego od postępowania egzekucyjnego – ma bowiem na celu umożliwienie mu wykonania wyroku w sposób dobrowolny.

Powyższy wyrok zaskarżył powód w części orzekającej o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty i zarzucając Sądowi Okręgowemu dokonanie ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez uznanie, że dochód pozwanego gwarantuje spłatę rat i brak jest po stronie pozwanych możliwości jednorazowej spłaty zadłużenia oraz naruszenie:

- art. 320 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za rozłożeniem świadczenia na raty,

- art. Art. 65 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez pozbawienie powoda możliwości zaspokojenia się z obciążonych hipotekami nieruchomości,

- art. 32 Konstytucji RP poprzez nierówne potraktowanie stron procesu

wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez utrzymanie nakazu zapłaty w całości ewentualnie jego uchylenie w zaskarżonym zakresie i przekazanie w tej części sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 320 k.p.c., który ma zastosowanie także w postępowaniu nakazowym, w jego fazie wywołanej wniesieniem zarzutów (wyrok SN z dnia 25 czerwca 1997 r., II CKN 175/97, OSNC 1997, Nr 12, poz. 207), w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie.

Według jednolitego stanowiska prezentowanego tak w orzecznictwie (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70) i w piśmiennictwie, wymieniony przepis, choć ulokowany w ustawie procesowej, ma charakter materialnoprawny, gdyż wydany na jego podstawie wyrok rozkładający na raty świadczenie należne wierzycielowi modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego. W wyniku tego wyroku, obowiązek jednorazowego uiszczenia całego świadczenia zostaje bowiem zastąpiony obowiązkiem zapłaty poszczególnych rat w kolejno przypadających terminach (zmienia się sposób i termin spełnienia świadczenia). Wyrok sądu w części orzekającej o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty ma więc charakter konstytutywny, gdyż odroczenie wykonania zobowiązania przez sąd jest jednoznaczne ze zmianą terminu spełnienia świadczenia.

Nie budzi nadto wątpliwości, wbrew odmiennemu zapatrywaniu wyrażonemu przez Sąd pierwszej instancji, że „rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek - wskazany w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70 (OSNCP 1971, nr 4, poz. 61) - że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat” (tak SN w uchwale z dnia 15 grudnia 2006 r., III CZP 126/06, OSNC 2007/10/147, OSP 2010/4/44).

Jak się podkreśla, wyrok ten - przesuwając termin spełnienia świadczenia przez zastąpienie terminu dotychczasowego terminami zapłaty poszczególnych rat - jednocześnie uchyla stan opóźnienia dłużnika, będącego wynikiem niespełnienia świadczenia w pierwotnym terminie.

Ustanowiona w art. 320 k.p.c. norma ma jednakże charakter wyjątkowy, gdyż może być zastosowana jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. W piśmiennictwie wyrażono pogląd uznający wymienioną przesłankę za spełnioną wtedy, gdy w chwili wyrokowania są podstawy do przyjęcia, że ze względu na sytuację majątkową dłużnika wyrok zasądzający całe świadczenie stanowiłby tytuł egzekucyjny bez szans na realizację. Prowadzenie egzekucji w tym zakresie narażałoby w takiej sytuacji wierzyciela na nieefektywne wydatki egzekucyjne, a dłużnika i osoby pozostające na jego utrzymaniu na utratę podstaw egzystencji.

Jak się nadto trafnie podkreśla w orzecznictwie, ochrona jaką zapewnia pozwanemu dłużnikowi art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 maja 2012 r.,I ACa 242/12, LEX nr 1321914).

Przenosząc te rozważania natury ogólnej na grunt rozpatrywanej sprawy nie sposób nie przyznać racji skarżącemu, że okoliczności wskazane przez Sąd Okręgowy nie mogły być uznane za wyjątkowe w rozumieniu art. 320 k.p.c., skoro – jak to wynika z wyjaśnień pozwanej złożonych na rozprawie apelacyjnej - pozwani doprowadzili do powstania zadłużenia poprzez zaciąganie kolejnych kredytów; nadto nie sposób przyjąć, że wyrok zasądzający całe świadczenie nie miałby szans na realizację w postępowaniu egzekucyjnym skoro wierzytelność została zabezpieczona hipotecznie.

W tej sytuacji, to do decyzji powoda jako wierzyciela należeć będzie decyzja w przedmiocie umożliwienia pozwanym ratalnego spłacania należnego mu świadczenia i ewentualnego zawarcia porozumienia dotyczącego spłaty długu po uprawomocnieniu się wyroku.

Wbrew zarzutom skarżącego, tak rozumiany art. 320 k.p.c. pozostaje w zgodzie ze wskazanym w apelacji art. 32 Konstytucji RP, skoro nie narusza ono istoty tego prawa, a dopuszczalność ustanowienia w ustawie ograniczenia korzystania z konstytucyjnego prawa, jakim jest także wierzytelność) jest w takiej sytuacji dopuszczalne (por. art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji). Nie mógł natomiast Sąd Okręgowy naruszyć art. 65 u.k.h.w., skoro go nie stosował dokonując jurydycznej oceny dokonanych ustaleń.

Z tych względów i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok podlegał zmianie poprzez utrzymanie wydanego w stosunku do pozwanych nakazu zapłaty.

O kosztach postępowania w drugiej instancji, na które składa się uiszczona przez skarżącego opłata od apelacji, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.