Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko M. S.

o zapłatę

I oddala powództwo,

II zasądza od powoda (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanego M. S. kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem kosztów procesu.

SSO Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 485/18

UZASADNIENIE

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. pozwem z dnia 23 stycznia 2018 r. (data wpływu do (...)k. 3), doręczonego stronie przeciwnej 25 sierpnia 2018 r. (k. 62), wniósł o zasądzenie od M. S. kwoty 112.726,05 zł, na którą składa się:

- 96.810,41 zł kapitału wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty;

- 1.515,80 zł tytułem odsetek umownych za okres od dnia 3 sierpnia 2015 r. do dnia 17 grudnia 2015 r;.

- 14.032,32 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 18 grudnia 2015 r. do dnia 4 stycznia 2018 r.;

- 367,52 zł tytułem opłat,

z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...) do wysokości hipoteki.

Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powiększonych o opłatę skarbową od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu wskazał, że jako wierzyciel hipoteczny dochodzi od pozwanej jako dłużnika rzeczowego zaspokojenia roszczenia w postaci kwoty wskazanej w pozwie. Hipoteka umowna na wyżej opisanej nieruchomości została ustanowiona jako zabezpieczenie U.na (...)nr (...) indeksowanego kursem (...), zawartej z D. S., zmienionej następnie na mocy Porozumienia z 28 kwietnia 2009 r. W wyniku odstąpienia przez D. S. (dłużnika osobistego) od spłaty zobowiązania, powód dochodzi zaspokojenia od dłużnika rzeczowego. (pozew k. 4-6)

W odpowiedzi na pozew M. S. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wymieniona zakwestionowała roszczenie co do zasady, jak też jego wysokości.

Wskazała, że powód nie dowiódł, pomimo ciążącego na nim obowiązku, zarówno podstaw faktycznych, jak też prawnych swego żądania. Nie przedstawił bowiem miarodajnych dowodów potwierdzających istnienie po stronie pozwanej zobowiązania we wskazanej w pozwie wysokości, jak też aby pozostawało ono w związku z kwotą zasądzoną od D. S. w nakazie zapłaty S. z dnia 26 kwietnia 2016 r., sygn. akt (...).

Ponadto podała, że aktualnie nie jest właścicielem nieruchomości, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Niezależnie od powyższego zarzuciła nieważność (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) ze zmianami, jak też Porozumienia z dnia 28 kwietnia 2009 r., albowiem postanowienia umowy są sprzeczne art. 69 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo bankowe, art. 358 ¹ § 2 k.c. oraz art. 358 § 2 k.c. Umowa zawiera klauzule indeksacyjne, które nie odnoszą się do żadnych obiektywnych czynników uwzględnianych przy ustalaniu kursu walutowego. (odpowiedź na pozew k. 63-72)

Na rozprawie w dniu 26 września 2018 r. pełnomocnik pozwanej wskazał, że powód nie przedłożył żadnego dowodu, że hipoteka zabezpiecza wierzytelność wynikającą z nakazu zapłaty (k. 90)

Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 23 października 2018 r. umorzył postępowanie w przedmiocie wniosku powoda o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanej G. O. z uwagi na jego cofnięcie. (k. 82,94, 99)

W piśmie z dnia 5 listopada 2018 r. powód zaprzeczył twierdzeniom pozwanej, aby (...) (...) indeksowanego kursem (...), jak też Porozumienie z dnia 28 kwietnia 2009 r., były nieważne. (pismo, k. 104-117)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (następca (...) S.A. (...), z siedzibą w W.) jest wierzycielem D. S. z tytułu (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) z dnia 18 kwietnia 2008 r. zmienionej Porozumieniem o restrukturyzacji kredytu z dnia 28 kwietnia 2009r.

W dniu 28 kwietnia 2009 r. (...) S.A. (...), z siedzibą w W. i D. S. zawarli Porozumienie o restrukturyzacji kredytu udzielonego na podstawie (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) z dnia 18 kwietnia 2008 r.

W § 5 Porozumienia wskazano, że spłata zadłużenia z tytułu umowy jest zabezpieczona w formie wskazanej w umowie oraz w formie oświadczenia o poddaniu się egzekucji przez D. S. oraz że ustanowione do dnia wejścia w życie Porozumienia zabezpieczenia spłaty kredytu ustalonego na podstawie umowy kredytowej pozostają w mocy.

W dniu 3 lutego 2010 r. D. S. zawarł z powodem Aneks do (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) z dnia 18 kwietnia 2008 r. zmienionej Porozumieniem o restrukturyzacji kredytu z dnia 28 kwietnia 2009r., na mocy którego kredytobiorcy została udzielona karencja w spłacie ostatecznej kwoty restrukturyzacji.

Nakazem zapłaty z dnia 26 kwietnia 2016 r. (...), sygn. akt (...), nakazał D. S. zapłacić (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu kwotę łączną 100.547,22 zł wraz z kosztami procesu, albo aby wniósł w tym terminie sprzeciw.

Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2016 r. nadano klauzulę wykonalności w/w nakazowi zapłaty na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko dłużnikowi D. S..

/bezsporne, potwierdzone Porozumieniem z dnia 28.04.2009 r. k. 9-10; Aneksem z dnia 03.03.2010 r. k. 11; Załącznik nr 1 do Aneksu z dnia 03.02.2010 r. k. 12v; nakaz zapłaty k. 13; postanowienie z dnia 15.06.2016 r. k. 14/

Pismem z dnia 7 grudnia 2017 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 112.187,62 zł.

(dowód: wezwanie – k. 15)

Pozwana M. S. do dnia 12 maja 2018 r. była właścicielem nieruchomości w postaci odrębnej własności lokalu mieszkalnego o pow. 37,9m ², położonego w M., przy ul. (...), dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Obecnie w dziale II księgi wieczystej KW nr (...) jako właściciel lokalu mieszkalnego figuruje G. O., która uzyskała prawo własności do w/w nieruchomości w drodze umowy darowizny, (...), z dnia 12 maja 2018 r. zawartej przed notariuszem J. F..

W dziale IV księgi wieczystej KW nr (...) figuruje wpis hipoteki umownej kaucyjnej na kwotę 268.000 zł stanowiącej zabezpieczenie spłaty kapitału, odsetek oraz innych kosztów od kredytu udzielonego w kwocie 134.000 zł na rzecz wierzyciela hipotecznego (...) S.A. (...). Podstawą wpisu hipoteki było oświadczenie z dnia 18 kwietnia 2008 r.

/bezsporne, potwierdzone treścią KW Nr (...) k. 75- 79/

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu załączone do akt – niekwestionowane przez strony – dokumenty.

Na wstępie wskazać jednak należy, że zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, powód ma obowiązek wskazać stronę pozwaną i jej właściwe oznaczenie. Powód jest bowiem gospodarzem procesu i ze wskazaniem niewłaściwego podmiotu jako strony pozwanej wiążą się dla niego określone konsekwencje - odrzucenie pozwu w przypadku wskazania podmiotu nie posiadającego zdolności sądowej, bądź oddalenie powództwa w przypadku wskazania osoby nie mającej legitymacji biernej.

W przedmiotowej sprawie powód będący profesjonalistą, powołując się na okoliczność, że M. S. jest właścicielką nieruchomości, na której ustanowiona została hipoteka umowna stanowiąca zabezpieczenie (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) zawartej z D. S., zmienionej następnie na mocy Porozumienia z 28 kwietnia 2009 r., twierdził, iż w/w posiada bierną legitymację procesową.

Powyższe stanowisko nie zasługuje na podzielenie.

Z aktualnego internetowego wydruku z księgi wieczystej KW Nr (...) wynika bowiem, którą to okoliczność podniosła strona pozwana w odpowiedzi na pozew, że M. S. od dnia 12 maja 2018 r. nie jest właścicielem odrębnej własności lokalu mieszkalnego o pow. 37,9m ², położnego w M..

Wskazana okoliczność ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powództwo zostało bowiem skutecznie wniesione przez powoda w dniu 21 stycznia 2018 r., zaś odpis pozwu doręczony – po przekazaniu sprawy z Sądu Okręgowego w Warszawie do tut. Sądu na mocy prawomocnego postanowienia z dnia 27 kwietnia 2018 r., sygn. akt (...), i uzupełnieniu braków formalnych (k. 42, 46, 52) - stronie pozwanej 25 sierpnia 2018 r. (k. 62). W świetle przedstawionych okoliczności nie znajdzie zatem zastosowania, wbrew zdaje się odmiennemu zapatrywaniu powoda (k. 82), reguła art. 192 pkt 3 k.p.c. Przepis ten odnosi się bowiem wyłącznie do sytuacji, kiedy zbycie prawa nastąpiło już w toku sprawy.

Pod mianem „sprawy w toku” odnośnie konkretnego roszczenia procesowego, określanego również w doktrynie jako zawisłość prawna, rozumie się natomiast stan od momentu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Dopiero doręczenie stronie przeciwnej tego odpisu wywołuje skutki procesowe i materialnoprawne.

Z tego też względu, mając na uwadze, że nieruchomość, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...), została przekazana w drodze darowizny innej osobie w dniu 12 maja 2018 r. - a więc przed 25 sierpnia 2018 r., czyli zawiśnięciem sporu w przedmiotowej sprawie, przepis art. 192 ust. 3 k.p.c. nie znajduje zastosowania. Powyższe rodzi po stronie powoda negatywne konsekwencje procesowe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 06 października 2017 r., I ACa 308/17).

W tym miejscu wskazać bowiem należy, że w układzie, w którym dłużnik osobisty nie jest jednocześnie właścicielem nieruchomości obciążonej hipoteką – z którą to sytuacją mamy do czynienia na gruncie niniejszej sprawy - istnieją dwa powiązane ze sobą stosunki prawne. Treścią pierwszego z nich jest wierzytelność i korelująca z nią odpowiedzialność osobista dłużnika, która do zasady obejmuje cały majątek (por. art. 803 k.p.c.). Drugi zaś to stosunek prawny hipoteki, w którym zawiera się odpowiedzialność z przedmiotu zabezpieczenia. Odpowiedzialność tę w rozważanym układzie, wedle wywodów powoda, ponosi inna osoba niż dłużnik osobisty D. S., czyli pozwana jako dłużnik rzeczowy. Treść obowiązku wynikającego z obu tych stosunków prawnych jest z perspektywy prawa procesowego taka sama w tym sensie, że uprawniony, chcąc doprowadzić do ich przymusowej realizacji, powinien wytoczyć powództwo o zasądzenie świadczenia pieniężnego. Podstawy faktyczne i reżim prawny rozważanych stosunków prawnych różnią się jednak od siebie i odmienność ta może mieć skutki w sferze sądowego dochodzenia roszczeń. Podstawą stosunku obligacyjnego jest bowiem umowa, względnie inna czynność prawna skutkująca powstaniem zobowiązania. Podstawą stosunku hipoteki jest natomiast ustanowienie prawa rzeczowego.

Istotne jednak jest przy tym to, że uprawnienie lub obowiązek wynikający ze stosunku hipoteki może przejść na inną osobę. Przejście obowiązku wynikającego z hipoteki na inny podmiot może nastąpić przy tym wraz z przejściem długu osobistego lub samodzielnie, wraz ze zmianą właściciela nieruchomości, niepowiązaną z przejściem długu osobistego.

Stosunek prawny hipoteki, jako związany po stronie zobowiązanej z prawem własności nieruchomości obciążonej, istnieje bowiem między uprawnionym z hipoteki, (tj. w niniejszej sprawie (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., jako następcą (...) S.A. (...), z siedzibą w W.), a każdoczesnym właścicielem nieruchomości, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nabywca nieruchomości obciążonej wstępuje w rezultacie w miejsce swojego poprzednika jako zobowiązany w stosunku prawnym hipoteki (arg. z art. 65 ust. 1 u.k.w.h.)

Z załączonych do akt dowodów wynika natomiast jednoznacznie, że M. S. nie jest – i co istotne nie była w chwili doręczenia pozwu - podmiotem obowiązków wynikających ze stosunku hipoteki ustanowionej na nieruchomości, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...). Sąd stwierdził tym samym, że po stronie wymienionej zachodzi brak biernej legitymacji procesowej.

Z tego już tylko względu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie i podlegało oddaleniu (punkt I wyroku).

Na marginesie jedynie wskazać wypada, na co w pełni zasadnie zwróciła uwagę strona pozwana, że powód nie wykazał również – a to na nim jako wywodzącym z określonych faktów skutki prawne ciążył ten obowiązek – prawdziwości swych twierdzeń w pozostałym zakresie.

Zwrócić mianowicie wypada uwagę, że powód nie dowiódł, z jakiego tytułu została ustanowiona na jego rzecz hipoteka umowna na nieruchomości, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Możliwość rzeczowego zabezpieczenia wierzytelności wynika wprost z treści art. 65 ust. 1 ustawy z 06 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (dalej także jako ukwh), który stanowi, że w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Uprawnienie do zaspokojenia się z nieruchomości nie ogranicza się zatem wyłącznie do ściśle rozumianego uprawnienia do zaspokojenia się z nieruchomości i obowiązku znoszenia egzekucji przez dłużnika, a nosi charakter tzw. obligacji realnej, co oznacza, że wierzyciel hipoteczny może żądać od właściciela zapłaty sumy hipoteki z ograniczeniem do przedmiotu hipoteki. Konsekwencją rzeczowej odpowiedzialności każdorazowego właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką jest, niezależnie od zmiany w osobie właściciela obciążonej nieruchomości zaszłej po powstaniu hipoteki, dopuszczalność zaspokojenia się z tej nieruchomości wierzyciela, któremu przysługuje wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Powód, pomimo zarzutów w omawianym przedmiocie strony przeciwnej, nie przedstawił jednak dowodów na okoliczność istnienia stosunku prawnego, który zabezpiecza przedmiotowa hipoteka – w postaci oświadczenia o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości, dla której (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...), w celu zabezpieczenia spłaty przez wymienionego kredytu – ani nie wykazał wysokości zadłużenia kredytobiorcy.

Słusznie przy tym podnosiła pozwana, że zadość powyższemu nie czynią załączone do akt dokumenty w postaci wyciągu z ksiąg bankowych, czy też Porozumienie o restrukturyzacji kredytu udzielonego na podstawie (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) z dnia 18 kwietnia 2008 r. z aneksami, bądź nakaz zapłaty z dnia 26 kwietnia 2016 r. S., sygn. akt (...).

Wyciąg z ksiąg rachunkowych banku jest dokumentem prywatnym i stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.) W ocenie Sądu, w okolicznościach niniejszej sprawy wyciąg z ksiąg rachunkowych banku nie mógł zatem stanowić skutecznego dowodu wskazującego na istnienie oraz wysokość zobowiązania pozwanej. Dokument ten został sporządzony przez wierzyciela domagającego się zapłaty określonej kwoty pieniędzy, który nie znajduje oparcia w stosownych dokumentach źródłowych.

Podobnie warunku tego nie spełnia dokument w postaci Porozumienia o restrukturyzacji kredytu udzielonego D. S. z dnia 28 kwietnia 2009 r. Podkreślić należy, że w zakresie zabezpieczenia spłaty dłużnika odsyła on do zapisów (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) z dnia 18 kwietnia 2008 r., których nie przedstawiono Sądowi.

Tak samo, obowiązkowi z art. 6 k.c. nie czyni zadość, nakaz zapłaty S. z dnia 26 kwietnia 2016 r. wydany w sprawie o sygn. akt (...). Jego treści przesądza o obowiązku świadczenia D. S., nie przesądza o odpowiedzialności hipotecznej.

Reasumując, strona powodowa nie wykazała zasadności swojego roszczenia również w omawianym zakresie.

Z uwagi na powyższe ustalenia przemawiające za oddaleniem powództwa w całości nie zaszła konieczność czynienia rozważań co do zarzutu nieważności (...) nr (...) indeksowanego kursem (...) z dnia 18 kwietnia 2008 r., zmienionej następnie Porozumienie o restrukturyzacji kredytu z dnia 28 kwietnia 2009 r.

Z tego też względu Sąd pominął wnioski dowodowe strony pozwanej uznając, że w świetle przedstawionych wniosków, nie zachodziła konieczność ich przeprowadzenia.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając od strony przegrywającej na rzecz pozwanej 5.417 zł. Na koszty procesu składa się wynagrodzenie pełnomocnika według stawki minimalnej w kwocie 5.400 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (punkt II wyroku).

SSO Ewa Oknińska