Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	SSO Małgorzata Perdion-Kalicka
Protokolant –	st.sekr.sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu 11 października 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania T. B. i M. D. przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej (...) w Z.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z 7 września 2016 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od T. B. i M. D. przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej (...) w Z. solidarnie na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 1440 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmA 65/16

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 7 września 2016 r. pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania z urzędu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w punkcie pierwszym (I):

I.  uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów stosowaną przez T. B., prowadzącego działalność pod firmą (...) w Z. oraz M. D. prowadzącego działalność pod firmą (...) w Z., działających wspólnie w ramach umowy spółki cywilnej pod nazwą (...) S.C. T. B., M. D. z siedzibą w Z., polegającą na naruszaniu obowiązków udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez:

1.  brak określenia w umowach o kredyt konsumencki, zawieranych z konsumentami, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia, co jest niezgodne z art. 30 ust.1 pkt 7 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz.U. z 2014, poz. 1497 ze zm., dalej jako ustawa o kredycie konsumenckim) i stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej jako u.o.k.ik.) oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 15 lipca 2015 r. ;

2.  brak wskazania w umowach o kredyt konsumencki, zawieranych z konsumentami, organu nadzoru właściwego w sprawach ochrony konsumentów, co jest niezgodne z art. 30 ust. 1 pkt 21 ustawy o kredycie konsumenckim i stanowi naruszenie art. 24 ust.1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 15 lipca 2015 r.;

3.  brak podawania konsumentom w formularzach informacyjnych, informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co jest niezgodne z art. 13 ust. 1 pkt. 7 i art. 14 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim i stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 u.o.k.ik. oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 15 czerwca 2015 r.

4.  brak podawania konsumentom w formularzach informacyjnych, informacji o stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego i warunkach jej zmiany, co jest niezgodne z art. 13 ust.1 pkt 12 i art. 14 ust.1 ustawy o kredycie konsumenckim i stanowi naruszenie art. 2 ust. 1 i 2 pkt 2 u.o.k.ik. oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 15 czerwca 2015 r.;

5.  brak zamieszczenia na ulotce reklamowej informacji o stopie oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, całkowitej kwocie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co jest niezgodne z art. 7 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim i stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 u.o.k.ik. oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2015 r..

W przedmiotowej decyzji w punkcie drugim (II) pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów stosowaną przez tych samych przedsiębiorców tj. T. B. i M. D., polegającą na żądaniu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki w postaci weksla własnego, bez klauzuli „nie na zlecenie” lub innej równoznacznej, co jest niezgodne z art. 41 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 15 czerwca 2015 r.

Z tytułu naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK na podstawie art. 106 ust.1 pkt 4 uokik nałożył na przedsiębiorców za poszczególne praktyki naruszających zbiorowe interesy konsumentów opisane w pkt I oraz II decyzji kary pieniężne w następującej wysokości (punkt IV decyzji):

I.  na T. B.:

a)  849 zł za praktykę opisaną w pkt. I.1 decyzji;

b)  679 zł za praktykę opisaną w punkcie I.2 decyzji;

c)  679 zł za praktykę opisaną w punkcie I.3 decyzji;

d)  679 zł za praktykę opisaną w punkcie I.4 decyzji:

e)  1909 zł za praktykę opisaną w punkcie I.5 decyzji;

f)  4243 zł. za praktykę opisaną w pkt. II decyzji;

II.  na M. D.:

a)  566 zł za praktykę opisaną w pkt I.1 decyzji

b)  453 zł za praktykę opisaną w pkt I.2 decyzji

c)  453 zł za praktykę opisaną w pkt I.3 decyzji

d)  453 zł za praktykę opisaną w pkt I.4 decyzji

e)  1273 zł za praktykę opisaną w pkt I.5 decyzji

f)  2828 zł za praktykę opisaną w pkt. II decyzji.

Przy czym przedsiębiorcy stosownie do treści decyzji za zobowiązania z tytułu nałożonych kar administracyjnych odpowiadają solidarnie.

Od powyższej decyzji odwołanie wnieśli powodowie T. B. i M. D. zaskarżając przedmiotową decyzję w zakresie, w jakim nakłada ona na przedsiębiorców kary pieniężne (na rozprawie 11 października 2018 roku pełnomocnik powodów potwierdził taki zakres zaskarżenia decyzji k.69v).

