Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, I Oddział
w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 lutego 2018 roku, przyznał B. W. prawo do emerytury od 1 lutego 2018 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wskazano, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. W decyzji ustalono, że:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 12.379,07 zł;

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 219.085,53 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 263,20 miesięcy;

Wyliczona kwota emerytury wyniosła 879,42 zł miesięcznie.

Przyznana emerytury jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1.000,00 zł. Emerytura nie została podwyższona, gdyż wnioskodawczyni nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat.

( decyzja – k. 15 – 16 plik II akt ZUS)

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła wnioskodawczyni B. W. w dniu 9 kwietnia 2018 roku, wnosząc o jej zmianę i ponowne przeliczenie emerytury. Wnioskodawczyni podkreśliła, że nie wszystkie lata nauki oraz pracy zostały uwzględnione przy wyliczeniu jej świadczenia.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 9 maja 2018 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację tożsamą jak w zaskarżonej decyzji. Ponadto organ rentowy wskazał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił okresów:

- od 8 marca 1996 roku do 18 marca 1996, ponieważ w deklaracji rozliczeniowej pracodawca nie podał przyczyny nieobecności w pracy i nie potwierdzono wypłaty zasiłku chorobowego;

- od 11 sierpnia 1998 roku do 18 sierpnia 1998 roku, gdyż w tym okresie wnioskodawczyni była zarejestrowana w PUP jako osoba bezrobotna bez prawa do wypłaty zasiłku.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4 – 5)

Na rozprawie w dniu 19 września 2018 roku wnioskodawczyni poparła odwołanie oraz wniosła o uwzględnienie, jako okresu składkowego, okresu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez jej matkę - od 1976 roku do 1984 roku. Wnioskodawczyni podkreśliła, że organ rentowy uwzględnił jej okres nauki w latach 1974 – 1976 oraz okres opieki nad dzieckiem w latach 1978 – 1981, natomiast nie uwzględniono pozostałych okresów do 1984 roku. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska stron – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:01:05 – 00:05:43 – k. 27, płyta CD)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny

B. W. urodziła się w dniu (...).

(bezsporne)

Decyzją z dnia 3 sierpnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, I Oddział
w Ł., ustalił wysokość kapitału początkowego B. W. na dzień
1 stycznia 1999 roku na kwotę 53.641,94 zł. Wskaźnik wysokości podstawy kapitału początkowego wyniósł 36,11 %. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 440,86 zł, okresy składkowe
w wymiarze 9 lat, 6 miesięcy i 8 dni, tj. 114 miesięcy oraz okresy nieskładkowe w wymiarze
1 roku, 2 miesięcy i 23 dni oraz okresy sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze 3 lat, tj. łącznie 50 miesięcy. Ustalony współczynnik, proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, wyniósł dla ubezpieczonej
61,91 %. Ponadto organ rentowy wskazał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił okresów:

- od 8 marca 1996 roku do 18 marca 1996, ponieważ w deklaracji rozliczeniowej pracodawca nie podał przyczyny nieobecności w pracy i nie potwierdzono wypłaty zasiłku chorobowego;

- od 11 sierpnia 1998 roku do 18 sierpnia 1998 roku, gdyż w tym okresie wnioskodawczyni była zarejestrowana w PUP jako osoba bezrobotna bez prawa do wypłaty zasiłku.

(decyzja – k. 43 – 44 plik I akt ZUS)

W dniu 24 sierpnia 2017 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego.

(wniosek – k. 46 plik I akt ZUS)

W dniu 16 lutego 2018 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę.

(wniosek – k. 2 – 6 plik II akt ZUS)

Decyzją z dnia 6 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, I Oddział
w Ł., ustalił wysokość kapitału początkowego B. W. na dzień
1 stycznia 1999 roku na kwotę 58.657,94 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych,
tj. od 1 stycznia 1989 roku do 31 grudnia 1998 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 36,11 %. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 440,86 zł, okresy składkowe w wymiarze 11 lat, 6 miesięcy i 9 dni, tj. 138 miesięcy oraz okresy nieskładkowe
w wymiarze 1 roku, 2 miesięcy i 23 dni oraz okresy sprawowania opieki nad dzieckiem
w wymiarze 3 lat tj. łącznie 50 miesięcy. Ustalony współczynnik, proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, wyniósł dla ubezpieczonej 66,19 %. Ponadto, organ rentowy wskazał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił okresów:

- od 8 marca 1996 roku do 18 marca 1996, ponieważ w deklaracji rozliczeniowej pracodawca nie podał przyczyny nieobecności w pracy i nie potwierdzono wypłaty zasiłku chorobowego;

- od 11 sierpnia 1998 roku do 18 sierpnia 1998 roku, gdyż w tym okresie wnioskodawczyni była zarejestrowana w PUP jako osoba bezrobotna bez prawa do wypłaty zasiłku.

