Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2018 r. w Szczecinie

sprawy W. H. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 lutego 2018 r. sygn. akt IV U 871/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od W. H. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 187/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 17 października 2017r. (znak: (...)), na podstawie art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.), odmówił ubezpieczonemu W. H. prawa do przeliczenia świadczenia emerytalnego.

Ubezpieczony W. H. (1) nie zgodził się z treścią powyższej decyzji i wniósł o jej zmianę, poprzez przyznanie prawa do naliczania nowej (24%) kwoty bazowej w tzw. „części socjalnej", z dniem 1 października 2017r. w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i kontynuowaniem ubezpieczenia społecznego ponad 30 miesięcy od czasu przyznania poprzedniego świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 2 lutego 2018 roku Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie, zasądził od ubezpieczonego W. H. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. H. (1) urodził się (...) Mocą decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 30 grudnia 2013r., ubezpieczony nabył prawo do emerytury nauczycielskiej od dnia 1 grudnia 2003r. Wysokość świadczenia została ustalona z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej na dzień 30 grudnia 2003r. (t.j. 1862.62 zł). Po nabyciu uprawnień do emerytury ubezpieczony podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Wiek 65 lat ukończył(...)

W dniu 26 września 2017r. wniósł o ponowne przeliczenie emerytury z dniem 1 października 2017r., w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i kontynuowaniem ubezpieczenia społecznego przez ponad 30-miesięcy od czasu przyznania poprzedniego świadczenia. Ubezpieczony z dniem 1 października 2017r. osiągnął powszechny wiek emerytalny.

Decyzją z 17 października 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., odmówił ubezpieczonemu W. H. prawa do przeliczenia świadczenia.

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd orzekający wskazał, że istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy ubezpieczony W. H. (1), posiadający ustalone prawo do emerytury mocą decyzji ZUS z dnia 30 grudnia 2003r., może domagać się przeliczenia świadczenia kwoty bazowej w części socjalnej do aktualnie obowiązującej, w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i kontynuowaniem ubezpieczania społecznego przez ponad 30 miesięcy po nabyciu świadczenia. Ubezpieczony W. H. (1) posiada prawo do emerytury przyznane na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela.

Sąd Okręgowy jako podstawę prawną rozstrzygnięcia przyjął art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.), zgodnie z którym do obliczenia części socjalnej świadczenia przyjmuje się - kwotę bazową obowiązującą w dniu złożenia wniosku o emeryturę na podstawie art. 27, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał jako podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Powyższy przepis znajduje zastosowanie jedynie w przypadku nabycia prawa do nowego (nowoprzyznanego) świadczenia przez ubezpieczonego, który posiadał już ustalone prawo do innego świadczenia. W judykaturze prezentowany jest pogląd, iż zasada ustanowiona w art. 53 ust. 3 cytowanej ustawy, jak i jego wyjątek określony w ust. 4 tego przepisu dotyczy obliczania tzw. części socjalnej (art. 58 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) emerytury z tytułu osiągnięcia wieku powszechnego, kiedy ubezpieczony miał wcześniej ustalone prawo do renty lub emerytury (wcześniejszej lub w obniżonym wieku). Co do zasady więc do części socjalnej emerytury przyjmuje się kwotę bazową, która służyła do obliczenia uprzedniej renty lub emerytury. Sąd I instancji zważył, iż powyższe oznacza, że przepis art. 53 ust. 4 może być stosowany w związku z nabywaniem kolejnego uprawnienia do świadczenia, a nie może stanowić samoistnej podstawy do przeliczenia świadczenia. W tym kontekście Sąd orzekający odniósł się do uchwały Sądu Najwyższego z 10 września 2009 r. (I UZP 6/09, OSNP 2010, Nr 5-6, poz. 72), w której wyrażono stanowisko , że kwotę bazową obowiązującą w dacie złożenia wniosku o emeryturę przez osobę mającą ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, która podlegała co najmniej trzydzieści miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym, uwzględnia się tylko do obliczenia części socjalnej później ustalanej emerytury. Jednocześnie stwierdzono, że art. 53 i 110 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczą niezależnych kwestii i nie pozostają one względem siebie w żadnej relacji. O ile bowiem art. 110 dotyczy przeliczenia świadczenia już ustalonego, o tyle jej art. 53 odnosi się do ustalenia po raz pierwszy prawa do emerytury, które może być ustalane w okolicznościach wcześniejszego ustalenia prawa do innego świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 marca 2017r., sygn.. akt IIIAUa 901/16).