Powodowie zaskarżonej decyzji zarzucili:

1.  naruszenie prawa materialnego, a to art. 111 ust. 1 – 3 u.o.k.ik. poprzez nieuwzględnienie przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych nałożonych na powodów wszystkich okoliczności łagodzących występujących w sprawie, a w konsekwencji zmniejszenie kwoty bazowej o odpowiednio 20% (kary nałożone w pkt. IV ust. 1 pkt. a) –d), ust. 2 a)-d) oraz ust. 3 i 4) i 10% (kary nałożone w pkt. IV ust. 1 e) zamiast zmniejszenia kwoty bazowej każdorazowo o 80%.

2.  naruszenie przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 233 k.p.c. polegające na dokonaniu dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego poprzez niewzięcie pod uwagę wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności okoliczności związanych z przedsiębiorcami, którzy mając świadomość bezprawności swojego działania zaprzestali stosowania praktyk niezwłocznie po uzyskaniu stosownej wiedzy, a w konsekwencji nie spowodowali najcięższych naruszeń zbiorowych interesów konsumentów.

W konsekwencji powodowie domagali się zmiany decyzji w zakresie pkt. IV, poprzez odpowiednie obniżenie nałożonych kar pieniężnych, stosownie do okoliczności ustalonych w toku postępowania przed Prezesem UOKiK i nie uwzględnionych w decyzji.

Pozwany Prezes UOKiK w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

T. B., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w Z. oraz M. D. prowadzący działalność pod firmą” M. F. M. D., działają wspólnie w ramach umowy spółki cywilnej pod nazwą (...) Finanse S.C. T. B., M. D.”. Przedmiotem tej działalności jest m.in. pozostała finansowa działalność usługowa, gdzie indziej niesklasyfikowana, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych (k. 8 -11 akt adm). W szczególności powodowie trudnią się udzielaniem konsumentom krótkoterminowych (na okres jednego miesiąca) pożyczek gotówkowych (tzw. chwilówek) w kwocie do 850 zł. Oferta przedsiębiorców jest skierowana głównie do emerytów i rencistów, oraz osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę. W działalności tej powodowie od stycznia 2012 roku wykorzystują wzorce umowy pożyczki oraz formularza informacyjnego w rozumieniu art. 384 k.c. (wyjaśnienia k.12-13, wzorce k.15-18 akt adm). Zabezpieczeniem umów pożyczki jest weksel własny konsumenta wystawiany „nie na zlecenie” (k. 20 akt adm). Przedsiębiorcy dla reklamy prowadzonej działalności wykorzystywali ulotki reklamowe – „chwilówki (...)” (k.133 akt adm).

W umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, wspólnicy spółki cywilnej „(...).” T. B. i M. D.:

- nie wskazywali rzeczywistej rocznej stopy w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, co stanowiło naruszenie art. 30 ust. 1 pkt. 7 ustawy o kredycie konsumenckim;

- nie wskazywali w zawieranych umowach z konsumentami organu nadzoru właściwego w sprawach ochrony konsumentów, co stanowiło naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 21 ustawy o kredycie konsumenckim;

W „Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego”:

- nie podawali informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego i warunkach jej zmiany, co stanowiło naruszenie art. 13 ust. 1 pkt 12 i art. 14 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.

W ulotce reklamowej dotyczącej działalności wspólników spółki cywilnej:

- brak było informacji o stopie oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, całkowitej kwocie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, co stanowiło naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Ponadto powodowie, żądali od konsumentów zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki w postaci weksla bez wymaganej klauzuli „nie na zlecenie” lub innej równoważnej, co stanowiło naruszenie z art. 41 ust.1 ustawy o kredycie konsumenckim.

M. D., będący wspólnikiem spółki cywilnej osiągnął w 2015r obrót w kwocie (...). Z kolei drugi wspólnik spółki cywilnej T. B. osiągnął obrót na poziomie (...) złotych. (k. 256 – 264, 265 – 269 akt adm).

Powyższe okoliczności były bezsporne między stronami.

Bezsporne było także, że powodowie w odniesieniu do praktyk opisanych w pkt I i II decyzji zaprzestali ich stosowania już w toku postepowania administracyjnego, bo odpowiednio 1 stycznia (ulotka), 15 czerwca (formularz i weksel) i 15 lipca 2015r (umowa).