(decyzja – k. 53 plik I akt ZUS)

Decyzją z dnia 7 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, I Oddział
w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 lutego 2018 roku, przyznał B. W. prawo do emerytury od 1 lutego 2018 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wyliczona kwota emerytury wyniosła 879,42 zł miesięcznie.

( decyzja – k. 15 – 16 plik II akt ZUS)

J. S. była matką B. W..

(bezsporne)

J. S. do 2000 roku prowadziła działalność gospodarczą w ramach której zajmowała się produkcją parasoli. Działalność gospodarcza była prowadzona pod adresem:
ul. (...) w Ł.. Natomiast od 1982 – 1983 roku działalność została przeniesiona pod adres: ul. (...) w Ł.. Działalność gospodarcza była prowadzona w miejscu zamieszkania J. S..

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:05:43 – 00:26:12 – k. 27, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 9 stycznia 2019 roku – 00:04:19 – 00:12:18 – k. 37, płyta CD, zeznania świadka Z. M. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:29:00 – 00:36:05 – k. 27, płyta CD, zeznania świadka R. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:36:05 – 00:43:03 – k. 27, płyta CD)

B. W. w okresie od 1976 roku do 1984 roku pomagała matce przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni szyła ręcznie oraz na maszynie, pracowała przy wykończeniu parasolek, jeździła na rynki i handlowała parasolkami.

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:05:43 – 00:26:12 – k. 27, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 9 stycznia 2019 roku – 00:04:19 – 00:12:18 – k. 37, płyta CD, zeznania świadka Z. M. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:29:00 – 00:36:05 – k. 27, płyta CD, zeznania świadka R. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:36:05 – 00:43:03 – k. 27, płyta CD)

W dniu 23 maja 1985 roku B. W. zdała z wynikiem pozytywnym egzamin czeladniczy. Na podstawie decyzji z dnia 9 grudnia 1986 roku wnioskodawczyni została zwolniona z obowiązku przedstawienia dowodów kwalifikacji zawodowych
w rzemiośle parasolnictwa.

(decyzja – k. 15, świadectwo – k. 16)

Wnioskodawczyni w spornym okresie mieszkała razem z matką.

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:05:43 – 00:26:12 – k. 27, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 9 stycznia 2019 roku – 00:04:19 – 00:12:18 – k. 37, płyta CD, zeznania świadka Z. M. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:29:00 – 00:36:05 – k. 27, płyta CD, zeznania świadka R. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:36:05 – 00:43:03 – k. 27, płyta CD)

Z tytułu czynności, jakie wykonywała w ramach działalności prowadzonej przez J. S. wnioskodawczyni nie otrzymywała wynagrodzenia – sporadycznie otrzymywał tylko pieniądze, gdy o nie poprosiła. Wnioskodawczyni nigdy nie zawierała z matką umowy o pracę.

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:05:43 – 00:26:12 – k. 27, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 9 stycznia 2019 roku – 00:04:19 – 00:12:18 – k. 37, płyta CD, zeznania świadka R. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2018 roku – 00:36:05 – 00:43:03 – k. 27, płyta CD)

W okresie od 1 stycznia 1976 roku do 31 marca 1984 roku B. W. nie została zgłoszona jako osoba współpracująca oraz nie została zgłoszona z tytułu zatrudnienia u płatnika składek J. S..

(pismo procesowe – k. 28)

Natomiast od 1 kwietnia 1984 roku wnioskodawczyni została zgłoszona jako osoba współpracująca przez płatnika składek J. S..

(potwierdzenie ubezpieczenia – k. 29)

W dniu 1 lutego 1978 roku wnioskodawczyni urodziła córkę M. H..

(odpis skrócony aktu urodzenia – k. 7 akta ZUS)

Organ rentowy zaliczył jako okres nieskładkowy okres sprawowania opieki nad dzieckiem, tj. od 1 lutego 1978 roku do 31 stycznia1981 roku.

