Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2018r.

Sąd Okręgowy w Koninie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Agata Wilczewska

Protokolant: st. sekr. sąd. Irena Bąk

przy udziale Katarzyny Jaśniak Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Kole

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2018r.

sprawy M. W.

oskarżonego z art.286§1 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez obrońcę oskarżonego oraz przez oskarżyciela posiłkowego S. K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Kole

z dnia 7 czerwca 2018r. sygn. akt II K 710/17

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżonego M. W. uniewinnia od zarzucanego mu czynu z art.286§1k.k.

II.  Zwalnia oskarżyciela posiłkowego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze w należnej od niego części i kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.

Agata Wilczewska

Sygn. akt: II Ka 309/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy w Kole, sygn. akt 710/18, oskarżonego M. W. uznał za winnego tego, że w okresie od 4 września 2015 r. do 15 października 2015 r. w S., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził S. K., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) S. K., do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 250.393,41 zł w ten sposób, że prowadząc działalność gospodarczą pod firmą (...) Sp. z o.o. dokonał zakupu materiałów budowlanych z odroczonym terminem płatności, zapewniając pokrzywdzonego
o swojej zdolności finansowej do realizacji płatności, po czym po uzyskaniu tych towarów nie wywiązał się ze swojego zobowiązania, czym działał na szkodę S. K., tj. popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. oraz art. 33 § 1 - 3 k.k. wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na 20 zł.

Na podstawie art. 69 § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 k.k. Sąd wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres 3 lat próby.

Nadto Sąd, na podstawie art. 72 § 1 pkt 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do informowania Sądu o przebiegu okresu próby co 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli obrońca oskarżonego M. W. oraz oskarżyciel posiłkowy S. K..

Obrońca oskarżonego wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył w całości. Orzeczeniu zrzucił:

1.  na podstawie art. 438 pkt. 1 k.p.k., niezależnie od podniesionych zarzutów odnoszących się do sfery oceny materiału dowodowego i poczynionych ustaleń faktycznych, jako samoistny błąd o charakterze materialnym (bo nie wynikający z oceny materiału dowodowego), z uwagi na niewłaściwe zastosowanie i przypisanie oskarżonemu M. W. przestępstwa wypełniającego dyspozycję w/w przepisu, pomimo iż brak było w jego opisie znamienia pozwalającego na uznanie tego zachowania za czyn zabroniony, tj. „wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd” albo „wyzyskania błędu”, co w konsekwencji, wobec dekompletacji znamion strony przedmiotowej, nie pozwalało na uznanie takiego zachowania za przestępstwo określone w art. 286 § 1 k.k.;

2.  na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów prawa karnego procesowego, mającą wpływ na treść orzeczenia, tj.:

-

art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez kierunkową ocenę materiału dowodowego, polegającą na kształtowaniu szeregu niekorzystnych domniemań dla oskarżonego, z jednoczesnym powielaniem kategorycznych stwierdzeń w odniesieniu do zamiaru popełnienia przestępstwa oszustwa przez oskarżonego M. W. na szkodę E. S. K., które to ustalenia miały wynikać z sytuacji finansowej spółki (...) Sp. z o.o. w dacie zawarcia umowy pomiędzy (...) Sp. z o.o. a E. S. K. oraz
z zachowania oskarżonego M. W. w trakcie trwania umowy, co w konsekwencji doprowadziło do całkowicie dowolnych ustaleń
w zakresie strony podmiotowej przestępstwa, w konsekwencji do błędu w ustaleniach faktycznych, skutkującego przypisaniem M. W. sprawstwa przypisanego mu czynu;

-

art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez kierunkową ocenę materiału dowodowego dotyczącego sytuacji finansowej (...) Sp. z o.o., wyrażającą się w błędnej interpretacji danych nadesłanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Urzędu Skarbowego czy też od Komorników, z których w ocenie Sądu miało wynikać, że „oskarżony M. W. w okresie od 1 lipca 2015r. do 31 grudnia 2015r. nie opłacał należnych składek z tytułu ubezpieczeń społecznych z tytułu działalności spółki (...). Na dzień 16 sierpnia 2016 r. jej zadłużenie za okres 11/2012 do 6/2016 wynosiło 44.783,17 zł oraz odsetki i koszty egzekucji. Również w 2017 r. nie opłacał należnych składek za Spółkę (...). (...) Poza tym (...) Sp. z o.o. w okresie 1 lipca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. nie dokonywała żadnych wpłat z tytułu podatku od towarów
i usług oraz zaliczek na podatek dochodowy od osób prawnych”, podczas gdy z informacji nadesłanych od tych podmiotów wynika coś zupełnie odmiennego, co w rezultacie doprowadziło do błędu
w ustaleniach faktycznych skutkującego przypisaniem M. W. sprawstwa zarzucanego mu czynu;

-

art. 7 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k., poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, wyrażającą się w wadliwym uznaniu wyjaśnień oskarżonego M. W. za częściowo niewiarygodne i przyjęcie, że stanowiły one jedynie przyjętą przez niego linię obrony, podczas gdy są one jasne, konsekwentne i korelują, wbrew temu co twierdzi Sąd,
z dokumentacją zebraną w sprawie, w szczególności tą pochodzącą od Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czy od Komornika, z których to dokumentów wynika jaki był faktyczny stan finansowy (...) Sp. z o.o., a nadto, wyjaśnienia te pozostają zgodne również z zeznaniami świadków K. T. czy M. M., przedstawiających postawę oskarżonego M. W. po zawarciu umowy z firmą (...), co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych, skutkującego przypisaniem M. W. sprawstwa zarzucanego mu czynu;

-

art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k., poprzez nieuwzględnienie przy wyrokowaniu okoliczności podważających zarzuty oskarżenia, które wynikają wprost z depozycji świadka K. T., którym Sąd dał w pełni wiarę, a z których jednoznacznie wynika, iż oskarżony M. W. nie zapłacił S. K. za zamówione panele z powodu „różnic wartości jakiegoś innego towaru”, na co wskazywał również sam oskarżony, podając iż „problem pojawił się gdy pan K. nie doszacował materiałów na kwotę 50 tys. zł, przygotowując ofertę zaniżył wartość materiałów, one powinny kosztować 136 tys. zł, a on wystawił fakturę na kwotę 192 tys. zł”, a nie jak przyjął to Sąd z uwagi na oszukańczy zamiar, co w rezultacie skutkowało wydaniem wyroku na podstawie jedynie części zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przypisaniem oskarżonemu M. W. sprawstwa zarzucanego mu czynu;

-

art. 7 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k., poprzez zastąpienie wiedzy specjalnej biegłego z zakresu rachunkowości bądź księgowości, który zbadawszy dokumenty źródłowe spółki wypowiedziałby się z punktu widzenia wiedzy specjalnej w przedmiocie rzeczywistego stanu finansów tej spółki w okresie wynikającym z zarzutu aktu oskarżenia,
z jednoczesnym wyprowadzeniem wadliwych wniosków
z fragmentarycznie załączonych do akt sprawy dokumentów, odnoszących się tak do Spółki (...), jak i samego oskarżonego, co doprowadziło w konsekwencji do dowolnych ustaleń w zakresie strony podmiotowej przypisanego M. W. przestępstwa;

-

art. 8 § 1 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., poprzez niezachowanie samodzielności jurysdykcyjnej Sądu i oparcie się przy wyrokowaniu na orzeczeniu Sądu Rejonowego w Kole z dnia 22 stycznia 2018 r.
w sprawie o sygn. akt II K 865/16, co znalazło swoje odzwierciedlenie
w uzasadnieniu wyroku tutejszego Sądu, a co w rezultacie skutkowało wydaniem wyroku na podstawie orzeczenia wydanego w innej sprawie
i przypisaniem oskarżonemu M. W. sprawstwa zarzucanego mu czynu;

3.  na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia w postaci wadliwego ustalenia zamiaru sprawczego i wyrażające się w ustaleniu, że oskarżony M. W. „z punktu widzenia znamion podmiotowych przestępstwa działał umyślnie z zamiarem bezpośrednim”, w sytuacji w której zamiar, jak każda inna okoliczność stanu faktycznego, podlega udowodnieniu i to
w oparciu o przeanalizowane okoliczności zewnętrzne, zobiektywizowane oraz przedmiotowe, co zważywszy na zawarty w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie pozytywnego ustalenia
w powyższym zakresie, z jednoczesnym szeregiem dowodów podważających ustalenia w odniesieniu do zamiaru sprawczego oskarżonego, co w konsekwencji czyni całkowicie dowolnymi ustalenia Sądu orzekającego, odnoszące się do strony podmiotowej przypisanego M. W. czynu.