Zdaniem Sądu Okręgowego, skutkiem powyższego brak jest podstaw do przyjęcia, że treść art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, znajduje zastosowanie w przypadku przeliczenia świadczenia już przyznanego. Niemożliwe zatem jest, jak tego żąda ubezpieczony, skorzystanie z możliwości przeliczenia emerytury na podstawie art. 53 ust. 4 tej ustawy, w sytuacji pozostawania w ubezpieczeniu co najmniej 30 miesięcy, już po nabyciu prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego. Zasady obliczenia emerytury określone w art. 53 dotyczą osób urodzonych przed dniem 01.01.1949r., natomiast w przypadku osób urodzonych po dniu 31.12.1948r. wysokość emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego oblicza się na podstawie art. 25-26 ww. ustawy.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonego W. H. (1) od decyzji organu rentowego z 17 października 2017r.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 sentencji na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.) ustalając, że ubezpieczony winien zwrócić organowi rentowemu koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł.

Z rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony. Wniósł o uchylenie wyroku i poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 17 października 2017 r. oraz o zobowiązanie organu do przeliczenia wysokości dotychczasowego świadczenia emerytalnego wg nowej kwoty bazowej w wysokości 24 %, tj. części socjalnej, obowiązującej w dniu 1 października 2017 r. na podstawie art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżący wniósł też o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz:

1)  ustawowych odsetek od świadczeń z dnia złożenia wniosku do dnia zapłaty,

2)  kosztów procesowych według norm przepisanych.

Ubezpieczony wskazał, że Sąd Okręgowy w Koszalinie w żaden sposób nie odniósł się do jego odwołania z dnia 15.11.2017r. (od decyzji organu rentowego z dnia 17.10.2017 r.) oraz stanowiska z dnia 03.01. 2018 r. (dot. odpowiedzi na stanowisko organu rentowego z dnia 18.12.2017 r.). Sąd uzasadniając wyrok ograniczył się wyłącznie do przytoczenia treści przepisów, (art. 53 ust. 4, ustawy emerytalnej) i nie dokonał głębszej analizy przedmiotowej sprawy - brak wykładni w tym zakresie w powiązaniu z art. 47 tejże ustaw, mówiącym że „odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.", nie dokonał też wyjaśnień odnośnie do art. 88 Karty Nauczyciela. Zdaniem ubezpieczonego bezsporne jest, że art. 53 w tym ust. 3 i 4 ustawy emerytalnej dotyczy zarówno ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. jak i ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., (na warunkach określonych w art. 32 oraz art. 46 i 47) którzy do dnia 31 grudnia 2008 roku spełnili warunki nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym - do wcześniejszej emerytury. Na poparcie swego stanowiska ubezpieczony przytoczył wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 czerwca 2016 r, sygn. akt III AUa 19/16, wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 stycznia 2016 r. sygn. akt VI U 367/15 i w tej samej sprawie Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 stycznia 2017 r. sygn. akt III AUa 227/16.

W ocenie apelującego Sąd I Instancji - Sąd Okręgowy w Koszalinie, mimo prawidłowo ustalonych okoliczności faktycznych, dokonał wadliwej wykładni art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Dalej ubezpieczony wskazał, że uzasadnienie wyroku w części jest kopią wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 marca 2017 r., sygn. akt III AUa 901/16 i nie można go uznać jako uzasadnienie do wyroku w sprawie ubezpieczonego.

W odpowiedzi na apelację organ wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego okazała się nieuzasadniona.

Wydane przez Sąd Okręgowy rozstrzygnięcie jest prawidłowe, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do jego zmiany zgodnie z żądaniem skarżącego. Sąd I instancji przeprowadził odpowiednie do wymagań rozpatrywanej sprawy postępowanie dowodowe, poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i dokonał odpowiadającej tymże ustaleniom prawidłowej wykładni przepisu art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383; dalej jako "ustawa emerytalna"), jak również pozostałych wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przepisów tejże ustawy. Ostatecznie przyjąć należy, że Sąd Okręgowy przytoczył ocenę sprawy w zwięzłej formie, jednak pozostaje ona wystarczająca dla oceny żądania ubezpieczonego i znajduje aprobatę Sądu Apelacyjnego.

W niniejszej sprawie nie były kwestionowane ustalenia faktyczne. Sporne pozostawało to, czy ubezpieczony urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., który posiadał ustalone prawo do emerytury przyznane na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela, ma prawo do przeliczenia emerytury według zasad przewidzianych w art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej.

Z treści dotychczasowej argumentacji ubezpieczonego, powielonej w treści apelacji wynika, że ubezpieczony nie widzi różnicy pomiędzy emeryturą tzw. wcześniejszą przyznaną na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (przykładowo na podstawie art. 46) a emeryturą dla nauczycieli przyznawaną na podstawie ustawy – Karta Nauczyciela.

W związku z tym wyjściowo wyjaśnić trzeba, że emerytura przyznana wnioskodawcom po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego w sytuacji, gdy byli oni uprawnieni do wcześniejszej emerytury (przykładowo po spełnieniu warunków z art. 46 ustawy emerytalnej), nie stanowi nowego świadczenia, które w związku z tym powinno zostać ustalone z uwzględnieniem reguł dotyczących określenia wysokości emerytury przyznawanej po raz pierwszy- tak Sąd Najwyższy w uchwale z 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06 (OSNP 2007/1-2/22). Takim osobom, które po przyznaniu świadczenia emerytalnego wedle tzw. „starych zasad”, czyli przykładowo zgodnie z art. 46 ustawy emerytalnej, złożą wniosek o przeliczenie świadczenia w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i kontynuowaniem ubezpieczenia, mają prawo do przeliczenia świadczenia również według tych zasad, według art. 53.

Jednakże opisana wyżej sytuacja nie dotyczy w żadnej mierze W. H. (1). Ubezpieczony bowiem mocą decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. miał przyznane prawo do emerytury nauczycielskiej od dnia 1 grudnia 2003 roku. Artykuł 88 Karty Nauczyciela przewiduje możliwość przejścia nauczycieli na emeryturę niezależnie od wieku, a jedynie po wykazaniu wymaganego okresu zatrudnienia, w tym w szczególności pracy na stanowisku nauczyciela.

Podstawą rozstrzygnięcia sporu okazało się zatem ustalenie, że podstawa prawna emerytury przyznanej ubezpieczonemu nie ma swojego źródła w ustawie emerytalnej, a w ustawie - Karta Nauczyciela. To wyklucza możliwość przeliczenia świadczenia według art. 53 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z ZUS.

Przeliczenie określone w art. 53 ust. 4 w związku z art. 53 ust. 3 ustawy emerytalnej ma charakter jednorazowy. Dotyczy tylko sytuacji, gdy ubezpieczony po nabyciu prawa do renty lub emerytury (wcześniejszej lub w obniżonym wieku), której podstawę wymiaru wskazał jako podstawę wymiaru emerytury z tytułu osiągnięcia wieku powszechnego podlegał przez co najmniej 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że art. 53 reguluje zasady obliczania wysokości emerytury jako pierwszego świadczenia oraz emerytury jako świadczenia kolejnego, ustalanego - w związku ze spełnieniem warunków do jego uzyskania - po emeryturze lub rencie z tytułu niezdolności do pracy, do których prawo zostało ustalone wcześniej, bądź po wcześniej pobieranym świadczeniu przedemerytalnym. W okolicznościach niniejszej sprawy ubezpieczony nie spełnił powyższych przesłanek, a zatem brak było podstaw do przeliczenia świadczenia uzyskanego na podstawie Karty Nauczyciela według zasad z art. 53 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Tak argumentując, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego jako niezasadną.

Sąd Odwoławczy nie znalazł też podstaw do odstąpienia od obciążania ubezpieczonego kosztami procesu przed Sądem II instancji. Art. 102 kpc stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania przepisu zalicza się okoliczności związane z przebiegiem postępowania oraz dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. W ocenie Sądu Odwoławczego brak było przesłanek uzasadniających stwierdzenie wystąpienia w przedmiotowej sprawie szczególnie uzasadnionego wypadku, pozwalającego zastosować przepis art. 102 kpc. Należy zwrócić uwagę, że strona apelująca winna mieć świadomość odpowiedzialności za wynik procesu, szczególnie przez wzgląd na wynik postępowania przed Sądem Okręgowym, w tym jednoznaczną i szczegółową treść uzasadnienia wyroku tegoż sądu.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j.Dz.U.2018.265) i zasądził je w stawce minimalnej 240 zł.

SSA Romana Mrotek SSA Beata Górska SSA Urszula Iwanowska