(karta przebiegu zatrudnienia – k. 19 akta ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte, w załączonych do akt sprawy aktach emerytalnych i rentowych ZUS dotyczących wnioskodawczyni, a także w oparciu
o zeznania świadków Z. M. i R. S. oraz zeznania wnioskodawczyni B. W..

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że świadkowie Z. M. oraz R. S. wielokrotnie odwiedzali wnioskodawczynię w jej miejscu zamieszkania, a zatem posiadają wiedzę odnośnie charakteru i rodzaju wykonywanych przez nią czynności. Zgromadzone dokumenty, zeznania wnioskodawczyni oraz świadków nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności. Zeznania te są spójne, logiczne, wiarygodne i znajdują potwierdzenie
w załączonej dokumentacji osobowej, korespondują z zeznaniami wnioskodawczyni.

Wskazać także należy, że wnioskodawczyni przedłożyła decyzję (...) z dnia 9 grudnia 1986 roku w zakresie zwolnienia z obowiązku przedstawienia dowodów kwalifikacji zawodowych w rzemiośle parasolnictwa. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że przekazano dowód 3 – letniej i 5 – miesięcznej pracy w rzemiośle. Jednakże powyższa decyzja nie wskazuje, w jakim miejscu wnioskodawczyni zdobyła powyższe doświadczenie, dlatego dokument ten nie może stanowić dowodu na wykonywanie pracy w zakładzie (...), lecz świadczy tylko o uzyskaniu stosownych uprawnień w rzemiośle parasolnictwa. Również przedłożone zaświadczenie z Urzędu Skarbowego z dnia 28 sierpnia 1984 roku nie stanowi dowodu na zatrudnienie wnioskodawczyni u J. S.. Powyższe zaświadczenie wydane zostało na prośbę wnioskodawczyni celem przedłożenia w Izbie Rzemieślniczej w Ł., jednak nie określono w nim warunków zatrudnienia oraz daty nawiązania stosunku pracy. Poza tym w dacie jego wystawienia wnioskodawczyni była już zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca. Nie przedłożono natomiast żadnych dowodów na okoliczność zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczeń społecznych oraz opłacania z tego tytułu należnych składek w okresie spornym.

Jednocześnie podkreślenia wymaga , że Sąd Okręgowy nie kwestionuje okoliczności dotyczących wykonywania pewnych czynności przez wnioskodawczynię
w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez J. S.. Spór dotyczy natomiast zakwalifikowania tych czynności i rozstrzygnięcia, czy stanowiły one zwykłą pomoc najbliższemu członkowi rodziny, czy też było to wykonywanie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej i czy z tego tytułu nastąpiło zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i opłacenie składek na to ubezpieczenie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2018 roku, Nr 1270, z późn. zm.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem
ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok,
w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,
w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach,
z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie
z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

W myśl art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art. 26 ust. 1 w/w ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja niewątpliwie wyznacza kierunek postępowania dowodowego,
nie oznacza jednak, iż zarówno okres zatrudnienia, jak i wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być wykazana w inny sposób, jak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998/11/342, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1997-03-04, III AUa 105/97 opubl: OSA w W. rok 1997, Nr. 2, poz. 7; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1993-08-18, III AUr 294/93 opubl: P.. Sąd. rok 1994, Nr. 3, poz. 6).

Przyjąć zatem trzeba, iż w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (sporne, czy też niemożliwe do udowodnienia przy pomocy dowodu z dokumentu) mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe, co wynika także z treści przepisu art. 473 k. p. c. Mając to na uwadze Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej okresami zatrudnienia wnioskodawczyni.

Skarżąca wniosła o uwzględnienie przy wyliczaniu świadczenia emerytalnego okresu od 1 stycznia 1976 roku do 31 marca 1984 roku jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Natomiast w tym okresie organ rentowy uwzględnił jako okres nieskładkowy okres od 1 lutego 1978 roku do 31 stycznia 1981 roku jako czas sprawowania opieki nad dzieckiem.

Dlatego, w niniejszej sprawie Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dokumentacji związanej z okresem pracy wnioskodawczyni w spornym okresie oraz przesłuchał ubezpieczoną oraz świadków, co pozwoliło w sposób wszechstronny przeanalizować zasadność jej żądania.