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i uniewinnienie oskarżonego.

Oskarżyciel posiłkowy S. K. wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył
w części dotyczącej kary. Na podstawie art. 438 pt. 5 k.p.k. orzeczeniu zarzucił rażącą niewspółmierność kary poprzez nie orzeczenie w trybie art. 72 § 1 pkt. 8 k.k. środka probacyjnego – nakazu wywiązania się przez oskarżonego z nałożonego przez Sąd Cywilny obowiązku zapłaty przez M. W. niezapłaconej kwoty wynikającej z wyroku z dnia 6 kwietnia 2016 r. w sprawie VII GNc 78/16 Sądu Okręgowego w Kielcach, na rzecz S. K., pomimo zgłoszonego w tym zakresie żądania zarówno w toku postępowania jak i na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2018 r., a zgodnie z orzecznictwem sądów ten środek probacyjny może polegać na zobowiązaniu oskarżonego do wykonania prawomocnego orzeczenia innego sądu,
w tym zapadłego w postępowaniu cywilnym.

Stawiając ten zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części zaskarżonej i orzeczenie wobec oskarżonego M. W., na zasadzie art. 75 § 1 pkt. 8 k.k. – środka probacyjnego polegającego na nakazie wywiązania się przez niego z nałożonego w sprawie VII GNc 78/16 Sądu Okręgowego w Kielcach, wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2016 r., obowiązku wypłacenia w całości zasądzonej kwoty na rzecz S. K. w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się wyroku.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy M. W. okazała się zasadna i doprowadziła do uniewinnienia oskarżonego od zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 k.k.
W konsekwencji za bezzasadną i bezprzedmiotową należało uznać apelację oskarżyciela posiłkowego S. K..

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ocena dowodów przeprowadzonych w toku postępowania pozostaje pod ochroną prawa procesowego (art. 7 k.p.k.) gdy zostaje poprzedzona ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczność sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.). Sąd winien rozważyć wszystkie okoliczności sprawy przemawiające zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.) oraz wyczerpująco i logicznie – z uwzględnieniem wskazań wiedzy orasz doświadczenia życiowego uargumentować swoje przekonanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k.). W ramach realizacji zasady zawartej w art. 7 k.p.k. sąd ma bowiem prawo uznać za wiarygodne zeznania świadka (lub wyjaśnienia oskarżonego), co do niektórych przedstawionych przez niego okoliczności, pod warunkiem jednak, że swoje stanowisko w tej kwestii w sposób przekonujący uzasadni.

W ocenie Sądu odwoławczego dokonana przez Sąd I instancji ocena dowodów, odnośnie przypisanego M. W. czynu z art. 286 § 1 k.k. okazała się dowolna albowiem zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do przypisania oskarżonemu w/w przestępstwa.

Przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 k.k. jest przestępstwem umyślnym, zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Elementy przedmiotowe tego czynu zabronionego muszą mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania lub zaniechania. Nie można uznać za wypełnienie znamion strony podmiotowej oszustwa sytuacji, w której chociażby jeden z wymienionych wyżej elementów nie jest objęty świadomością sprawcy. Brak jest również realizacji znamion strony podmiotowej
w przypadku, gdy sprawca chociażby jednego z wymienionych elementów nie obejmuje chęcią, lecz tylko na niego się godzi. Oszustwo z punktu widzenia znamion strony podmiotowej może być bowiem popełnione wyłącznie z zamiarem bezpośrednim, szczególnie zabarwionym, obejmującym zarówno cel, jak i sposób działania sprawcy (wyr. SN z 22.11.1973 r., III KR 278/73; wyr. SN z 19.07.2007 r., V KK 384/06, wyr. SN z 03.04.2007 r., III KK 362/06).

Z opisu czynu zabronionego przypisanego M. W. wynika, że działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził S. K. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 250.393,41 zł, przy czym działanie oskarżonego polegało na zapewnieniu pokrzywdzonego o swojej zdolności finansowej do realizacji płatności, po czym po uzyskaniu towarów, oskarżony nie wywiązał się ze swojego zobowiązania. Nadto w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd wskazał, iż na zamiar popełnienia przez M. W. przestępstwa oszustwa wskazuje chociażby fakt, że na skutek toczących się przeciwko niemu jako osobie fizycznej postępowań egzekucyjnych nie będzie w stanie zapłacić samodzielnie należności (s. 9 uzasadnienia).

Powyższe ustalenia Sądu nie znajdują jednak należytego oparcia
w zgromadzonym materiale dowodowym. W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że Spółka (...), której Prezesem Zarządu był oskarżony, zawarła ze Spółką (...) (wykonawcą budowy hali w T.), dwie umowy: pierwszą z dnia 21 sierpnia 2015 r. o nr (...), na mocy której Spółka (...) zobowiązała się dostarczyć towar na łączną kwotę 690.000 zł (termin realizacji dostaw określono na okres od dnia 10 września 2015 r. do dnia 26 września 2015 r.) oraz drugą z dnia 4 września 2015 r. o nr (...), na mocy której Spółka (...) zobowiązała się do montażu elewacji za wynagrodzeniem w kwocie 308.000 zł, z ostatecznym terminem zakończenia prac do dnia 31 października 2015 r. Towar na wykonanie umowy był kupowany przez Spółkę (...) od S. K., który z kolei zakupywał go od firmy (...). Pokrzywdzony oraz oskarżony wspólnie uzgodnili, że podjęcie współpracy poprzedzi uiszczenie zaliczki na poczet zakupywanych towarów
w wysokości 100.000 zł. Z zeznań M. M. (pracownika Spółki (...)) wynika przy tym, że umowy zawarte przez Spółkę (...) o nr (...) oraz (...) zostały w całości ukończone, a wykonawca spłacony (k. 337). Akta sprawy nie zawierają przy tym dowodów wskazujących na okoliczność, by towar montowany przez Spółkę (...) na budowie w T. pochodził także od innego dostawcy niż pokrzywdzony. W tej sytuacji uznać należało, że pokrzywdzony dostarczył towary za łączną cenę 690.000 zł. Oskarżony zaś ostatecznie nie zapłacił za część towarów o łącznej wartości 192.914,94 zł, co stanowiło około 28% całości zamówienia. Okoliczności powyższe Sąd dostrzegł ale nie nadał im należytej wagi.

Z opisu czynu przypisanego oskarżonemu oraz uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika nadto, że przedmiotem oszustwa były towary o wartości 250.303,41 zł na które pokrzywdzony wystawił fakturę VAT o nr (...) z dnia 15 października 2015 r. (s. 2 uzasadnienia). Z ustaleń Sądu wynika jednak, że pod koniec 2015 r. oskarżony oraz pokrzywdzony spotkali się w U.. Wspólnie wówczas uzgodnili, że dotychczasowe wpłaty wykonane przez W. 7 będą zarachowane na poczet najstarszych faktur, poczynając od faktury (...). Po zliczeniu dotychczasowych wpłat oskarżonego do zapłaty z w/w faktury pozostała jedynie kwota 15.393,41 zł (s. 2-3 uzasadnienia). Także te okoliczności tj. wysokość dotychczasowych wpłat, spotkanie z pokrzywdzonym oraz dążenie do ugodowego załatwienia sprawy, nie wskazują na oszukańczy zamiar M. W.. Także wcześniej S. K. wystawiał faktury VAT na oskarżonego. Chodzi o faktury o nr (...) (na kwotę 40.000 zł; k. 30), 06/09/2015 (na kwotę 20.000 zł; k. 29)
i 05/08/2015 (na kwotę 35.000 zł; k. 31). Z wezwania do zapłaty z dnia 16 marca 2016 r. nie wynika przy tym, by były one nie uregulowane (k. 10). Sąd odwoławczy zauważa również, że po uchybieniu terminowi płatności należności z faktury VAT (...) współpraca pomiędzy W. 7 oraz S. K. trwała aż do lutego 2016 r., albowiem ostatnia z faktur VAT wystawionych przez pokrzywdzonego o nr 05/02/2016 datowana jest na dzień 24 lutego 2016 r. (z terminem płatności – 29.02.2016 r.).

Wątpliwości Sądu budzą także ustalenia Sądu co do kondycji finansowej W. 7, albowiem stroną umów z firmą pokrzywdzonego była Spółka nie zaś oskarżony jako osoba fizyczna. (...) Sp. z o.o. posiadała zaś odrębny od oskarżonego majątek (od (...) Sp. z o.o. pokrzywdzony dochodził zapłaty należności w postępowaniu cywilnym; k. 16-18). W szczególności, jak ustalił Sąd Rejonowy, B. w wykonaniu umowy (...) dokonał następujących płatności na rzecz (...) Sp. z o.o.: w dniu 22 października 2015 r. w kwocie 238.964,35 zł, w dniu 5 listopada 2015 r. w kwocie 234.320,61 zł, a w dniu 19 listopada 2015 r. w kwocie 110.732,26 zł (s. 2 uzasadnienia). Z pisma ZUS I Oddział w P. z dnia 30 sierpnia 2017 r. nie wynika przy tym, żeby do kwietnia 2016 r. na W. 7 ciążyło jakiekolwiek zadłużenie z tytułu składek ZUS (k. 196). Na w/w Spółce co prawda ciążyły zobowiązania podatkowe odnośnie podatku od towarów
i usług (11.753 zł) i podatku dochodowym od osób prawnych (9.439,60 zł; k. 37). Brak jest jednak w piśmie Urzędu Skarbowego w K. informacji, w jakim okresie w/w zadłużenie powstało. Odnośnie zaś zadłużenia w podatku od pracowników wynosiło ono za miesiąc kwiecień-grudzień 2016 r. łącznie 1.746 zł. Odnośnie zaś postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kole J. F., to dotyczą one zobowiązań oskarżonego ale działającego wcześniej jako osoba fizyczna (k. 47 i n.). W/w komornik nie prowadził natomiast, w okresie od stycznia 2015 r. do lutego 2016 r., postępowań wobec (...) Sp. z o.o. Natomiast Komornik przy Sądzie Rejonowym w Kole B. M. prowadziła tylko jedną sprawę egzekucyjną przeciwko Spółce (...) (k. 162). Materiał dowody nie pozwala jednak na ustalenie jakiej wierzytelności, kiedy powstałej i w jakiej wysokości egzekucja dotyczyła. Oczywiście Sąd ma na względzie fakt, że nastąpiło przekształcenie działalności gospodarczej P.P.H.U. (...) w (...) Sp. z o.o. (zapewne w oparciu o art. 551 § 5 k.s.h.). Niemniej jednak w znacznej części postępowań komorniczych nie wskazuje się P.P.H.U. (...) jako dłużnika, lecz M. W.. W związku z powyższym brak jest możliwości ustalenia, czy zadłużenie miało związek z działalnością gospodarczą oskarżonego, co nie pozostaje bez znaczenia z uwagi na treść art. 584 ² k.s.h. W tej sytuacji, mając na uwadze także wysokość wynagrodzenia, które W. 7 uzyskiwała za wykonanie prac przy elewacji budynków w T., brak jest możliwości kategorycznego ustalenia, że w momencie zawierania umów sprzedaży towarów jej kondycja finansowa była zła. Jednocześnie samo posługiwanie się tzw. kredytem kupieckim, nie może być utożsamiane z brakiem możliwości wywiązania się
z zaciąganego zobowiązania, albowiem ten sposób zapłaty jest powszechnie przyjętym w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami. Sąd odwoławczy zauważa również, że podczas spotkania oskarżonego ze S. K., przy którym obecny był także K. T. z firmy (...), poruszona została kwestia iż za pierwsze dostawy miała być uiszczona zaliczka, zaś co do zapłaty za kolejne transporty materiałów, miały być one dokonywane po zapłacie od B. (k. 311v). Z powyższego wynika, że pokrzywdzony w pewnym zakresie miał świadomość sytuacji i możliwości (...) Spółki (...).

W końcu wskazać trzeba na okoliczność podpisania przez (...) Sp. z o.o. (reprezentowaną przez oskarżonego), S. K. oraz (...) S.A., w dniu 23 lutego 2016 r., trójstronnego porozumienia (k. 208-210). Proces jego podpisywania trwał stosunkowo długo, z uwagi iż musiała być podpisana przez Członków Zarządu (...) S.A. co nastąpiło z pewnym opóźnieniem (zeznania M. M., pracownika (...) S.A.; k.336v). Przedmiotem umowy (przekazu) było upoważnienie przez W. 7 Spółki (...) S.A., do przekazywania bezpośrednio na rzecz S. K., wynagrodzenia należnego W. 7, do wysokości łącznej 177.120 zł brutto, jednakże jednorazowo w wysokości nie wyższej niż 137.000 zł. Przekazy miał być wykonywane w oparciu o faktury VAT wystawiane przez W. 7 na rzecz (...) S.A. z tytułu wynagrodzenia z umowy dostawy materiałów budowlanych. Z powyższego wnika, że porozumienie dotyczyło przyszłych dostaw. Pomimo tego, wypłacone przez (...) S.A. środki pieniężne w łącznej kwotach 127.136,17 zł i 26.574,54 zł zostały zarachowane przez pokrzywdzonego na rzecz faktur VAT najwcześniej wymagalnych tj. pozostałą kwotę z faktury VAT (...) r. (po porozumieniu zwartym w U. pomiędzy S. K.
a oskarżonym, pozostawało z niej do zapłaty 15.393,41 zł) oraz na fakturę VAT (...) (z której po zaliczeniu do zapłaty pozostała Spółce (...) kwota 1.178,06 zł; k; 10, 206v). Z powyższego wynika, że oskarżony w całości uiścił kwotę wynikającą z faktury VAT (...), a więc dotyczącą sprzedaży towarów na kwotę 250.393,41 zł, w której to czynności Sąd Rejonowy dopatrywał się oszustwa na szkodę S. K.. Nadto oskarżony w imieniu W. 7 składał dwukrotnie tj. w dniach 31 grudnia 2015 r. oraz 9 marca 2016 r., oświadczenia o uznaniu długu (k. 12-13). Takie zachowanie oskarżonego nie jest typowe dla sprawców oszustw, którzy zazwyczaj unikają jakiegokolwiek kontaktu z pokrzywdzonymi.

Nie można także nie zauważyć, że Spółka (...) której działaniami kierował oskarżony, prowadziła faktyczną działalność gospodarczą. W tym celu podpisała dwie umowy z (...) S.A. i dążyła do wywiązania się z zawartych w nich postanowień. Przy zaopatrywaniu się w niezbędny do wykonania elewacji towar, negocjował
z pokrzywdzonym warunki jego dostawy, a następnie, z uwagi na opóźnienia
w płatnościach, brał udział w zawarciu trójstronnego porozumienia. Pomimo, że W. 7 nie dotrzymał terminu wykonania elewacji, ukończył inwestycję. Wskazuje to, że działania oskarżonego miały na celu osiąganie zysku, co jest podstawowym dążeniem firm prowadzących działalność gospodarczą. Przebieg i okoliczności wykonywania inwestycji wskazują także, że oskarżony faktycznie nie unikał osoby pokrzywdzonego. W innym przypadku nie doszłoby przecież do zawarcia trójstronnego porozumienia oraz sporządzenia oświadczeń o uznaniu długu. Oczywiście Sąd dostrzega fakt, że W. 7 kierowana przez oskarżonego pozostawała dłużnikiem S. K. co do kwoty 192.94,94 zł. Podstawową zaś zasadą prawa cywilnego jest ta, iż umów należy dotrzymywać. Niemniej jednak
w wypadku, gdy o niekorzystnym rozporządzeniu mieniem, a w konsekwencji o korzyści majątkowej po stronie sprawcy (lub innej osoby) przesądza fakt nieuregulowania należności za pobrany towar dla spełnienia znamion strony podmiotowej niezbędne jest ustalenie, że sprawca już w chwili składania zamówienia na towar miał zamiar nieuiszczenia należności za niego, doprowadzając w ten sposób pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Późniejsze niewywiązanie się ze zobowiązania cywilnoprawnego, nawet świadome i celowe, o ile nie należy do zespołu okoliczności poszlakowych wskazujących na pierwotny zamiar oszukańczy sprawcy, nie może dawać podstawy do przypisania odpowiedzialności karnej za oszustwo (patrz wyr. Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 05.11.2015 r., II AKa 192/15). Tymczasem wspominany już fakt podpisania porozumienia trójstronnego,
w wykonaniu którego doszło do przekazania S. K. kwoty 153.70,71 zł, w sytuacji gdy po dniu zawarcia przedmiotowego porozumienia firma pokrzywdzonego wystawiła na Spółkę (...) tylko jedną fakturę (na kwotę 20.701,01 zł; k. 21), nie pozwala na jednoznaczną ocenę zamiaru M. W. dokonania oszustwa na szkodę S. K.. Podobnie należ ocenić sytuację dotyczącą uiszczenia zaliczki na początku współpracy w wysokości 100.000 zł, dokonywanie późniejszych wpłat, które pozwoliły na uregulowanie (choć
z opóźnieniem) kolejnych faktur VAT, aż do tej o nr 01/10/2015 wystawionej na sumę 250.393,41 zł (z której po spotkaniu z U. pozostało do zapłaty pozostało 15.393,41 zł), złożenie oświadczeń o uznaniu długu oraz względnie stabilną kondycja (...) Spółki (...) z momentu zaciągania zobowiązań. Przypomnieć w tym miejscu należy, że naczelną zasadą procesu karnego jest zasada domniemania niewinności. Sprowadza się ona do tego, że oskarżony jest w procesie karnym niewinny, a "przeciwne" musi mu być udowodnione, przy czym związana ściśle
z domniemaniem niewinności zasada in dubio pro reo (art. 5 § 2 k.p.k.) nakazuje rozstrzygnąć nie dające się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonego. Oznacza to, że udowodnienie winy oskarżonemu musi być całkowite, pewne, wolne od wątpliwości (wyr. SN z 24.02.1999 r., V KKN 362/97, LEX 36732).

Nie bez znaczenia dla oceny zeznań S. K. pozostaje także fakt, iż zawiadomienie o przestępstwie oszustwa, popełnionego przez M. W., złożył dopiero 1 lutego 2017 r. (k. 1-3). Wcześniej zaś starał się odzyskać należną mu kwotę od oskarżonego na drodze postępowania cywilnego (sprawa SO w Kielcach
o sygn. akt VII GNc 78/16). Dopiero gdy przeprowadzone postępowanie egzekucyjne okazało się w części dotyczącej kwoty 74.206,04 zł bezskuteczne, zawiadomił organy ścigania o popełnieniu na jego szkodę czynu zabronionego z art. 286 § k.k. Także ta okoliczność wskazuje cywilny charakter przedmiotowej sprawy.

Reasumując, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wystarcza do stwierdzenia w sposób niebudzący wątpliwości, że oskarżony dokonał oszustwa na szkodę S. K.. Dlatego też należało M. W. uniewinnić od zarzucanego mu przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

Jednocześnie Sąd odwoławczy zauważa, że przypisane oskarżonemu przestępstwo nie zawiera wszystkich ustawowych znamion. Jak bowiem wynika
z treści art. 286 § 1 k.k. czynnością sprawczą jest „doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wprowadzenie w błąd albo wyzyskanie błędu lub wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania”. Brak jest zatem ustalenia w opisie czynu za pomocą jakiego działania oskarżony doprowadził S. K. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Wskazanie, że M. W. „zapewniając pokrzywdzonego o swojej zdolności finansowej do realizacji płatności, po czym po uzyskaniu tych towarów nie wywiązał się ze swojego zobowiązania” nie wskazuje samo przez się o działaniu oskarżonego
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, za pomocą wprowadzenia w błąd pokrzywdzonego. Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 2000 r., działanie sprawcy, określone w art. 286 § 1 k.k. jako doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem, sprowadza się do trzech wymienionych w tym przepisie sposobów: wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu, wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania (IV KKN 135/00). W tej sytuacji wszelkie inne sposoby wywołania skutku w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem pozostają poza zakresem kryminalizacji z art. 286 § 1 k.k. (tak M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas w: Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363, pod red. A. Zoll, W. Wróbel, WK 2016, komentarz do art. 69 k.k., teza 15). Przy braku apelacji na niekorzyść oskarżonego w powyższym zakresie (oskarżyciel posiłkowy wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył tylko co do kary), niemożliwym byłoby uzupełnienie opisu czynu przypisanego oskarżonemu na jego niekorzyść w postępowaniu odwoławczym.

Z racji tego Sąd odwoławczy ograniczył rozpoznanie apelacji obrońcy oskarżonego do omówionych powyżej kwestii, uznając iż są one wystarczające do wydania orzeczenia (art. 436 k.p.k.). Wobec powyższego rozpoznanie zarzutu apelacyjnego oskarżyciela posiłkowego byłoby bezprzedmiotowe.

Orzeczenie o uniewinnieniu oskarżonego Sąd odwoławczy wydał na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k., zaś o kosztach procesu rozstrzygnął w oparciu o art. 632 pkt. 2 k.p.k.

Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. Sąd zwolnił oskarżyciela posiłkowego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze w należnej od niego części kierując się względami słuszności.

Agata Wilczewska