Powodowie wnosząc odwołanie tylko w odniesieniu do nałożonych na nich kar administracyjnych, tym samym przyznawali nie tylko okoliczności faktyczne sprawy ale też uznawali, że opisane w decyzji działania stanowiły praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Powodowie kwestionowali jedynie nieadekwatność nałożonych na nich kar z uwagi na brak umyślności działania po ich stronie jak też brak dotychczasowej karalności za naruszenia zbiorowych interesów konsumentów czy też z uwagi na krótkotrwałość i małą wagę naruszeń, ale także ich zaprzestanie.

W tak ustalonym bezspornym stanie faktycznym i przy przyznaniu przez powodów naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, zbędne było ponowne odnoszenie się do treści naruszonych przez powodów norm prawnych, które stanowiły o ich bezprawnym działaniu. Normy te prawidłowo zostały szczegółowo określone w treści decyzji i powód ich nie kwestionował. Dlatego rozważania Sądu zostały ograniczone do podstaw prawnych i ich subsumpcji w odniesieniu do nałożonych na powodów kar administracyjnych.

Wobec dopuszczenia się przez powodów naruszenia zakazu z art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, prawidłowe było zastosowania wobec nich przepisu art. 106 ust 1 pkt. 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w myśl którego Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, który dopuścił się choćby nieumyślnie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, w rozumieniu art. 24 uokik, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, Sąd doszedł do przekonania, że mimo, iż kara pieniężna ma charakter fakultatywny, to zdaniem Sądu Prezes UOKiK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kary przedsiębiorcom. Nie ma w tym względzie znaczenia, czy przedsiębiorcy dopuścili się naruszeń umyślnie czy nieumyślnie, na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa bowiem obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa.

Sąd zważył, iż jak wynika z treści art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, Prezes Urzędu uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także, w przypadku kary pieniężnej m.in. za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów: okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia.

Ustalając wysokość kar pieniężnych w przypadku naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie.

Okolicznościami łagodzącymi, są w szczególności:

a) dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,

b) zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu,

c) podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków,

d) współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania,

Okolicznościami obciążającymi są:

c) dokonanie uprzednio podobnego naruszenia,

d) umyślność naruszenia;

a) znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków,

b) znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem,

Oceniając więc działanie powodów należało mieć na uwadze, że przedsiębiorcy jako profesjonalni uczestnicy obrotu gospodarczego nie powinni dezinformować konsumentów poprzez nieudzielanie im informacji lub udzielanie informacji niepełnych, bo stanowi to poważne zagrożenie dla interesów konsumentów, podobnie jak nie powinni stosować takiej formy zabezpieczenia wierzytelności z tytułu udzielanie pożyczki, która jako mniej korzystna dla konsumenta jest wprost zakazana w przepisie ustawy (weksel „nie na zlecenie” zamiast weksla „na zlecenie”).

W przypadku praktyk przypisanych powodom za naganne należy uznać, że dotyczyły one raz, że specyficznej usługi finansowej o szczególnym znaczeniu dla konsumentów (pożyczki są zaciągane w sytuacji, gdy konsument nie ma własnych środków niezbędnych do zaspokojenia potrzeb), a dwa, że kierowane były do szczególnej grupy konsumentów, znajdującej się w trudnym położeniu, ze względu na sytuację ekonomiczną, która zmuszała ich do zaciągania krótkotrwałych, niewielkich pożyczek. Powszechnie widomym jest bowiem, że tego typu pożyczki zaciągane są przez podmioty o niskim statusie majątkowym, często niezaradne i których sytuacja materialna nie umożliwia uzyskania pożyczek lub kredytów w instytucjach finansowych takich jak banki lub SKOKi, na lepszych często warunkach finansowych. Osoby sięgające po tzw „chwilówki” często posiadają także niższą wiedzę o swoich prawach i mają znacznie mniejsze rozeznanie w zakresie usług finansowych niż klienci banków. Ze względu na ochronę konsumentów, ale także z uwagi na specyficzny charakter umów kredytowych, które są często nieczytelne dla konsumentów, ustawodawca objął tego typu umowy (i też pożyczki) szczególną regulacją zawartą w ustawie o kredycie konsumenckim. Ustawa ta nakłada na przedsiębiorców udzielających kredytów i pożyczek szczegółowe obowiązki informacyjne. Wymogi stawiane w ustawie umowom kredytowym zawieranym z konsumentami, mają wyrównać deficyt informacji po stronie konsumenta, ale też mają umożliwić konsumentowi porównania ofert różnych przedsiębiorców oferujących tego typu usługi. W tym celu istotne jest, aby każda umowa o pożyczkę, też jej reklama, zawierała wszystkie szczegółowo określone w ustawie informacje, przydatne konsumentowi do zobrazowania wielkości zobowiązań finansowych jakie wiążą się z zawarciem umowy kredytu lub pożyczki.

Dlatego zdaniem Sądu niezastosowanie się przez powodów do powyższych regulacji ustawowych stanowi istotne i groźne naruszenie obwiązujących norm z punktu widzenia interesów konsumentów. Nie można więc w odniesieniu do żadnego ze stwierdzonych naruszeń, których dopuścili się powodowie mówić, że ich waga była mała lub znikoma. Zatem oceniając stopień naruszenia zbiorowych interesów konsumentów należy przyjąć, że z uwagi na naturę naruszenia, był on znaczny.

Nie bez znaczenie dla oceny zachowania powodów i związanego z tym wymiaru kary pieniężnej jest okoliczność, że powodowie dopuścił się naruszenia norm prawnych podstawowych dla tego rodzaju działalności. Bezprawność ich działań polegała bowiem na niedostosowaniu wzorców umów pożyczki i regulaminu do przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, a w odniesieniu do zabezpieczającego wierzytelność weksla, posługiwania się wekslem, którego stosowanie do tego typu umów zostało wprost wyłączone w ustawie o kredycie konsumenckim. Przy czym naruszone normy ustawy o kredycie konsumenckim nie należą do norm budzących wątpliwości interpretacyjne. Są one jednoznaczne. Powyższe oznacza, że to albo celowe działania przedsiębiorców wywołały po stronie konsumentów niedoinformowanie i pozbawiły ich skorzystania z praw przysługującym wystawcom weksla „na zlecenie”, albo też po stronie przedsiębiorców istniał brak staranności i takie zaniedbania lub wręcz niefrasobliwość, które były powodem przedstawiania konsumentom nierzetelnych informacji lub przemilczania informacji, które w myśl przepisów prawa winny być konsumentom przedstawione. Powyższe zdaniem Sądu usprawiedliwia przyjęcie, że działanie powodów nie było działaniem nieumyślnym ale celowym zaniedbaniem zmierzającym do dezinformacji konsumentów. Nie sposób bowiem przyjąć, że powodowie nie znali podstawowej dla ich działalności regulacji, szczególnie, że działali na dużą skalę, o czym świadczą obroty na poziomie (...) rocznie, a zatem też zapewne korzystali z profesjonalnej obsługi prawnej, a z pewnością dochody umożliwiały im sięgnięcie po taką fachową pomoc. Zaniedbanie więc staranności z jakim mamy w tej sprawie do czynienia po stronie powodów w zakresie informowania konsumentów, pozwala na przyjęcie, że powodowie dopuścili się znacznego niedbalstwa i musieli godzić się na możliwe skutki swojego działania (też zaniechania).

Powyższe rozważanie wskazują, że kara dla każdego z przedsiębiorców przy założeniu, że waga naruszenia jaką dla każdej z praktyk określił Prezes UOKiK jest poprawna, powinna być podwyższona ze względu na umyślny charakter naruszenia.

Odnosząc się do ustalonej przez organ wagi każdego z naruszeń ustawy, to należy podkreślić, że skutkiem nieuczciwych praktyk powoda mogło być osiąganie przez niego dodatkowych korzyści finansowych kosztem konsumentów, którzy mogli postrzegać ofertę powoda jako bardziej atrakcyjną niż inne dostępne na rynku, właśnie z uwagi na przedstawienie im niepełnych informacji o warunkach pożyczki. Odnośnie wymagania od konsumentów niezgodnego z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim weksla, to w tym zakresie należy uznać, że powodowie wykorzystywali niewiedzę konsumentów o niekorzystnych dla nich skutkach jakie wywołuje weksel „nie na zlecenie” w porównaniu z tym jakie prawo przypisuje dla weksli „na zlecenie”. Takie zachowanie z kolei ułatwiało im indosowanie weksli, co mogło czynić ich działalność bardziej opłacalną, gdyż eliminowali ryzyko związane ze zbyciem weksla na rzecz osoby trzeciej, przeciwko której nie mogły być już podnoszone zarzuty ze stosunku podstawowego, czyli z umowy pożyczki.

Natomiast prawidłowo pozwany uwzględnił, jako okoliczność łagodzącą fakt, że przedsiębiorcy skutecznie zaniechali praktyk (określonych w pkt I, 1-4 decyzji) i prawidłowo karę obniżył o 20% lub o 10 % (pkt I, 5 decyzji) w przypadku zaniechania z powodu zaprzestania posługiwania się ulotką. Przy czym także właściwie organ uznał, że praktyki powoda były długotrwałe, ponieważ trwały dłużej niż rok. Sąd analizując proporcjonalność nałożonych na powoda kar uwzględnił jednak, że do zaprzestania praktyk doszło wobec wszczęcia postępowania przez Prezesa Urzędu za wyjątkiem praktyki opisanej w pkt I.5 decyzji. Przy czym fakt zaniechania, jak twierdzili powodowie „przed wystąpieniem niekorzystnych skutków na rynku”, nie miał znaczenia dla sprawy, gdyż kary są nakładane niezależnie od wystąpienia czy też niewystąpienia niekorzystnych dla konsumentów skutków. Jedynie usunięcie skutków z własnej inicjatywy może być potraktowane jako okoliczność łagodząca (art. 111 ust 3 okt 1 lit c) u.o.k.ik.), z czym w sprawie niniejszej nie mieliśmy jednak do czynienia.

Nie zasługiwał także na uwzględnienie zarzut przedsiębiorców, że organ nie wziął pod uwagę okoliczności, że przedsiębiorcy udzielili Prezesowi UOKiK niezbędnych informacji w toku postepowania administracyjnego, gdyż tego typu okoliczność jest bez znaczenia dla wymiaru kary w sprawie niniejszej.. Zdaniem Sądu obowiązek współpracy z organem stanowi jeden z podstawowych obowiązków przedsiębiorcy w ramach postępowania administracyjnego, który jest sankcjonowany karą pieniężną. Zatem zwyczajne udzielanie odpowiedzi na pytania organu, jak to miało miejsce w sprawie niniejszej, nie może być traktowane jako okoliczność łagodząca, o jakiej mowa w art. 111 ust 3 lit. b) u.o.k.ik. Powołany przepis wprawdzie przewiduje możliwość łagodzenia kary z uwagi na współpracę z organem, ale zdaniem Sądu odnosi się do innych stanów faktycznych, w których to działanie przedsiębiorcy doprowadziło do szybszego prowadzenia postępowania, z czym w sprawie niniejszej nie mieliśmy do czynienia.

Podobnie należy traktować brak dotychczasowej karalności przedsiębiorców za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów. Przepis art. 111 ust 4 pkt 1 lit c) u.o.k.ik. przewiduje jedynie, że dokonanie uprzednio podobnego naruszenia może być uznane za okoliczność obciążającą, a więc ukierunkowaną na zaostrzenia kary. Zdaniem Sądu powyższe pozwala na przyjęcie, że ustawodawca uznał dotychczasową niekaralność przedsiębiorcy jako obojętną dla wymiaru kary, tj w szczególności nie potraktował jej jako okoliczności łagodzącej. Zdaniem Sądu taka interpretacja jest prawidłowa z punktu widzenia interesu publicznego, gdyż jako zasadę należy uznać taką działalność przedsiębiorców, która nie narusza w żadnym aspekcie zbiorowych interesów konsumentów (z czym wiąże się wcześniejsze karanie). Przyjęcie, że normą zachowania przedsiębiorcy jest działanie zgodne z literą prawa i dobrymi obyczajami, a więc nie działanie bezprawne, nie pozwala uznać faktu dotychczasowej niekaralności za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów jako okoliczności łagodzącej. W tym zakresie rozstrzygnięcie Prezesa UOKiK było więc prawidłowe i zdaniem Sądu nie istnieją podstawy do uwzględnienia powyższych okoliczności i zmiany wysokość kary w pożądanym przez powodów kierunku, czyli ich obniżenia z przyczyn wyżej określonych.

