Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

Protokolant: protokolant sądowy Urszula Kalinowska

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2018 r. w Warszawie

sprawy R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania R. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 18 kwietnia 2017 r., znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

R. S. w dniu 16 sierpnia 2017 roku wniósł odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 18 kwietnia 2017 roku odmawiającej uwzględnienia dodatku za pracę w godzinach nocnych za okres od 11 listopada 1971 roku do 18 listopada 1976 roku do ustalenia podstawy wymiaru renty. W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołujący wskazał, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym Warszawa-Praga w Warszawie o sygn. akt VII U 1074/12 przedłożył kopię dokumentu zawierającego informację o wysokości dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Odwołujący podkreślił, że nie dysponuje innymi dokumentami mogącymi potwierdzić jego stanowisko. Odwołujący wniósł jednocześnie o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. W pkt 3 wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 marca 2017 roku, sygn. akt III AUa 450/15, wniosek odwołującego o przyjęcie do podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych został przekazany do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, w związku z powyższym odwołujący oczekiwał na wydanie decyzji przez organ rentowy w tym zakresie. Pod koniec lipca 2017 roku odwołujący skontaktował się z organem rentowym i uzyskał informacje, że decyzja została wysłana listem zwykłym pod koniec kwietni 2017 roku. Z uwagi na jej nieotrzymanie odwołujący odebrał jej odpis w Oddziale ZUS w dniu 31 lipca 2017 roku. Odwołujący wskazał, że z uwagi na zaburzenia psychiczne mógł nie odebrać decyzji, a odwołanie od niej złożył niezwłocznie po uzyskaniu informacji o jej wydaniu. ( odwołanie z dnia 16 sierpnia 2017 roku, k. 2 – 4 a.s.)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 26 września 2017 roku wniósł o odrzucenie odwołania na podstawie art. 477 ⁹§ 1 k.p.c., a w przypadku nieuwzględnienia powyższego o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że R. S. odwołał się od decyzji z dnia 18 kwietnia 2017 roku w dniu 9 sierpnia 2017 roku. W ocenie organu rentowego przekroczenie terminu do wniesienia odwołania było nadmierne. Ponadto organ rentowy zaznaczył, że odwołujący przedłożył jedynie kopię angażu z dnia 27 maja 1974 roku ustalającego wynagrodzenie od dnia 1 czerwca 1974 roku. Jednym ze składników wynagrodzenia miał być dodatek za godziny nocne wynoszący 15% stawki za 1 godzinę. Wobec braku informacji o liczbie przepracowanych godzin nocnych w poszczególnych miesiącach nie ma zdaniem organu rentowego możliwości ustalenia kwoty faktycznie wypłaconego dodatku, a tym samym przyjęcia go do podstawy wymiaru świadczenia. ( odpowiedź na odwołanie z dnia 26 września 2017 roku, k. 12 – 13 a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. S. w dniu 14 czerwca 2012 roku wniósł odwołanie od decyzji z dnia 15 maja 2012 roku, znak: I (...), domagając się jej zmiany poprzez zobowiązanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do przeliczenia renty z uwzględnieniem wynagrodzenia za okres od dnia 11 listopada 1971 roku do dnia 31 grudnia 1975 roku w wysokości 1.500,00 zł wraz ze wskaźnikiem prowizji od obrotu w wysokości 64,10% ( odwołanie z dnia 14 czerwca 2012 r., k. 2 – 3 akt VII U 1074/12). Na skutek wniesienia odwołania ubezpieczony zainicjował postępowanie przed Sądem Okręgowym Warszawa-Praga w Warszawie o sygn. akt VII U 1074/12, które zakończyło się prawomocnie wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Wyrokiem z dnia 3 marca 2017 roku Sąd Apelacyjny w sprawie III AUa 450/15 w pkt 3 wniosek odwołującego o przyjęcie do podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dodatku za pracę w porze nocnej za okres od 11 listopada 1971 roku do 18 listopada 1976 roku przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziałowi w W. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 marca 2017 roku, k. 343-344 akt VII U 1074/12)

Wykonując wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, decyzją z dnia 18 kwietnia 2017 roku, znak: (...) organ rentowy odmówił ubezpieczonemu uwzględnienia dodatku za godziny nocne za okres od 11 listopada 1971 roku do 18 listopada 1976 roku do ustalenia podstawy wymiary renty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odwołujący przedłożył jedynie kopie dokumentu, w którym pracodawca ustalił wynagrodzenie oraz wskazał, że jednym ze składników wynagrodzenia był dodatek za pracę w godzinach nocnych. ( decyzja z dnia 18 kwietnia 2017 roku, k. 116 tom II a.r.)

Ubezpieczony odwołał się od ww. decyzji inicjując niniejsze postępowanie sądowe w toku którego ustalono, że odwołujący choruje psychicznie od 1985 roku. Leczy się z powodu depresji, depresji lękowej, agarofobii i panicznego lęku. Odwołujący korzysta z pomocy opiekunki raz w tygodniu. Z uwagi na chorobę ma problemy z odbiorem korespondencji, jej czytaniem oraz wyciąganiem z niej prawidłowych wniosków. W okresie od 11 sierpnia 1971 roku do 18 listopada 1976 roku odwołujący był zatrudniony przez Społem (...) Spółdzielnie (...) w W. na stanowisku młodszy kelner. W okresie od 1 kwietnia 1976 roku do 18 listopada 1976 roku korzystał z urlopu bezpłatnego. W okresie od 11 sierpnia 1971 roku do 26 maja 1974 roku odwołujący pracował w restauracji (...). Następnie w restauracji (...) od 26 maja 1974 roku do 8 września 1975 roku. Od 9 września 1975 roku do 18 listopada 1976 roku odwołujący pracował w restauracji (...). Z dniem 1 czerwca 1974 roku zostało ustalone dla odwołującego wynagrodzenie miesięczne z pracę w restauracji (...) na 1.500 zł, a także prowizja w wysokości 100% od 1.000 zł obrotu b/alkoholu za 1 rok oraz dodatek za godziny nocne wynoszący 15% stawki za godzinę. Odwołujący oraz inni pracownicy restauracji (...) nie mieli wypłaconego dodatku za pracę w godzinach nocnych oraz się o niego nie upominali. ( zeznania odwołującego w charakterze strony, k. 40 – 42, k. 100 – 100v a.s., dokumentacja medyczna, k. 46 – 49 a.s., świadectwo pracy z dnia 19 listopada 1976 roku, k. 6 – 7 tom I a.r., pismo z dnia 27 maja 1974 roku, k. 14 tom I a.r., zeznania świadka W. E., k. 73 – 74 a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz dołączonych aktach rentowych i aktach VII U 1074/12, a także częściowo w oparciu o zeznania świadka W. E. i ubezpieczonego. Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, zostały ocenione jako wiarygodne. Nie były przez strony kwestionowane, a zatem na ich podstawie Sąd ustalił fakty istotne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka oraz ubezpieczonego w zakresie w jakim opisywali pracę w restauracji (...) w spornym okresie oraz faktu nie dochodzenia przez pracowników wynagrodzenia za pracę w godzinach nocnych czy też nadliczbowych. Sąd uznał również za wiarygodne zeznania odwołującego w zakresie w jakim opisywał swój stan zdrowia oraz jak choroba psychiczna wpływa na jego codzienne funkcjonowanie.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie R. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 kwietnia 2017 roku, znak: (...)jest nieuzasadnione i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do wniosku organu rentowego o odrzucenie odwołania ubezpieczonego na podstawie art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią ww. przepisu odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia. Kwestia doręczenia odpisu decyzji ma kluczowe znaczenie dla rozpoczęcia biegu ustawowego, miesięcznego terminu do wniesienia odwołania, ponieważ zgodnie z art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. termin ten rozpoczyna swój bieg od dnia doręczenia odpisu decyzji. W przypadku braku skutecznego doręczenia odpisu decyzji wskazany wyżej ustawowy, miesięczny termin do wniesienia odwołania w ogóle nie rozpoczyna swojego biegu. W takiej sytuacji za datę doręczenia uznać należy dzień, w którym adresat faktycznie otrzymał decyzję lub się z nią zapoznał (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, sygn. akt I UK 271/14, LEX nr 1682200). Ubezpieczony w toku postępowania w niniejszej sprawie (już w treści odwołania wnosząc o przywrócenie terminu do jego wniesienia) zakwestionował doręczenie mu odpisu spornej decyzji. Wprawdzie, stosownie do treści art. 71 lit. a ust. 1 ustawy systemowej, Zakład może przesyłać pisma i decyzje listem zwykłym, lecz w myśl art. 71 lit. a ust. 2 ustawy systemowej, w razie sporu ciężar dowodu doręczenia pisma lub decyzji, o których mowa w ust. 1, spoczywa na organie rentowy. Ponieważ organ rentowy nie wykazał, że skutecznie doręczył ubezpieczonemu odpis decyzji, a zatem zasadne jest przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym odpis tej decyzji nie został ubezpieczonemu doręczony. Należy ponadto wskazać, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący jest osobą chorą psychicznie, co wpływa na jego nieporadność w zakresie terminowego odbioru korespondencji, jej przechowywania, zapoznawania się z nią oraz w konsekwencji terminowym korzystaniem z przysługujących mu środków odwoławczych. Odwołujący co prawda korzystał z pomocy profesjonalnych pełnomocników jednak jak wynika z jego zeznań było ich kilku, a choroba miała wpływ na możliwość prawidłowego porozumienia się z nimi i zorientowania w sprawie. Zgodnie z art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Sąd uznał, że do uchybienia terminowi doszło z przyczyn obiektywnych, niezależnych od odwołującego. W tych okolicznościach Sąd nadał bieg odwołaniu i rozpatrzył sprawę.

Przechodząc do meritum zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa - treść decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także zakres wniesionego od niej odwołania wyznacza przedmiot sporu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 listopada 2004 roku, sygn. akt III AUa 430/2004, L.).

Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 t.j.), dalej: ustawa, wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)  z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2)  z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3)  z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty, - a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Stosownie zaś do treści art. 15 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Należy mieć także na uwadze, iż zgodnie z przepisami § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412), dalej: rozporządzenie, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Dodać przy tym trzeba, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w postępowaniu sądowym nie obowiązuje ograniczenie co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określane w § 20 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, sygn. akt II UKN 186/97- którego teza pozostaje aktualna w kontekście brzmienia także rozporządzenia z 2011 roku).

Pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami z zakresu ubezpieczeń społecznych nie można zapominać, że wysokość zarobków, stanowiących podstawę do wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne, nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniu. Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 marca 2012 roku, III AUa 1411/11).

Podkreślić w tym miejscu należy, iż dla poczynienia wiarygodnych ustaleń faktycznych konieczne jest ustalenie wysokości zarobków w sposób precyzyjny i pewny i to na ubezpieczonym, w tym wypadku wnioskodawcy, spoczywa obowiązek przedłożenia w organie rentowym dokumentów niezbędnych nie tylko do przyznania prawa do świadczenia, ale również mających wpływ na jego wysokość (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 roku, sygn. akt II UKN 297/00). Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne (art. 232 k.p.c.), stąd też na odwołującym ciąży obowiązek przedstawienia dowodów dla udowodnienia spornych okoliczności. Muszą to być jednak środki dowodowe, które pozwolą na wiarygodne ustalenie okoliczności faktycznych. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań, które pozwalałyby na ustalenie wynagrodzenia, będącego bazą do wyliczenia podstawy wymiaru w sposób przybliżony lub prawdopodobny, do czego faktycznie zmierza odwołanie i zarzuty podniesione w apelacji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2007 roku, sygn. akt III AUa 482/07).

Z obowiązku powyższego niewątpliwie w przedmiotowej sprawie ubezpieczony się nie wywiązał, w ocenie bowiem Sądu zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy w postaci dokumentów oraz zeznań świadka i odwołującego nie daje podstawy do uznania żądania zmiany spornej decyzji. Przede wszystkim, w ocenie Sądu Okręgowego nie sposób jest ustalić, ile godzin w porze nocnej odwołujący faktycznie przepracował w spornym okresie. Świadek bardzo ogólnie opisywała czas pracy obowiązujący w restauracji (...), nie mając jednocześnie wiedzy odnośnie konkretnej liczby godzin przepracowanych przez odwołującego w spornym okresie. Jakkolwiek postępowanie sądowe stwarza możliwość dowodzenia wysokość wynagrodzenia również zeznaniami świadków, tym niemniej jednak z podanych wyżej przyczyn dowód ten okazał się nieprzydatny dla merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Jak wynika z wyjaśnień wnioskodawcy oraz angażu z dnia 27 maja 1974 roku wysokość dodatku za pracę w godzinach nocnych była uzależniona od liczby przepracowanych godzin. Z samych zeznań, ani z dokumentów kadrowych nie wynika natomiast ile godzin dokładnie odwołujący przepracował w porze nocnej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie realnej wysokości uzyskiwanego we wskazanych okresach dodatku za pracę w godzinach nocnych, a jak już zostało wskazane wysokość wynagrodzenia musi być ustalona w sposób ścisły. Co istotne odwołujący sam przyznał, że nie był mu faktycznie wypłacany przez pracodawcę ten dodatek, co tym bardziej uniemożliwia uwzględnienie go przy wyliczeniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy. Obecnie w orzecznictwie przyjmuje się, że składki, które nie zostały odprowadzone na indywidualne konto ubezpieczonego nie mogą wchodzić do podstawy wymiaru jego emerytury/renty, gdyż podstawa ta jest pochodną zgromadzonych składek na jego indywidualnym koncie w ZUS. Ustalenie samego tytułu ubezpieczenia ze stosunku pracy i należnych wynagrodzeń, które nie zostały wypłacone pozostaje bez wpływu na wysokość podstawy wymiaru świadczenia będącego pochodną zgromadzonych składek na koncie uprawnionego. Wynagrodzenie (w tym pozostałe składniki wynagrodzenia takie jak nagrody, dodatki za pracę w godzinach nocnych, prowizje, premie) chociażby należne, które nie zostało wypłacone nie stanowi przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, a tym samym nie ma podstaw do przyjmowania jakiejś fikcji, że składki na ubezpieczenia społeczne zostały odprowadzone i zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 września 2016 roku, III AUa 2267/15). Stanowisko takie przyjął również Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 10 września 2009 roku, sygn. akt I UZP 5/09, w której wskazał, że niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. W sytuacji kiedy odwołujący sam przyznał, że dodatek za pracę w porze nocnej nie został mu wypłacony nie ma zdaniem Sądu podstaw (w świetle wyżej cytowanego orzecznictwa) do przyjmowania jakiejkolwiek fikcji przy obliczaniu postawy wymiaru renty.

Zważywszy na powyższe w oparciu o powołane przepisy oraz na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi odwołującego adw. K. W. bez pouczenia.

MG