Niewątpliwie w toku procesu wnioskodawczyni wykazała, że wykonywała pewne czynności i pomagała przy prowadzeniu działalności gospodarczej J. S.. B. W. zajmowała się szyciem i wykończeniem parasolek oraz ich sprzedażą. Wnioskodawczyni nauczyła się zawodu parasolnictwa w zakładzie prowadzonym przez jej matkę. Ponadto, zdała z wynikiem pozytywnym egzamin czeladniczy. Jednakże istotnym jest, że do ubezpieczenia społecznego, jako osoba współpracująca, została zgłoszona dopiero z dniem 1 kwietnia 1984 roku. Dodatkowo, wnioskodawczyni nie wykazała w jakim wymiarze czasu pracy wykonywała swoje obowiązki i z jaką częstotliwością, czy otrzymywała z tego tytułu wynagrodzenie oraz jaki wpływ miała jej pomoc na prowadzoną działalność gospodarczą.

W tym miejscu wskazać także należy, że w spornym okresie kwestię podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej regulowała ustawa z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46 , poz. 250 ze zm.). Zgodnie z art. 1 tej ustawy obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu określonemu ustawą podlegają osoby fizyczne mające obywatelstwo polskie, prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą na podstawie m.in. wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub koncesji, określonych w przepisach o działalności gospodarczej, czy też uprawnień określonych w przepisach szczególnych. Zgodnie natomiast z art. 26 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą ubezpieczeniu z tej ustawy podlegają członkowie rodziny ubezpieczonego, a w szczególności dzieci, jeżeli współpracują przy prowadzeniu działalności gospodarczej w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy obowiązującego pracowników gospodarki uspołecznionej.

Współpraca" - w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, oznacza współudział w działalności rzemieślniczej w celu przysporzenia dochodu z tej działalności. (por.wyrok SA w Rzeszowie z dnia 29 marca 1994r., opubl. OSA 1994/10/77).

Jeżeli osoba zainteresowana odpowiada takim właśnie warunkom, to obowiązek jej ubezpieczenia oparty jest wyłącznie na powołanej ustawie i nie ma ona prawa wyboru między tym ubezpieczonym, a ubezpieczeniem pracowniczym opartym na przepisach ustawy z dnia
25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie - Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zmianami) w zależności od swego uznania i woli. Ma ona status prawny osoby współpracującej podlegającej ubezpieczeniu społecznemu na podstawie odrębnych przepisów - ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin i wobec tego nie podlega ubezpieczeniu na podstawie ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. będąc z niego wyłączona z mocy art. 4 ust. 2 pkt 3 tejże ustawy (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 20 maja 1993r., III AUr 343/93, opubl. OSA 1993/10/42).

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że wnioskodawczyni należała do kręgu osób wymienionych w powołanym art.26, a ponadto pozostawała we wspólnym gospodarstwie domowym z J. S.. Kwestią sporną jest natomiast w pierwszej kolejności określenie, czy wykonywane czynności pozwalają na uznanie wnioskodawczyni za osobę współpracującą w okresie od 1 stycznia 1976 roku do 31 marca 1984 roku (z wyłączeniem okresu sprawowania opieki nad dzieckiem, tj. od 1 lutego 1978 roku do 31 stycznia 1981 roku).

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Okręgowy uznał że materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, iż wnioskodawczyni współpracowała przy prowadzeniu działalności gospodarczej matki w okresie od 1 stycznia 1976 roku do 31 marca 1984 roku. Przede wszystkim nie wykazano, aby współdziałanie wnioskodawczyni przy prowadzonej działalności gospodarczej przyczyniło się do jej rozszerzenia oraz zwiększenia zysków. Nie udowodniono również, by czynności wykonywane przez wnioskodawczynię oraz częstotliwość wykonywanej przez nią pracy stanowiło istotny i niezbędny element prowadzonej działalności. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że B. W. uczyła się zawodu oraz pomagała w zakładzie (...), lecz nie udowodniono, aby czynności te były nieodzowne. Nie wykazano także, że czynności te były wykonywane w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy obowiązującego pracowników gospodarki uspołecznionej.

Oceniając możliwość uwzględnienia tego okresu jako okresu składkowego wskazać także należy, że sporny okres w całości przypada przed dniem 15 listopada 1991 r., a zatem jego oceny należy dokonywać przez pryzmat art. 6 ust. 2 pkt 15 powołanej ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada
1991 r. okresy współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Przepisu tego nie sposób wykładać w oderwaniu od treści art. 5 ust. 4 tejże ustawy, który stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla: (1) płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, (2) osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność - nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie. Zgodnie z jego ust. 5, wobec ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed wejściem w życie ustawy (tj. przed 1 stycznia 1999 r.) oraz osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność przed dniem wejścia w życie ustawy przepis ust. 4 stosuje się zaś odpowiednio. Oznacza to, iż okresu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności (okresu współpracy z rzemieślnikiem) podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, realizowanej również przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za który nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne, nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie przepisów tej ustawy (por. uzasadnienie wyroku z dnia 3 kwietnia 2003 r., II UK 221/02, OSNP 2004 nr 9, poz. 161).

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że nawet w przypadku uznania, że wnioskodawczyni współpracowała przy prowadzeniu działalności gospodarczej matki, to i tak sporny okres nie mógłby być uwzględniony do stażu pracy - wobec braku dowodu na opłacenie składek na ubezpieczenie społeczne w tym okresie.

Wskazać również należy, że wnioskodawczyni nie była zatrudniona na podstawie umowy o pracę – brak jest jakiejkolwiek dokumentacji w tym zakresie. Odwołująca nie otrzymywała również wynagrodzenia z tytułu wykonanej pracy, która miała charakter pomocy rodzinnej i nauki do zawodu.

Art. 22 § 1 k. p. stanowi, iż przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca
do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z powołanego powyżej unormowania wywodzi się zespół cech stosunku pracy, różniących go od innych stosunków prawnych,
na podstawie których może być świadczona praca, w szczególności od niektórych stosunków zobowiązaniowych prawa cywilnego. Do cech tych zalicza się między innymi osobiste świadczenie pracy przez pracownika, zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy,
a nie do wykonania pracy, co oznacza, że stosunek pracy ma charakter ciągły. Kolejna cecha tego stosunku to zawłaszczanie wyniku pracy przez pracodawcę i wykonywanie pracy
w warunkach podporządkowania, to jest pod kierownictwem pracodawcy. Przy tym pracownik nie odpowiada za wynik pracy, ale za samo staranne świadczenie pracy.

W toku sprawy nie wykazano, aby czynności wykonywane przez wnioskodawczynię miały charakter ciągły, odpłatny oraz odbywały się w warunkach podporządkowania. Tym samym brak jest jednak podstaw do uznania, że stosunek łączący strony wypełniał przesłanki stosunku pracy. Poza tym nie wykazano, że czynności te były wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, co też stosownie do treści art. 6 ust. 2 pkt1 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pozwoliłoby na zaliczenie spornego okresu do okresów składkowych. Zgodnie bowiem ze wskazanym przepisem - za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową.

B. W. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca dopiero od 1 kwietnia 1984 roku i okres ten został uwzględniony przez organ rentowy. We wcześniejszym okresie, wobec braku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, nie były również – jak już wyżej podniesiono - opłacane należne składki. Ponownie podkreślenia wymaga okoliczność, że w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą obciąża ich obowiązek zgłoszenia osób współpracujących do ubezpieczeń społecznych oraz opłacania z tego tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. O ile w przypadku pracowników zasadnym jest stwierdzenie, że nie mogą być oni obciążani niedopełnieniem obowiązków przez pracodawcę i taki okres pracy jest zaliczany do stażu pracy mimo nieopłacenia składek z tego tytułu, o tyle w przypadku osób współpracujących przy prowadzeniu działalności gospodarczej powyższe stanowisko nie znajduje uzasadnienia. Nie ulega bowiem wątpliwości, że płatnik składek, w niniejszej sprawie matka wnioskodawczyni, winna zgłosić ją do ubezpieczeń społecznych jako osobę współpracującą oraz opłacić z tego tytułu należne składki natomiast wnioskodawczyni również powinna być zainteresowana tym, czy formalności te zostały dopełnione. Tym samym, czynności wykonywane przez wnioskodawczynię nie mogą zostać uznane za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej, nie była ona również zatrudniona na podstawie umowy o pracę, jak również nie została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w spornym okresie. Brak jest zatem podstaw do uwzględnienia okresu od 1 stycznia 1976 roku do
31 marca 1984 roku przy wyliczeniu emerytury i kapitału początkowego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k. p. c. oddalił odwołanie wnioskodawczyni.

K. J.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni.