Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2018r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR del. do SO Agnieszka Walkowiak

Protokolant: sekr. sądowy Mariola Konończuk

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2018r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania K. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 15 maja 2018 r. znak: (...)

o emeryturę

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od ubezpieczonego K. L. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 642/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca K. L. wniósł w ustawowym terminie do Sądu Okręgowego w Elblągu odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 15 maja 2018 r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, z późń. zm., zwana dalej „u.e.r.f.u.s.”) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. Nr 28, poz. 149), zwanego dalej „rozporządzeniem”. W odwołaniu ww. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury. Wskazał on, że posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy dla mężczyzny w wymiarze 25 lat, gdyż pracował od dnia 16 maja 1973 r. i pracuje do chwili obecnej (czyli do dnia 31 grudnia 1998 r. posiada 25 lat i 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych). Na tę okoliczność wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków, zwłaszcza na okoliczność świadczenia przez niego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od dnia 16 maja 1973 r. Ponadto skarżący podniósł, że sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem, które jest niezdolne do pracy ze względu na stan zdrowia – niepełnosprawność umiarkowana od urodzenia, a od dnia 12 kwietnia 2017 r. został u niej stwierdzony znaczny stopień niepełnosprawności. Zdaniem wnioskodawcy spełnia warunki przewidziane w § 2 pkt 1 w związku z § 1 ust. 1 ww. rozporządzenia.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy przywołał przepisy u.e.r.f.u.s. oraz ww. rozporządzenia. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, że zgodnie z § 1 rozporządzenia w związku z art. 186 ust. 3 i art. 46 u.e.r.f.u.s., emerytura przysługuje osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., która nie mogła kontynuować zatrudnienia z powodu stanu zdrowia swojego dziecka wymagającego bez względu na jej wiek – stałej opieki oraz pielęgnacji lub pomocy w czynnościach samoobsługowych, która udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący w przypadku mężczyzny 25 lat oraz nie przystąpiła do OFE, a ponadto ostatnim ubezpieczeniem było ubezpieczenie z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Warunki te powinny być spełnione do 31 grudnia 1998 r.

W ocenie pozwanego, wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował 19 lat, 11 miesięcy i 3 dni, zamiast 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Natomiast ewentualne uwzględnienie, zgodnie z żądaniem wnioskodawcy, okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców nie spowoduje spełnienia przesłanki wymaganego okresu ubezpieczenia, a nadto na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu w (...) PL (...), co wykluczało możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem w sposób ciągły.

W piśmie przygotowawczym z dnia 12 września 2018 r. wnioskodawca wyjaśnił, że odnośnie zarzutu, iż brak było możliwości stałej i ciągłej opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym do dnia 31 grudnia 1998 r., to w tym okresie nie było konieczności ciągłego i stałego zajmowania się córką, gdyż posiadała ona niepełnosprawność od urodzenia w stopniu umiarkowanym, opiekę nad dzieckiem sprawowali wspólnie z żoną, która również w tym czasie pracowała i pracuje nadal. Córka nie wymagała w tym okresie stałej opieki, nikt z rodziny, ani on, ani żona nie musieli zajmować się nią w sposób ciągły. Sytuacja uległa zmianie, gdy nastąpił regres niepełnosprawności córki, co skutkowało zaliczeniem jej przez komisję lekarską do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Wnioskodawca wskazał także, ze liczył na to, że po ukończeniu 60 lat będzie mógł skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury z powodu pracy od dnia 4 czerwca 1984 r. na kolei, jednak zmiana przepisów mu to uniemożliwiła, tak samo jak w przypadku przepisów ustawy o osobach niepełnosprawnych i ich opiekunów.

Sąd ustalił i zważył co następuje, co następuje:

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2001 r., znak (...)-2001 organ rentowy ustalił wnioskodawcy K. L. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r., w której to decyzji w pkt III ppkt 2 ustalono 19 miesięcy i 10 dni okresów składkowych. We wniosku o ustalenie kapitału początkowego, ww. nie wskazał jako okresów zatrudnienia, okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 16 maja 1973 r.

