Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2014 r. w Gdańsku

sprawy M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 stycznia 2013 r., sygn. akt VIII U 1449/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 699/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 października 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił M. B. prawa do renty rodzinnej od dnia 1 października 2012 r. po zmarłym ojcu. Organ wskazał, że w dniu (...) ubezpieczona ukończyła 25 rok życia. Z przedłożonego zaświadczenia z dnia 10 października 2012 r. wynika, że jest studentką V roku studiów, jednakże 25 rok życia ukończyła będąc jeszcze na 4 roku studiów. Na dzień urodzin nie przedłożyła zaświadczenia z uczelni potwierdzającego fakt zdania wszystkich egzaminów przewidzianych w ramach przedostatniego roku studiów oraz uzyskania wpisu na ostatni rok studiów.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji wskazując, iż uczelnia w okresie wakacyjnym nie wydaje zaświadczeń o wpisie na ostatni rok studiów.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do renty rodzinnej od dnia 1 października 2012 r. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wskazał, iż M. B. urodzona (...), do dnia 30 września 2012 r. miała przyznane prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

W roku akademickim 2011/2012 była studentką IV roku niestacjonarnych studiów jednolitych magisterskich na kierunku Prawo. Nie zdała wszystkich egzaminów w sesji letniej, w związku z czym w dniu 11 września 2012 r. miała egzamin poprawkowy z przedmiotu prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. Egzamin ten zdała dopiero w dniu 10 października 2012 r. w terminie egzaminu warunkowego.

Decyzją z dnia 15 października 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił wnioskodawczyni prawa do renty rodzinnej od dnia 1 października 2012 r.

Analizując trafność decyzji pozwanego Sąd powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 28 października 2003 r., II UK 138/2003, (OSNP 2004/15 poz. 271) oraz w wyroku z dnia 8 sierpnia 2007 roku, II UK 15/07, (OSNP 2008/19-20/295), z którego wynika, że określenie ostatniego roku studiów wyższych dla celów przedłużenia prawa do renty rodzinnej następuje w oparciu o postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej. Jednocześnie Sąd podkreślił, że aktualny pozostaje pogląd Sądu Najwyższego zaprezentowany w uchwale z dnia 23 lutego 1989 r. III UZP 3/89 (OSP 1990/5-6 poz. 246), wydanej na podstawie art. 39 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. 1982 r. Nr 40 poz. 267 ze zm.), w której Sąd ten stwierdził, że studentka, która na przedostatnim roku studiów zdała wszystkie wymagane egzaminy i która ukończyła 25 lat życia przed rozpoczęciem zajęć w nowym roku akademickim, zachowuje prawo do renty rodzinnej do zakończenia ostatniego roku studiów. Fakt, że osoba ubiegająca się o rentę rodzinną ukończyła 25 lat w okresie wakacji studenckich po ukończeniu nauki na przedostatnim roku studiów, przed rozpoczęciem zajęć na ostatnim roku studiów, na który uzyskała wpis, nie oznacza, że utraciła uprawnienia do świadczenia w oparciu o art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd podkreślił, że terminy egzaminów poprawkowych oraz warunkowych nie są zależne od czynności podejmowanych przez studenta lecz wyznaczane są przez władze uczelni. Nadto, zgodnie z § 20 ust. 1 Regulaminu Studiów (...) warunkowego zezwolenia na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym, udziela dziekan na wniosek studenta, gdy student nie zaliczy poprzedniego okresu rozliczeniowego. W zezwoleniu dziekan wskazuje przedmiot, który student jest zobowiązany zaliczyć w terminie, na który udzielono warunkowego zezwolenia. Zezwolenie dziekana jest podstawą wpisu studenta na następny okres rozliczeniowy. Dopiero, niezdanie egzaminu ze wskazanego przedmiotu w wyznaczonym terminie skutkuje powtarzaniem okresu rozliczeniowego lub skreśleniem z listy studenta. Okresem rozliczeniowym jest semestr lub rok akademicki, który trwa od 1 października do 30 września następnego roku.

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni ukończyła 25 lat w okresie rozliczeniowym odnoszącym się do IV roku studiów i w dniu 1 października 2012 r. posiadała warunkowe zezwolenie na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym, a po zdaniu egzaminu warunkowego uprawnienie powyższe zrealizowała.

Z powyższych względów, Sąd uznając, że wnioskodawczyni skończyła 25 lat w okresie wakacyjnym i w chwili rozpoczęcia roku akademickiego była studentką ostatniego roku studiów przy uwzględnieniu treści art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie art. 68 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez uznanie, że skończenie 25 lat w okresie wakacyjnym - mimo niezaliczenia wszystkich egzaminów z przedostatniego roku studiów - uprawnia do renty rodzinnej od dnia 1 października 2012 r.

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, iż przepis art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wprost wskazuje, że jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Jest to szczególna, wyjątkowa regulacja i nie wolno poddawać jej wykładni rozszerzającej. Ubezpieczona ukończyła 25 lat (...)., do tego dnia nie miała zdanych wszystkich egzaminów z IV roku. Egzamin poprawkowy odbył się 11 września 2012 r., czyli już po ukończeniu 25 roku życia, którego jednak nie zdała. Dopiero 10 października 2012 r., w terminie warunkowym wnioskodawczyni zdała ostatni egzamin z IV roku i uzyskała promocję na V ostatni rok. Jak wskazuje sam Sąd I instancji Wnioskodawczyni ukończyła 25 lat w okresie rozliczeniowym odnoszącym się do IV roku studiów i dopiero w dniu 1 października 2012 r. posiadała warunkowe zezwolenie na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym, czyli już po ukończeniu 25 roku życia.

Pozwany zaznaczył, że powołana przez Sąd uchwała Sadu Najwyższego z dnia 23 lutego 1989 r. (III UZP 3/89), jak i wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003r. (II UK138/2003) oraz z dnia 8 sierpnia 2007 r. (II UK 15/07) potwierdzają stanowisko pozwanego, że aby zachować prawo do renty rodzinnej do zakończenia ostatniego roku studiów, student powinien zdać wszystkie, wymagane egzaminy z przedostatniego roku studiów do dnia ukończenia 25 roku życia. Zgodnie z uzasadnieniem powołanej uchwały w sytuacji studenta będącego na przedostatnim roku studiów, nowy rok akademicki, a ściślej możliwość uznania się za studenta ostatniego roku studiów, rozpoczyna się z datą, w której zdał wszystkie wymagane na przedostatnim roku studiów egzaminy i zaliczył inne wymagane zajęcia, co daje podstawę do wpisania go przez władze uczelni na ostatni rok studiów. Studenci przedostatniego roku studiów, którzy „przełożyli sobie" egzaminy na terminy po rozpoczęciu nowego roku akademickiego, nie mogą być uznani za będących na ostatnim roku studiów, chociażby nawet uczęszczali na zajęcia przewidziane programem ostatniego roku studiów. Nie mają oni bowiem zakończonego przedostatniego roku studiów.

W związku z powyższym, zdaniem pozwanego, ubezpieczona nie spełniła warunku wynikającego z art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, stąd apelacja jest w pełni uzasadniona.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszej sprawy jest kwestia uprawnień M. B. do renty rodzinnej po zmarłym ojcu. Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego było ustalenie, czy w dacie ukończenia 25 roku życia wnioskodawczyni była na ostatnim roku studiów w szkole wyższej. Pozostałe przesłanki nabycia przez nią prawa do renty rodzinnej, o których mowa w przepisach ar. 65, 67 i 68 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) pozostają bowiem bezsporne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w powyższym zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c. W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając, jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne.

Zajmując stanowisko w przedmiocie zasadności zarzutów apelacyjnych, w tym naruszenia art. 68 ustawy o emeryturach i renach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznać należy go za bezprzedmiotowy. Zgodnie z treścią art. 68 ust 2 powołanej ustawy, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Przepis ten stanowi wyjątek od zasady, że renta rodzinna przysługuje do ukończenia przez dziecko 16 lat, a po osiągnięciu tego wieku, do ukończenia nauki w szkole, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 roku życia. Na gruncie niniejszej sprawy kwestią kluczową było ustalenie znaczenia sformułowania "będąc na ostatnim roku studiów", a ściślej rzecz ujmując - odpowiedzi wymagało pytanie, kiedy kończy, a kiedy rozpoczyna się rok studiów. Istnienie prawa wnioskodawczyni do renty rodzinnej uzależnione jest bowiem od ustalenia, czy w dniu osiągnięcia wieku 25 lat, tj. w dniu 2 września 2012 r., była ona studentką czwartego czy też piątego (ostatniego) roku studiów na uczelni wyższej. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni, w roku akademickim 2011/2012 była studentką IV roku niestacjonarnych studiów jednolitych magisterskich na kierunku Prawo. Nie zdała wszystkich egzaminów w sesji letniej, w związku z czym w dniu 11 września 2012 r. miała egzamin poprawkowy z przedmiotu prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. Egzamin ten zdała dopiero w dniu 10 października 2012 r., tj w terminie egzaminu warunkowego.

Pomocy w rozstrzygnięciu kwestii, czy wnioskodawczyni w dacie ukończenia 25 roku życia była studentką ostatniego roku studiów wyższych, można szukać w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r. w sprawie II UK 138/03, w którym wskazano, iż określenie ostatniego roku studiów wyższych następuje w oparciu o postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej (OSNP 2004/15/271). Ustalenie początku i końca roku akademickiego nie może więc opierać się na jakichś generalnych zasadach poczynionych na podstawie bliżej nieustalonych zwyczajów, czy praktyk uczelnianych. Kwestia ukończenia przez studenta jednego roku studiów i rozpoczęcia następnego określona jest właśnie regulaminem studiów uchwalanym przez samą uczelnię, a co za tym idzie praktyka każdej z uczelni może być w tym zakresie odmienna. Podkreślić w tym miejscu należy, iż do unormowań regulaminów w tych kwestiach odsyła art. 143 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 ze zm.), a także § 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 października 1991 r. w sprawie zasad, jakim powinny odpowiadać postanowienia regulaminu studiów uczelni państwowych nie spełniających wymagań określonych w art. 12 ust. 1 i 2 ustawy o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 98, poz. 432), który do podstawowych materii regulaminowych zalicza m. in. określenie czasu trwania roku akademickiego.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z § 19 ust. 1 pkt 1 Regulaminu Studiów (...) w stosunku do studenta, który nie zaliczył okresu rozliczeniowego, dziekan może orzec o powtarzaniu przedmiotu objętego warunkowym zezwoleniem na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym. Nadto, stosownie do treści § 20 Regulaminu, warunkowego zezwolenia na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym udziela dziekan na wniosek studenta, w przypadku, gdy student nie zaliczył poprzedniego okresu rozliczeniowego. W zezwoleniu dziekan wskazuje przedmioty, które student zobowiązany jest zaliczyć w terminie, na który udzielono warunkowego zezwolenia. Zezwolenie dziekana jest podstawą wpisu na następny okres rozliczeniowy.

W nawiązaniu do powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny uznał, iż kolejny rok akademicki dla studenta Uniwersytetu (...) rozpoczyna się po pozytywnym złożeniu przez niego wszystkich egzaminów i uzyskaniu w indeksie wpisu na ten rok studiów. A zatem zasadą jest, że rok studiów kończy się 30 września, przy czym w indywidualnych przypadkach może on skończyć się wcześniej lub później, np. w przypadku wyrażenia przez dziekana zgody na dokonanie warunkowego wpisu na kolejny rok studiów; wówczas też rozpoczyna się kolejny rok studiów. Na uwagę zasługuje tu przywołany już wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r. wydany w sprawie I UK 265/05, w którym również wskazano, iż studentka, która na przedostatnim roku studiów zdała wszystkie wymagane egzaminy i która ukończyła 25 lat życia przed rozpoczęciem zajęć w nowym roku akademickim, zachowuje prawo do renty rodzinnej do zakończenia ostatniego roku studiów (por. też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 lutego 1989 r., sygn. III UZP 3/89).

Mając na uwadze powołane orzecznictwo, podkreślić należy - na co również zwrócił uwagę Sąd I instancji - że terminy egzaminów poprawkowych oraz warunkowych nie są zależne od czynności podejmowanych przez studenta, lecz wyznaczane są przez władze uczelni. Zgodnie zaś z § 20 ust. 1 Regulaminu Studiów (...) warunkowego zezwolenia na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym, udziela dziekan na wniosek studenta, gdy student nie zaliczy poprzedniego okresu rozliczeniowego. Zezwolenie dziekana jest podstawą wpisu studenta na następny okres rozliczeniowy. A zatem okresem rozliczeniowym jest semestr lub rok akademicki, który trwa od 1 października do 30 września następnego roku. A skoro tak, to trafną była wyprowadzona przez Sąd I instancji konkluzja, iż wnioskodawczyni ukończyła 25 lat w okresie rozliczeniowym odnoszącym się do IV roku studiów i w dniu 1 października 2012 r. posiadała warunkowe zezwolenie na studiowanie w następnym okresie rozliczeniowym, które to prawo, po zdaniu egzaminu warunkowego, zrealizowała. Jeśli więc M. B. ukończyła 25 lat w okresie wakacyjnym i w chwili rozpoczęcia roku akademickiego była studentką ostatniego roku studiów, to przy uwzględnieniu treści art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznać należało, że prawo do renty rodzinnej jej się należy.

Z tych względów, Sąd Apelacyjny, podzielając ustalenia Sądu I instancji i uznając apelację pozwanego za bezprzedmiotową, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.