Warto przy tym odnotować, że Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 15 maja 2014 r. o sygn. III SK 54/13 (Legalis), który trafnie zauważył, że „ w ramach postępowania odwoławczego (…) Sąd jest także władny samodzielnie dostosować poziom ostatecznie wymierzanej kary pieniężnej do ustalonych w sprawie okoliczności, z uwzględnieniem funkcji kar pieniężnych oraz przesłanek wymiaru kary określonych w wyżej wymienionej ustawie, bądź wynikających z ogólnych zasad prawa, regulacji konstytucyjnych, czy zobowiązań prawnomiędzynarodowych. Sąd nie jest przy tym związany praktyką Prezesa Urzędu i wypracowanym przez niego sposobem dochodzenia do ustalenia wysokości kary pieniężnej. W zależności od okoliczności sprawy może inaczej rozłożyć akcenty, a nawet przypisać większe lub mniejsze znaczenie poszczególnym elementom wpływającym na ostateczny wymiar kary pieniężnej. Nie każde zaniechanie stosowania praktyki ograniczającej konkurencję musi być traktowane jako odpowiadające tej okoliczności wpływającej na obniżenie kary pieniężnej, która wiąże się z uznaniem przez przedsiębiorcę racji organu ochrony konkurencji i wymogów interesu publicznego. Zaniechanie stosowania praktyki „wymuszone” rozstrzygnięciem innego organu nie należy do tego rodzaju zaniechań, które przemawiałoby za obniżeniem kary pieniężnej. Nie mniej zaniechanie stosowania praktyki bez względu na motywy, rzutuje na okres naruszania przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), wpływając w ten sposób na poziom szkód wyrządzonych konkurencji na rynku.”

Tym samym Sąd samodzielnie uznał, że kary nałożone na każdego z przedsiębiorców w wysokościach określonych w pkt IV decyzji za każde poszczególne naruszenie zbiorowych interesów konsumentów opisane w pkt I i II decyzji są proporcjonalne do naruszeń i odpowiadają ustawowym dyrektywom wymiaru kary, a skoro Sąd przy ustalaniu wysokości każdej z kar inaczej, niż uczynił to organ, ocenił subiektywny stosunek przedsiębiorcy do naruszenia jakiego się dopuścił, przyjmując umyślność działania powoda, oraz uznał, że natura naruszenia z uwagi na specyficzny sektor działalności powoda (stopień naruszenia zbiorowych interesów konsumentów jest wysoki) ma istotne znaczenie dla wymiaru kary ­– to można uznać, że kary ustalona przez Prezesa UOKiK były nawet zbyt niskie.

Zaznaczenia wymaga także, że kara pieniężna ma pełnić funkcję prewencji szczególnej i ogólnej, a więc być zarówno realną, odczuwalną dolegliwością dla ukaranego podmiotu, będącą reakcją na naruszenie przepisów, ale także wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość i to zarówno w odniesieniu do ukaranego przedsiębiorcy ale też do innych przedsiębiorców i przestrzegać ich przez podejmowaniem podobnych naruszeń interesów konsumentów.

Natomiast odstąpienie od nałożenia na przedsiębiorcę kary bądź jej znaczące zmniejszenie, w ocenie Sądu, stałoby w sprzeczności z celami prewencyjnymi sankcji za niezastosowanie się powodów do obowiązujących wymagań prawa, jak również represyjno-wychowawczymi, zmierzającymi do wymuszenia na ukaranych przedsiębiorcach przestrzegania reguł prawnych w przyszłości. Tym bardziej, że w sprawie niniejszej zdaniem Sądu poszczególne kary mają i tak symboliczną wysokość i zostały ustalone na niskim poziomie.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że ustalone w postępowaniu okoliczności niniejszej sprawy w pełni uzasadniają nałożenie na powodów kar pieniężnych za praktyki opisane w decyzji w wysokości ustalonej przez Prezesa UOKiK w zaskarżonej decyzji (zważywszy, że Sąd nie może samodzielnie kar podwyższyć na etapie postępowania sądowego z uwagi na działanie sądu jedynie w zakresie zaskarżenia). Zatem nie mógł zostać uwzględniony wniosek powodów o zmianę decyzji i obniżenie nałożonych na nich kar.

Z tych względów Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił wniesione przez powodów odwołanie na podstawie art. 479 ^31a § 1 kpc.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c., zasądzając solidarnie od powodów na rzecz pozwanego, który wygrał proces w całości, wszystkie poniesione przez niego koszty postępowania, którymi w sprawie niniejszej były jedynie koszty zastępstwa procesowego wg norm przepisanych tj w kwocie 1.440 zł (decydująca w tym zakresie była treść rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych obowiązującego w dniu wniesienia odwołania inicjującego postępowanie sądowe).

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka