Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Przemysław Majkowski

Protokolant : sekr. sąd. Joanna Wołczyńska - Kalus

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2019 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. C.

przeciwko (...) SA z siedziba w W.

o ograniczenie odpowiedzialności

1.  oddala powództwo,

2.  nie obciąża powódki E. C. kosztami procesu należnymi stronie pozwanej.

Sygn. akt I C 226/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 lipca 2018 roku (data wpływu do Sądu) powódka E. C. wystąpiła przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wnosząc o ustalenie w oparciu o art. 357 ¹ k.c., że odpowiedzialność pozwanego Zakładu wynikająca z polisy OC sprawcy wypadku komunikacyjnego z dnia 7 marca 2001r. względem powódki nie wygasa z wyczerpaniem sumy gwarancyjnej określonej w oparciu o przepisy ustalone rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów ( Dz.U. z 2000r. nr 26 poz. 310) lecz trwa do chwili wyczerpania sumy gwarancyjnej obowiązującej w dacie składania pozwu na podstawie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz.U. z 2003r. nr 124 poz. 1152) tj. do kwoty 5.000.000 euro. ( pozew wraz z uzasadnieniem k. 3-8 ).

W odpowiedzi na pozew strona pozwana nie uznała powództwa, podnosząc, że do wyczerpania sumy gwarancyjnej pozostało jeszcze pięć lat, a sformułowane w pozwie żądanie, przy nie zmienionych wysokościach miesięcznych świadczeń dla powódki, oznaczałoby odpowiedzialność pozwanego do osiągnięcia przez nią 207 lat życia. (odpowiedź na pozew k. 40-42).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana E. C. w dniu 7 marca 2001r. uległa wypadkowi drogowemu spowodowanemu przez kierowcę pojazdu mechanicznego, za którego odpowiedzialność ubezpieczeniową ponosiła strona powodowa. W wyniku wypadku powódka doznała licznych i bardzo ciężkich obrażeń ciała. Przed wypadkiem pozwana prowadziła w B. kwiaciarnię, a jej działalność była zarejestrowana w Urzędzie Miejskim w B. jako działalność osoby fizycznej.

W lipcu 2002 r. przed Sądem Okręgowym w Kaliszu zawisła sprawa z powództwa E. C. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. o zadośćuczynienie i po rozszerzeniu pozwu także o rentę wyrównawczą. W toku tego postępowania strony zawarły ugodę co do części roszczeń E. C. i w zakresie ugodzonego roszczenia postępowanie zostało umorzone. Przedmiotem procedowania pozostała jedynie renta, o której Sąd Okręgowy w Kaliszu orzekł wyrokiem z dnia 13 marca 2006r. w sprawie sygn. akt. I C 41/04 zasądzając na rzecz E. C. począwszy od dnia 1 marca 2006r. rentę uzupełniającą w wysokości po 7.700 zł miesięcznie. Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2006r. wydanym w sprawie sygn. akt I ACa 853/06 Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie sygn. akt I ACa 853/06 oddalił apelację wywiedzioną przez (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.. ( niesporne ).

W dacie wytoczenia niniejszego powództwa strona pozwana wypłacała na rzecz powódki kwotę 7.700,00 zł tytułem renty wyrównawczej oraz kwotę 945,00 zł tytułem renty na zwiększone potrzeby. Łącznie z obu tytułów pozwany Zakład wypłaca powódce kwotę 8.645,00 zł. miesięcznie. ( niesporne ).

W dacie złożenia pozwu do wyczerpania sumy gwarancyjnej pozostała kwota 579.673,00 zł. ( niesporne ).

W dniu 2 stycznia 2018 roku powódka ukończyła 64 lata. ( niesporne)

Od dnia 2 czerwca 2014r. pozwana nabyła prawo do emerytury, która w dacie ustalenia 1 marca 2015r. wynosiła 880,45 zł brutto miesięcznie ( niesporne).

Pozwem z dnia 9 marca 2015 roku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o obniżenie renty wyrównawczej wypłacanej przez powoda pozwanej E. C. z kwoty po 7.700,00 zł miesięcznie do kwoty po 700,00 zł miesięcznie wskazując w uzasadnieniu pozwu m.in., że pozwana w styczniu 2014r. osiągnęła wiek emerytalny i w normalnym biegu zdarzeń, gdyby nie uległa wypadkowi nie pracowałaby już zawodowo lecz korzystałaby ze świadczeń emerytalnych. Wyrokiem z dnia 2 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie sygn. akt I C 70/15 prawomocnie oddalił tak sformułowane powództwo. ( niesporne).

Od daty orzekania przez Sad Okręgowy w Sieradzu w sprawie I C 70/15, nie nastąpiła istotna zmiana stosunków w sytuacji osobistej i zdrowotnej powódki. ( niesporne).

Ustalony w sprawie stan faktyczny w dużej mierze jest niesporny i oparty na niekwestionowanym przez strony nieosobowym materiale dowodowym zgromadzonym w aktach niniejszej sprawy oraz w postaci dokumentacji medycznej powódki w aktach I C 70/15 SO w Sieradzu. Sąd uznał wszystkie wyżej wymienione dokumenty za wiarygodne, bowiem ich wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł żadnych podstaw by czynić to z urzędu. Wobec tego Sąd uznał, że dokumenty urzędowe stanowią, w myśl art. 244 § 1 k.p.c., dowód tego, co zostało w nich w sposób urzędowy stwierdzone, a dokumenty prywatne, zgodnie z art. 245 k.p.c. stanowią dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia w nich zawarte.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu, ale całkowicie z innych przyczyn niż te, na które wskazywała strona pozwana. Podnieść bowiem należy, wbrew stanowisku pozwanego Zakładu, że w istniejącym stanie prawnym istnieją podstawy do waloryzowania kwoty gwarancyjnej wynikającej z odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń co do zdarzeń sprzed 1 stycznia 2016 r. W tym dniu wszedł bowiem w życie przepis art. 22 a wprowadzony zmianą ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz. U. 2015r. poz. 1844). Zgodnie z treścią tego przepisu zakład ubezpieczeń informuje poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia, o której mowa w art. 4 pkt 1 lub 2, o możliwości wyczerpania się określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej, w przypadku gdy łączna kwota wypłaconych odszkodowań lub innych świadczeń przekroczy 80% określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Przekazując informację, o której mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń informuje jednocześnie poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia o możliwości wytoczenia powództwa do właściwego sądu o ukształtowanie, na podstawie art. 357 ¹ Kodeksu cywilnego, stosunku prawnego wynikającego z umowy ubezpieczenia, o której mowa w art. 4 pkt 1 lub 2. Wprowadzenie tego przepisu daje wprost możliwość poszkodowanemu prawo domagania się zmiany wysokości sumy gwarancyjnej. Ocena takiego żądania w takim przypadku należy do Sądu, który dokonuje jej w oparciu o przesłanki wynikające z art. 357 ¹k.c. Z brzmienia tego przepisu, który daje sądowi kompetencję do orzekania o treści umowy, wynika, że warunkiem jego zastosowania jest wystąpienie nadzwyczajnej zmiany stosunków, która pociągnęła za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub grozi jednej ze stron rażącą stratą oraz, której wpływu na zobowiązanie strony nie przewidywały przy zawarciu umowy. Zmiana musi dotyczyć okoliczności zewnętrznych i musi być wyjątkowa. Treść powyższego przepisu wskazuje, że przesłanką zastosowania klauzuli rebus sic stantibus jest nadzwyczajny charakter zmiany stosunków. Wydaje się więc, że przepis art. 357 ¹ k.c. powinien znaleźć zastosowanie wówczas, gdy pewne zjawiska wywołują taką zmianę stosunków, która nie mieści się już w granicach owego zwykłego ryzyka (por. A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 357 ¹ k.c. oraz wyrok SN z dnia 21 września 2011 r., I CSK 727/10, LEX nr 1043967). Zdarzenia sprawcze mogą lecz nie muszą mieć wyjątkowego charakteru natomiast niezwykły, normalnie niespotykany wymiar musi mieć zmiana stosunków nimi wywołana, chociaż ocena ta zazwyczaj jest tożsama. Dla zastosowania przepisu art. 357 ¹ k.c. niezbędne jest także ustalenie związku przyczynowego między wskazanymi przesłankami: nadmierna trudność lub groźba rażącej straty muszą być następstwem nadzwyczajnej zmiany stosunków. Jak słusznie podkreśla się w piśmiennictwie, nie chodzi tu jednak o odpowiedzialność odszkodowawczą i związek przyczynowy ograniczony do normalnych następstw, o którym stanowi art. 361 k.c., lecz o samo istnienie związku kauzalnego (por. A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 357 ¹, nb 30; P. Machnikowski (w:) E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz, 2013, art. 357 ¹, nb 14; W. Robaczyński, Sądowa zmiana umowy, s. 111 i n.). Dla ustalenia tej przesłanki nie wystarczy jednak wskazanie koincydencji czasowej, lecz należy stwierdzić, że to właśnie nadzwyczajna zmiana stosunków była przyczyną powstania indywidualnej sytuacji strony stosunku, polegającej na nadmiernej trudności lub groźbie rażącej straty, w wypadku spełnienia świadczenia (por. Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2012, nb 744). Jeżeli łącznie zaistnieją powyższe przesłanki, istnieje podstawa do ingerencji sądu w stosunek zobowiązaniowy. Przepis art. 357 ¹ k.c. zawiera dyrektywę wskazującą oceny, którymi powinien kierować się sąd przy wydawaniu orzeczenia: powinien rozważyć interesy stron i zasady współżycia społecznego. Konieczność uwzględnienia interesów obu stron ma na celu udzielenie im równej ochrony, aby doprowadzić do równowagi kontraktowej. Jednocześnie obowiązkiem sądu jest zważenie na racje natury moralnej i rozstrzygnięcie o sposobie i zakresie ingerencji w stosunek obligacyjny w zgodzie z zasadami współżycia społecznego. Jak wynika zatem z powyższego warunkiem zasadności żądania podwyższenia sumy gwarancyjnej na podstawie art. 357 ¹ k.c. w z zw. z art. 22 a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jest łączne spełnienie czterech przesłanek tj: 1) powstania stosunku prawnego pomiędzy poszkodowanym, a ubezpieczycielem wynikającego z umowy odpowiedzialności w zakresie OC i związane z tym zaistnienie zdarzenia rodzącego odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń na gruncie umowy OC, 2) nadzwyczajna zmiana stosunków zaistniała w okresie trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w zakresie odpowiedzialności OC polegająca na drastycznym zróżnicowaniu sum gwarancyjnych w stosunku do poszkodowanych w różnych okresach czasu następujących po zdarzeniu objętym pozwem, 3) wyczerpanie się co najmniej 80% sumy gwarancyjnej oraz 4) istnienie po stronie poszkodowanego realnej obawy utraty świadczeń rentowych.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że w ocenie Sądu, okoliczności wykazane w sprawie przez stronę powodową, nie dają podstaw – na obecnym – etapie do przyjęcia, aby spełnione zostały wszystkie cztery przesłanki wymagane do zastosowania art. 357 ¹ k.c. w z zw. z art. 22 a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Zdaniem Sądu niesporne jest spełnienie przesłanki pierwszej gdyż przesądzona jest odpowiedzialność pozwanego zakładu jako ubezpieczyciela sprawcy szkody w zakresie OC za szkody odniesione przez powódkę w wypadku komunikacyjnym i przesłanki drugiej bowiem po zdarzeniu powódki objętym przez pozwany zakład ochroną w ramach OC ustawodawca wprowadził kilkakrotnie zmiany dotyczące znacznego podwyższenia sum gwarancyjnych dla poszkodowanych w wypadkach drogowych co doprowadziło do zróżnicowania sytuacji ofiar wypadków komunikacyjnych w zależności od tego kiedy doszło do zdarzenia rodzącego odpowiedzialność odszkodowawczą. W ocenie Sądu strona powodowa nie udowodniła jednak spełnienia pozostałych dwóch przesłanek wymaganych łącznie do zastosowania art. 357 ¹ k.c. w z zw. z art. 22 a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Do dnia orzekania pozwany nie wystąpił do powódki z informacją o możliwości wyczerpania się określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej do czego ma obowiązek ustawowy wynikający z treści art. 22 a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, w przypadku gdy łączna kwota wypłaconych odszkodowań lub innych świadczeń przekroczy 80% określonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Bez znaczenia w tym przypadku są argumenty strony pozwanej, że do wyczerpania sumy gwarancyjnej pozostało jeszcze pięć lat jak i argumenty pełnomocnika powódki, ze znane mu są stany gdy sądy orzekały w sytuacji gdy do wyczerpania sumy gwarancyjnej pozostało 15 lat. Podstawę prawną wystąpienia z żądaniem opartym na treści art. 357 ¹ k.c. w z zw. z art. 22 a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie stanowi bowiem czas pozostały do wyczerpania sumy gwarancyjnej, ale z mocy ustawy jest to procentowo określona wartość 80% wyczerpania tej sumy na datę składania pozwu. Wynika zatem z powyższego, że nie doszło do wyczerpania 80 % sumy gwarancyjnej co warunkuje z ustawy możliwość wytoczenia powództwa. W tych okolicznościach nie jest także spełniona przesłanka czwarta bowiem nie ma obecnie po stronie powódki realnej obawy utraty świadczeń rentowych, która w świetle wyliczeń pozwanego nastąpi za 5 lat. Powyższe powoduje, że nie spełnienie ustawowego wymogu czyni żądanie powódki przedwczesnym, co stanowi o oddaleniu powództwa.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. zważywszy na sytuację osobistą powódki – osoby dotkniętej stałym kalectwem wskutek zdarzenia, za które odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi pozwany, subiektywnie żyjącej w obawie przed możliwością utraty świadczeń rentowych.