(okoliczność bezsporna, dowód: akta rentowe ZUS – plik dot. kapitału początkowego)

Orzeczeniem z dnia 19 kwietnia 2017 r. o stopniu niepełnosprawności Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w E. zaliczył A. L. (ur. Dnia (...)) z umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, który to stopień datował się od 17 stycznia 2001 r., do znacznego stopnia niepełnosprawności, który to stopień powstał od dnia 28 lutego 2017 r. Wnioskodawca wraz z żoną od chwili jej urodzenia, sprawowali wspólnie opiekę nad córką, która uczęszczała najpierw do przedszkola, a później na warsztaty zajęciowe. Niepełnosprawność ujawniła się u córki w wieku ok. 3 lat. Oboje rodzice byli, od urodzenia córki i są do chwili obecnej czynni zawodowo. M. L. pracuje jako pielęgniarka w Wojewódzkim Szpitalu (...) w E. od 1980 r., zaś ubezpieczony początkowo pracował jako pracownik fizyczny, a potem jako dyspozytor na kolei, w systemie zmianowym w systemie 12 godzin pracy i 24 godzin czasu odpoczynku, od 1991 r. dodatkowo pracuje w gospodarstwie rolnym. Córka z uwagi na stan zdrowia nie wymagała stałej opieki przez całą dobę.

(dowód: kopia orzeczenia z dnia 19 kwietnia 2017 r. o stopniu niepełnosprawności Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w E. k. 7, zeznania wnioskodawcy złożone na rozprawie w dniu 13 listopada 2018 r. k.46v-48 )

Ubezpieczony K. L., urodzony w dniu (...), w dniu 3 stycznia 2018 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Decyzją z dnia 26 stycznia 2018 r., znak (...) organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury, wskazując w uzasadnieniu, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych z tytułu zatrudnienia w (...) S.A. (organ rentowy uwzględnił jedynie 14 lat, 6 miesięcy i 27 dni). Orzeczenie to nie zostało zaskarżone i stało się prawomocne.

(okoliczność bezsporna, dowód: akta rentowe ZUS – wniosek o emeryturę k. 1, decyzja z dnia 26 stycznia k. 6 – plik dot. prawa do emerytury)

Na skutek ponownego wniosku złożonego przez ubezpieczonego w dniu 16 lutego 2018 r. o prawo do emerytury, z prośbą o ponowne przeanalizowanie okoliczności i uwzględnienie do okresów ubezpieczenia okresu pracy ww. w gospodarstwie rolnym rodziców, (...) Oddział w E. decyzją z dnia 23 lutego 2018 r. ponownie odmówił mu prawa do emerytury, wskazując w uzasadnieniu decyzji, że przy rozpatrywaniu uprawnień o świadczenie nie rozpatrywano zeznań świadków na okoliczność pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym w okresie od 1 lipca 1977 r. do 30 czerwca 1978 r., albowiem nie przedstawił niezbędnych dokumentów, a przypadku uznania powyższego okresu udowodniłby łącznie jedynie 24 lata i 21 dni, w dalszym ciągu nie udokumentowałby 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Decyzja ta nie została zaskarżona i stała się prawomocna.

(okoliczność bezsporna, dowód: akta rentowe ZUS – wniosek k.1, decyzja z dnia 16 lutego 2018 r. k. 15 pliku dot. ponownego wniosku o emeryturę)

Na skutek wniosku złożonego przez ubezpieczonego w dniu 16 kwietnia 2018 r. o przyznanie prawa do emerytury z uwagi na stan zdrowia dziecka, decyzją z dnia 15 maja 2018 r., znak (...), pozwany odmówił prawa do emerytury na podstawie przepisów u.e.r.f.u.s. oraz rozporządzenia. W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował 19 lat, 11 miesięcy i 3 dni, zamiast 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Natomiast ewentualne uwzględnienie, zgodnie z żądaniem wnioskodawcy, okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców nie spowoduje spełnienia przesłanki wymaganego okresu ubezpieczenia, gdyż zaliczeniu podlegałby okres od dnia 1 lipca 1977 r. do dnia 30 czerwca 1978 r., i w przypadku uznania powyższego okresu udowodniłby łącznie 24 lata i 21 dni, w dalszym ciągu nie udokumentowałby 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu w (...) PL (...), co wykluczało możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem w sposób ciągły.

(dowód: akta rentowe ZUS – plik dotyczący emerytury ”na chore dziecko”)

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony, wnosząc odwołanie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, których domniemanie prawdziwości wynika z art. 244 i nast. k.p.c., a ponadto ich wiarygodność nie została podważona przez żadną ze stron. Stan faktyczny został również ustalony na podstawie zeznań ubezpieczonego K. L., które Sąd uznał za wiarygodne, gdyż są spójne, rzeczowe i znajdują odzwierciedlenie w dokumentach urzędowych.

W ocenie Sądu odwołanie ubezpieczonego K. L. jako niezasadne, nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy przybliżyć przepisy prawa, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie, co pozwoli następnie omówić tylko okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 184 ust. 3 u.e.r.f.u.s. do wniosków osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., które do dnia wejścia w życie ustawy nie zgłosiły wniosku o emeryturę, mimo że spełniły warunki do nabycia prawa do tego świadczenia - stosuje się przepisy ustaw i dekretu wymienionych w art. 195 u.e.r.f.u.s. dotyczące warunków nabycia prawa do emerytury, chyba że przepisy ustawy są dla tych osób korzystniejsze.

Ustawa z 15 lutego 1992 r. o zmianie niektórych ustaw dotyczących zatrudnienia oraz zaopatrzenia emerytalnego (Dz.U. Nr 21, poz. 84) dodała do art. 27 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin ustęp 2a o następującej treści: „Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia, zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki”. Wskutek tej nowelizacji prawo do emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem specjalnej troski zostało zagwarantowane ustawowo, ustawodawca pozostawił jednak Radzie Ministrów szeroki zakres swobody przy określaniu szczegółowych zasad jego realizacji. Ustawa z 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461) wprowadziła do polskiego systemu prawnego w miejsce pojęcia inwalidztwa pojęcie niezdolności do pracy. Zgodnie z przepisami tej ustawy przez dziecko zaliczone do I grupy inwalidów należy obecnie rozumieć dziecko całkowicie niezdolne do pracy oraz niezdolne do samodzielnej egzystencji, a przez dziecko zaliczone do II grupy inwalidów - dziecko całkowicie niezdolne do pracy.

W latach 1997-1998 wydanych zostało kilka ustaw, które wprowadziły całkowicie nowy system emerytalno-rentowy. Należy wymienić tutaj w szczególności: ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 oraz Nr 162, poz. 1118, Nr 162, poz. 1126; z 1999 r. Nr 26, poz. 228) oraz ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 i z 1999 r. Nr 38 poz. 360). Ta ostatnia ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 r., za wyjątkiem jej art. 182, który ma wejść w życie 1 stycznia 2004 r. Art. 195 ustawy uchylił w całości lub w części jedenaście aktów ustawodawczych dotyczących uprawnień emerytalno-rentowych, m.in. wymienioną w punkcie 5 tego przepisu ustawę z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. W konsekwencji utraciło moc wydane na podstawie art. 27 ust. 2a ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki. Rozporządzenie to regulowało prawo do wcześniejszej emerytury bez względu na wiek dla matek, które z uwagi na stan zdrowia swego dziecka nie mogły kontynuować zatrudnienia. Nabycie tego prawa było uzależnione od spełnienia łącznie następujących warunków:

1) posiadania okresu zatrudnienia wynoszącego 20 lat,

2) sprawowania opieki nad dzieckiem, które:

a) jest całkowicie niezdolne do pracy i do samodzielnej egzystencji, bez względu na przyczynę chorobową,

b) jest całkowicie niezdolne do pracy z powodu jednego ze stanów chorobowych wymienionych w rozporządzeniu,

a niezdolność do pracy dziecka istnieje od urodzenia lub powstała przed ukończeniem 18 roku życia.

W razie śmierci matki oraz w przypadkach uniemożliwiających sprawowanie przez nią opieki, a także w razie pozbawienia jej władzy rodzicielskiej, z prawa do wcześniejszej emerytury mógł skorzystać ojciec dziecka lub inna osoba, która przejęła dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, albo została ustanowiona jego prawnym opiekunem i wychowywała dziecko. Mężczyzna mógł skorzystać z tego prawa, jeżeli posiadał okres zatrudnienia wynoszący co najmniej 25 lat.

Wobec treści przepisu 186 ust. 3 u.e.r.f.u.s. oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 stycznia 2000 r., sygn. akt K 18/99 (OTK 2000/1/1), w którym uznano, że powołany art. 186 ust. 3 u.e.r.f.u.s. w zakresie, w jakim uzależnia od urodzenia przed 1 stycznia 1949 r. stosowanie do wniosków o emeryturę zgłoszonych po dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS – przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP i narusza zasadę ochrony praw nabytych. Wniosek ubezpieczonego zatem, jako złożony po dniu 31 grudnia 1998 r. przez osobę urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 r. podlegał rozpoznaniu na podstawie przepisów obowiązujących do dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. przepisów ww. rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r.

Przesłanki uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury zatem są: niemożność kontynuowania zatrudnienia z powodu stanu zdrowia dziecka, posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia oraz sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem – muszą zachodzić kumulatywnie. Brak jednej z wymienionych przesłanek powoduje, że prawo do świadczenia nie powstaje.

Skarżący w swoim odwołaniu skoncentrował się w zasadzie na przesłance dotyczącej wymaganego okresu ubezpieczenia (okresów składkowych i nieskładkowych), wskazując, że pozwany powinien do tego okresu zaliczyć mu okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 16 maja 1973 r. do dnia do dnia 30 czerwca 1978 r.

W myśl art. art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 u.e.r.f.u.s. przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56 u.e.r.f.u.s., jak okresy składkowe przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia oraz przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Ubezpieczony niezasadnie zatem wnioskuje aby zaliczyć mu okres pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 15 lat. W tym przypadku można by było zaliczyć jedynie okres od ukończenia 16 roku życia, co w sumie dawałoby okres 4 lat 1 miesiąca i 16 dni. Sumując ten okres z niespornym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 19 lat, 11 miesięcy i 3 dni, daje sumę 24 lat i 19 dni.

Z uwagi na powyższe ubezpieczony nie udowodniłby w dalszym ciągu 25 lat okresu zatrudnienia, a zatem stało się zbędne dopuszczenie dowodu z zeznań świadków K. M. oraz H. S. na okoliczność wykonywania pracy przez skarżącego w tym gospodarstwie.

Kolejną przesłanką, która nie została spełniona to okoliczność niemożności kontynuowania zatrudnienia z powodu stanu zdrowia dziecka. Jak wynika z zeznań ubezpieczonego oraz dokumentów zawartych w aktach rentowych pozwanego, skarżący jest zatrudniony od dnia 4 czerwca 1984 r. i nadal w (...) Państwowych S.A. Wnioskodawca nie wykazał więc, aby wyłącznie on przed dniem 1 stycznia 1999 r. sprawował stałą osobistą opiekę nad córką, co uniemożliwiło mu uzyskanie dochodu z własnej pracy.

Według obowiązującego wówczas § 1 rozporządzenia, osoba ubiegająca się o prawo do wcześniejszej emerytury musi wykazać, że ostatnim okresem ubezpieczenia, jakim legitymuje się przed 1 stycznia 1999 r., było ubezpieczenie z tytułu pozostawania w stosunku pracy, oraz że przed dniem 1 stycznia 1999 r. nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy wskutek niemożności kontynuowania zatrudnienia z powodu stanu zdrowia dziecka wymagającego stałej opieki. Jakkolwiek córka wnioskodawcy jest dzieckiem wymagającym stałej opieki, a wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się ubezpieczeniem pracowniczym, to jednak na dzień 1 stycznia 1999 r. nie rozwiązał stosunku pracy, ale kontynuował zatrudnienie i czyni to nadal, a dodatkowo od 1991 r. prowadzi gospodarstwo rolne. Tymczasem Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że nie ma podstaw do przyjęcia, że prawo do wcześniejszej emerytury może nabyć osoba, która nadal i jednocześnie kontynuuje zatrudnienie, ponieważ kontynuowanie zatrudnienia wyklucza nabycie prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. (por. wyrok z dnia 27 kwietnia 2004 r., sygn. akt II UK 297/03, OSNP z 2005 r. Nr 1, poz. 11 i z dnia 6 maja 2008 r., sygn. akt I UK 362/07, OSNP z 2009 r. nr 17-18, poz. 235).

Skarżący nie rozwiązał stosunku pracy z powodu niemożności kontynuowania zatrudnienia z powodu stanu zdrowia dziecka, które – jak sam zeznał – nie wymagało ciągłej i stałej opieki do chwili zaistnienia znacznego stopnia niepełnosprawności. Opiekę tę sprawował wraz z małżonką, która również kontynuowała i kontynuuje zatrudnienie.

Na marginesie należy zauważyć, że rozwiązanie stosunku pracy rozumiane jako niemożność kontynuowania zatrudnienia z powodu stanu dziecka wymagającego stałej opieki, bez zaniedbania takiej opieki, oznacza zatem tylko tyle, że ustanie zatrudnienia było i nadal jest (na gruncie dyspozycji § 1 ust. 1 rozporządzenia w związku z art. 186 ust. 3 u.e.r.f.u.s.) warunkiem ustalenia i wypłaty wcześniejszej emerytury, ale nie stanowi przeszkody do nabycia wcześniejszych uprawnień emerytalnych na wniosek złożony w trybie art. 186 ust. 3 u.e.r.f.u.s., tj. po rozwiązaniu stosunku pracy po wejściu w życie tej ustawy, ze względu na niemożność kontynuowania zatrudnienia z powodu stanu zdrowia dziecka wymagającego stałej opieki, jeżeli osoba uprawniona spełniała warunki nabycia tego świadczenia według stanu prawnego obowiązującego do dnia wejścia w życie tej ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2014 r., sygn. akt II UK 328/13, LEX nr 1436075).

Mając na uwadze powyżej wskazane przepisy oraz rozważania, w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku (w pkt I).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Stan majątkowy wnioskodawcy, czy też okoliczności zaistniałe w sprawie nie uzasadniały zastosowanie w niniejszej sprawie art.102 k.p.c.