Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 października 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie: SSO Katarzyna Powalska (spr.)

SSR del. Magdalena Kościarz

Protokolant: st. sekr. sąd. Iwona Bartel

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku J. G. (1)

z udziałem I. B., M. G. (1), M. G. (2), L. G.

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestniczki postępowania M. G. (2)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 28 maja 2018 roku, sygnatura akt I Ns 1062/16

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 1, w ten sposób, że wniosek oddalić;

II.  zasądzić od J. G. (1) na rzecz M. G. (2) kwotę
2 225 (dwa tysiące dwieście dwadzieścia pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 368/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 maja 2018 roku Sąd Rejonowy w Łasku stwierdził w sprawie z wniosku J. G. (1) z udziałem M. G. (1), M. G. (2), I. B. i L. W., że małżonkowie J. G. (1) i M. G. (1) z dniem 01 stycznia 2013 roku nabyli do majątkowej wspólności małżeńskiej przez zasiedzenie własność działki nr (...) o powierzchni 0,0158 ha położonej w obrębie geodezyjnym nr (...) K., gmina W., powiat (...), województwo (...), oznaczonej na mapie, sporządzonej w dniu 29 grudnia 2017 roku przez geodetę B. Z. (...). Pracy (...). (...). (...).2017, która to nieruchomość stanowi część nieruchomości objętej KW Nr (...), obciążył J. G. (1) i M. G. (1) poniesionymi w toku postępowania wydatkami i orzekł o poniesionych w toku postępowania kosztów przez każdego z uczestników.

Rozstrzygnięcie zostało podjęte przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Działka nr (...) położona w K. gmina W. na podstawie aktu własności ziemi z dnia 29 września 1973 roku stała się własnością wnioskodawcy J. G. (1) i uczestniczki M. G. (1). W dniu 29 kwietnia 1994 roku J. G. (1) i M. G. (1) podarowali działkę nr (...) w równych częściach swoim dzieciom: uczestniczce I. B. i J. G. (2). J. G. (2) zmarł w dniu 19 kwietnia 2009 roku i spadek po nim w całości nabyła żona - uczestniczka niniejszego postępowania L. G.. Dla przedmiotowej nieruchomości prowadzona jest KW Nr (...).

Sąsiadująca bezpośrednio z powyższą nieruchomością działka nr (...) położona w K. w dniu 15 czerwca 1966 roku na podstawie umowy bez zachowania formy aktu notarialnego została sprzedana przez spadkobierców, w tym J. P. , W. Ś.. Działka ta na podstawie aktu własności ziemi z dnia 16 stycznia 1979 roku stała się własnością J. P. pomimo tego, że w dniu 4 listopada 1971 roku nie był on posiadaczem samoistnym przedmiotowej działki. W dniu 25 czerwca 1980 roku L. Ś. syn W. Ś. sprzedał przedmiotową działkę na podstawie umowy bez zachowania formy aktu notarialnego R. G.. R. G. zmarł w 1988 roku. W dniu 23 czerwca 1994 roku J. P. i N. P. sprzedali działkę nr (...) uczestniczce niniejszego postępowania M. G. (2). Dla przedmiotowej nieruchomości prowadzona jest KW Nr (...).

Ewidencja gruntów dla obrębu K. gmina W. została założona w 1965 roku na podstawie zdjęć lotniczych z 1959 roku i pomiaru uzupełniającego z 1962 roku. Granice działek zostały okazane władającym w 1965 roku. Od założenia ewidencji gruntów nie był zmian przebiegu granic przedmiotowych działek. Nie było także zmian numeracji i powierzchni przedmiotowych działek.

Sporny pas gruntu na działce nr (...) od strony działki nr (...) uwidoczniony został na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę B. Z. i oznaczony jako działka nr (...).

Najpóźniej w 1982 roku J. G. (1) i M. G. (1) zajęli sporny pas gruntu na działce nr (...) od strony ich działki nr (...) do tylnej ściany drewnianego domu na działce nr (...). Trzymali tam maszyny rolnicze, przechowywali płody rolne w kopcach, uprawiali kwiaty, drzewa i krzewy owocowe. Na spornym pasie gruntu postawili częściowo murowaną stodołę oraz płot z płyt betonowych od strony drogi.

Jesienią 2016 roku uczestniczka M. G. (2) objęła w posiadanie sporny pas gruntu i odgrodziła go od działki nr (...) ogrodzeniem z siatki.

Takie ustalenia sąd pierwszej instancji poczynił po analizie i ocenie zaoferowanych w toku postępowania dowodach, przyjmując, że czas objęcia w posiadanie przygranicznego pasa gruntu datuje się co najmniej od roku 1982 , kiedy córka małżonków G. I. B. opuszczała dom rodzinny i szczegółowo przedstawiła stan posiadania rodziców, a potwierdził to mąż uczestniczki – M. B., zwłaszcza co do tego, że stodoła i płot z płyt betonowych postawiony przez małżonków G. już istniały. Co do charakteru posiadania sąd meriti przyjął, że jego samoistność wynika z okoliczności wybudowania na spornym gruncie murowanej stodoły i ogrodzenia z płyt betonowych, a fakt iż w roku 2011 M. G. (1) podczas kopania fundamentów pod nowy dom M. G. (2) zapytała ją czy mają z mężem opuścić sporny pas gruntu, sąd złożył na karb choroby Alzheimera, na którą uczestniczka cierpi.

Przy takich ustaleniach Sąd Rejonowy wskazał jako podstawę rozstrzygania przepis art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym po nowelizacji, a zatem po dniu 1 października 1990 r., przyjmując że do nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie może dojść przy samoistnym posiadaniu gruntu przez okres co najmniej trzydziestu lat w złej wierze.

Wskazał następnie jakie posiadanie nosi znamiona posiadania samoistnego, przywołując treść art. 336 k.c. i stwierdził, że posiadaczem samoistnym nieruchomości jest ten, kto faktycznie włada nieruchomością jak właściciel czyli w pełnym zakresie ( korzystanie z rzeczy i pobieranie z niej pożytków ) z wyłączeniem innych osób. Wywodził, iż stan samoistnego posiadania powinien zostać zamanifestowany na zewnątrz, tak aby osoby postronne, w szczególności inne osoby uprawnione do współposiadania rzeczy, ewentualnie osoby roszczące sobie prawo do posiadania rzeczy, mogły zaobserwować wykonywanie uprawnień właścicielskich przez samoistnego posiadacza.

Sąd Rejonowy powołał także normę art.176 § 1 k.c. na okoliczność dopuszczalności doliczenia przez obecnego posiadacza do czasu, przez który sam posiada, czasu posiadania swego poprzednika, jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Zgodnie z art.176 § 2 k.c. przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.

Przy takiej podstawie prawnej, zdaniem sądu pierwszej instancji J. G. (1) i M. G. (1) posiadali część działki nr (...) – obecnie działka (...) w całości jako współposiadacze samoistni od 1982 ( najpóźniej od 31 grudnia 1982 roku ) do jesieni 2016 roku.

Z powyższych względów Sąd stwierdził, że J. G. (1) i M. G. (1) z upływem 30 lat od objęcia przedmiotowej działki w samoistne posiadanie ( od 31 grudnia 1982 roku), a więc z dniem 01 stycznia 2013 roku, nabyli jej własność przez zasiedzenie.

Na podstawie art.520 § 1 k.p.c. w związku z art.83 ust.2 i art.113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1025 z póź. zm.) zasądzono solidarnie od J. G. (1) i od M. G. (1) na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 4637 zł 33 gr tytułem kosztów opinii biegłego pokrytych tymczasowo ze Skarbu Państwa, a o pozostałych kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 §1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia wywiodła przez swoich pełnomocników uczestniczka postępowania M. G. (2). Objęła środkiem zaskarżenia rozstrzygnięcie w całości i zarzuciła rozstrzygnięciu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, to jest:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, która przyjęła charakter dowolnej oceny:

-

przez błędne przyjęcie, że posiadanie spornego pasa nieruchomości przez J. i M. G. (1) było posiadaniem samoistnym, podczas gdy zgoda R. G. na korzystanie z fragmentu nieruchomości i później użyczenie nieruchomości przez M. G. (2) nie może świadczyć o samoistnym władaniu wnioskodawcy i uczestniczki M. G. (1),

-

poprzez błędne przyjęcie, że zachowanie M. G. (1) w 2011 r., polegające na tym, że w trakcie kopania fundamentów pod nowy dom M. G. (2) zapytała, czy mają z mężem opuścić sporny pas gruntu, nie może być dowodem na to, że uczestniczka i wnioskodawca nie mieli zamiaru posiadania spornej nieruchomości tak jak właściciele, ponieważ uczestniczka choruje na chorobę Alzheimera, podczas gdy Sąd meritii nie zweryfikował od kiedy uczestniczka cierpi na tę chorobę i czy w 2011 r. już na nią cierpiała i czy w związku z tym mogła wówczas świadomie i swobodnie oceniać rzeczywistość, treść swoich wypowiedzi i ich skutków,

-

poprzez błędne przyjęcie, że wybudowanie przez wnioskodawcę i jego żonę stodoły murowanej i ogrodzenia z płyt betonowych świadczy co do zasady o posiadaniu samoistnym przez nich albo, że ten fakt świadczy o posiadaniu samoistnym całego pasa spornego (oznaczonej jako nr działki (...)), a nie np. w zakresie tożsamym li tylko z obrysem budynku stodoły,

-

poprzez błędne przyjęcie za wiarygodne i wystarczające zeznań uczestników stanowiących de facto najbliższą rodzinę Wnioskodawcy w przypadku, gdy stanowisko M. G. (2) potwierdziło kilku w pełni niezależnych świadków, a tym samym poprzez błędne przyjęcie, że dokumentacja fotograficzna wskazana i dokładnie opisana przez M. G. (2) i jej świadków oraz pozostały materiał dowodowy przedłożony przez uczestniczkę są niewystarczające i uzasadniają uwzględnienie wniosku,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 172 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że J. i M. G. (1) zasiedzieli sporny pas gruntu, podczas gdy z materiału zgromadzonego w przedmiotowej sprawie wynika, że gospodarowali oni tymże pasem za zgodą R. G. a następnie M. G. (2), byli zatem posiadaczami zależnymi co nie prowadzi do zasiedzenia,

b)  ) art. 336 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wnioskodawca wraz z żoną władali sporną nieruchomością jak właściciele, podczas gdy na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie sposób przyjąć, aby taka sytuacja miała miejsce, tym bardziej, że zajmowali sporny pas za zgodą R. G. oraz M. G. (2), a M. G. (1) w 2011 r. pytała M. G. (2) czy ma opuścić sporny pas gruntu co wskazuje, że małżonkowie G. nie byli i nie czuli się samoistnymi posiadaczami nieruchomości,

nadto wnioskodawca wraz z żoną nie sprawowali posiadania samoistnego swojej działki, a co za tym idzie pasa spornego (działki o nr (...)) także dlatego, że nie sprawowali posiadania samoistnego nad działką (...), gdyż w dniu 29 kwietnia 1994 r. podarowali oni ww. działkę I. B. i J. G. (2), a tym samym sami stali się posiadaczami zależnymi (constitutum possessorium), a w konsekwencji sprzeczność istotnych ustaleń z treścią materiału dowodowego polegającą na ustaleniu, że małżonkowie J. i M. G. (1) nabyli do majątkowej wspólności małżeńskiej przez zasiedzenie własność działki nr (...), podczas gdy analiza zebranego materiału dowodowego nie pozwala uznać, że Małżonkowie G. byli samoistnymi posiadaczami spornego fragmentu nieruchomości, a co za tym idzie, że go rzekomo zasiedzieli.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pełnomocnik uczestniczki M. G. (2) wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki M. G. (2) zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm prawem przepisanych.

W uzupełnieniu powyższej apelacji drugi z pełnomocników uczestniczki zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 336 in pricipio k.c, poprzez błąd subsumcji i ich niewłaściwe zastosowanie, przy prawidłowych w tym zakresie ustaleniach faktycznych polegające na przyjęciu, iż małżonkowie J. G. (1) i M. G. (1) z dniem 01 stycznia 2013 roku nabyli do majątkowej wspólność małżeńskiej przez zasiedzenie własność działki nr (...) należącej do uczestniczki postępowania, pomimo, iż przestali być oni posiadaczami samoistnymi począwszy od dnia 29 kwietnia 1994 r., kiedy to przekazali należące do nich gospodarstwo na rzecz swoich dzieci,

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 336 k.c, poprzez uznanie, iż wnioskodawcy pozostawali posiadaczami całości nieruchomości objętej wnioskiem, pomimo, iż prawidłowo ustalony w sprawie stan faktyczny nakazywałby ograniczenie zakresu nieruchomości objętej zasiedzeniem od szczytu budynku stodoły do ogrodzenia betonowego - zgodnie z wnioskiem dowodowym pełnomocnika uczestniczki postępowania z dnia 14 grudnia 2017 r.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pełnomocnik uczestniczki postępowania także wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu wywołanych postępowaniem, poprzez zasądzenie na rzecz uczestniczki od wnioskodawcy kosztów postępowania, za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i skierowanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego merytorycznego rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawcy wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja uczestniczki postępowania zasługuje na uwzględnienie i w konsekwencji prowadzi do zmiany zaskarżonego postanowienia.

Zarzuty podniesione w wywiedzionym przez uczestniczkę postępowania środku zaskarżenia były dwojakiego rodzaju. Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, która jego zdaniem przyjęła charakter oceny dowolnej, stanowiąc naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 231 k.p.c czyli przepisów postępowania. Kolejne zarzuty oparte są na twierdzeniach apelującej o nieprawidłowym zastosowaniu przez sąd pierwszej instancji przepisów prawa materialnego : art. 172 § 1 i 2 k.c. oraz art. 336 k.c., polegającym na przyjęciu samoistnego charakteru posiadania spornej nieruchomości przez wnioskodawcę i jego żonę zarówno w kontekście wykonywania posiadania za zgodą następców prawnych tytularnych właścicieli jak i wobec utraty atrybutu samoistności posiadania w kontekście darowania spornego gruntu dzieciom tj. I. B. i J. G. (2).

Jeśli idzie o zarzuty naruszenia prawa procesowego wymagają one wyjaśnienia w pierwszej kolejności, gdyż jedynie prawidłowo ustalony stan faktyczny daje podstawę do kontroli poprawności zastosowania prawa materialnego. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału ( por. wyrok S.N. z dnia 16 lutego 1996 r. , II CRN 173/95, Lex nr 1635264). Skuteczne postawienie zatem zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze ( doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu ( por. orzeczenia S.N. z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000, nr 19, poz. 732, z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56096).

W kontekście takich zasad oceny nie można Sądowi Rejonowemu postawić skutecznie zarzutu naruszenia prawa procesowego, gdyż przedstawiona ocena zebranego materiału dowodowego nie wymyka się z logicznego rozumowania opartego o zasady doświadczenia życiowego. Dlatego ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy przyjął za własny jako wyprowadzony z dowodów , których szczegółowa ocena zawarta w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia odpowiada wszelkim wskazaniom powołanego wyżej przepisu.

W oparciu jednak o taki stan faktyczny Sąd Rejonowy błędnie zastosował przepisy prawa materialnego tj. art. 172 § 1 i 2 k.c. oraz art. 336 k.c. Istotą trafności zarzutu w tym względzie jest błędne przyjęcie przez sąd meriti, że w chwili upływu terminu zasiedzenia wywiedzionego prawidłowo z art. 172 § 2 k.c. jako terminu trzydziestoletniego, J. G. (1) i jego żona M. G. (1) mieli przymiot samoistnych posiadaczy gruntu. Kapitalne znaczenie w tej mierze ma bowiem niesporna okoliczność ustalona w sprawie dotycząca wyzbycia się właścicielskiego posiadania nieruchomości w 1994 roku. W dniu 29 kwietnia 1994 roku małżonkowie G. darowali bowiem nieruchomość oznaczoną jako ewidencyjna działka (...), której wówczas byli tytularnymi właścicielami swoim dzieciom w równych częściach : I. B. i J. G. (2). Zważywszy na to, że powodem dokonania owej darowizny było nabycie prawa do renty rolniczej przez J. G. (1), to oznaczało konieczność wyzbycia się wszelkich nieruchomości rolnych na rzecz następców, na co zresztą strony umowy darowizny, załączonej do akt księgi wieczystej KW (...), w treści aktu notarialnego wskazują. Skoro więc przygraniczny z działką darowaną pas gruntu mieszczący się w granicach ewidencyjnych działki (...), stanowił jedną dla wnioskodawcy i jego żony całość gospodarczą, to mimo objęcia darowizną notarialną jedynie ewidencyjnej działki (...), oznaczało to przeniesienie także praw i stanów faktycznych mających charakter właścicielski. Tak więc z chwilą zawarcia umowy darowizny w dniu 29 kwietnia 1994 roku J. G. (1) i M. G. (1) utracili przymiot posiadaczy samoistnych przygranicznego pasa gruntu, mimo że nie zaszła zmiana w zakresie faktycznego korzystania z nieruchomości. Nadal bowiem na nieruchomości mieszkał J. G. (1) i jego żona M., ale korzystali z niej na zasadzie dożywotniej służebności osobistej, ustanowionej w treści cytowanej wyżej umowy darowizny. Jeśli więc do momentu utraty samoistnego posiadania gruntu nie upłynął przewidziany przepisami prawa materialnego termin prowadzący do nabycia prawa własności, nie jest możliwe stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości. Treść art. 172 § 1 k.c. wyraźnie bowiem wskazuje, że posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność , jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie jako posiadacz samoistny przez lat trzydzieści ( § 2 art. 172 k.c. ). Wprawdzie przywołany przez sąd meriti przepis art. 176 § 1 i 2 k.c. dopuszcza możliwość doliczenia do okresu posiadania samoistnego prowadzącego do zasiedzenia czasu posiadania innego posiadacza ale wyłącznie poprzednika. Tymczasem owym poprzednikiem w tym stanie faktycznym jest sam J. G. (1), a zatem o doliczeniu czasu posiadania można by mówić gdyby o zasiedzenie wystąpili jego następcy prawni, pod warunkiem wykazania ciągłości samoistnego posiadania. W judykaturze od dawna utrwalony jest pogląd, podzielany przez tutejszy Sąd Okręgowy, zgodnie z którym postępowanie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości w wyniku zasiedzenia – służące realizacji indywidualnych interesów poszczególnych podmiotów prawa cywilnego – nie przewiduje wyjątku od zasady określonej w art. 321 k.p.c. , zgodnie z którą sąd nie może orzekać co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Wobec tego stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania ( por. uchwała składu siedmiu sędziów S.N. z dnia 11 czerwca 2015 r., III CZP 112/14, OSNC 2015/11/127).

Mając na względzie powyższe zarzut naruszenia prawa materialnego podniesiony w apelacji okazał się zasadny i musiał skutkować zmianą zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku J. G. (1) o stwierdzenia nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie w oparciu o treść art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. , w tym o wysokości kosztów zastępstwa adwokackiego na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 5 ust. 1 i § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. – w sprawie opłat za czynności adwokackie – Dz. U. z 2016 r., poz. 1668).